w Dziale Monitoringu Środowiska Delegatury WIOŚ w Tarnowie

Informacja o stanie środowiska Opracowano w Dziale Monitoringu Środowiska Delegatury WIOŚ w Tarnowie Zespół autorski: Maria Ogar, Teresa Prajsnar, Teresa Reczek 2

Informacja o stanie środowiska SPIS TREŚCI 1. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA... 4 1.1. Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2017 roku...4 1.2. Omówienie wyników badań jakości powietrza na stacji w Tuchowie...12 2. MONITORING HAŁASU... 17 3. MAPA AKUSTYCZNA MIASTA WOJNICZA... 20 4. MONITORING PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH... 26 5. MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH... 29 6. MONITORING WÓD PODZIEMNYCH... 39 3

Informacja o stanie środowiska Niniejsze opracowanie wykonano na podstawie informacji uzyskanych z badań monitoringowych, prowadzonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, oraz działań kontrolnych WIOŚ w Krakowie. W 2017 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie realizował zadania w oparciu o Program Państwowego Monitoringu Środowiska województwa małopolskiego na lata 2016-2020 oraz Kierunki działania i plan pracy na 2017 rok. Bieżące i archiwalne informacje dotyczące stanu środowiska w województwie małopolskim znaleźć można na stronie internetowej www.krakow.pios.gov.pl. 1. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA Badania i ocena jakości powietrza prowadzone są w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w podsystemie monitoringu jakości powietrza. Celem funkcjonowania podsystemu jest uzyskiwanie informacji i danych dotyczących poziomów substancji w otaczającym powietrzu oraz wyników analiz i ocen w zakresie przestrzegania norm jakości powietrza. 1.1. Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2017 roku Stan powietrza w 2017 roku w województwie małopolskim określony został w szesnastej rocznej ocenie jakości powietrza1. Klasyfikację stref wykonano dla każdego zanieczyszczenia oddzielnie, na podstawie najwyższych stężeń (tzn. występujących w najbardziej zanieczyszczonych rejonach) na obszarze aglomeracji lub innej strefy, dla kryterium ochrony zdrowia i kryterium ochrony roślin. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. 2 na terenie województwa małopolskiego wydzielono 3 strefy: aglomeracja krakowska, miasto Tarnów oraz strefa małopolska (obejmująca obszar 20 powiatów). Listę substancji, dla których istnieje obowiązek prowadzenia rocznej oceny jakości powietrza zawiera rozporządzenie Ministra Środowiska z 13 września 2012 r. 3 1 Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2017 roku, WIOŚ Kraków, kwiecień 2018. RMŚ z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. 2012, poz. 914). 3 RMŚ z 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1032) 2 4

Informacja o stanie środowiska Dla kryterium ochrony zdrowia klasyfikację wykonano dla: dwutlenku siarki (SO2), dwutlenku azotu (NO2), tlenku węgla (CO), benzenu (C6H6), ozonu (O3), pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego PM2,5 oraz ołowiu (Pb), arsenu (As), kadmu (Cd), niklu (Ni) i benzo(a)pirenu (B(a)P) w pyle zawieszonym PM10. Klasyfikację stref zgodnie z kryterium ochrony roślin wykonano dla: dwutlenku siarki (SO2), tlenków azotu (NOX) i ozonu (O3). Poziomy kryterialne substancji w powietrzu zostały określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku 4). W ocenie wykorzystano: - wyniki pomiarów ze stacji stałych (pomiary automatyczne ciągłe oraz manualne) z 26 stacji pomiarowych stałych, w tym należących do Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie 20 stacji, oraz do Urzędu Miasta Krakowa 5 stacji i Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie 1 stacji, - wyniki modelowania rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym w zakresie stężeń: SO2, NO2, PM10, PM2,5, B(a)P), wykonanego na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska przez ATMOTERM S.A. i przedstawionego w opracowaniu Wyniki modelowania stężeń PM10, PM2,5, SO2, NO2, B(a)P na potrzeby rocznej oceny jakości powietrza dla roku 2017 oraz wariantu II modelowania ozonu przedstawionego w opracowaniu Wyniki modelowania stężeń ozonu troposferycznego na potrzeby rocznej oceny jakości powietrza dla roku 2017 - do określenia obszarów przekroczeń normatywnych stężeń zanieczyszczeń. Dla wszystkich substancji podlegających ocenie, strefy zaliczono do jednej z klas: klasa A - jeżeli stężenia zanieczyszczenia na jej terenie nie przekraczały odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych, klasa C - jeżeli stężenia zanieczyszczenia na jej terenie przekraczały poziomy dopuszczalne lub docelowe (dla pyłu zawieszonego PM2,5 poziom dopuszczalny określony dla tzw. I fazy, równy 25 µg/m3 z terminem osiągnięcia do 1 stycznia 2015 roku), klasa C1 - jeżeli stężenia pyłu zawieszonego PM2,5 na jej terenie przekraczały poziom dopuszczalny określony 20 µg/m3 do osiągnięcia do dnia 1 stycznia 2020 roku (II faza), klasa D2 - jeżeli stężenia ozonu na jej terenie przekraczały poziom celu długoterminowego. 4 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U z 2012 r., poz. 1031). 5

Informacja o stanie środowiska Zaliczenie strefy do określonej klasy zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami w zakresie działań na rzecz poprawy jakości powietrza (w przypadku, gdy nie są spełnione odpowiednie kryteria) lub na rzecz utrzymania tej jakości (jeżeli spełnia ona przyjęte standardy). Zgodnie z dyrektywą 2008/50/WE, należy utrzymać jakość powietrza tam, gdzie już jest ona dobra, lub ją poprawić. W przypadku, gdy cele dotyczące jakości powietrza ustalone w dyrektywie nie są osiągane, państwa członkowskie powinny podjąć działania w celu dotrzymania poziomów dopuszczalnych i poziomów krytycznych oraz w miarę możliwości, dotrzymania wartości docelowych i osiągnięcia celów długoterminowych (państwa członkowskie podejmują wszelkie niezbędne środki, które nie pociągają za sobą niewspółmiernych kosztów, w celu zapewnienia osiągnięcia wartości docelowych i celów długoterminowych). W przypadku, gdy w określonej strefie lub aglomeracji poziomy zawartości zanieczyszczeń w powietrzu jednej lub kilku substancji przekraczają poziomy dopuszczalne, poziomy dopuszczalne powiększone o odpowiednie marginesy tolerancji lub poziomy docelowe, państwa członkowskie zapewniają opracowanie planów ochrony powietrza dla przedmiotowych stref i aglomeracji w celu dotrzymania odpowiednich wartości normatywnych. Omówienie wyników klasyfikacji stref w województwie małopolskim w 2017 roku Dla kryterium ochrony zdrowia do: klasy C zostały zakwalifikowane wszystkie strefy: 1. aglomeracja krakowska, ze względu na przekroczenia stężeń NO2, pyłu zawieszonego PM10 roczne, 24-godzinne, benzo(a)pirenu w pyle PM10, pyłu zawieszonego PM2,5, 2. miasto Tarnów, ze względu na przekroczenia stężeń pyłu zawieszonego PM10 24 godzinne, benzo(a)pirenu w pyle PM10, pyłu zawieszonego PM2,5, 3. strefa małopolska, ze względu na przekroczenia stężeń pyłu zawieszonego PM10 - roczne, 24-godzinne, benzo(a)pirenu w pyle PM10, pyłu zawieszonego PM2,5. klasy D2, ze względu na przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu zostały zakwalifikowane wszystkie strefy: 1. aglomeracja krakowska 2. miasto Tarnów 3. strefa małopolska klasy C1, ze względu na przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu PM2,5 II faza obowiązującej od 2020 roku zostały zakwalifikowane wszystkie strefy: 1. aglomeracja krakowska 6

