Zautomatyzowane Systemy Produkcyjne ĆWICZENIE 1

Podobne dokumenty
Politechnika Gdańska. Gdańsk, 2016

Sterowniki Programowalne (SP)

Podstawy Automatyki. Wykład 12 - Układy przekaźnikowe. dr inż. Jakub Możaryn. Warszawa, Instytut Automatyki i Robotyki

Opracował: Jan Front

PRZED PRZYSTĄPIENIEM DO ZAJĘĆ PROSZĘ O BARDZO DOKŁADNE

JĘZYKI PROGRAMOWANIA STEROWNIKÓW

PRZED PRZYSTĄPIENIEM DO ZAJĘĆ PROSZĘ O BARDZO DOKŁADNE

Podstawy Automatyki. Człowiek- najlepsza inwestycja. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Podstawy Automatyki. ĆWICZENIE 3 β

Programowanie sterowników przemysłowych / Jerzy Kasprzyk. wyd. 2 1 dodr. (PWN). Warszawa, Spis treści

Konfiguracja i programowanie sterownika GE Fanuc VersaMax z modelem procesu przepływów i mieszania cieczy

PROGRAMOWALNE STEROWNIKI LOGICZNE


1. Podstawowe wiadomości Możliwości sprzętowe Połączenia elektryczne Elementy funkcjonalne programów...

Sterowniki Programowalne Sem. V, AiR

STEROWNIKI PROGRAMOWALNE PLC

Kurs STARTER S5. Spis treści. Dzień 1. III Budowa wewnętrzna, działanie i obsługa sterownika (wersja 0504)

Cyfrowe Elementy Automatyki. Bramki logiczne, przerzutniki, liczniki, sterowanie wyświetlaczem

Podstawy programowania PLC w języku drabinkowym - ćwiczenie 5

Katedra Sterowania i InŜynierii Systemów Laboratorium elektrotechniki i elektroniki. Badanie przekaźników

SFC zawiera zestaw kroków i tranzycji (przejść), które sprzęgają się wzajemnie przez połączenia

Standardowe bloki funkcjonalne

Przemysłowe Systemy Automatyki ĆWICZENIE 2

P O L I T E C H N I K A Ł Ó D Z K A INSTYTUT ELEKTROENERGETYKI ZAKŁAD ELEKTROWNI LABORATORIUM POMIARÓW I AUTOMATYKI W ELEKTROWNIACH

Konfiguracja i programowanie PLC Siemens SIMATIC S7 i panelu tekstowego w układzie sterowania napędami elektrycznymi. Przebieg ćwiczenia

Programowanie sterowników PLC wprowadzenie

Podstawy PLC. Programowalny sterownik logiczny PLC to mikroprocesorowy układ sterowania stosowany do automatyzacji procesów i urządzeń.

Konfiguracja i programowanie sterownika GE Fanuc VersaMax z modelem procesu przepływów i mieszania cieczy. Przebieg ćwiczenia

Kurs Podstawowy S7. Spis treści. Dzień 1

PROGRAMOWANIE UKŁADÓW REGULACJI CIĄGŁEJ PCS

Modułowy programowalny przekaźnik czasowy firmy Aniro.

Ćwiczenie 1 Konstrukcja Szafy Sterowniczej PLC

M-1TI. PRECYZYJNY PRZETWORNIK RTD, TC, R, U NA SYGNAŁ ANALOGOWY 4-20mA Z SEPARACJĄ GALWANICZNĄ. 2

Kurs SIMATIC S7-300/400 i TIA Portal - Podstawowy. Spis treści. Dzień 1. I System SIEMENS SIMATIC S7 - wprowadzenie (wersja 1503)

Wyjścia analogowe w sterownikach, regulatorach

PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW UNII EUROPEJSKIEJ W RAMACH EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO OPIS PRZEDMIOTU. Sieci i sterowniki przemysłowe

PRZETWORNIKI POMIAROWE

Prezentacja na temat:

Podstawy programowania PLC - zadania

STEROWNIKI PROGRAMOWALNE OBSŁUGA AWARII ZA POMOCĄ STEROWNIKA SIEMENS SIMATIC S7

Zastosowanie Safety Integrated na przykładzie obrabiarki Scharmann Heavycut

Elementy oprogramowania sterowników. Instrukcje podstawowe, funkcje logiczne, układy czasowe i liczenia, znaczniki

PLC1: Programowanie sterowników logicznych SIEMENS SIMATIC S7-300/400 - kurs podstawowy

Klasyczna architektura sterownika PLC

Optyczny czujnik zbliżeniowy Zestawy przekaźników elektrycznych Przekaźniki zwykłe Przekaźniki czasowe...

