Monika Łasińska, Jolanta Krucka SCENARIUSZ ZAJĘĆ Typ szkoły: podstawowa. Etap kształcenia: I i II Rodzaj zajęć: projekt edukacyjny i uroczystość szkolna Temat zajęć: Fryderyk Chopin życie i twórczość Czas: styczeń, luty, marzec (Wieczór Chopinowski), kwiecień, maj, wrzesień, październik, grudzień 2010 Cele kształcenia: Cele szczegółowe: Uczeń: zna najważniejsze fakty związane z życiem i twórczością Fryderyka Chopina, uważnie, refleksyjnie słucha muzyki kompozytora, umie twórczo myśleć, wykonuje prace plastyczne inspirowane muzyką artysty, tworzy własne teksty poświęcone twórczości Fryderyka Chopina, współpracuje w zespole. Metody kształcenia: projektu, działalność praktyczna. Formy organizacyjne pracy uczniów: indywidualna i zbiorowa Środki dydaktyczne i materiały pomocnicze: banner 2010. Rok Chopinowski, foldery pamiątkowe, portrety i życiorys Chopina, laptop do prezentacji multimedialnej, nagłośnienie, magnetofon, syntezator, płyty z muzyką kompozytora, teksty wierszy i piosenki, albumy i książki o Fryderyku Chopinie, zdjęcia związane z życiem i twórczością artysty udostępnione w Internecie, wystrój sali, hasło Fryderyk Chopin mistrz fortepianu, księga pamiątkowa, tort urodzinowy Chopina ETAPY PRACY NAD PROJEKTEM Praca nad projektem oraz działania wspierane przez nauczycieli zostały zaplanowane na poszczególne miesiące Roku Chopinowskiego: 1
Styczeń konkurs plastyczny Portret Chopina dla klas 0 III Format A4, technika dowolna. Prace zostaną nagrodzone i wykorzystane do stworzenia folderu o Fryderyku Chopinie. Ponadto zostaną wystawione podczas Wieczoru Chopinowskiego. konkurs na najciekawszy album o Chopinie dla klas IV VI Format A4, technika dowolna. Najlepsze albumy zostaną nagrodzone, wykorzystane do stworzenia folderu o Fryderyku Chopinie oraz znajdą się na wystawie podczas Wieczoru Chopinowskiego. konkurs literacki wiersz o Chopinie dla klas I VI Najciekawsze wiersze zostaną nagrodzone i przedstawione podczas Wieczoru Chopinowskiego na tle muzyki mistrza. Luty Uczniowie dekorują szkołę bannerem promującym Rok Chopinowski. Banner będzie wisiał przez cały rok nad głównym wejściem do szkoły. Ma 270 cm długości i 50 cm szerokości. Zawiera logo oraz duży napis 2010. Rok Chopinowski. audycja radiowa Życie i twórczość Fryderyka Chopina Przygotowana przez uczniów klas V. Audycji uczniowie wysłuchają przez radiowęzeł szkolny w dniu urodzin Fryderyka Chopina. wystawa Fryderyk Chopin w bibliotece Przygotowana przez uczniów koła historycznego. Marzec Wieczór Chopinowski (Scenariusz wieczorku został opisany poniżej). Kwiecień udział w XX Międzynarodowym Festiwalu Dziecięcej Twórczości Plastycznej pod patronatem Polskiego Komitetu do spraw UNESCO, Inspirowane muzyką 2