Informacja o stanie środowiska 2. miasto Tarnów 3. strefa małopolska Dla kryterium ochrony roślin do: klasy D2, ze względu na przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu została zakwalifikowana: 1. strefa małopolska Tab. 1. Wyniki klasyfikacji stref dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnianych w rocznej ocenie pod kątem ochrony zdrowia w województwie małopolskim w 2017 roku Nazwa strefy Aglomeracja Krakowska Miasto Tarnów Strefa małopolska Kod strefy PL1201 PL1203 PL1202 PL1203 As A A A B(a)P C C C C 6 H 6 A A A CO A A A Cd A A A NO 2 C A A Ni A A A O 3 A A A PM10 C C C PM 2,5 C C C Pb A A A SO 2 A A A Tab. 2. Wyniki klasyfikacji stref pod kątem ochrony roślin w województwie małopolskim w 2017 roku Kod strefy Nazwa strefy SO 2 NO x O 3 PL1203 Strefa małopolska A A A Strefa małopolska, do której należy powiat tarnowski, zgodnie z wykonaną klasyfikacją dla kryterium ochrony zdrowia, została zaliczona do klasy C ze względu na przekroczenia wartości normatywnych dla stężeń średniorocznych B(a)P, PM10 i PM2,5 oraz częstości przekraczania wartości dopuszczalnych stężeń dobowych PM10. Dla kryterium ochrony roślin strefę małopolską zaliczono do klasy A. Ze względu na przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu (O 3 ) strefa małopolska została zakwalifikowana do klasy D2 zarówno dla kryterium ochrony roślin jak i zdrowia. 7

Informacja o stanie środowiska Tab. 3. Obszary przekroczeń normatywnych stężeń wybranych zanieczyszczeń w powietrzu (poziomów dopuszczalnych lub docelowych) oraz liczba ludności narażonej na ponadnormatywne poziomy substancji w województwie małopolskim w 2017 roku Obszar przekroczeń [km 2 ] Udział w całkowitej powierzchni [%] Liczba mieszkańców narażonych Odsetek mieszkańców [%] PM10 (rok) PM10 (24h) B(a)P PM2,5 (I faza) PM2,5 (II faza) 107,8 1958,7 12142,2 296,3 1718,9 0,7 13 80 2 11 640 299 1 653 771 3 068 480 953 235 1 589 575 19 49 91 28 47 Największy udział w powierzchni województwa (ok. 80%) zajmowały obszary o przekroczonych standardach poziomu docelowego benzo(a)pirenu, na których zamieszkuje 91% ludności województwa. Przekroczenie dopuszczalnej w roku liczby dni z przekroczeniami stężeń dobowych PM10 wystąpiło na 13% powierzchni, z udziałem blisko połowy populacji województwa. Na stężenie PM2,5 powyżej 20 µg/m 3 (II faza) było narażone 47% ludności województwa małopolskiego. W powiecie tarnowskim obszary przekroczeń wartości kryterialnych B(a)P oraz przekroczenia poziomu celu długoterminowego ozonu zarówno dla kryterium ochrony zdrowia jak i roślin objęły wszystkie gminy. Obszary przekroczenia norm stężeń średniorocznych PM10 występowały w gminie Tuchów. Obszary przekroczenia norm dobowych pyłu zawieszonego PM10 (dopuszczalnej częstości przekroczeń) objęły gminy: Ciężkowice, Gromnik, Lisia Góra, Pleśna, Ryglice, Skrzyszów, Tuchów, Wierzchosławice, Wojnicz, Zakliczyn, Tarnów (gm. Wiejska). Obszary przekroczenia w PM2,5 dla I fazy objęły obszary w dwóch gminach (Ryglice, Tuchów), a dla II fazy w 11 gminach (Ciężkowice, Gromnik, Lisia Góra, Pleśna, Ryglice, Rzepiennik Strzyżewski, Skrzyszów, Tuchów, Wierzchosławice, Zakliczyn, Tarnów (gm. wiejska). Główną przyczyną przekroczeń było oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków oraz warunki meteorologiczne sprzyjające formowaniu się ozonu. 8

Informacja o stanie środowiska Omówienie wyników pomiarów PM10 oraz benzo(a)pirenu w pyle PM10 na stanowiskach w województwie małopolskim w 2017 roku W 2017 roku w województwie małopolskim przekroczenie poziomu 3 dopuszczalnego stężenia średniorocznego pyłu PM10 (40 µg/m ) wystąpiło na 11 spośród 23 stanowisk (50%), spełniających wszystkie wymagania jakości danych. Przekroczeń nie zarejestrowano na stanowiskach: w Tarnowie, Bochni, Niepołomicach, Trzebini, Rabce, Olkuszu, Zakopanem, Muszynie, Gorlicach oraz na dwóch stanowiskach w Krakowie. Najwyższe stężenie średnioroczne zarejestrowano na stacji w Brzeszczach (64 3 µg/m ), gdzie również zarejestrowano największą liczbę dni w roku z przekroczeniami stężeń dobowych (130 dni). Spośród wszystkich stanowisk najniższe stężenie PM10 uzyskano na stacji w Gorlicach (27 µg/m3). Na wszystkich stanowiskach w województwie przekroczona została dopuszczalna w roku kalendarzowym częstość przekroczeń stężeń dobowych PM10 (35 razy). Zarejestrowane ilości dni z przekroczeniami dopuszczalnych dobowych norm wynosiły od 45 (Muszyna) do 130 dni (Brzeszcze, Kraków-Al. Krasińskiego). W 2017 roku stężenia średnioroczne benzo(a)pirenu w pyle PM10 przekroczyły poziom docelowy na wszystkich stanowiskach w województwie. Pomiary wykonano na 19 stanowiskach manualnych, natomiast wykorzystano wyniki z 17 stanowisk spełniających wszystkie wymagania jakości danych. Stężenia B(a)P znacznie wyższe niż przeciętne dla województwa notowane były na stacjach w Brzeszczach (22,7 ng/m3 ) i w Nowym Targu ( 14,6 ng/m3). Najniższe stężenie B(a)P, przy czym i tak przekraczające normę trzykrotnie, uzyskano w Gorlicach (3,1 ng/m3). Stężenia B(a)P w województwie, jak i w całej Polsce, od wielu lat utrzymują się na wysokim poziomie. Benzo(a)piren, traktowany jako wskaźnik zanieczyszczenia powietrza wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi (WWA) jest jedynym zanieczyszczeniem w grupie, dla którego w prawie krajowym i unijnym określono stężenie dopuszczalne (poziom docelowy, wynoszący 1 ng/m3 dla stężenia średniego rocznego). 9

Al. Krasińskiego ul. Dietla ul. Złoty Róg ul. Bulwarowa ul. Bujaka ul. Telimeny os Wadów os. Piastów ul. Bitwy pod Studziankami ul. Ks. Romana Sitko Brzeszcze Nowy Targ Skawina Nowy Sącz Tuchów Bochnia Niepołomice Trzebinia Rabka Olkusz Zakopane Muszyna Gorlice średnia roczna PM10 [µg/m 3 ] liczba dni z przekroczeniami Informacja o stanie środowiska Wykres 1. Stężenia roczne pyłu zawieszonego PM10 oraz częstość przekraczania stężenia dobowego na stanowiskach pomiarowych w województwie małopolskim w 2017 roku PM10 norma dla średniej rocznej Częstość przekroczeń dopuszczalna liczba dni z przekroczeniem 70 60 130 130 140 120 50 40 30 20 103 89 85 72 76 71 69 53 74 100 85 91 82 65 71 58 66 50 55 45 47 100 80 60 40 10 0 55 49 45 44 42 41 40 38 32 38 64 47 45 43 42 38 38 36 35 35 30 29 27 20 0 Aglomeracja Krakowska Miasto Tarnów Strefa małopolska 10

ul. Bulwarowa ul. Telimeny ul. Złoty Róg ul. Bujaka os. Piastów ul. Bitwy pod Studziankami Brzeszcze Nowy Targ Nowy Sącz Tuchów Rabka Niepołomice Bochnia Zakopane Trzebinia Muszyna Gorlice B(a)P [ng/m 3 ] Informacja o stanie środowiska Wykres 2. Wyniki średnich rocznych stężeń benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 na stanowiskach pomiarowych w województwie małopolskim w 2017 roku B(a)P norma roczna B(a)P 25 20 22,7 15 10 5 0 6 5,6 5,6 5 5 3,8 14,6 10 9,3 8 7,4 7 6,2 5,6 5,5 3,1 Aglomeracja Krakowska Miasto Tarnów Strefa małopolska 11