Ćwiczenie 2 Przekaźniki Czasowe

str. 1 Temat: Sterowanie stycznikami za pomocą przycisków.

REGULATOR NAPIĘCIA STR DOKUMENTACJA TECHNICZNA INSTRUKCJA

1. Wstęp. dr inż. Piotr Pawełko / Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia patrz punkt 4!!!

Podstawy elektroniki cyfrowej dla Inżynierii Nanostruktur. Piotr Fita

W_4 Adaptacja sterownika PLC do obiektu sterowania. Synteza algorytmu procesu i sterowania metodą GRAFCET i SFC

Zastosowania mikrokontrolerów w przemyśle

Istnieje wiele metod przekształcania algorytmów wprogram sterujący.

Sterowniki programowalne

Zastosowania mikrokontrolerów w przemyśle. Cezary MAJ Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych

Przykład programowania PLC w języku drabinkowym - ćwiczenie 6

MIKROPROCESOROWY STEROWNIK PARAMETRÓW KLIMATYCZNYCH

Załącznik nr 1 do specyfikacji istotnych warunków zamówienia

INSTRUKCJA OBSŁUGI. Przekaźnik czasowy ETM ELEKTROTECH Dzierżoniów. 1. Zastosowanie

Sterowniki PLC. Elektrotechnika II stopień Ogólno akademicki. przedmiot kierunkowy. Obieralny. Polski. semestr 1

Spis treści. Dzień 1. I Rozpoczęcie pracy ze sterownikiem (wersja 1707) II Bloki danych (wersja 1707) ZAAWANSOWANY TIA DLA S7-300/400

Szkoła programisty PLC : sterowniki przemysłowe / Gilewski Tomasz. Gliwice, cop Spis treści

Automatyzacja i robotyzacja procesów produkcyjnych

Dokumentacja Licznika PLI-2

Kurs SIMATIC S7-300/400 i TIA Portal - Zaawansowany. Spis treści. Dzień 1

Podstawy Automatyki. Wykład 8 - Wprowadzenie do automatyki procesów dyskretnych. dr inż. Jakub Możaryn. Warszawa, Instytut Automatyki i Robotyki

Regulator napięcia transformatora

Spis treści. 1. Informacja o zgodności. 2. Zastosowanie kaset typu KSR-xx

Podstawy Automatyki. Wykład 8 - Wprowadzenie do automatyki procesów dyskretnych. dr inż. Jakub Możaryn. Warszawa, Instytut Automatyki i Robotyki

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA

Wykaz ważniejszych symboli graficznych elementów pneumatycznych i elektropneumatycznych użytych w podręczniku 11

HiTiN Sp. z o. o. Przekaźnik kontroli temperatury RTT 14W DTR Katowice, ul. Szopienicka 62 C tel/fax.: + 48 (32)

Badanie przerzutników astabilnych i monostabilnych

AUTOMATYKA I STEROWANIE W CHŁODNICTWIE, KLIMATYZACJI I OGRZEWNICTWIE L1 BUDOWA TERMOSTATU ELEKTRONICZNEGO

Proste układy wykonawcze

Moduł wejść/wyjść VersaPoint

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2013 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA

Sterowniki PLC. Sterowniki PLC. Wprowadzenie nazewnictwo. Historia. Dlaczego sterowniki PLC stały się tak popularne?

Terminal TR01. Terminal jest przeznaczony do montażu naściennego w czystych i suchych pomieszczeniach.

LABORATORIUM PRZEMYSŁOWYCH SYSTEMÓW STEROWANIA

Sterowniki Programowalne (SP) Wykład #4

Klasyczna architektura sterownika PLC

Systemy wbudowane. Wprowadzenie. Nazwa. Oznaczenia. Zygmunt Kubiak. Sterowniki PLC - Wprowadzenie do programowania (1)

Podstawy mechatroniki 4. Sensory

dv-2ps INSTRUKCJA OBSŁUGI

HiTiN Sp. z o. o. Przekaźnik kontroli temperatury RTT 15 DTR Katowice, ul. Szopienicka 62 C Tel/fax.: +48 (32)

HiTiN Sp. z o. o. Przekaźnik kontroli temperatury RTT 14 WD DTR Katowice, ul. Szopienicka 62 C tel/fax.: +48 (32)

Przykłady wybranych fragmentów prac egzaminacyjnych z komentarzami Technik mechatronik 311[50]

Tabela symboli stosowanych w automatyce przemysłowej Symbol Opis Uwagi

Centrala alarmowa ALOCK-1

LABORATORIUM PRZEMYSŁOWYCH SYSTEMÓW STEROWANIA

Ćwicz. 4 Elementy wykonawcze EWA/PP

DOKUMENTACJA TECHNICZNO ROZRUCHOWA UKŁADU SAMOCZYNNEGO ZAŁĄCZANIA REZERWY ZASILANIA (SZR) Z WYKORZYSTANIEM PRZEKAŹNIKA PROGRAMOWALNEGO LOGIC-10HR-A

