NAJCZĘSTSZE CZYNNIKI ETIOLOGICZNE ZAKAŻEŃ DIAGNOZOWANYCH W SZPITALACH WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO 15.12.2017R. LEK. MED. DOROTA KONASZCZUK LUBUSKI PAŃSTWOWY WOJEWÓDZKI INSPEKTOR SANITARNY W GORZOWIE WLKP.
Zakażenia szpitalne Zakażenia szpitalne mogą występować jako pojedyncze przypadki infekcji lub w postaci tzw. ognisk epidemicznych Definicje: - Ognisko epidemiczne szpitalne wystąpienie w szpitalu co najmniej dwóch powiązanych ze sobą przypadków zakażeń - Podejrzenie ogniska epidemicznego- wystąpienie w szpitalu co najmniej dwóch powiązanych ze sobą przypadków zakażeń objawowych i/lub kolonizacji Zgłoszenia do właściwego Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego do 24 godzin od rozpoznania lub podejrzenia rozpoznania zakażenia
ZGŁASZANIE OGNISK EPIDEMICZNYCH Ustawa z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi Art. 14. ust.7 minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia: 1) Listę czynników alarmowych, 2) Sposób prowadzenia rejestru zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych, (...), 3) Wzory oraz sposób sporządzania raportów o bieżącej sytuacji epidemiologicznej szpitala, ( ) oraz tryb i terminy ich przekazywania właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie listy czynników alarmowych, rejestrów zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych oraz raportów o bieżącej sytuacji epidemiologicznej szpitala Rozporządzenie określa: listę czynników alarmowych ( zał.1); sposób prowadzenia rejestru zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych, udostępniania danych nim objętych oraz okres ich przechowywania (do 20 lat) ; wzory oraz sposób sporządzania raportów o bieżącej sytuacji epidemiologicznej szpitala oraz terminy ich przekazywania właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu.
Raporty o bieżącej sytuacji epidemiologicznej szpitala sporządzane są w postaci tabel: Raport wstępny o podejrzeniu lub wystąpieniu ogniska epidemicznego (zał. nr 2) powinien być przekazany do właściwego państwowego inspektora sanitarnego w terminie 24 godzin od powzięcia podejrzenia lub stwierdzenia wystąpienia ogniska epidemicznego; Raport końcowy z wygaszania z ogniska epidemicznego (zał. nr 3) powinien być przekazany w terminie do 30 dni od daty zakończenia wygaszenia ogniska; Raport okresowy (zał. nr 4) powinien być przekazany w terminie 30 dni od dnia jego sporządzenia, a jeżeli raport obejmuje okres roku kalendarzowego, nie później niż do dnia 15 lutego następnego roku kalendarzowego co roku Główny Inspektor Sanitarny modyfikuje instrukcję do raportowania alert- patogenów.
OGNISKA EPIDEMICZNE ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH 2016 W POLSCE W Polsce, w 2016 roku zgłoszono do powiatowych stacji sanitarnoepidemiologicznych: 532 ogniska epidemiczne zakażeń szpitalnych, to jest o 11,5% więcej niż w 2015 roku, w którym liczba ta wynosiła 477. W ogniskach łącznie zachorowało 3 725 pacjentów oraz 339 pracowników medycznych. Źródło: Stan Sanitarny Kraju w roku 2016 ( GIS)
