FINANSOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

dr Paweł Szczęśniak Katedra Prawa Finansowego UMCS www.finansowe.umcs.pl FINANSOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYKŁAD NR 2

CEL DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORCY Celem działalności większości przedsiębiorców jest generowanie i maksymalizacja zysku, choć zysk nie musi wystąpić. Art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Normatywne zakreślenie granic pojęcia działalność gospodarcza prowadzi w konsekwencji do wyeliminowania z kręgu przedsiębiorców tych osób, jednostek, które prowadzą działalność gospodarczą w znaczeniu ekonomicznym, lecz działalność taka nie ma na celu osiągania zysku. Niekiedy wskazuje się, że nie chodzi o generowanie zysku, lecz zasada gospodarowania, która oznacza prowadzenie działalności gospodarczej w sposób właściwy dobremu gospodarzowi, a więc racjonalnie, i wiąże się z uczestnictwem w obrocie gospodarczym w postaci odpłatnych umów związanych z zaspokajaniem cudzych potrzeb. Wówczas osiągnięcie zysków jest w pełni możliwe i oczekiwane, co uzasadnia nazwanie danej działalności zarobkową.

CORPORATE SOCIAL RESPONSOBILITY Terminem społeczna odpowiedzialność biznesu (ang. CSR corporate social responsibility) określane jest dobrowolne włączanie aspektów społecznych oraz środowiskowych do działalności gospodarczej firm oraz ich kontaktów z interesariuszami. Społeczną odpowiedzialność biznesu można także oopisać jako zestaw zobowiązań przedsiębiorstwa do ochrony i umacniania społeczności, w której funkcjonuje. Równoległa realizacja celów społecznych i ekonomicznych. Tematyka społecznej odpowiedzialności biznesu coraz częściej pojawia się w opracowaniach naukowych, a także w rozmaitych obszarach funkcjonowania polskich przedsiębiorców. Gwałtowny rozwój idei etycznego biznesu w ostatnich latach, promowany pierwotnie przez koncerny zachodnie (zwłaszcza w sektorze finansowym) sprzyja powstawaniu coraz to nowych kodeksów branżowych, zawodowych czy organizacyjnych, regulujących zachowania pracowników w odniesieniu do klienta, przełożonego, współpracownika, a nawet członka bliższej czy dalszej społeczności.

DOBRE PRAKTYKI W RAMACH CSR

CHRONIMY NADWIŚLAŃSKIE ZWIERZAKI BOHATERÓW NASZYCH UBRAŃ. 5ZŁ ZE SPRZEDAŻY KAŻDEGO UBRANIA PRZEKAZUJEMY NA WSPARCIE CHRONIONYCH GATUNKÓW ZWIERZĄT OGÓLNOPOLSKIEM U TOWARZYSTWU OCHRONY PTAKÓW (OTOP) - OTOP.ORG.PL. W LUTYM 2015 R. DOŁĄCZYLIŚMY DO MIĘDZYNARODOWE J KAMPANII FUR FREE RETAILER (SKLEPY WOLNE OD FUTER) TYM SAMYM ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ DO NIESTOSOWANIA NATURALNEGO FUTRA W SWOICH PROJEKTACH.

FINANSOWANIE PRZEDSIĘBIORCY PROSPEKTYWNE RETROSPEKTYWNE

FINANSOWANIE PROSPEKTYWNE (ZEWNĘTRZNE) Finansowanie prospektywne dotyczy sytuacji, kiedy przedsiębiorca wykosztuje do finansowania zewnętrzne środki finansowe, np. w postaci kredytów lub obligacji. Środki na sfinansowanie zaciągniętych zobowiązań będą bowiem pochodziły z przyszłych wpływów oczekiwanych przez przedsiębiorcę.

FINANSOWANIE RETROSPEKTYWNE (WEWNĘTRZNE) Finansowanie retrospektywne dotyczy sytuacji, kiedy przedsiębiorca opiera się na własnych zasobach finansowych. Wewnętrzne źródła finansowania pochodzą przede wszystkim z tytułu wypracowanych zysków oraz z tytułu wcześniej zaangażowanych kapitałów. Wpływ na poziom wewnętrznych źródeł finansowania ma także polityka w zakresie tworzenia i wykorzystywania rezerw i zarządzania zapasami. Do wewnętrznych źródeł finansowania należy zaliczyć także AMORTYZACJĘ, która jako koszt bezwydatkowy generuje środki pieniężne pozostające w przedsiębiorstwie.