Informacja o stanie środowiska 1.2. Omówienie wyników badań jakości powietrza na stacji w Tuchowie Na terenie powiatu tarnowskiego od 2009 roku funkcjonuje jedna stacja monitoringu zanieczyszczeń powietrza. Stacja zlokalizowana jest w Tuchowie, przy ul. Chopina 10. Prowadzone są tutaj pomiary manualne pyłu zawieszonego PM10 (PM10) oraz zawartości benzo(a)pirenu w pyle PM10 (B(a)P). Celem monitoringu jest ochrona ludności. Fot. Widok stacji w Tuchowie Tab. 4. Poziomy dopuszczalne lub docelowe dla niektórych substancji w powietrzu 5 Poziom dopuszczalny substancji w powietrzu ( g/m3) Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu dopuszczalnego w roku kalendarzowym Poziom informowania ( g/m3) c) 24 godziny 50 35 razy 200 rok kalendarzowy 40 Okres uśredniania Lp. Nazwa substancji wyników pomiarów 1 Pył zawieszony PM10a) b) 3 2 Benzo(a)piren rok kalendarzowy 1 ng/m Objaśnienia: a) PM10 - stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 10μm mierzone metodą wagową z separacją frakcji lub metodami uznanymi za równorzędne b) całkowita zawartość benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 c) wartość progowa informowania społeczeństwa o ryzyku wystąpienia przekroczenia poziomu alarmowego dla pyłu PM10 5 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U z 2012 r., poz. 1031). 12

Informacja o stanie środowiska Tab. 5. Dane pomiarowe ze stacji Tuchów w roku 2017 6 Miesiąc Pył zawieszony PM10 [µg/m 3 ] Benzo(a)piren w PM10 [ng/m 3 ] Styczeń 135 45,3 Luty 79 20,5 Marzec 49 9,4 Kwiecień 26 3,7 Maj 23 1,6 Czerwiec 18 0,4 Lipiec 17 0,4 Sierpień 21 0,4 Wrzesień 19 1,6 Październik 30 4,0 Listopad 57 13,7 Grudzień 43 12,9 wartość średnia 42 9,3 minimum 17 0,4 maksimum 135 45,3 W 2017 roku na stacji w Tuchowie wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza przedstawiały się następująco: PYŁ ZAWIESZONY PM10 Stężenie średnioroczne pyłu zawieszonego PM10 wynosiło 42 µg/m 3 i przekroczyło poziom dopuszczalny o 2 µg/m 3. W porównaniu do roku 2016 stężenie to wzrosło o 8%. Liczba dni z przekroczeniami dopuszczalnej wartości 24-godzinnej wynosiła 82, i była ponad 2-krotnie wyższa od częstości dopuszczalnej w roku, wynoszącej 35. W porównaniu do roku 2016 liczba ta była wyższa o 11% (74 dni w 2016 roku), Odnotowano przekroczenia poziomu informowania, wynoszącego 200 µg/m 3 (w styczniu z częstością 4, w lutym z częstością 1). Średnie miesięczne stężenia PM10 ze stężeń 24-godzinnych zawierały się w zakresie 17-135 µg/m 3. Średnia stężeń PM10 w miesiącach letnich wynosiła 21 µg/m 3. W okresie grzewczym, od października do marca, przy niższych temperaturach powietrza, średnia stężeń pyłu wynosiła 65,5 µg/m 3. Głównie w tym okresie notowane były przekroczenia norm. Maksymalne dobowe stężenie notowane na stanowisku wynosiło 289,4 µg/m 3 (w styczniu), a minimalne - 6,4 µg/m 3 (w październiku). 6 Dane dostępne na stronie internetowej Małopolskiego Monitoringu Powietrza http://monitoring.krakow.pios.gov.pl/ 13

[ g/m 3 ] [µg/m 3 ] liczba dni z przekroczeniami 2017-01-01 2017-01-11 2017-01-21 2017-01-31 2017-02-10 2017-02-20 2017-03-02 2017-03-12 2017-03-22 2017-04-01 2017-04-11 2017-04-21 2017-05-01 2017-05-11 2017-05-21 2017-05-31 2017-06-10 2017-06-20 2017-06-30 2017-07-10 2017-07-20 2017-07-30 2017-08-09 2017-08-19 2017-08-29 2017-09-08 2017-09-18 2017-09-28 2017-10-08 2017-10-18 2017-10-28 2017-11-07 2017-11-17 2017-11-27 2017-12-07 2017-12-17 2017-12-27 [µg/m3] Informacja o stanie środowiska 300 250 200 150 100 50 0 PM10 norma dobowa poziom informowania Wykres 3. Stężenia 24-godzinne PM10 w 2017 roku na stanowisku w Tuchowie 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 PM10 stężenie dopuszczalne roczne stężenie dopuszczalne 24 godz częstość przekroczeń 25 19 14 10 11 26 23 18 17 21 19 30 135 79 49 3 57 43 0 0 0 0 0 0 35 30 25 20 15 10 5 0 Wykres 4. Średnie miesięczne stężenia PM10 oraz częstość przekraczania normy dobowej w 2017 roku na stanowisku w Tuchowie 70 60 50 40 30 20 10 0 PM10 poziom dopuszczalny 43 56 58 45 48 41 44 39 42 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Wykres 5. Zmiany stężeń pyłu PM10 w latach 2009-2017 na stanowisku w Tuchowie 14

[ng/m 3 ] 2017-01-01 2017-01-11 2017-01-21 2017-01-31 2017-02-10 2017-02-20 2017-03-02 2017-03-12 2017-03-22 2017-04-01 2017-04-11 2017-04-21 2017-05-01 2017-05-11 2017-05-21 2017-05-31 2017-06-10 2017-06-20 2017-06-30 2017-07-10 2017-07-20 2017-07-30 2017-08-09 2017-08-19 2017-08-29 2017-09-08 2017-09-18 2017-09-28 2017-10-08 2017-10-18 2017-10-28 2017-11-07 2017-11-17 2017-11-27 2017-12-07 2017-12-17 2017-12-27 [ng/m3] Informacja o stanie środowiska BENZO(a)PIREN Stężenie średnioroczne benzo(a)pirenu oznaczane w pyle zawieszonym PM10 wynosiło 9,3 ng/m 3 i przekroczyło ponad 9-krotnie poziom docelowy. W porównaniu do roku 2016 stężenie B(a)P było wyższe o 1,2 ng/m 3. Wysokie, znacznie przekraczające normę, stężenia tego zanieczyszczenia notowano głównie w okresie grzewczym od października do marca. Najniższe stężenie miesięczne B(a)P wynosiło 0,4 ng/m 3 (czerwiec, lipiec, sierpień), maksymalne 45,3 ng/m 3 (styczeń). Maksymalne dobowe stężenie notowane na stanowisku wynosiło 52,6 ng/m 3 (w styczniu), a minimalne 0,2 ng/m 3 (w czerwcu). Benzo(a)piren poziom docelowy 60 50 40 30 20 10 0 Wykres 6. Wyniki pomiarów dobowych stężeń benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 w 2017 roku na stanowisku w Tuchowie 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 45,3 20,5 Benzo(a)piren poziom docelowy 9,4 3,7 1,6 0,4 0,4 0,4 1,6 4,0 13,7 12,9 Wykres 7. Średnie miesięczne stężenia benzo(a)pirenu w pyle PM10 w 2017 roku na stanowisku w Tuchowie 15

[ng/m 3 ] Informacja o stanie środowiska Stężenia pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu w PM10, mierzone w Tuchowie, cechuje wyraźna sezonowa zmienność, co wskazuje na zależność od niekorzystnego oddziaływania emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków. Nadal więc, problemem decydującym o jakości powietrza na obszarze powiatu tarnowskiego pozostaje niekorzystne oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków, z wykorzystaniem pieców i palenisk o niskiej sprawności energetycznej, na paliwa stałe różnej, często złej jakości (podobnie jak dla innych obszarów województwa a także kraju) oraz szczególne lokalne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Benzo(a)piren poziom docelowy 8,8 9 9,3 8 8,1 6,5 7 4,8 2,9 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Wykres 8. Zmiany stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu w latach 2009-2017 na stanowisku w Tuchowie 16