OGNISKA EPIDEMICZNE W POLSCE 2016R. Wyraźny wzrost liczby ognisk epidemicznych spowodowanych Klebsiella pneumoniae NDM odnotowano w woj.: mazowieckim i podlaskim Nieznaczny wzrost ognisk epidemicznych odnotowano w woj.: śląskim, małopolskim, podkarpackim, lubuskim, lubelskim, wielkopolskim, zachodniopomorskim świętokrzyskim Zmniejszyła się liczba ognisk epidemicznych w województwach : łódzkim, pomorskim, kujawsko-pomorskim, dolnośląskim, opolskim Źródło: Stan Sanitarny Kraju w roku 2016 ( GIS)
OGNISKA EPIDEMICZNE ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH 2015, 2016 W POLSCE Źródło: Stan Sanitarny Kraju w roku 2016 ( GIS)
Znaczny wzrost liczby ognisk epidemicznych w Polsce wywołanych: Klebsiella pneumoniae MBL 0,9% 0,6% Klebsiella pneumoniae KPC 0,6% 1,1% Świerzbiowiec Enterococcus faecium VRE 1,7% 2,3% 3,2% 4,3% 2016 2015 Klebsiella pneumoniae NDM 1,9% 6,6% Wirus grypy AH1N1 0,6% 9,8% 0,0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0% 10,0% 12,0%
Nieznaczny wzrost liczby ognisk epidemicznych w Polsce wywołanych: Acinetobacter baumanni oporny na karbapenemy 0,0% 0,9% Staphylococcus aureus MRSA 1,7% 1,5% 2016 2015 Acinetobacter baumanni 5,5% 5,4% 0% 1% 2% 3% 4% 5% 6%
OGNISKA EPIDEMICZNE ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH W 2016R. W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM W 2016r. zgłoszono 26 ognisk epidemicznych zakażeń szpitalnych tj. o 6 więcej niż rok wcześniej. Łącznie zakażeniu uległo 378 osób, w tym: - u 352 z nich uzyskano potwierdzenie laboratoryjne (93 % ogółu chorych). Wśród zakażonych odnotowano: - 33 osoby z personelu medycznego. W analogicznym okresie roku ubiegłego 176 osób uległo zakażeniu, w tym 17 osób z personelu medycznego.
Źródło zakażenia w ogniskach szpitalnych woj. lubuskiego Rok Liczba ognisk Ustalono źródło zakażenia Ustalono źródło zakażenia w % Liczba osób zakażonych w ognisku 2013 12 12 100% 86 2014 14 14 100% 139 2015 20 16 80% 176 2016 26 25 96% 378 Źródło: Dane WSSE w Gorzowie Wlkp.
LICZBA OSÓB ZAKAŻONYCH W OGNISKU WOJEWÓDZTWO LUBUSKIE liczba osób zakażonych w ognisku potwierdzona badaniami liczba osób zakażonych w ognisku nie potwierdzona badaniami 400 350 300 250 200 150 100 50 0 352 90 125 51 26 49 2014r. 2015r. 2016r.
LICZBA PERSONELU MEDYCZNEGO ZAKAŻONEGO W OGNISKU - WOJEWÓDZTWO LUBUSKIE 2014 400 350 300 250 200 376 2015 150 100 50 139 176 8 17 33 2016 0 liczba osób zakażonych w tym personel medyczny
OGNISKA EPIDEMICZNE WOJ. LUBUSKIEGO W 2016R. W 2016r. wystąpił wyraźny wzrost liczby ognisk wywołanych przez Clostridium difficile (toksyna A i B). Zarejestrowano 8 ognisk epidemicznych wywołanych przez Clostridium difficile (toksyna A i B) - co stanowiło 31% ( w roku 2015-25%) ogółu wszystkich zgłoszonych ognisk epidemicznych. Zarejestrowano również wzrost ognisk wywołanych przez świerzbowca drążącego ludzkiego (Sarcoptes scabiei var. Hominis) z 1 ogniska w 2015r. na 4 w 2016r. oraz zarejestrowano ogniska grypy potwierdzone badaniami laboratoryjnymi ( w jednym przypadku czynnikiem etiologicznym był wirus grypy typu B, w trzech przypadkach wirus grypy typu A H1N1).