ŹRÓDŁA FINANNSOWANIA ZEWNĘTRZNE WŁASNE - kapitał założycielski; - podwyższenie kapitału; - dopłaty do kapitału; - pożyczki w ramach grupy kapitałowej. WEWNĘTRZNE - wypracowany zysk; - polityka dysponowania rezerwami; - aktywa (sprzedaż / amortyzacja) OBCE - rynek finansowy (kredyty, obligacje, weksle, leasing, faktoring etc.) - kredyt kupiecki; - Inne (dotacje z UE)

KAPITAŁY WŁASNE Kapitał własny jest przekazywany do dyspozycji przedsiębiorcy bezterminowo i nieodpłatnie. Wierzyciele przekazujący kapitał oczekują jednak w przyszłości wynagrodzenia za powierzony kapitał w formie dywidendy, a więc udziału w wypracowanych przez przedsiębiorcę zyskach.

FUNKCJE KAPITAŁU WŁASNEGO FUNKCJA ZAŁOŻYCIELSKA kapitał własny stanowi podstawę do uruchomienia działalności gospodarczej; FUNKCJA FINANSOWA kapitał własny jest nieoprocentowanym i bezzwrotnym źródłem finansowania działalności gospodarczej; FUNKCJA GWARANCYJNA kapitał własny jest źródłem pokrycia ewentualnych strat; FUNKCJA INFORMACYJNA kapitał własny stanowi informację o stabilności finansowanej przedsiębiorcy.

FORMA ORGANIZACYJNO- PRAWNA NAZWA KAPITAŁU WŁASNEGO ZWIĘKSZENIE KAPITAŁU WŁASNEGO OBNIŻENIE KAPITAŁU WŁASNEGO PRZEDSIĘBIORCA JEDNOOSOBOWY SPÓŁKA CYWILNA Art. 860 1 KC Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. wkład przedsiębiorcy jednoosobowy wkład wspólników Art. 861 KC 1. Wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług. 2. Domniemywa się, że wkłady wspólników mają jednakową wartość. majątek przedsiębiorcy jednoosobowego - wkład wspólnika; - przyjęcie kolejnego wspólnika; - dopłaty wspólników; - pozostawiony zysk. majątek przedsiębiorcy jednoosobowego - wystąpienie wspólnika; - pokrycie straty. Art. 867 1 KC Każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. W umowie spółki można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach. Można nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach. Natomiast nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach.

FORMA ORGANIZACYJNO-PRAWNA NAZWA KAPITAŁU WŁASNEGO ZWIĘKSZENIE KAPITAŁU WŁASNEGO OBNIŻENIE KAPITAŁU WŁASNEGO SPÓŁKI OSOBOWE Art. 4 1 pkt 1 KSH spółka jawna; spółka partnerska; spółka komandytowa; spółka komandytowoakcyjna. spółka komandytowo-akcyjna. Art. 8 1 KSH Spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. WKŁADY WSPÓLNIKÓW Art. 28 KSH Majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia. Art. 48 KSH 1. W razie wątpliwości uważa się, że wkłady wspólników są równe. 2. Wkład wspólnika może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw, a także na dokonaniu innych świadczeń na rzecz spółki. Art. 51 1 KSH Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu. - wkład wspólnika; - przyjęcie kolejnego wspólnika; - dopłaty wspólników; - pozostawiony zysk. Art. 52 1 KSH Wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego. Art. 53 KSH Wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę. - wystąpienie wspólnika; - pokrycie straty Art. 65 1 KSH W przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki wartość udziału kapitałowego wspólnika albo jego spadkobiercy oznacza się na podstawie osobnego bilansu, uwzględniającego wartość zbywczą majątku spółki. Art. 51 KSH 2. Określony w umowie spółki udział wspólnika w zysku odnosi się, w razie wątpliwości, także do jego udziału w stratach. 3. Umowa spółki może zwolnić wspólnika od udziału w stratach. Art. 52 KSH 1. Wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego. 2. Jeżeli wskutek poniesionej przez spółkę straty udział kapitałowy wspólnika został uszczuplony, zysk przeznacza się w pierwszej kolejności na uzupełnienie udziału wspólnika.