LABORATORIUM ENERGOOSZCZĘDNEGO BUDYNKU

IC200UDR002 ASTOR GE INTELLIGENT PLATFORMS - VERSAMAX NANO/MICRO

Sterownik sieciowy. Rozszerzenie 8 portów quasi dwukierunkowych. RaT8NO RaT8OC RaT8Wg

Przekaźniki kontrolno-pomiarowe

Cyfrowy regulator temperatury

POLITECHNIKA SZCZECIŃSKA WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY

W 5_2 Typy języków programowania sterowników PLC (zdefiniowane w IEC-61131) - języki graficzne (LD, FBD); języki tekstowe (ST, IL).

Transkrypt:

Politechnika Poznańska Katedra Sterowania i Inżynierii Systemów ĆWICZENIE 1 Podstawy programowania sterowników PLC Siemens 1 Rodzaje sygnałów 1.1 Analogowe Sygnał analogowy sygnał, który może przyjmować dowolną wartość z ciągłego przedziału (nieskończonego lub ograniczonego zakresem zmienności). Jego wartości mogą zostać określone w każdej chwili czasu, dzięki funkcji matematycznej opisującej dany sygnał. Przeciwieństwem sygnału analogowego jest sygnał skwantowany, nazywany również dyskretnym (w szczególności: cyfrowym) [5]. a) b) c) Rysunek 1: Porównanie sygnału analogowego (czerwony) z cyfrowym (niebieski) 1.2 Cyfrowe Sygnał cyfrowy sygnał, którego dziedzina i zbiór wartości są dyskretne. Jego odpowiednikiem o ciągłej dziedzinie i ciągłym zbiorze wartości jest sygnał analogowy. Znaczenie tego terminu może odnosić się do: wielkości fizycznej, która z natury jest dyskretna (np. liczba błysków lampy w ciągu godziny) 1

wielkości pierwotnie ciągłej i analogowej, która została spróbkowana i skwantowana (np. sygnał na wyjściu komparatora napięcia kontrolującego pewien proces w określonych chwilach) każdej reprezentacji jednego z powyższych, w tym (najczęściej) w postaci ciągu liczb zapisanych w pamięci maszyny cyfrowej (np. pliku komputerowym typu WAV). Rysunek 2: Sygnał analogowy (szary) i przykładowe przekształcenie na sygnał cyfrowy (czerwony) Rysunek 3 przedstawia przebieg napięcia dwupoziomowego (binarnego) sygnału cyfrowego. W przebiegu tym sygnał przyjmuje dwie ustalone wartości, które mogą zmieniać się w określonych momentach. Rysunek 3: Sygnał cyfrowy: 1) poziom niski, 2) poziom wysoki, 3) zbocze narastające, 4) zbocze opadające. Współcześnie telekomunikacja i elektronika powszechnego użytku prawie całkowicie zostały zdominowane przez cyfrowe przetwarzanie sygnałów, które jest powtarzalne, bardziej niezawodne i tańsze od przetwarzania analogowego. W technice cyfrowej sygnał cyfrowy to odpowiedni poziom napięcia elektrycznego reprezentującego jedną z dwóch wartości logicznych: 0 lub 1, zgodnie z teorią algebry Boole a [5]. Parulski 2 10:26 13/03/2018

2 Układy sterowania Sterowniki (PC) to komputery przemysłowe, które umożliwiają sterowanie pracą maszyn i urządzeń w układzie otwartym i/lub zamkniętym. Istnieją dwa podstawowe sposoby sterowania: w układzie otwartym w układzie zamkniętym, czyli w układzie ze sprzężeniem zwrotnym (w układzie regulacji). Układ otwarty sterowania składa się z elementu sterującego i obiektu sterowania. Element sterujący nie otrzymuje żadnych informacji o sygnale wyjściowym y, natomiast ma określony cel sterowania utrzymanie sygnału wyjściowego na poziomie określonym przez wartość zadaną y 0. Niestety ten cel w otwartym układzie sterowania jest trudny do zrealizowania i sygnał wyjściowy ustala się na wartościach zależnych od zakłócenia. Układ zamknięty sterowania (rys. 4), nazywany również układem regulacji, otrzymujemy w wyniku podania sygnału wyjściowego na wejście przy użyciu ujemnej pętli sprzężenia zwrotnego. Podczas eksploatacji na obiekt wpływają zakłócenia, z których jedne mogą zmieniać nieznacznie parametry obiektu, natomiast drugie powodują zmianę wartości sygnałów w układzie. Rysunek 4: Układ regulacji z regulatorem, urządzeniem wykonawczym, obiektem i przetwornikiem pomiarowym [1] Parulski 3 10:26 13/03/2018