Informacja o stanie środowiska 2. MONITORING HAŁASU Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska prowadzi pomiary poziomów hałasu w środowisku emitowanego przez źródła komunikacyjne i przemysłowe. Zgodnie z programem PMŚ dla województwa małopolskiego na lata 2016-2020, w 2016 roku wykonano pomiary hałasu komunikacyjnego oraz przemysłowego. Pomiary hałasu prowadzono w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z 16 czerwca 2011 roku 7. Przekroczenia wartości dopuszczalnych określono według Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. 8 Obliczenia wskaźnika LDWN wykonano według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2010 r. 9 Badania hałasu obejmowały wyznaczenie równoważnego poziomu dźwięku A (LAeqD, LAeqN) oraz warunków poza akustycznych niezbędnych do interpretacji wyników i sporządzenia oceny klimatu akustycznego. Na potrzeby prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem, dla hałasu drogowego wyznaczone zostały wskaźniki: L DWN, LN. W województwie małopolskim w 2017 roku przeprowadzono pomiary poziomu hałasu komunikacyjnego łącznie w 18 punktach. Pomiary hałasu drogowego wykonano w 15 lokalizacjach, w tym w 12 punktach wykonano pomiary określając poziomy krótkookresowe (dobowe) LAeq D oraz LAeq N, mające zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, a w 3 punktach prowadzono pomiary długookresowe. Pomiary hałasu kolejowego przeprowadzono w 3 punktach. Badania wykazały przekroczenia poziomów dopuszczalnych, zarówno w porze dnia jak i nocy, we wszystkich punktach hałasu drogowego oraz w jednym punkcie hałasu kolejowego. W pomiarach długookresowych przekroczenia wartości dopuszczalnych zawierały się w przedziale od 2 do 9,4 db (DK 28 - Wadowice). W pomiarach krótkookresowych odnotowane przekroczenia zawierały się w przedziale od 0,2 do 9,9 db (DW 768 Sokołowice, powiat proszowicki). Przekroczenia dla hałasu kolejowego odnotowano w jednym punkcie (Tuchów) i osiągnęły one wartość 10,2 db. 7 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. z 2011 r. Nr 140, poz.824). 8 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (tj.) (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 112). 9 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2010 r. w sprawie sposobu ustalania wartości wskaźnika hałasu LDWN (Dz. U. 2010 Nr 215 poz. 1414 z późn. zm.). 17

DK 28 - Wadowice DK 87 - Nowy Sącz DK 79 - Piotrowice DW 775 - Przesławice DW 791 - Olkusz DW 949 - Polana Wielka DW 967 - Marszowice DW 968 - Szczawa DW 957 Ludźmierz DK 87 Rytro Nowy Sącz ul.krakowska DW 768 - Sokołowice DW 775 - Kowala DW 975 - Radłów DW 965 - Połom Duży LK nr 117 Klecza Dolna LK nr 99 - Poronin LK nr 96 - Tuchów poziom hałasu [db] 73,8 67,6 67,3 liczba przekroczeń Informacja o stanie środowiska 12 10 8 6 4 2 0 pora dzienna pora nocna 11 9 6 5 2 2 1 brak przekroczeń 0-5 db 5-10 db powyżej 10 db Wykres 9. Przekroczenia wartości dopuszczalnych hałasu komunikacyjnego (drogowego i kolejowego) w punktach pomiarowych wg badań monitoringowych w województwie małopolskim w 2017 roku Emisja hałasu drogowego w porze dnia osiągała wartości od 63,8 do 73,8 db, w porze nocy od 57,7 do 66,1 db. Wartości maksymalne odnotowano na drodze krajowej DK 79 w Piotrowicach. Emisja hałasu kolejowego w porze dnia osiągała wartości od 48,8 do 67,3 db, w porze nocy od 42,9 do 66,2 db. Wartości maksymalne wystąpiły na linii kolejowej LK nr 96 w Tuchowie. 80 70 60 50 40 30 20 10 0 pora dzienna norma - pora dzienna hałas długookresowy hałas krótkookresowy hałas kolejowy Wykres 10. Wyniki pomiarów hałasu drogowego: krótko- i długookresowego oraz hałasu kolejowego dla pory dziennej w województwie małopolskim w 2017 roku 18

DK 28 - Wadowice DK 87 - Nowy Sącz DK 79 - Piotrowice DW 775 - Przesławice DW 791 - Olkusz DW 949 - Polana Wielka DW 967 - Marszowice DW 968 - Szczawa DW 957 Ludźmierz DK 87 Rytro Nowy Sącz ul.krakowska DW 768 - Sokołowice DW 775 - Kowala DW 975 - Radłów DW 965 - Połom Duży LK nr 117 Klecza Dolna LK nr 99 - Poronin LK nr 96 - Tuchów poziom hałasu [db] 66,1 63,1 66,2 Informacja o stanie środowiska 70 60 50 40 30 20 10 0 pora nocna norma - pora nocna hałas długookresowy hałas krótkookresowy hałas kolejowy Wykres 11. Wyniki pomiarów hałasu drogowego: krótko - i długookresowego oraz hałasu kolejowego dla pory nocnej w województwie małopolskim w 2017 roku Na terenie powiatu tarnowskiego w 2017 roku wyznaczono 2 punkty pomiarowe monitoringu hałasu komunikacyjnego, w tym 1 punkt hałasu drogowego krótkookresowego (Radłów - DW 975), oraz 1 punkt hałasu kolejowego (Tuchów - LK nr 96). Wyniki pomiarów hałasu drogowego wykazały przekroczenia wartości dopuszczalnych w obydwu punktach pomiarowych zarówno w porze dziennej jak i nocnej. W Radłowie przekroczenia wynosiły 2,6 db w dzień i 7,1 db w nocy. W punkcie w Tuchowie przekroczenia wartości dopuszczalnych hałasu kolejowego notowano w porze dnia (6,3 db) i w nocy (10,2 db). Przypomnieć warto, że w roku 2016 w porze nocnej nie notowano przekroczeń w tym punkcie. Tab. 6. Wartości poziomów hałasu komunikacyjnego wraz z przekroczeniami w powiecie tarnowskim w 2017 roku, uzyskane na podstawie pomiarów WIOŚ w Krakowie Równoważny poziom Przekroczenie Równoważny poziom Przekroczenie Nazwa punktu dźwięku A(L Aeq ) [db] [db] dźwięku A(L Aeq ) [db] [db] pomiarowego Pora dzienna Pora nocna Radłów -Droga wojewódzka DW975 67,6 2,6 63,1 7,1 Tuchów - Linia kolejowa LK nr 96 67,3 6,3 66,2 10,2 Objaśnienia: L Aeq D równoważny poziom dźwięku A dla pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz. 6 00-22 00 ); L Aeq N - równoważny poziom dźwięku A dla pory nocy (rozumianej jako przedział czasu od godz. 22 00-6 00 ) 19