FORMA ORGANIZACYJNO-PRAWNA NAZWA KAPITAŁU WŁASNEGO ZWIĘKSZENIE KAPITAŁU WŁASNEGO SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ Art. 151 1 KSH Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej. Wspólnicy są obowiązani wnieść wkłady. Tworzą fundusz założycielski. W zamian za wkłady wspólnicy otrzymają udziały w kapitale zakładowym. KAPITAŁ ZAKŁADOWY Art. 152 KSH Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej. Art. 154 1. Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 5000 złotych. 2. Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 złotych. 3. Udziały nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej. Jeżeli udział jest obejmowany po cenie wyższej od wartości nominalnej, nadwyżkę przelewa się do kapitału zapasowego. - udziały wspólników; - podwyższenie dotychczasowy ch udziałów; - ustanowienie nowych udziałów. - Kapitalizacja rezerw (środki własne spółki) KAPITAŁ ZAPASOWY - odpisy z zysku; - dopłaty wspólników. KAPITAŁ REZERWOWY - odpisy z zysku; - dopłaty wspólników. OBNIŻENIE KAPITAŁU WŁASNEGO - umorzenie udziałów; - pokrycie straty - pokrycie straty; - zwiększenie kapitału zakładowego; - wypłata udziału w zysku. - pokrycie straty; - zwrot dopłat.

Art. 177 KSH SPÓŁKA Z ORGANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ 1. Umowa spółki może zobowiązywać wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału. 2. Dopłaty powinny być nakładane i uiszczane przez wspólników równomiernie w stosunku do ich udziałów. Art. 199 1 KSH Udział może być umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko w przypadku, gdy umowa spółki tak stanowi. Udział może być umorzony za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziału przez spółkę (umorzenie dobrowolne) albo bez zgody wspólnika (umorzenie przymusowe). Przesłanki i tryb przymusowego umorzenia określa umowa spółki. Art. 192 KSH Kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe.

Art. 260 KSH 1. Uchwałą wspólników o zmianie umowy spółki można podwyższyć kapitał zakładowy, przeznaczając na ten cel środki z kapitału zapasowego lub kapitałów (funduszy) rezerwowych utworzonych z zysku spółki (podwyższenie kapitału zakładowego ze środków spółki). 2. Nowe udziały przysługują wspólnikom w stosunku do ich dotychczasowych udziałów i nie wymagają objęcia. 3. W przypadku podwyższenia wartości nominalnej dotychczasowych udziałów stosuje się odpowiednio przepis 2. 4. Przepisu 2 nie stosuje się do udziałów własnych spółki, o których mowa w art. 200.

SPÓŁKA AKCYJNA PRAWNA KAPITAŁ ZAKŁADOWY (AKCYJNY) Art. 308 KSH 1. Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 100 000 złotych. 2. Wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 grosz. - wniesienie wkładu na akcje (art. 329 KSH); - emisja nowych akcji; - podwyższenie wartości nominalnej dotychczasowych akcji. - Umorzenie części akcji; - zmniejszenie wartości nominalnej akcji. KAPITAŁ ZAPASOWY Art. 396 1 KSH Na pokrycie straty należy utworzyć kapitał zapasowy, do którego przelewa się co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej jednej trzeciej kapitału zakładowego. KAPITAŁ REZERWOWY Art. 396 4 KSH Statut może przewidywać tworzenie innych kapitałów na pokrycie szczególnych strat lub wydatków (kapitały rezerwowe). - odpis 8% zysku do 1/3 kapitału zakładowego; - dopłaty akcjonariuszy; - nadwyżka ze sprzedaży akcji powyżej wartości nominalnej. - w wysokości 1/3 kapitału zakładowego wyłącznie na pokrycie straty bilansowej; - podwyższenie kapitału zakładowego. - odpisy z zysku. - pokrycie strat; - pokrycie wydatków. KAPITAŁ REZERWOWY NA SFINANSOWANIE NABYCIA AKCJI WŁASNYCH - zysk; - przeniesienie kwoty z kapitału zapasowego lub rezerwowego - zakup akcji własnych; - Inne.