3 Elementy stykowych układów sterowania Zautomatyzowane Systemy Produkcyjne Układy sterowania elektrycznego składają się najczęściej ze źródeł energii elektrycznej (zasilaczy), różnego rodzaju urządzeń sterujących (łączniki, przekaźniki, styczniki, wyłączniki mocy), urządzeń sygnalizacyjnych (buczki, lampki, wskaźniki), urządzeń zabezpieczających (bezpieczniki), z elektrycznych elementów wykonawczych (silniki, elektromagnesy, silniki krokowe itp.), a także z innych elementów np. filtrów, liczników energii, mierników i przetworników, przekładników prądowych i napięciowych. Jeżeli sterowanie realizowane jest przez przełączanie styków elektrycznych (kontaktów) to takie sterowanie nazywa się sterowaniem stycznikowym, jeżeli sterowanie odbywa się bez użycia styków (funkcje styku wypełniają elementy elektroniczne np. tyrystory, triaki, tranzystory) to sterowanie nazywa się bezstykowym lub elektronicznym. Sterowanie stycznikowe polega na logicznym przełączaniu obwodów elektrycznych przy pomocy styków elektrycznych. Dla przejrzystego przedstawienia zasad działania elektrycznego układu sterowania (i do jego budowy) tworzy się schematy połączeń urządzeń. Każde urządzenie przedstawiane jest na schemacie w postaci znormalizowanego symbolu graficznego [4]. 3.1 Styki Styki elektryczne zamyka się i otwiera z wykorzystaniem różnego rodzaju energii (ręcznie, mechanicznie, magnetycznie, elektromagnetycznie. Styki elektryczne tworzą tzw. zestyk. Zestyki mogą być (rys. 5): zwierne (NO normalnie otwarty) w stanie bez wymuszenia zestyk jest otwarty, zamknie się po podaniu wymuszenia np. naciśnięcia działającej na niego dźwigni, rozwierne (NZ, NC normalnie zamknięty) w stanie bez wymuszenia zestyk jest zamknięty, po podaniu wymuszenia zestyk otworzy się, przełączne złożone z zestyku zwiernego i rozwiernego o wspólnym elemencie ruchomym. Po podaniu wymuszenia następuje zamknięcie zestyku zwiernego i jednocześnie otwarcie zestyku rozwiernego Rysunek 5: Typy zestyków elektrycznych: a) NO (normalnie otwarty) zwierny, b) NZ (normalnie zamknięty) rozwierny, c) przełączny Parulski 4 10:26 13/03/2018

3.1.1 Łączniki Łączniki napędzane ręcznie przez naciśnięcie noszą nazwę przycisków. Łączniki napędzane mechanicznie to wyłączniki krańcowe (przełączane poruszającym się elementem mechanicznym po osiągnięciu przez mechanizm skrajnego położenia. Łączniki zbliżeniowe (elektroniczne) to: łączniki indukcyjne reagują przestawieniem styków wyjściowych po wprowadzeniu w strefę działania łącznika przedmiotu metalowego, łączniki pojemnościowe reagują przestawieniem styków wyjściowych po wprowadzeniu w strefę działania łącznika przedmiotu z metalu lub dielektryka (szkło, tworzywo sztuczne), łączniki optyczne przestawiają styki wyjściowe po przerwaniu odbitego od obiektu promienia świetlnego (działają w podczerwieni), łączniki ultradźwiękowe przestawiają styki wyjściowe po przekroczeniu mierzonej odległości do obiektu (w stosunku do zadanej) [4]. 4 Przekaźniki Przekaźnik spełnia dwa fundamentalne zadania: 1. Galwaniczne oddzielenie (separacja) pomiędzy obwodem sterowania a obwodem wyjściowym. 2. Przełączanie obciążeń dużej mocy z wysokim napięciem i / lub prądem o wysokim natężeniu przy małym zużyciu energii (niskie napięcie / małe natężenie prądu), nawet przy małych sygnałach elektrycznych. 4.1 Typy przekaźników Istnieją dwa główne typy: przekaźnik elektromechaniczny i półprzewodnikowy (Solid State Relay, SSR). Funkcjonowanie przekaźników półprzewodnikowych i elektromagnetycznych jest bardzo podobne - polega na przełączaniu obwodu obciążenia, które jest sterowane sygnałem niskonapięciowym odizolowanego obwodu wejściowego. Przekaźnik elektromagnetyczny Uproszczona budowa przekaźnika pokazana jest na rysunku 6. Na metalowy rdzeń nasunięty jest izolacyjny korpus z umieszczoną w nim nawiniętą cewką. Przyłączenie cewki do zasilania powoduje przepływ przez nią prądu i powstanie pola magnetycznego. Pole magnetyczne zamyka się w obwodzie: rdzeń ruchoma zwora rdzeń wytwarzając siłę przyciągającą zworę do rdzenia. Pod wpływem tej siły zwora przesuwa się w kierunku rdzenia ruchem obrotowym powodując naciągnięcie sprężyny powrotnej i przemieszczenie styku ruchomego w zestyku (popychaczem zbudowanym z materiału izolacyjnego). Wyłączenie cewki powoduje zanik pola magnetycznego. Cofnięcie zwory i styku ruchomego do położenia wyjściowego dokonuje sprężyna zgromadzoną w niej energią. Przekaźnik, którego działanie opisano wyżej może posiadać wiele zestyków. Wszystkie styki ruchome w tych zestykach przestawiają się jednocześnie. Można więc włączeniem i wyłączeniem cewki przełączać jednocześnie wiele innych obwodów elektrycznych. Parulski 5 10:26 13/03/2018