Fryderyka Chopina. Konkurs szkolny zostaje ogłoszony w klasach 0 VI. Najlepsze prace z każdego poziomu zostaną wysłane na konkurs. Maj konkurs wiedzy o Chopinie dla uczniów klas IV VI Konkurs odbędzie się w trzech etapach. Pytania w pierwszym etapie dotyczą życia rodzinnego Chopina i jego pierwszych sukcesów muzycznych, np.: a) W którym roku urodził się Fryderyk Chopin? b) W jakiej miejscowości przyszedł na świat? c) Kim z pochodzenia byli rodzice Fryderyka? d) Czym zajmował się ojciec Fryderyka? e) Do kogo należała posiadłość w Żelazowej Woli, w której urodził się Chopin? f) Ile sióstr miał Fryderyk? g) Wymień imiona sióstr Fryderyka. h) Ile lat miał Fryderyk, kiedy rozpoczął pierwsze lekcje gry na fortepianie? i) Kto był jego pierwszym nauczycielem muzyki? j) W wieku siedmiu lat mały Fryderyk skomponował polonezy. Wymień je. Uczniowie, którzy zakwalifikują się do drugiego etapu, będą odpowiadać na pytania dotyczące twórczości Chopina oraz jego pobytu w Paryżu, np.: a) W którym roku Fryderyk Chopin opuścił Polskę? b) Dlaczego wyjechał z kraju, z kim podróżował? c) Gdzie osiadł po wyjeździe? d) Kim była pierwsza miłość Fryderyka Chopina? e) Jakie utwory powstały po tym, jak artysta opuścił kraj? f) Jaki utwór Chopin skomponował na wieść o upadku powstania listopadowego? g) Ile koncertów Chopin dał za granicą? Na uczniów, którzy zakwalifikują się do trzeciego etapu, czekają pytania dotyczące muzyki Chopina. Uczestnicy konkursu będą też musieli podać skojarzenia (związane z życiem i twórczością kompozytora) do podanych słów, np.: a) czapka, b) ziemia w srebrnym naczyniu, c) dyliżans, d) zegarek, 3
e) Wysłuchaj fragmentów utworów Chopina, podaj tytuł i okoliczności, w jakich powstały (odpowiedzi pisemne). Uczniowie przygotowują się do konkursu na podstawie wskazanej literatury. Komisja konkursowa czuwa nad prawidłowym przebiegiem konkursu, który odbywa się w ciągu jednego dnia. Każdy z etapów trwa 25 minut. Jury sprawdza prace (w tym czasie uczestnicy konkursu mają przerwę), ogłasza wyniki i zaprasza zwycięzców do następnego etapu. Po zakończeniu wszystkich eliminacji następuje ogłoszenie wyników oraz wręczenie zwycięzcom dyplomów i nagród. Wrzesień wycieczka do Żelazowej Woli dla uczniów klas IV VI, zwiedzanie dworku i parku Październik udział w koncercie w szkole muzycznej dla chętnych uczniów z klas I VI Grudzień Podsumowanie wszystkich wcześniejszych działań odbędzie się podczas wieczoru poświęconego życiu i twórczości wielkiego kompozytora. Zostanie wówczas przedstawiona prezentacja multimedialna ukazująca przebieg wydarzeń związanych z realizacją projektu. Ma ona upamiętnić wydarzenia z całego Roku Chopinowskiego. Zwycięzcy konkursów oraz uczniowie zaangażowani w przygotowanie Wieczoru Chopinowskiego otrzymają dyplomy i nagrody. 4
SCENARIUSZ WIECZORU CHOPINOWSKIEGO Fryderyk Chopin mistrz fortepianu W ramach przygotowania do Wieczoru Chopinowskiego uczniowie: pod kontrolą nauczycieli uczą się tekstów wierszy, piosenki (scenariusz), opracowują prezentacje multimedialne: Życie i twórczość Fryderyka Chopina oraz Dworek i park w Żelazowej Woli, opracowują i przygotowują foldery (w których znajdą się prace dzieci biorących udział w konkursie plastycznym, wiersze uczniów, fotografie albumów) oraz zaproszenia na Wieczór Chopinowski, przygotowują projekt wystroju sali: planują układ stołów, kolorystykę, wykonują stroiki do dekoracji stołów, uczą się