Art. 302 KSH SPÓŁKA AKCYJNA Kapitał zakładowy spółki akcyjnej dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Art. 306 KSH Do powstania spółki akcyjnej wymaga się: 1) zawiązania spółki, w tym podpisania statutu przez założycieli; 2) wniesienia przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, z uwzględnieniem art. 309 3 i 4; 3) ustanowienia zarządu i rady nadzorczej; 4) wpisu do rejestru. Art. 348 1 KSH Kwota przeznaczona do podziału między akcjonariuszy nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone na wypłatę dywidendy. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, akcje własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub statutem powinny być przeznaczone z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe.

Art. 396 KSH 1. Na pokrycie straty należy utworzyć kapitał zapasowy, do którego przelewa się co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej jednej trzeciej kapitału zakładowego. 2. Do kapitału zapasowego należy przelewać nadwyżki, osiągnięte przy emisji akcji powyżej ich wartości nominalnej, a pozostałe - po pokryciu kosztów emisji akcji. 3. Do kapitału zapasowego wpływają również dopłaty, które uiszczają akcjonariusze w zamian za przyznanie szczególnych uprawnień ich dotychczasowym akcjom, o ile te dopłaty nie będą użyte na wyrównanie nadzwyczajnych odpisów lub strat. 4. Statut może przewidywać tworzenie innych kapitałów na pokrycie szczególnych strat lub wydatków (kapitały rezerwowe). 5. O użyciu kapitału zapasowego i rezerwowego rozstrzyga walne zgromadzenie; jednakże części kapitału zapasowego w wysokości jednej trzeciej kapitału zakładowego można użyć jedynie na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym.

Art. 442 KSH 1. Walne zgromadzenie może podwyższyć kapitał zakładowy, przeznaczając na to środki z kapitałów rezerwowych utworzonych z zysku, jeżeli mogą być one użyte na ten cel (podwyższenie kapitału zakładowego ze środków spółki), w tym także z kapitałów rezerwowych utworzonych w przypadku określonym w art. 457 2, kapitałów rezerwowych utworzonych z zysku, które zgodnie ze statutem nie mogą być przeznaczone do podziału między akcjonariuszy oraz z kapitału zapasowego. Należy jednakże pozostawić taką część kapitałów, które mogą być przeznaczone do podziału, jaka odpowiada niepokrytym stratom oraz akcjom własnym. 2. Uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego ze środków spółki może zostać powzięta, jeżeli zatwierdzone sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy wykazuje zysk i sprawozdanie z badania nie zawiera istotnych zastrzeżeń dotyczących sytuacji finansowej spółki. Jeżeli ostatnie sprawozdanie finansowe zostało sporządzone na dzień bilansowy przypadający co najmniej na sześć miesięcy od dnia walnego zgromadzenia, na którym przewiduje się powzięcie takiej uchwały, firma audytorska wybrana do badania sprawozdania finansowego spółki albo inna firma audytorska wybrana przez radę nadzorczą bada nowy bilans i rachunek zysków i strat wraz z informacją dodatkową, które powinny być przedstawione na tym zgromadzeniu. 3. Nowe akcje, które mają być przydzielone akcjonariuszom na mocy uchwały walnego zgromadzenia, nie wymagają objęcia, z uwzględnieniem przepisów art. 443 2.

SPÓŁKA KOMANDYTOWO-AKCYJNA Art. 125 KSH Spółką komandytowo-akcyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Art. 126 KSH 1. W sprawach nieuregulowanych w niniejszym dziale do spółki komandytowoakcyjnej stosuje się: 1) w zakresie stosunku prawnego komplementariuszy, zarówno między sobą, wobec wszystkich akcjonariuszy, jak i wobec osób trzecich, a także do wkładów tychże wspólników do spółki, z wyłączeniem wkładów na kapitał zakładowy - odpowiednio przepisy dotyczące spółki jawnej; 2) w pozostałych sprawach - odpowiednio przepisy dotyczące spółki akcyjnej, a w szczególności przepisy dotyczące kapitału zakładowego, wkładów akcjonariuszy, akcji, rady nadzorczej i walnego zgromadzenia. 2. Kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej powinien wynosić co najmniej 50 000 złotych.