Rysunek 6: Schemat działania przekaźnika elektromagnetycznego Przykład zastosowania przekaźnika do załączenia obwodu prądu zmiennego przedstawiony jest na rysunku 7. Polega ono na załączaniu żarówki 100W do sieci prądu zmiennego 230V, 50 Hz z użyciem bateryjki. W tym przypadku przekaźnik stanowi wzmacniacz mocy. Do wysterowania przekaźnika potrzeba niewielkiej mocy (< 5W) zaś moc przełączana wynosi 100 watów. Rysunek 7: Sterowanie obwodem prądu zmiennego przy pomocy obwodu prądu stałego Styki przekaźników są z reguły bardzo delikatne i nie mogą przewodzić dużych prądów (np. do odbiorników mocy silników, podgrzewaczy elektrycznych). Dopuszczalne prądy przekaźników nie przekraczają 10A [4]. a) b) Rysunek 8: Przykładowy wygląd: a) przekaźnika wraz z podstawką, b) stycznika Parulski 6 10:26 13/03/2018

5 Sterowniki PLC 5.1 Sterowniki Zanim w przemyśle pojawiły się sterowniki PLC, systemy sterowania budowano na bazie przekaźników i styczników połączonych przewodami według określonego schematu. Dziś układy te wyparły sterowniki PLC, które wraz z odpowiednimi elementami tworzą układ sterowania. Układ ten odczytuje stany sygnałów z cyfrowych elementów automatyki (przyciski, wyłączniki krańcowe) i analogowych elementów automatyki (czujniki, przetworniki), które doprowadzone są do niego przez zaciski wejściowe. Następnie przetwarza te sygnały zgodnie z programem umieszczonym w sterowniku i przekazuje wyniki do zacisków wyjściowych, do których podłączone są cyfrowe lub analogowe elementy automatyki (styczniki, przekaźniki, siłowniki, silniki). Podziału sterowników PLC można dokonać zarówno pod kątem konstrukcji mechanicznej, jak i wielkości obsługiwanych obiektów przemysłowych. W pierwszym przypadku sterowniki PLC można podzielić na kompaktowe i modułowe. Sterowniki kompaktowe oprócz jednostki CPU mają zintegrowane układy wejść/wyjść i przeznaczone są do sterowania niewielkimi instalacjami technologicznymi. W większości spotykanych rozwiązań sterowniki kompaktowe mogą być rozbudowane o dodatkowe moduły wejść/wyjść. Sterowniki PLC o architekturze modułowej składają się z niezależnych funkcjonalnie modułów, takich jak jednostka CPU, moduły wejść lub wyjść (sygnałowe), moduły komunikacyjne lub funkcjonalne. Inny podział wynika z liczby punktów obsługiwanych przez sterownik, czyli łącznej liczby wejść i wyjść. Typ sterownika nano do 32 mały (kompaktowy) do 128 Liczba punktów średni do 512 duży powyżej 5.2 Modułowa budowa sterowników Każdy sterownik programowalny PLC, pomimo dużej liczby ich wersji oferowanych przez różnych producentów i mających różne zastosowania, składa się z następujących podstawowych i niezbędnych elementów [1]: procesor centralna jednostka przetwarzająca CPU, podejmująca decyzję na podstawie instrukcji programowych i obsługująca urządzenia wejść/wyjść procesowych, zasilacz układ zasilający jednostkę CPU i wszystkie dołączone moduły rozszerzające, moduły wejścia/wyjścia punkty połączenia PLC z obiektami zewnętrznymi, przy użyciu których dochodzi do wymiany danych pomiędzy otoczeniem a komputerem [3] Można wyróżnić następujące trzy grupy modułów: sygnałowe, bazowe, analogowe, cyfrowe wejścia i/lub wyjścia funkcyjne, specjalne analogowe wejścia i wyjścia, liczniki sprzętowe, regulatory PID, regulatory rozmyte, pozycjonery, głosowe, itd. interfejs komunikacyjny układ z portem umożliwiający połączenie PLC z urządzeniem programującym (komputer PC, programator) wskaźniki stanu diody lub wyświetlacze informujące o trybie pracy CPU i stanie wejść i wyjść. Parulski 7 10:26 13/03/2018