układać serwetki, projektują wystrój sceny, przygotowują księgę pamiątkową, do której wpiszą się goście na Wieczorze Chopinowskim, przygotowują wystawę prac konkursowych, która znajdzie się na korytarzu szkoły podczas uroczystości, dekorują szkołę bannerem promującym Rok Chopinowski, który będzie wisieć cały rok nad głównym wejściem do szkoły (wymiary: 270 cm długości i 50 cm szerokości, zawiera logo oraz duży napis Rok Chopinowski), uczestniczą w próbach przed uroczystością, przygotowują prezentację wierszy napisanych przez dzieci uczestników konkursu literackiego. Środki dydaktyczne i materiały pomocnicze: laptop do prezentacji multimedialnej, nagłośnienie, magnetofon, syntezator, płyty z muzyką Chopina, teksty wierszy, foldery pamiątkowe, albumy o Chopinie, zdjęcia związane z życiem i twórczością kompozytora udostępnione w Internecie, tekst piosenki, wystrój sali, hasło Fryderyk Chopin mistrz fortepianu, teksty wierszy uczniów, księga pamiątkowa, tort urodzinowy Chopina. 5
Uczniowie występujący podczas wieczorku będą ubrani w jednakowe stroje: granatowe spódniczki i spodnie, białe koszulki z logo szkoły, czerwone pasy w talii, białe rajstopki i biało-granatowe buciki. Czas trwania wieczorku: około 60 minut Sala udekorowana w stylu romantycznym, nastrój podkreślają: odpowiednie światło, świece, muzyka. Na uroczystości będą obecni zaproszeni goście: władze gminy, rodzice, nauczyciele, emerytowani nauczyciele oraz uczniowie. Przebieg uroczystości: Działania uczniów: 1. Wieczór rozpoczyna Chór: piosenka Uczennice śpiewają piosenkę: Nutki-smutki Pana Chopina muz. Paweł Piątek, sł. R. Dziwisz. Kiedy czasem ogarną nas Piosenka wprowadza słuchaczy Jakieś przykre wspomnienia, w liryczny nastrój. Wtedy smutek nam w sercu gra Jak fortepian Chopina. Bo Pan Chopin przed laty stu, Kiedy miewał zmartwienia, By humoru nie psuły mu, W nutki-smutki je zamieniał. Gdy już tyle tych nutek miał, Ile ryb w oceanie, To układał melodie z nich, I grał na fortepianie. Gdy tańczyła melodia ta Po klawiszach pianina, To pan Chopin o wszystkich łzach I o smutku zapominał. Gdybyś czasem się smucić chciał, 6
Jakimś swoim kłopotem, To pamiętaj, że sposób miał Na zmartwienia Pan Chopin. Wszystkie troski chowają się, każdy smutek gdzieś znika, Gdy od rana przez cały dzień W twoim sercu gra muzyka. 2. Słowo wprowadzenia Uczennica wita gości i wprowadza w temat wieczoru: Witamy serdecznie na dzisiejszym wieczorze poświęconym wybitnemu polskiemu kompozytorowi i pianiście Fryderykowi Chopinowi. W tym roku przypada dwusetna rocznica urodzin mistrza, w związku z tym chcemy przybliżyć wszystkim sylwetkę naszego wirtuoza. Pragniemy przypomnieć najważniejsze fakty związane z życiem i twórczością artysty. Zapraszamy do wysłuchania jego największych dzieł. 3. Prezentacja multimedialna Fryderyk Chopin życie i twórczość, w tle II Koncert fortepianowy f-moll op. 21, oddający nastrój prezentacji. Uczennica prezentuje życie i twórczość F. Chopina czyta tekst zawarty na płycie: Płyta multimedialna 1. Fryderyk Chopin życie i twórczość, na tle II Koncertu fortepianowego f-moll op. 21 nr 2 7