Informacja o stanie środowiska W ramach działalności kontrolnej prowadzonej przez WIOŚ w 2017 roku kontrole z pomiarami hałasu przeprowadzono w 8 podmiotach. Przekroczenia notowano w dwóch zakładach. Łącznie wykonano pomiary w 16 punktach pomiarowych, z czego w czterech punktach stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych dla pory dziennej w zakresie 1,3 oraz 8,8 db. Ponadto przeprowadzono kontrole w oparciu o dokumentację z automonitoringu dla 2 zakładów (pomiar w trybie art.147 ust.1 Poś - pomiary okresowe). Przedstawione wyniki pomiarów nie wykazały naruszeń. 10 3. MAPA AKUSTYCZNA MIASTA WOJNICZA Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska realizuje monitoringowe pomiary hałasu komunikacyjnego (drogowego, kolejowego, lotniczego) w miejscowościach poniżej 100 tys. mieszkańców oraz na terenach, czyli przy drogach, którymi przejeżdża rocznie poniżej 3 mln pojazdów, przy liniach kolejowych, którymi przejeżdża rocznie poniżej 30 tys. składów pociągów oraz wokół portów lotniczych cywilnych o liczbie przemieszczeń (startów lub lądowań) nie większej niż 50 tys. rocznie. W latach 2016 2017 WIOŚ wykonał lokalną mapę akustyczną dla miasta Wojnicza 11. Obszarem badań objęto tereny leżące przy głównych drogach komunikacyjnych. Miasto posiada obwodnicę, która obejmuje skrzyżowanie drogi krajowej (nr 94) biegnącej z zachodu na wschód i drogi wojewódzkiej (nr 974) biegnącej z północy na południe. Wojnicz to miasto leżące w powiecie tarnowskim, w północno wschodniej części województwa małopolskiego, zajmujące powierzchnię 8,5 km 2 i zamieszkałe przez 13 394 osoby (wg stanu na koniec 2015 r.). W tworzeniu mapy akustycznej miasta Wojnicza wykorzystano metodę obliczeniową zgodną z załącznikiem nr 3 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów substancji lub energii w środowisku przez zarządzającego drogą, linia kolejową, linią tramwajową, lotniskiem lub portem (Dz. U. 2011 Nr 140 poz. 824), (Dz. U. 2011 nr 288, poz. 1697). Przyjęto obowiązującą referencyjną metodę obliczeniową NMPB-Routes-96 zgodną z wymogami Dyrektywy 2002/49/WE Do realizacji metody obliczeniowej modelowania hałasu wykorzystano program CADNA - A Firmy Data Kustik wer. 4.3.143, Dongle: L42631 realizujący obliczenia zgodnie z obowiązującą powyższą metodą referencyjną. Właścicielem licencji jest Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie. W obliczeniach uwzględniono wszystkie pojazdy poruszające się po drogach. Obliczenia wykonano w siatce 10m x 10m na wysokości 4 m n.p.t. Uzyskane wyniki obliczeń w oparciu o opisaną metodę 10 Opracowano na podstawie bazy danych EHALAS, działającej w ramach SI EKOINFONET (stan na dzień 9.07.2018 r.). 11 Lokalna mapa akustyczna miasta Wojnicz, WIOŚ Kraków 2018. 20

Informacja o stanie środowiska obliczeniową zostały zweryfikowane w oparciu o rzeczywiste pomiary akustyczne. Pomiary równoważnego poziomu dźwięku wykonywano za pomocą metody bezpośrednich ciągłych pomiarów w ograniczonym czasie 24 godzinny, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011 r.12. Pomiary wykonano zgodnie z procedurą ciągłej rejestracji hałasu wprowadzanego do środowiska w związku z eksploatacją dróg publicznych w czasie odniesienia. Badania poziomu hałasu komunikacyjnego, które były podstawą do weryfikacji mapy akustycznej miasta Wojnicza, przeprowadzono w dziesięciu punktach pomiarowych. WD3 WD9 WD6 WD10 WD8 WD5 WD7 WD2 WD1 WD4 Mapa 1. Lokalizacja punktów pomiarowych do mapy akustycznej dla miasta Wojnicza 12 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. z 2011 r. Nr 140, poz. 824). 21

Informacja o stanie środowiska Tab. 7. Lokalizacja punktów pomiarowych do mapy akustycznej dla miasta Wojnicza Lp. Oznaczenie punktu pomiarowego Nazwa ulicy Współrzędne geograficzne punktów Szerokość Długość Odległość od źródła/ wysokość pkt. pomiarowego [m] 1 WD1 ul. Tarnowska 49 57' 28,2'' 20 50' 20,8'' 10/4 n.p.t. 2 WD2 ul. Tarnowska 49 57' 28,9'' 20 50' 19,3'' 10/4 n.p.t. 3 WD3 ul. Warszawska 49 57' 59,5'' 20 50' 28,5'' 10/4 n.p.t. 4 WD4 ul. Konopnickiej 49 57' 12,8'' 20 49' 55,5'' 10/4 n.p.t. 5 WD5 ul. Krakowska 49 57' 32,4'' 20 49' 06,2'' 10/4 n.p.t. 6 WD6 DK94 i węzeł 49 57' 45,6'' 20 50' 52,6'' drogowy 10/4 n.p.t. DW975 7 WD7 ul. Zawale 49 57' 31,6'' 20 50' 32,7'' 10/4 n.p.t. 8 WD8 skrzyżowanie 49 57' 34,2'' 20 51' 04,1'' DW975 z ul. 10/4 n.p.t. Słoneczną 9 WD9 DW 975 49 57' 57,2'' 20 50' 49,6'' 10/4 n.p.t. 10 WD10 ul. Wolicka 49 57' 40,1'' 20 48' 48,5'' 10/4 n.p.t. Tab. 8. Wartości poziomów dźwięków w punktach pomiarowych w mieście Wojnicz Lp. Punkt pomiarowy Wartość poziomu dźwięku A [db] Data pomiaru L AeqD L AeqN 1 WD1- ul. Tarnowska 62,1 do 66,4 54 do 59,6 02.11-31.12.2016r 2 WD2-ul. Tarnowska 64,5 56,6 21.10-22.10.2016r. 3 WD3-ul. Warszawska 62,2 52,9 24.10-25.10.2016r. 4 WD4- ul. Konopnickiej 65,3 54,5 26.10-27.10.2016r. 5 WD5- ul. Krakowska 61,7 54,5 02.11-03.11.2016r. 6 WD6- DK94 i węzeł drogi 68 63,4 07.11-08.11.2016r. DW975 7 WD7- ul. Zawale 55,6 43,5 09.11-10.11.2016r. 8 WD8-skrzyżowanie DW975 z 67,9 60,8 14.11-15.11.2016r. ul. Słoneczną 9 WD9-DW975 64,1 54,3 16.11-17.11.2016r. 10 WD10- ul. Wolicka 64,2 61,2 04.10-05.10.2017r. Objaśnienia: L Aeq D - równoważny poziom hałasu dla pory dnia (przedział czasu od godz. 6 00 do godz. 22 00 ). L Aeq N - równoważny poziom hałasu dla pory nocy (przedział czasu od godz. 22 00 do godz. 6 00 ). 22

Informacja o stanie środowiska Tab. 9. Wyniki pomiaru natężenia ruchu w poszczególnych punktach pomiarowych w mieście Wojnicz Lp. Oznaczenie punktu pomiarowego Średnie natężenie ruchu pojazdów w punktach pomiarowych [poj/dobę] Pojazdy ogółem Pojazdy lekkie Pojazdy ciężkie 1 WD1- ul. Tarnowska 4420 3740 680 2 WD2-ul. Tarnowska 4445 3792 653 3 WD3-ul. Warszawska 1882 1484 398 4 WD4- ul. Konopnickiej 3577 3166 411 5 WD5- ul. Krakowska 3481 3035 446 6 WD6- DK94 i węzeł drogi 7685 5799 1886 DW975 7 WD7- ul. Zawale 328 258 70 8 WD8-skrzyżowanie DW975 z 5919 4830 1089 ul. Słoneczną 9 WD9-DW975 3663 2408 1255 Podsumowanie i wnioski Podczas realizacji mapy akustycznej stwierdzono, iż największe średnie natężenie ruchu zaobserwowano w okolicy węzła drogowego DK94 i DW975 i wynosiło ok. 7685 pojazdów ogółem, w tym 5799 pojazdów lekkich i 1886 pojazdów ciężkich w ciągu doby. Najmniejsze obciążenie ruchem pojazdów wystąpiło na ul. Zawale, w punkcie WD7, gdzie średnie natężenie ruchu pojazdów na dobę wyniosło 328 pojazdów/dobę. Szczegółowe informacje o stanie akustycznym obszaru, pozyskane na podstawie opracowanej mapy akustycznej, przedstawiono w poniższych tabelach. Tab. 10. Zestawienie liczby lokali mieszkalnych, osób narażonych na hałas oraz powierzchni obszarów eksponowanych na hałas dla wskaźnika L DWN Lp. 1 2 3 Obszar miasta Wojnicz Szacunkowa liczba lokali mieszkalnych narażonych na hałas (z dokładnością do stu) Szacunkowa liczba osób zamieszkujących lokale mieszkalne na hałas (z dokładnością do stu) Powierzchnia obszarów w km 2 Hałas oceniany wskaźnikiem L DWN od ruchu kołowego wyznaczonym na wys. 4 m n.p.t. [db] Powyżej 55-60 60-65 65-70 70-75 75 200-300 100-200 0-100 0-100 0 1200-1300 400-500 200-300 0-100 0 2,1 1,0 0,5 0,2 0,1 eksponowanych na hałas Objaśnienia: L DWN - długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (db), wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (rozumianej jako przedział 10 czasu od godz. 6 00 do godz. 18 00 ), pory 23