5.3 Podstawy Programowania Starsze systemy sterowania logicznego były wykonywane na przekaźnikach. Odpowiednie połączenie, czyli odrutowanie przekaźników (oprogramowanie) realizowało operacje logiczne niezbędne do sterowania. Współczesne programowalne sterowniki logiczne (PLC) wspomniane odrutowanie realizują programowo. Każdy program jest zapisem kombinacji styków i cewek umieszczonych w pamięci sterownika. Styki mogą być pogrupowane w blokach na dwa sposoby: Szeregowy (AND) lub równoległy (OR), a dotyczy to również połączeń bloków. Kombinacje styków i cewek realizują określone funkcje (operacje) logiczne przy użyciu określonego zestawu instrukcji. Funkcja logiczna składa się z dwu lub większej liczby instrukcji logicznych. Procesor odczytuje steny wejść, ale również stany wyjść, stany zegarów i liczników. W wyniku opracowania tych odczytów otrzymywany jest wynik operacji logicznej, nazywany też warunkiem wykonywalności. 5.3.1 Bloki wejść-wyjść Typy sygnałów z czujników wejściowych: przycisk monostabilny (powrotny) to przycisk, który wraca do położenia wyjściowego po usunięciu siły działającej na niego; czujnik indukcyjny (zbliżeniowy) to taki, który zmieni swój stan, jeżeli zbliżymy do niego kawałek metalu, nazywany jest też wyłącznikiem krańcowym. Stan wyjściowy przycisku, czujnika (bez naciskania, zbliżania metalu) może być niski 0 i wtedy taki przycisk, czujnik nazywany jest normalnie otwartym (NO), zwiernym, lub może być wysoki 1 i nazywany jest normalnie zamkniętym (NZ), rozwiernym. Ten typ przycisków, czujników jest dominujący w automatyce. przycisk bistabilny (bezpowrotny) to typ włączników, z którymi mamy najczęściej do czynienia w domu. Poz zadziałaniu siły zmienia on swój stan przeważnie na wysoki, czyli urządzenie ma zasilanie, lampa świeci. Kolejne naciśnięcie zmienia stan na przeciwny. Ta zmiana stanów we włącznikach jest widoczna przez zmianę położenia klawisza, ale są przypadki, w których nie jest to widoczne. Wtedy mówi się na nie przełączniki (ang. switch); jedno naciśnięcie ustawia stan wysoki (NZ), a drugie naciśnięcie stan niski (NO) [2]. 5.3.2 Zasada działania sterowników PLC Bieżący tryb pracy sterownika kompaktowego pokazują wskaźniki stanu (diody świecące LED) umieszczone na jego płycie czołowej (rys. 9) [1]: SF (ang. System Fault = błąd systemowy) zbiorczy wskaźnik błędów, takich jak: przepełnienie rejestru, dzielenie przez zero, uszkodzenie pamięci lub sprzętu itp. RUN wykonywanie programu sterującego STOP zatrzymanie sterownika. W trybie pracy STOP można: ładować (ang. download) program sterujący do pamięci sterownika przeglądać i zmieniać zawartość rejestrów sterownika zmieniać parametry konfiguracyjne sterownika W trybie pracy RUN, gdy wykonywany jest program sterujący, nie jest możliwe konfigurowanie sterownika, jak również załadowanie do niego programu. Parulski 8 10:26 13/03/2018

Rysunek 9: Schemat płyty czołowej sterownika PLC 5.3.3 Rodzaje zmiennych, operandów: zmienne wejściowe cyfrowe (ang. I, Input = wejście) argumenty funkcji logicznych, dostarczane z sensorów, zmienne wyjściowe cyfrowe (ang. Q, Quit, Output = wyjście) wartości funkcji logicznych, sygnały sterujące wysyłane do aktuatorów, zmienne wejściowe analogowe (ang. AI, Analog Input) wartości zmiennych procesowych, dostarczane z sensorów pracesu, zmienne wyjściowe analogowe (ang. AQ, Analog Quit, Output = wyjście) sygnały sterujące ciągłe, wysyłane do aktuatorów, zmienne wewnętrzne (ang. M, Marker = marker, znacznik) przechowujące pośrednie wyniki obliczeń logicznych (w niektórych sterownikach zwane flagami, ang. F, Flag), zmienne wewnętrzne specjalne (ang. SM, Special Marker) przechowujące ważne informacje systemowe, zmienne czasowe (ang. T, Timer = licznik czasu) wykorzystywane do odmierzania czasu lub realizacji uwarunkowań czasowych, zmienne licznikowe (ang. C, Counter = licznik impulsów) zliczające impulsy w górę i w dół. Parulski 9 10:26 13/03/2018