Udział czynników etiologicznych w ogniskach epidemicznych woj. lubuskiego w latach 2014-2016 8 8 7 6 5 4 3 2 1 0 2 5 3 1 4 4 4 3 0 0 1 2 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 6 3 3 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 2014 2015 2016
OGNISKA EPIDEMICZNE WOJ. LUBUSKIEGO W 2016R. C.D. W 2016r. nie zgłoszono ognisk wywołanych przez: Rotawirusy (w 2015r. wystąpiło 6 ognisk), Acinetobacter baumani (w 2015r. wystąpiło 1 ogniska) Klebsiella pneumoniae ESBL (w 2015r. wystąpiło 1 ognisko), Wesz ludzką (w 2015r. wystąpiły 3 ogniska), Klebsiella pneumoniae typu NDM (w 2015r. wystąpiło 1 ognisko)
OGNISKA EPIDEMICZNE WOJ. LUBUSKIEGO W 2016R. POSTAĆ KLINICZNA 4% stanowiły zakażenia układu moczowego ( głównym czynnikiem wywołujacym zakażenia był Enterococcus faecalis VRE) 15% stanowiły zakażenia układu oddechowego ( głównym czynnikiem wywołujacym zakażenia był wirus grypy typu B i AH1N1) 16% - zakażenia inne o nieustalonym czynniku etiologicznym 26% stanowiły zakażenia skóry ( głównym czynnikiem wywołujacym zakażenia był Świerzbowiec a także wirus ospy wietrznej i Staphylococcus aureus MSSA) 39% stanowiły zakażenia przewodu pokarmowego ( głównym czynnikiem wywołujacym zakażenia było Clostridium difficile)
KLEBSIELLA PNEUMONIAE NDM + POLSKA (OGNISKA) 2014 rok 2015 rok 2016 rok zgłoszono 7 ognisk epidemicznych Zgłoszono 9 ognisk epidemicznych Zgłoszono 35 ognisk epidemicznych co stanowiło 1,7 % ogółu zgłoszonych ognisk Źródło: Stan Sanitarny Kraju 2015, 2016 ( GIS) Co stanowiło 1,9% ogółu zgłoszonych ognisk Ogniska zarejestrowano w podmiotach leczniczych w województwie: Dolnośląskim Lubuskim Mazowieckim Co stanowiło 6,6% ogółu zgłoszonych ognisk Ogniska zarejestrowano w podmiotach leczniczych w województwie: Mazowieckim Podlaskim Zachodniopomorskim
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie listy czynników alarmowych, rejestrów zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych oraz raportów o bieżącej sytuacji epidemiologicznej szpitala Rozporządzenie określa: listę czynników alarmowych ( zał.1); sposób prowadzenia rejestru zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych, udostępniania danych nim objętych oraz okres ich przechowywania (do 20 lat) ; wzory oraz sposób sporządzania raportów o bieżącej sytuacji epidemiologicznej szpitala oraz terminy ich przekazywania właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu.
NAJCZĘSTSZE PATOGENY ALARMOWE NA TERENIE WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO W LATACH 2013-2016
PATOGENY ALARMOWE W PODMIOTACH LECZNICZYCH WOJ. LUBUSKIEGO W 2016 R. LICZBA ODDZIAŁÓW 200 LICZBA PACJENTÓW 191 205 LICZBA ŁÓŻEK 6017 LICZBA BADAŃ MIKROBIOLOGICZNYCH 72903 LICZBA BADAŃ MIKROBIOLOGICZNYCH NA ŁÓŻKO/ROK 12,11 LICZBA BADAŃ MIKROBIOLOGICZNYCH NA 100 PACJENTÓW 38,12
Liczba szczepów 600 500 400 KLEBSIELLA SPP. ESBL (+) Szczep dominował w oddziałach: - intensywnej terapii dorosłych, - zabiegowych chirurgicznych, - niezabiegowych dorosłych. 300 513 200 407 100 0 296 305 225 182 143 102 b.d. b.d. 41 2013 2014 2015 2016 208 Lata liczba przypadków ogółem wykryte do 72 godz. od przyjęcia wykryte po 72 godz. od przyjęcia Źródło: Dane WSSE w Gorzowie Wlkp.
ROTAWIRUSY 700 Liczba szczepów 600 Szczep dominował w oddziałach pediatrycznych 500 400 300 200 533 603 595 512 464 462 457 100 0 139 133 b.d. b.d. 2013 2014 2015 2016 55 liczba przypadków ogółem wykryte do 72 godz. od przyjęcia wykryte po 72 godz. od przyjęcia Źródło: Dane WSSE w Gorzowie Wlkp.
Liczba szczepów 350 CLOSTRIDIUM DIFFICILE Clostridium difficile Szczep dominował w oddziałach: - niezabiegowych dorosłych, - niezabiegowych dzieci, - hematologii/onkologii, 300 250 200 150 325 100 50 0 237 155 152 150 110 86 87 66 b.d. b.d. 2013 2014 2015 2016 215 Lata liczba przypadków ogółem wykryte do 72 godz. od przyjęcia wykryte po 72 godz. od przyjęcia Źródło: Dane WSSE w Gorzowie Wlkp.