2. Zdjęcie Fryderyka 3. Urodził się 1 marca 1810 roku w Żelazowej Woli. 4. Zdjęcie dworku. 5. Talent Chopina objawił się u niego w wieku sześciu lat, kiedy to zaczął pobierać pierwsze lekcje gry na fortepianie. 6. W wieku siedmiu lat skomponował dwa polonezy: g-moll i B-dur. 7. Zdjęcie nut. 8. Gdy miał 12 lat, jego pierwszy nauczyciel muzyki zrezygnował z udzielania mu lekcji, uznając, że niczego więcej nie jest już w stanie go nauczyć. 9. Zdjęcie fortepianu. 10. Lata 1829 1831 były dla Chopina okresem pierwszej miłości do Konstancji Gładkowskiej i pierwszych ogromnych sukcesów kompozytorskich. 11. Zdjęcie Konstancji. 12. Powstały wówczas koncerty fortepianowe: f-moll op. 21 i e-moll op. 11. 13. Zdjęcie odlewu twarzy Chopina maska. 14. 2 listopada 1830 roku wyjeżdża z Warszawy do Kalisza, gdzie spędza ostatni dzień w ojczyźnie. Żegna się z Konstancją. 15. Zdjęcie wierzb. 16. Chopin na zawsze opuszcza Polskę. 17. Zdjęcie dworku. 18. W czasie długiej drogi do Paryża Fryderyk pisze dziennik, dokument przedstawiający stan jego ducha i rozpacz z powodu upadku powstania listopadowego. 8
19. Portret Chopina. 20. W Paryżu dał pierwszy z 19 publicznych koncertów. 21. Nuty. 22. W latach 1835 1846 porzucił karierę wirtuoza dla kompozycji. Zaczął żyć życiem polskich emigrantów. 23. Utrzymywał ścisłe kontakty z intelektualistami polskimi 24. Adamem Mickiewiczem i Cyprianem Kamilem Norwidem. 25. Zdjęcie Mickiewicza. 26. W roku 1836 zaręczył się z Marią Wodzińską, kobietą uzdolnioną muzycznie i malarsko. Liczył na założenie rodziny. 27. Zdjęcie Marii. 28. Ostatecznie jednak rodzina sprzeciwiła się związkowi, uważając, że Chopin jest zbyt chorowity, jak na kandydata na męża. 29. W 1836 roku Chopin faktycznie zaczął chorować na gruźlicę. 30. Wtedy związał się z George Sand, kobietą starszą od niego, matką dwójki dorastających dzieci. 31. Zdjęcie Fryderyka z Sand. 32. Po rozstaniu z Sand popadł w głębokie przygnębienie. 33. Zdjęcie róży w kroplach rosy. 34. Dał ostatni koncert w Paryżu. 35. Chopin był w coraz gorszym stanie. 36. Napisał jednak dwa mazurki: g-moll i f-moll, które zostały wydane dopiero w latach 50. XX wieku. 9
37. Nuty Chopin 38. Ostatnie dni życia Fryderyk spędził w otoczeniu najbliższych. 39. Zdjęcie na łożu śmierci. 40. Zmarł 17 października 1849 roku w Paryżu o drugiej w nocy. 41. Zdjęcie czerwonej róży na fortepianie. 42. Na uroczystości żałobnej na życzenie zmarłego wykonano Requiem d-moll Mozarta i jego własny marsz żałobny z Sonaty b-moll. 43. Został pochowany na cmentarzu w Paryżu, a jego serce sprowadzono do Polski. 44. Zdjęcie z cmentarza w Paryżu. 45. Epitafium z sercem Fryderyka znajduje się w kościele Świętego Krzyża w Warszawie. 46. Zdjęcie z kościoła Świętego Krzyża. 47. Po śmierci wielkiego kompozytora i pianisty Robert Schumann powiedział: Dusza muzyki przeleciała nad światem. 48. Pomnik z Żelazowej Woli. 49. W 1927 roku w Filharmonii w Warszawie odbył się pierwszy Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina. 50. Zdjęcie Piotra Adamskiego przy fortepianie (z filmu Chopin. Pragnienie miłości). 51. Następne konkursy odbywały się co pięć lat: w 1932 i 1937 roku. 52. Jedynie w 1942 roku II wojna światowa uniemożliwiła zorganizowanie konkursu. 10