5.3.4 Języki programowania sterowników PLC Zgodnie z normą IEC 61131-3 wyróżnia się dwie grupy języków programowania sterowników PLC: języki tekstowe IL (ang. Instruction List) lista instrukcji; (STL (ang. Statement List) Siemens) ST (ang. Structured Text) tekst strukturalny języki graficzne LAD (ang. Ladder Diagram) schemat drabinkowy; opracowany został z myślą o projektantach elektrycznych układów przekaźnikowych, realizujących funkcje logiczne poprzez odpowiednie łączenie styków i cewek przekaźników; FBD (ang. Function Block Diagram) schemat bloków funkcyjnych, schemat blokowy SFC (ang. Sequential Function Chart) schemat sekwencji funkcji, graf sekwencyjny 5.3.5 Operacje na bitach (Bit Logic) [3] Do wykonywania operacji na bitach służą instrukcje, które umożliwiają odczytanie danych z przykładowej fali prostokątnej, wykorzystywanych do napisania programu do sterownika. Wśród tych instrukcji jest m.in. instrukcja: Contact (styk), Coil (cewka), POS, NEG, RS, SR, itp. Wszystkie te instrukcje znajdują się w bibliotece Bit Logic. Styk normalnie otwarty, normalnie zamknięty i cewka W reprezentacji graficznej LAD (rys. 10) symbol styku normalnie otwartego (NO) ma zadanie odpytywać sygnał o stan wysoki. Natomiast symbol styku normalnie zamkniętego (NC) ma zadanie odpytywać sygnał o stan niski. Stan sygnału z lewej strony symbolu styku NO/NC jest przenoszony na prawą stronę styku, jeśli odpytywany bit jest w stanie wysokim/niskim. Rysunek 10: Styk NO i NC Cewka jest elementem końcowym znajdującym się zawsze na końcu linii programu. Przekazywany jest do niej stan najbliżej położonego elementu po lewej stronie cewki (rys. 11). Rysunek 11: Cewka Ustawianie i kasowanie bitu Ustawianie i kasowanie bitu odbywa się przy użyciu instrukcji S (Set) i R (Reset). Stan pozostaje niezmieniony do momentu skasowania do po uprzednim ustawieniu lub do momentu ustawienia do po poprzednim skasowaniu przez inną instrukcję. Na rys. 12 zamieszczony jest przykładowy program, ktory po jednoczesnym wciśnięciu dwóch przycisków (wejście I0.0 i I0.1) uruchamia urządzenie (S). Zwolnienie któregoś z przycisków powoduje zarzymanie urządzenia (R). Parulski 10 10:26 13/03/2018

Rysunek 12: Zastosowanie instrukcji S i R do dwuręcznego startu urządzenia 5.3.6 Podstawowe funkcje logiczne (AND, OR, NOT) Podstawowymi funkcjami logicznymi są: AND (koniunkcja, iloczyn logiczny, I), OR (alternatywa, suma logiczna, LUB) oraz NOT (negacja, zaprzeczenie, NIE). Na rys. 13 zdefiniowano dwuargumentową funkcję AND, podając jej tablicę wartości (tablice funkcji) oraz wykres czasowy. Przyjmuje ona stan logiczny 1, jeżeli wszystkie wartości są również w stanie 1. Rysunek 13: Funkcja AND. Program w języku LAD Funkcja logiczna OR (alternatywa) przyjmuje wartość logiczną 1, jeżeli co najmniej jedno z jej wejść będzie miało również wartość 1 (rys. 14). Funkcja logiczna NOT (negacja) przyjmuje wartość logiczną 1, jeżeli wejście będzie miało wartość 0, oraz przyjmie wartość 0, gdy wejście będzie miało wartość 1. Parulski 11 10:26 13/03/2018

Rysunek 14: Funkcja OR. Program w języku LAD Rysunek 15: Funkcja NOT. Program w języku LAD Parulski 12 10:26 13/03/2018