Informacja o stanie środowiska wieczoru (rozumianej jako przedział czasu od godz. 18 00 do godz. 22 00 ) oraz pory nocy (rozumianej jako przedział czasu od godz. 22 00 do godz. 6 00 ) Tab. 11. Zestawienie liczby lokali mieszkalnych, osób narażonych na hałas oraz powierzchni obszarów eksponowanych na hałas dla wskaźnika L N Hałas oceniany wskaźnikiem L N od ruchu kołowego wyznaczonym na wys. 4 m n.p.t. [db] Lp. Obszar miasta Wojnicz powyżej 50-55 55-60 60-65 65-70 70 Szacunkowa liczba lokali 1 mieszkalnych narażonych na hałas 100-200 0-100 0-100 0-100 0 (z dokładnością do stu) 2 Szacunkowa liczba osób zamieszkujących lokale mieszkalne 700-800 200-300 0-100 0-100 0 na hałas (z dokładnością do stu) 3 Powierzchnia obszarów w km 2 eksponowanych na hałas 1,8 0,7 0,3 0,1 0,1 Objaśnienia: L N - długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (db), wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku (przedział czasu od godz. 22 00 do godz. 6 00 ). Tab. 12. Zestawienie liczby lokali mieszkalnych wraz z liczbą osób zamieszkujących w tych lokalach mających tzw. względnie cichą elewację Hałas oceniany Hałas oceniany wskaźnikiem L Obszar miasta Wojnicz DWN od wskaźnikiem L N od Lp. ruchu kołowego ruchu kołowego wyznaczonym na wys. 4 m npt [db] wyznaczonym na wys. 4 m n.p.t. [db] 1 Szacunkowa liczba lokali mieszkalnych mających tzw. 44 49 względnie cichą elewację 2 Szacunkowa liczba osób zamieszkujących lokale mieszkalne mające tzw. względnie cichą elewację 144 159 W oparciu o wykonaną mapę akustyczną można oszacować, że w porze dziennej na ponadnormatywny poziom hałasu (powyżej 55 db) jest narażonych ok. 1800 do 2200 osób, które zamieszkują w lokalach, na które jest oddziaływanie hałasu od ruchu drogowego. W porze nocnej na ponadnormatywny poziom hałasu (powyżej 50 db) jest narażonych ok. 900 do 1300 osób. Ocenia się, że szacunkowa liczba osób zamieszkujących lokale mieszkalne mające tzw. względnie cichą elewację wynosi od 144 do 159 osób. 24

Informacja o stanie środowiska Mapa 2. Mapa akustyczna imisji hałasu miasta Wojnicz hałas drogowy wskaźnik L DWN - lata 2016/2017 Mapa 3. Mapa akustyczna imisji hałasu miasta Wojnicz hałas drogowy wskaźnik L N lata 2016/2017 25

Informacja o stanie środowiska 4. MONITORING PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska prowadzi pomiary poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Celem pomiarów było określenie oddziaływania pól elektromagnetycznych w miejscach dostępnych dla ludności. Pomiary prowadzono zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku13). Badania polegały na pomiarze natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego (parametr charakteryzujący oddziaływanie pola), w przedziałach częstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3 000 MHz, w punktach pomiarowych zlokalizowanych w dostępnych dla ludności miejscach, w trzech kategoriach obszarów: centralne dzielnice lub osiedla miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys., pozostałe miasta oraz tereny wiejskie. Próg czułości sondy pomiarowej, którą wykonano pomiary wynosi 0,1 V/m. Ocenę poziomów pól elektromagnetycznych w punktach wykonano w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku 14). W Polsce, maksymalny dopuszczalny poziom promieniowania elektromagnetycznego w miejscach, gdzie mogą przebywać ludzie wynosi 7 V/m. W 2017 roku WIOŚ w Krakowie wykonał badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku w 45 punktach pomiarowych zlokalizowanych w miejscach dostępnych dla ludności, po 15 dla każdej z trzech kategorii obszarów. Uzyskane wartości średnie i maksymalne dla poszczególnych rodzajów obszaru wynosiły: wartość średnia wartość maksymalna dla obszaru pomiaru dla kategorii centralne dzielnice lub 0,597 V/m 1,18 V/m osiedla miast o liczbie mieszkańców (Kraków, Rondo Gen. Maczka) przekraczającej 50 tys. dla kategorii pozostałe miasta 0,265 V/m 0,58 V/m (Miechów) dla kategorii tereny wiejskie 0,092 V/m 0,2 V/m (Uście Gorlickie) 13 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz.U. Nr 221, poz.1645). 14 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r., w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). 26

Informacja o stanie środowiska Badania wykazały, że wartości natężenia PEM we wszystkich punktach na terenie województwa małopolskiego nie przekraczały wartości dopuszczalnej, wynoszącej 7 V/m. W 2017 roku na obszarze powiatu tarnowskiego zlokalizowano 1 punkt pomiarowy monitoringu pól elektromagnetycznych w środowisku w mieście Zakliczyn (kategoria obszaru: pozostałe miasta). Wartość natężenia PEM w tym punkcie wynosiła 0,29 V/m, i była znacznie poniżej wartości dopuszczalnej. Średni poziom PEM dla obszaru pozostałych miast wynosił 0,265 V/m i utrzymywał się na poziomie z roku 2016. próg czułości sondy - 0,1[V/m] 0,7 0,58 0,52 0,45 0,39 0,39 0,25 0,19 0,2 0,14 Oświęcim Jordanów Myślenice Wolbrom Nowy Targ Mszana Dolna Gorlice Kęty Olkusz 0 Miechów 0,1 0,11 0,1 0,1 0,1 0,1 Zakliczyn 0,29 Alwernia 0,32 0,3 Sułkowice 0,4 Stary Sącz [V/m] 0,5 Czchów 0,6 średni poziom PEM pozostałe miasta Wykres 12. Wyniki pomiarów monitoringowych pól elektromagnetycznych w 2017 roku w województwie małopolskim dla kategorii pozostałe miasta Za główne źródła sztucznego promieniowania elektromagnetycznego uznaje się: anteny instalacji radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych, stacji bazowych telefonii komórkowej. W szerokim rozumieniu pole elektromagnetyczne dzielimy na: statyczne, pole elektryczne i magnetyczne o niskiej częstotliwości, którego najbardziej znanymi źródłami są linie wysokiego napięcia, urządzenia elektryczne i komputery oraz pole o wysokiej częstotliwości lub częstotliwości radiowej, którego głównym źródłem są urządzenia radarowe, nadawcze stacje radiowe i telewizyjne, telefony komórkowe i ich stacje bazowe, grzejniki indukcyjne oraz urządzenia antywłamaniowe.15 15 Wpływ pola elektromagnetycznego na zdrowie człowieka płaszczyzny dialogu, WHO 2002, wydanie polskie 2009; http://www.who.int/. 27