53. Czwarty, a pierwszy powojenny konkurs odbył się w 1949 roku. 54. Laureatem ostatniego konkursu w 2005 roku został Polak Rafał Blechacz. 55. Zdjęcie Blechacza przy fortepianie na tle wizerunku Chopina. 56. Fryderyk Chopin jest uważany za najwybitniejszego polskiego kompozytora i pianistę. Nazwano go poetą fortepianu. 57. Wykonywanie jego dzieł wymaga ogromnej wirtuozerii. 58. Zdjęcie pomnika z Łazienek w Warszawie. 59. Logo Chopin 2010. 4. Recytacja wierszy o Chopinie autorstwa znanych wieszczy oraz naszych uczniów. W tle Preludium Des-dur op. 28 nr 15 F. Chopina (utwór doskonale harmonizuje z nastrojem wierszy). Uczeń recytuje swój wiersz: Hubert Szyk (kl. VI c) Życie Chopina Czy wiecie, że Chopin chłopcem małym będąc Tworzył muzykę, przy fortepianie siedząc Czy wiecie, że był poetą fortepianu zwany Tak wtedy, jak i teraz na świecie uznanym Czy wiecie, że na obczyznę zawiodły go kręte drogi Naszej historii i zaborca srogi Lecz w sercu na zawsze została ojczyzna aż śmierć przyszła za wcześnie, nim skroń pokryła siwizna. 11
Uczennica recytuje swój wiersz: Karolina Łeska (kl. VI a) Wiersz o Fryderyku Chopinie Gdy przez łąkę biegły jelenie Myślałam o wielkim Chopinie Gdy patrzyłam na okolice Myślałam O jego pięknej muzyce Gdy karmiłam kurki Przypominały Mi się jego mazurki Gdy spojrzałam Hen daleko w pole Widziałam jego Żelazową Wolę Gdybym żyła W jego czasie Zagrałabym z nim na kontrabasie Choć pochodzę z małej wioski To i tak kiedyś pojadę Na konkurs Chopinowski I kupię sobie nowe trzewiki By wygodnie słuchać Jego muzyki. Uczeń recytuje wiersz: 12
Roman Brandstaetter (1906 1987) Żelazowa Wola Znów chodzę po tych samych pokojach, Przystaję przed alkową, Przed obrazami, Rękopisami, A potem krążę po parku I szukam wierzb nad Utratą. Ziemia twojej muzyki. A muzyka? Nie wyobrażam sobie bez niej Polski, Fryderyku. Uczeń recytuje wiersz: Artur Oppman (1867 1931) Preludium Chopinowska piosnka płynie W księżycową dal, Niby skarga płynie cicha, Niby łzy i żal. Na powietrza srebrnej fali, Płacze, tęskni, drży, Przywołuje z zapomnienia Dawne widma, sny Chopinowska piosnka płynie Spod dziewczęcych rąk, A nad ziemią wstaje blady Księżycowy krąg. 13
Księżycowy blask uroczy W raj przetwarza świat, Słucha piosnkę każde drzewo, Słucha każdy kwiat Chopinowska piosnka płynie, Z piosnką płynie czar, I dziewczyna rozmarzona Słyszy skrzydeł gwar. Biorą białe anielice Ją w uściski swe, I nad ziemią wzlata ona W upojenia mgle. Chopinowska ścichła piosnka, Tylko echo drży, Tylko smętnie szumią drzewa, Kwiaty ronią łzy. Zapomniała w śnie dziewczyna Życia ból, łzy, pleśń, We śnie cicho jej przygrywa Chopinowska pieśń. 5. Fragment nokturnu Fryderyka Chopina wykonany na syntezatorze przez ucznia klasy VI. 6. Recytacja wiersza Sen o Chopinie, w tle słychać Grande Valse Brillante Es-dur op. 18 Fryderyka Prowadząca: Usłyszycie państwo fragment nokturnu Fryderyka Chopina w wykonaniu ucznia klasy VI Huberta Szyka. Uczeń wykonuje utwór na syntezatorze. Uczeń recytuje wiersz: Sen o Chopinie Uchwycił słuch mój dźwięki klawiszy 14