Art. 135 KSH Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki. Art. 140 KSH 1. Każdy komplementariusz ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. 2. Statut spółki może przewidywać, że prowadzenie spraw spółki powierza się jednemu albo kilku komplementariuszom. Art. 147 KSH 1. Komplementariusz oraz akcjonariusz uczestniczą w zysku spółki proporcjonalnie do ich wkładów wniesionych do spółki, chyba że statut stanowi inaczej. 2. Jeżeli statut nie stanowi inaczej, komplementariuszowi niepozbawionemu prawa prowadzenia spraw spółki, który pobiera wynagrodzenie z tytułu podejmowania czynności wymienionych w art. 137 1 i art. 141, nie przysługuje udział w zysku spółki w części odpowiadającej wkładowi jego pracy do spółki.

PORÓWNANIE SPÓŁEK OSOBOWYCH I KAPITAŁOWYCH Doktrynalne wyróżnienie spółek kapitałowych, podobnie jak spółek osobowych, ma charakter typologiczny, biorąc za podstawę nasilenie ich charakterystycznych cech. Przeciwstawienie spółek kapitałowych spółkom osobowym uzasadnia się m.in. różnicami dotyczącymi strony podmiotowej. Spółki kapitałowe są osobami prawnymi, podczas gdy spółki osobowe posiadają ułomną podmiotowość prawną (art. 8 KSH w zw. z art. 33.1 KC). Kolejną cechą spółek kapitałowych jest konstrukcja uprawnień wspólników (akcjonariuszy). Spółki kapitałowe oparte są na zasadach rządów większości i proporcjonalności uprawnień oraz obowiązków, podczas gdy w spółkach osobowych dochodzą do głosu zasady równości uprawnień i jednomyślności. Swoiście, odmiennie niż w spółkach osobowych, uregulowany jest system zarządzania i nadzoru w spółkach kapitałowych. Prowadzenie spraw spółki stanowi kompetencję organu menedżerskiego, gdy tymczasem w typowej spółce osobowej każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzić sprawy spółki (art. 39 1 i art. 40 oraz 201 1-4 i art. 368 1-4 KSH).

Istotną cechą spółek kapitałowych są wymogi dotyczące kapitału zakładowego. W spółkach osobowych, z wyjątkiem spółki komandytowo-akcyjnej, o przedmiocie i wielkości wkładów decyduje umowa spółki (art. 25 pkt 2 KSH). W spółkach kapitałowych ustawa określa minimum kapitałowe oraz terminy wniesienia wkładów do spółki (art. 154, 158, 163, 306, 308 i 309 KSH). Kodeks spółek handlowych zawiera także rozbudowane przepisy o ochronie kapitału zakładowego (por. np. art. 189-192, 199-200, 346-348 i 360 KSH). Ich celem jest ochrona wierzycieli i samej spółki przed wypłatami na rzecz wspólników (akcjonariuszy), jeżeli spółka nie posiada zysku stanowiącego nadwyżkę ponad sumę pasywów, do których zalicza się również kwoty reprezentujące kapitał zakładowy. Instytucja kapitału zakładowego jest jednak przedmiotem dyskusji, której wyrazem stał się projekt zmian do KSH gruntownie modernizujący zasady rządzące kapitałem zakładowym w spółce z o.o.

Ze względu na przynależność kapitału zainwestowanego w spółce, wyodrębnia się również spółki państwowe lub spółki Skarbu Państwa (bądź spółki z udziałem Skarbu Państwa) oraz spółki prywatne, spółki komunalne, spółki powstałe z przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego, spółki pracownicze, spółki z udziałem kapitału zagranicznego. Należy tu wskazać ponadto na europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych (EZIG) oraz europejską spółkę akcyjną (spółkę europejską).