Informacja o stanie środowiska Jak wynika z wykazów pozwoleń radiowych 16 wydanych przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej na terenie powiatu tarnowskiego istnieje ponad 520 stacji bazowych telefonii komórkowej (GSM, UMTS, LTE, CDMA) oraz kilka stacji radiowych i telewizyjnych. W wydanych pozwoleniach widoczny jest znaczny udział telefonii komórkowej czwartej generacji LTE (ok. 200 stacji bazowych), o zwiększonej mocy wypromieniowana EIRP w porównaniu do stacji pracujących w innych systemach, co może mieć wpływ na poziom pól elektromagnetycznych w środowisku. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), sztuczne PEM są jednym z najbardziej powszechnych i najszybciej rozwijających się czynników zanieczyszczających nasze środowisko. Poważnym problemem na świecie stała się rosnąca liczba osób, które cierpią z powodu nadwrażliwości na pola elektromagnetyczne (zespół elektrowrażliwości ang. EHS). Szacuje się, że w Europie nawet do 10% populacji jest elektrowrażliwa". Około 8% przypadków dotyczy dzieci. Osoby dotknięte tym syndromem odczuwają objawy ekspozycji natychmiast lub nawet do kilku godzin po wystawieniu na działanie sztucznych pól elektromagnetycznych. Fot. Przykładowe rozmieszczenie stacji bazowych telefonii komórkowej w Żabnie 16 Urząd Komunikacji Elektronicznej Wykaz pozwoleń radiowych; wg stanu na 2018-05 http://www.uke.gov.pl (dostęp 29.06.2018 r.). 28

Informacja o stanie środowiska 5. MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH Monitoring jakości wód jest jednym z podsystemów państwowego monitoringu środowiska prowadzonego przez Inspekcję Ochrony Środowiska. Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska (tj. Dz.U.2018 poz.799) celem monitoringu jest uzyskiwanie informacji i danych dotyczących jakości wód. Charakterystyka prowadzonego monitoringu wód powierzchniowych w województwie małopolskim w 2017 roku W ramach realizacji programu monitoringu wód powierzchniowych województwa małopolskiego, którego szczegółowy zakres został podany w Programie państwowego monitoringu środowiska województwa małopolskiego na lata 2016-2020. W 2017 roku, zostały zrealizowane badania wód rzek oraz zbiornika zaporowego w zakresie elementów biologicznych, fizykochemicznych oraz chemicznych w następujących sieciach: monitoringu diagnostycznego (MD) 43 jednolitych części wód powierzchniowych (jcwp) monitoringu operacyjnego (MO) 92 jcwp, monitoringu obszarów wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych (MOEU) 51 jcwp, monitoringu jcwp przeznaczonych do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, dostarczające średnio więcej niż 100 m 3 na dobę (MOPI) 41 jcwp, monitoringu obszarów przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, ustanowionych w ustawie o ochronie przyrody, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie (MDna, MOna) 12 jcwp, monitoringu badawczego (MB) 81 jcwp. Punkty pomiarowo-kontrolne w ramach poszczególnych sieci zostały zlokalizowane na podstawie dostępnych dokumentów referencyjnych przekazanych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej oraz wytycznych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Na terenie powiatu tarnowskiego badaniami monitoringowymi objęto 7 jcwp. W punktach reprezentatywnych realizowane były programu monitoringu diagnostycznego (MD) i operacyjnego (MO) służące ocenie stanu wód, w tym stanu wód w obszarach chronionych sieci Natura 2000 (MDna, MOna). Wykaz badanych jcwp wraz z realizowanymi w nich programami zawiera tabela 13. 29

Informacja o stanie środowiska Zasady przeprowadzenia oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych Uzyskane, na podstawie prowadzonego w 2017 roku monitoringu, wyniki badań pozwoliły na sporządzenie klasyfikacji elementów jakości wód, stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego oraz na oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych. Ocenę przeprowadzono na podstawie rozporządzenia MŚ z dnia 21 lipca 2016 r. 17 oraz rozporządzenia MŚ z dnia 9 listopada 2011 r. 18 Dodatkowo uwzględniono zasady określone szczegółowo w opracowanych przez GIOŚ wytycznych dla wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska do przeprowadzenia oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych (GIOŚ, marzec 2018). Zgodnie z art. 349 ust.10 obowiązującej ustawy Prawo wodne od roku 2017 Inspekcja Ochrony Środowiska dokonuje oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych, natomiast oceny spełniania wymagań dla obszarów chronionych i osiągania celów środowiskowych leżą w gestii innych instytucji. Przeprowadzono kolejno klasyfikację poszczególnych elementów jakości wód powierzchniowych (elementów biologicznych, fizykochemicznych, hydromorfologicznych, chemicznych), klasyfikację stanu/potencjału ekologicznego, klasyfikację stanu chemicznego oraz ocenę stanu badanych jednolitych części wód powierzchniowych. Odstąpiono od stosowania zasady dziedziczenia wyników klasyfikacji wskaźników biologicznych (uwzględniania w ocenie stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wyników klasyfikacji wskaźników z lat ubiegłych). Klasyfikacja wskaźników biologicznych Sposób klasyfikacji wskaźników biologicznych w roku 2017 nie uległ istotnej zmianie w stosunku do lat poprzednich. W 2017 roku prowadzono monitoring ichtiofauny rzecznej. Klasyfikacja wskaźników fizykochemicznych W 2016 roku nastąpiły istotne zmiany w sposobie klasyfikacji fizykochemicznych elementów jakości wód powierzchniowych, według których kontynuowano klasyfikację jcwp w roku 2017. Dotychczasowy system jednolitych wartości granicznych klas dla wszystkich wód płynących został zastąpiony nowym, w którym każdy typ ma własny zestaw wartości granicznych klas. W przeważającej większości jcwp spowodowało to zaostrzenie kryteriów klasyfikacji. Stąd klasyfikacja elementów fizykochemicznych w wielu przypadkach mogła się obniżyć w stosunku do poprzednich lat mimo braku rzeczywistej zmiany w mierzonych stężeniach substancji zanieczyszczających. 17 Rozporządzenie MŚ z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1187). 18 Rozporządzenie MŚ z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych. 30

Informacja o stanie środowiska Klasyfikacja wskaźników hydromorfologicznych Sposób klasyfikacji wskaźników hydromorfologicznych w wodach płynących w roku 2017 uległ istotnej zmianie w stosunku do lat poprzednich. Metoda oceny rzek oparta została na Hydromorfologicznym Indeksie Rzecznym (HIR). Metoda ta została opracowana w 2016 roku na potrzeby badań wskaźników związanych z hydromorfologią cieków, używanych w klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego jcwp rzecznych. Klasyfikacja stanu chemicznego Klasyfikację oparto o zweryfikowane wyniki badań substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających, zebrane w 2017 roku. Przyjmuje się, że jednolita część wód powierzchniowych jest w dobrym stanie chemicznym, jeżeli wartości średnioroczne (wyrażone jako średnia arytmetyczna z pomierzonych stężeń wskaźników) oraz stężenia maksymalne nie przekraczają dopuszczalnych wartości środowiskowych norm jakości (ang. EQS) odpowiednio średniorocznych i dopuszczalnych stężeń maksymalnych odpowiednich wskaźników, określonych w rozporządzeniu klasyfikacyjnym (Dz. U. 2016 poz. 1187) dla poszczególnych kategorii wód i matryc. Przekroczenie odpowiedniej środowiskowej normy jakości dla co najmniej jednej pozytywnie zweryfikowanej wartości stężeń substancji priorytetowej badanej w wodzie lub biocie powoduje obniżenie klasyfikacji stanu chemicznego do poniżej stanu dobrego. Klasyfikacja wskaźników chemicznych substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej monitorowanych w matrycy będącej wodą Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie realizował w 2017 roku badania substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej i innych substancji zanieczyszczających w matrycy wodnej. Rozporządzenie klasyfikacyjne, transponujące zapisy dyrektywy 2013/39/UE, wprowadziło bardziej rygorystyczne środowiskowe normy jakości dla następujących substancji priorytetowych: antracen, bromowane difenyloetery, fluoranten, ołów i jego związki, naftalen, nikiel i jego związki, WWA benzo(a)piren, badanych w matrycy wodnej - w porównaniu z poprzednio obowiązującymi (wprowadzonymi dyrektywą 2008/105/WE). Klasyfikacji stanu chemicznego jednolitych części wód monitorowanych w 2017 roku dokonano na podstawie aktualnych, w tym bardziej rygorystycznych wartości EQS. Klasyfikacja wskaźników chemicznych substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej monitorowanych w matrycy będącej biotą W 2017 roku na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska wykonane zostały badania substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej, dla których określone zostały środowiskowe normy jakości we florze i faunie (biocie). Badania stężeń substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej jest jednym z obowiązków Inspekcji Ochrony Środowiska nałożonych w związku z transpozycją do polskiego porządku prawnego zapisów dyrektywy 2013/39/UE. GIOŚ zrealizował wspominane zadanie na wybranych jednolitych częściach wód powierzchniowych w ramach monitoringu diagnostycznego. Wyniki badań włączone zostały do klasyfikacji stanu chemicznego i oceny stanu jcwp. Badane substancje to: bromowane difenyloetery, heksachlorobenzen, 31