Chopina. (Nastrój zawarty w utworze współgra ze słowami tekstu, które trafiają do wyobraźni słuchaczy). Co po pokoju z wiatrem hulały. Wśród nut niebiańskich beztroskiej ciszy Chopina palce dzień powitały. I tańczyć zaczęły nuty po ścianie, Powietrze jakby zgęstniało, I znowu cisza wyczekiwanie. I znów uderzenie ciszę przerwało. W takt Poloneza każde do pary Hordy anielskie kroczyć zaczęły. Wtedy stanęły wszystkie zegary, Cudowne wizje na mnie spłynęły. Nagle, przeniosłem się do tych czasów, Gdzie księżyc świadkiem niedoli bywał. Wśród kampinoskich zielonych lasów, Mały Fryderyk Mazurki grywał. Ujrzałem mistrza przy fortepianie Jak palce swoje zgrabnie układał. I znowu cisza wyczekiwanie. W myślach gdzieś błądził, wzrokiem coś badał. I tu uderzył w klawisze białe, Aż dech zaparło, serce westchnęło, A dźwięki płyną jak oszalałe, Przecież dopiero co się zaczęło. I znowu cisza chwila oddechu. Mistrz swoje nuty jeszcze raz zbadał. Najpierw powoli, tak bez pośpiechu 15
Tej głuchej ciszy cios wielki zadał. I odpłynęły w niebiańskie strony Pierwsze etiudy, skoczne Mazurki. Z każdego dźwięku anielskie tony Pieściły białe kłębiaste chmurki. Potem oklaski, wielkie owacje, Rodzice za nim w salonie stali. Były uściski i gratulacje, Dla syna swego przyszłość wybrali. Aż zaszumiało, aż się ściemniło I trafił promień jasnego gromu Choć słońce nadal pięknie świeciło Ja już znalazłem się w swoim domu. Leżałem w łóżku w wielkim skupieniu, Pokój falował w ostatnim tonie, Myśli krążyły gdzieś w oddaleniu Po tamtym dworku i po salonie. Za oknem ptaków pierwsze ćwierkanie Bo już na wschodzie słońce stanęło. I znowu cisza wyczekiwanie, Żeby się znowu wszystko zaczęło. 7. Prezentacja multimedialna Dworek i Uczeń odtwarza prezentację. park w Żelazowej Woli, Nokturn Es-dur op. 9 nr 2 Fryderyka Chopina. 8. Zakończenie wieczoru. Uczennica dziękuje za uwagę. Uczniowie wręczają pamiątkowe foldery. Na pamiątkę wspólnie spędzonego wieczoru 16
z Chopinem pragniemy wręczyć państwu pamiątkowe foldery przygotowane przez uczniów naszej szkoły, które zawierają esencję dzisiejszej prezentacji dotyczącej naszego mistrza fortepianu Fryderyka Chopina. A teraz, w związku z dwusetną rocznicą urodzin Fryderyka Chopina, zapraszamy państwa na urodzinowy tort. Wjeżdża tort, fanfary W trakcie poczęstunku uczniowie proszą o wpisywanie się do Księgi Pamiątkowej. W tle słychać wybrane utwory Fryderyka Chopina. Całości towarzyszy odpowiedni nastrój, wystrój sali, oprawa muzyczna. 17
Bibliografia Burek K., Fryderyk Chopin, Warszawa 2001. Europa Chopina, Warszawa 2010. Łopatlewski T., Fryderyk, Lublin 1970. Mayzner T., Chopin, Kraków 1968. Tenże, Chopin, Warszawa 2009. Nyka J., Żelazowa Wola, Warszawa 1960. Poniatowska I., Fryderyk Chopin. Człowiek i muzyka, Warszawa 2010. Wydawnictwo Jubileuszowe 25. Międzynarodowego Festiwalu Chopin w barwach jesieni, Antonin 2006. 18