ĆWICZENIE 2 Przejazd kolejowy Zautomatyzowane Systemy Produkcyjne 1 Dodatkowe funkcje 1.1 Detekcja zbocza W sterownikach bardzo często jest wykorzystywana detekcja zbocza sygnału. W wielu zastosowaniach przebieg sterowania uzależnić należy nie od stanu sygnału, ale od zmiany sygnału z wartości 0 na wartość 1 (zbocze narastające, przednie zbocze, dodatnie zbocze) lub z wartości 1 na wartość 0 (zbocze opadające, tylne zbocze, ujemne zbocze) [3]. Funkcje detekcji zbocza sygnału (rys. 16) mają na celu wykrycie zmiany wartości zmiennej logicznej z 0 na 1 zbocze narastające (ang. P, Positive) lub z 1 na 0 zbocze opadające (ang. N, Negative) [1]. Rysunek 16: Zbocza sygnału Rysunek (17) ilustruje zastosowanie elementów POS i NEG do wykrywania zboczy sygnałów. W przykładzie wykrywane są zbocza sygnału wejściowego I0.1. Wejście I0.1 ma charakter statycznego sygnału zezwolenia, bramkującego elementy POS i NEG. Rysunek 17: Wykrywanie zbocza zmiany sygnału [3] Do wykrywania przedniego zbocza sygnału służy instrukcja POS, która: ustawia wyjście Q w stan 1, jeśli wykryje zmianę sygnału z 0 na 1, zeruje wyjście Q, jeśli nie wykryje zmiany sygnału z 0 na 1. Parulski 13 10:26 13/03/2018

1.2 Timery Timery umożliwiają programową realizację działań związanych z czasem (sterowanie czasowozależne), w odróżnieniu od sterowania obiektowo-zależnego, nie związanego z czasem), np. odmierzanie czasów oczekiwania i nadzoru, pomiary okresu czasu, opóźnień lub tworzenie impulsów o zadanym czasie trwania, Rysunek 18: Budowa bloku zegara w postaci pełnej Rysunek 19: Sposób działania zegarów w sterowniku S7-300 Parulski 14 10:26 13/03/2018

1.3 Zadanie 1 Napisać program, który będzie realizował zadanie sterowania opuszczaniem szlabanów na przejeździe kolejowym (rys. 20) wg. następującego schematu (rys. 21). I1 oraz I2 oznaczają wejścia naszego systemu sterowania. Są to pętle indukcyjne (czujniki) wykrywające nadjeżdżający pociąg. Q1 oraz Q2 oznaczają wyjścia naszego systemu sterowania. Są to dwa szlabany zabraniające przejazdu przez torowisko. W momencie wykrycia przez czujnik I1 czoła pociągu, następuje opuszczenie szlabanów Q1 i Q2. Szlabany pozostają opuszczone do momentu zjechania tyłu pociągu z czujnika I2. Dodać opcję podniesienia szlabanów po 5[s] od zjechania przez pociąg z czujnika I2. Rysunek 20: Schematyczny wygląd skrzyżowania dróg pojazdów szynowych i kołowych Parulski 15 10:26 13/03/2018

Rysunek 21: Schemat działania programu Parulski 16 10:26 13/03/2018

Rysunek 22: Przykładowa realizacja programu Parulski 17 10:26 13/03/2018

ĆWICZENIE 3 Pralka automatyczna Zautomatyzowane Systemy Produkcyjne 1.4 Zadanie 2 Napisać program symulujący w uproszczeniu działanie pralki automatycznej, zgodnie ze schematem działania z rys. (23). Uproszczony schemat budowy pralki przedstawia rys. (24 a). Opis sygnałów znajduje się na rys. (24 b). Przykładowy początek programu zawarto na rys. (25). Rysunek 23: Schemat działania programu Parulski 18 10:26 13/03/2018

a) b) Rysunek 24: a) Schemat pralki, b) opis sygnałów Rysunek 25: Przykładowa realizacja początku programu 1.4.1 Zadanie 2.1 Dopisać kod programu realizujący następujące zadania: Po wyłączeniu silnika zainicjalizować odpompowanie wody z pralki (czas 3s), Po 2s. od odpompowania wody wyłączyć przycisk włączający pralkę I0. Parulski 19 10:26 13/03/2018

Literatura [1] Olszewski M.; Urządzenie i systemy mechatroniczne cz. 1, Wydawnictwo REA s.j., Warszawa, 2009 [2] Kwaśniewski J.; Inteligentny dom i inne systemy sterowania w 100 przykładach.; Wydawnictwo BTC., Legionowo, 2011 [3] Kwaśniewski J.; Programowalny sterownik SIMATIC S7-300 w praktyce inżynierskiej.; Wydawnictwo BTC., Legionowo, 2009 [4] Materiały dydaktyczne. Wstęp do mechatroniki.; Akademia Morska w Szczecinie [5] www.wikipedia.pl Parulski 22 10:26 13/03/2018