Liczba szczepów 160 140 120 100 STAPHYLOCOCCUS AUREUS MRSA Szczep dominował w oddziałach: - niezabiegowych dorosłych, - niezabiegowych dzieci, - hematologii/onkologii, 80 60 40 20 0 112 152 140 97 83 85 57 56 29 b.d. b.d. 2013 2014 2015 2016 55 Lata liczba przypadków ogółem wykryte do 72 godz. od przyjęcia wykryte po 72 godz. od przyjęcia
500 Liczba szczepów 450 400 350 300 ESCHERICHIA COLI ESBL (+) Szczep dominował w oddziałach: - zabiegowych dorosłych, - niezabiegowych dorosłych, 250 200 150 100 50 0 286 448 351 356 317 256 262 95 94 b.d. b.d. 2013 2014 2015 2016 131 liczba przypadków ogółem wykryte do 72 godz. od przyjęcia wykryte po 72 godz. od przyjęcia Lata Źródło: Dane WSSE w Gorzowie Wlkp.
Liczba 250 szczepów 200 CANDIDA ALBICANS Szczep dominował w oddziałach: - niezabiegowych dorosłych, - niezabiegowych dzieci, - hematologii/onkologii, 150 100 50 216 200 198 181 167 165 130 0 b.d. b.d. 2 14 34 2013 2014 2015 2016 liczba przypadków ogółem wykryte do 72 godz. od przyjęcia wykryte po 72 godz. od przyjęcia Lata Źródło: Dane WSSE w Gorzowie Wlkp.
PATOGENY ALARMOWE W PODMIOTACH LECZNICZYCH WOJ. LUBUSKIEGO W 2016R.C.D. W 2016R. NIE REJESTROWANO PACJENTÓW Z : E.COLI CPE KLEBSIELLA SPP. CPE ZAKAŻENIA KLEBSIELLA PNEUMONIAE NDM (+) KOLONIZACJĄ KLEBSIELLA PNEUMONIAE NDM(+) ENTEROBACTER SPP. CPE (+)
PATOGENY ALARMOWE W PODMIOTACH LECZNICZYCH WOJ. LUBUSKIEGO W 2016R. ( LICZBA PACJENTÓW Z PAT. ALARMOWYM) 600 500 513 512 448 400 300 325 200 183 176 165 152 100 0 96 77 37 34 19 15 7 Ogółem nabytych przed 72 godz. od przyjecia nabytych po 72 godz. od przyjęcia
Liczba badań mikrobiologicznych a współczynnik zakażeń 2016r. w szpitalach woj. lubuskiego 45 42,15 40 35 30 27,56 25 20 15 10 5 0 15 15,35 15,11 14,15 12,3 11,96 11,68 8,3 7,75 2,87 3,6 3,8 1,76 1,18 0,069 1,3 0,24 0,52 1,42 4,54 5,95 2,5 0,16 0,37 1,8 1,1 1,47 0,79 1,2 0,34 0,98 0,35 0,16 0,057 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 0 0 0,56 liczba badań na łóżk/rok 2016 wsp.zakażeń 2016
Współczynnik zakażeń szpitalnych (2015, 2016r.) - w przeliczeniu na osobodni 4 3,5 3,8 3,6 3 2,87 2,5 2 1,5 1 0,5 0 1,76 1,47 1,42 1,3 1,2 1,18 0,98 0,79 0,56 0,52 0,37 0,35 0,34 0,24 0,16 0,069 0 6 3 1 2 13 10 7 15 4 17 14 20 9 12 18 16 8 11 5 19 wsp. zakażeń 2015 wsp.zakażeń 2016
4 3,5 Współczynnik zakażeń szpitalnych w 2015 i 2016r. szpitale wielospecjalistyczne 3,56 3,8 3 2,5 2,85 2,87 2 1,76 1,5 1 1,01 0,5 0 6 1 2 wsp. zakażeń 2015 wsp.zakażeń 2016
4 3,5 3,8 3,6 Współczynnik zakażeń szpitalnych w 2015 i 2016r. szpitale powiatowe 3 2,5 2 1,8 1,5 1,44 1,47 1,42 1,3 1,2 1,18 1,21 1 0,5 0 0,68 0,6 0,56 0,79 0,89 0,8 0,52 0,34 0,24 0,17 0,24 3 13 10 7 15 4 14 9 16 8 11 0,16 wsp. zakażeń 2015 wsp.zakażeń 2016
Współczynnik zakażeń szpitalnych w 2015 i 2016r. szpitale specjalistyczne 1,2 1,14 1 0,98 0,9 0,8 0,6 0,56 0,4 0,35 0,37 0,35 0,2 0 0,08 0,098 17 20 12 18 5 19 wsp. zakażeń 2015 wsp.zakażeń 2016 0,069 0 0
PODSUMOWANIE OGNISKA EPIDEMICZNE 1. W województwie lubuskim oraz w Polsce obserwuje się wzrost zgłaszanych ognisk epidemicznych w szpitalach. 2. W Polsce w 2016r. odnotowano wyraźny wzrost liczby ognisk wywołanych Klebsiella pneumoniae NDM. 3. W województwie lubuskim w 2016r. odnotowano wyraźny wzrost ognisk wywołanych przez: - Clostridium difficile - Wirusa grypy typu B i AH1N1 - Świerzbowca
PODSUMOWANIE PATOGENY ALARMOWE w 2016r. 1. W szpitalach województwa lubuskiego najczęściej rejestrowano, następujące patogeny alarmowe: - Klebsiella spp. 513 - Rotawirusy 512 - Escherichia coli ESBL(+) 448 - Clostridium difficile 325 - Candida albicans 165 - Staphylococcus aureus 152
PODSUMOWANIE PATOGENY ALARMOWE w 2016r. 2. W szpitalach województwa lubuskiego rejestrowano (w większej liczbie) po 72 godzinach od przyjęcia pacjenta do szpitala, następujące patogeny alarmowe: - Clostridium difficile, - Pseudomonas aeruginosa spp. - Enterococcus faecalis VRE - Enterococcus faecium VRE
PODSUMOWANIE ZAKAŻENIA SZPITALNE Żaden ze szpitali województwa lubuskiego nie wykazuje minimum standardu epidemiologicznego w systemie rejestracji zakażeń szpitalnych tj. 5%. Najwyższy współczynnik zakażeń szpitalnych w 2016r. wykazały: - Wielospecjalistyczny Szpital Wojewódzki w Gorzowie Wlkp. ( 3,8%) - Szpital Powiatowy w Drezdenku ( 3,6%) - Wojewódzki Szpital Kliniczny w Zielonej Górze ( 2,87%) Liczba wykonywanych badań mikrobiologicznych /na łóżko/ na rok w szpitalach woj. lubuskiego nie koreluje ze spodziewaną liczbą zakażeń szpitalnych.
PODSUMOWANIE ZAKAŻENIA SZPITALNE c.d. Obserwowany jest coraz krótszy średni okres hospitalizacji pacjentów, w związku z czym należy zwrócić uwagę na element systemu nadzoru nad zakażeniami, jakim jest rejestracja po wypisowa zakażeń szpitalnych we współpracy z poradniami przyszpitalnymi ( zakażenia rejestrowane ambulatoryjnie).
WNIOSKI: Skuteczna kontrola zakażeń szpitalnych powinna stać się jednym z priorytetów systemu zarządzania jakością w szpitalu, zwłaszcza w takim, w którym wykonywanych jest wiele inwazyjnych procedur diagnostycznych i terapeutycznych oraz prowadzona jest intensywna terapia. Strategia walki z zakażeniami szpitalnymi powinna obejmować kompleksowe działania w kilku kierunkach, a mianowicie: szczegółowe monitorowanie i rejestrację bieżącej sytuacji epidemiologicznej, diagnostykę mikrobiologiczną, racjonalne stosowanie antybiotyków oraz program kontroli zakażeń dostosowany do charakteru prowadzonych świadczeń zdrowotnych i oszacowanego ryzyka z nimi związanego.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