Informacja o stanie środowiska heksachlorobutadien, rtęć i jej związki, dikofol, kwas perfluorooktanosulfonowy i jego pochodne (PFOS), dioksyny i związki dioksynopodobne, heksabromocyklododekan (HBCDD), heptachlor i epoksyd heptachloru, fluoranten, benzo(a)piren. Tab. 13. Dane dotyczące jednolitych części wód oraz punktów pomiarowych uwzględnionych w ocenie stanu wód powiatu tarnowskiego w 2017 r. lp Kod ppk Nazwa ppk Kod jcwp Nazwa jcwp 1 PL01S1501_3637 2 PL01S1501_1825 3 PL01S1501_1824 4 PL01S1501_1827 5 PL01S1501_1816 6 PL01S1501_1828 7 PL01S1501_3639 Paleśnianka - Lusławice Wątok - Tarnów Biała - Lubaszowa Biała - Tarnów Kisielina - Jadowniki Mokre Dunajec - Ujście Jezuickie Rów Klikowski - Bobrowniki Wielkie Typ abiotyczny jcwp Status jcwp Program monitoringu PLRW200012214769 Paleśnianka 12 NAT MD, MO PLRW200012214889 Wątok 12 SZCW MO PLRW2000142148579 PLRW200014214899 Biała od Binczarówki do Rostówki Biała od Rostówki do ujścia 14 SZCW MD, MO 14 NAT MD, MO PLRW2000172139989 Kisielina 17 NAT MD, MO PLRW20001921499 PLRW20002321492 Dunajec od zbiornika Czchów do ujścia 19 SZCW MD, MO Rów Klikowski 23 NAT MO Objaśnienia: Status jcwp: NAT naturalna; SZCW- silnie zmieniona Sieć monitoringu wód powierzchniowych uwzględniona w ocenie stanu wód powiatu tarnowskiego nie obejmuje zlewni jcwp rzecznych, dla których na terenie powiatu znajdują się jedynie odcinki źródłowe (tj. Kanał Jadownicki, Żabnica do Żymanki, Breń-Żabnica do Żabnicy). 32

Informacja o stanie środowiska Mapa 4. Sieć monitoringu wód powierzchniowych dla powiatu tarnowskiego w 2017 roku 33

Informacja o stanie środowiska Tab. 14. Klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego, stanu chemicznego oraz stanu wód w punktach pomiarowych oraz w jcwp lp Kod ppk Nazwa ppk Kod jcwp Nazwa jcwp Klasyfikacja stanu/potencjał Wskaźniki decydujące Klasyfikacja stanu chemicznego Wskaźniki decydujące Ocena stanu jcwp 1 PL01S1501 _3637 Paleśnianka - Lusławice PLRW2000122 14769 Paleśnianka Dobry stan ekologiczny ichtiofauna Stan chemiczny dobry Dobry stan wód 2 3 PL01S1501 _1825 PL01S1501 _1824 Wątok - Tarnów Biała - Lubaszowa PLRW2000122 14889 PLRW2000142 148579 Wątok Biała od Binczarówki do Rostówki Umiarkowany potencjał ekologiczny OWO, przewodność el., chlorki, twardość og., azot azotynowy Stan chemiczny dobry Stan chemiczny poniżej dobrego benzo(a)piren w matrycy wodnej Zły stan wód 4 PL01S1501 _1827 Biała - Tarnów PLRW2000142 14899 Biała od Rostówki do ujścia Umiarkowany stan ekologiczny twardość og. Stan chemiczny poniżej dobrego benzo(a)piren w matrycy wodnej Zły stan wód 5 6 7 PL01S1501 _1816 PL01S1501 _1828 PL01S150 1_3639 Kisielina - Jadowniki Mokre Dunajec - Ujście Jezuickie Rów Klikowski - Bobrowniki Wielkie PLRW2000172 139989 PLRW2000192 1499 PLRW2000232 1492 Kisielina Dunajec od zbiornika Czchów do ujścia Rów Klikowski Umiarkowany stan ekologiczny Dobry potencjał ekologiczny ichtiofauna ichtiofauna, odczyn ph Stan chemiczny dobry Stan chemiczny dobry Stan chemiczny dobry Zły stan wód Dobry stan wód 34

Informacja o stanie środowiska Tab.15. Omówienie wyników klasyfikacji i oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych w 2017 roku dla powiatu tarnowskiego Liczba jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych monitorowanych i ocenionych na podstawie wyników monitoringu przeprowadzonego w 2017 roku jcwp monitorowanych [7]; jcwp ocenionych [7] Badaniami stanu ekologicznego objęto 3 jednolite części wód Klasyfikacja powierzchniowych. stanu Klasyfikację stanu ekologicznego w ramach monitoringu diagnostycznego lub ekologicznego operacyjnego wykonano dla 3 jednolitych części wód powierzchniowych. Dla 1 jcwp rzecznej (Paleśnianka) stan ekologiczny określono jako dobry. Dla 2 jcwp rzecznych (Biała od Rostówki do ujścia, Kisielina) stan ekologiczny określono jako umiarkowany. Klasyfikacja Badaniami potencjału ekologicznego objęto 3 jednolite części wód potencjału powierzchniowych. ekologicznego Klasyfikację potencjału ekologicznego w ramach monitoringu diagnostycznego lub operacyjnego wykonano dla 2 jednolitych części wód powierzchniowych (Biała od Binczarówki do Rostówki, Dunajec od zbiornika Czchów do ujścia). Klasyfikacja stanu chemicznego Ocena stanu jednolitych części wód Dla 1 jcwp rzecznej (Dunajec od zbiornika Czchów do ujścia) potencjał ekologiczny określono jako dobry. W przypadku 1 jcwp rzecznej (Biała od Binczarówki do Rostówki) potencjał ekologiczny określono jako umiarkowany. Badaniami stanu chemicznego objęto 7 jednolitych części wód powierzchniowych. Klasyfikację stanu chemicznego w ramach monitoringu diagnostycznego lub operacyjnego wykonano dla 7 jednolitych częściach wód powierzchniowych. Dla 5 jcwp rzecznych (Paleśnianka, Wątok, Kisielina, Dunajec od zbiornika Czchów do ujścia, Rów Klikowski) stan ekologiczny określono jako dobry. Dla 2 jcwp rzecznych (Biała od Binczarówki do Rostówki, Biała od Rostówki do ujścia) stan ekologiczny określono jako poniżej dobrego. W roku 2017 badaniami stanu wód objęto 6 jednolitych części wód powierzchniowych. Klasyfikację stanu wód w ramach monitoringu diagnostycznego lub operacyjnego wykonano dla 5 jednolitych części wód powierzchniowych. Dla 2 jcwp rzecznych (Paleśnianka, Dunajec od zbiornika Czchów do ujścia) stan ekologiczny określono jako dobry. Dla 3 jcwp rzecznych (Biała od Binczarówki do Rostówki, Biała od Rostówki do ujścia, Kisielina) stan ekologiczny określono jako zły. Podsumowanie W 2017 roku 2 spośród 7 jednolitych części wód objętych badaniami na terenie powiatu tarnowskiego osiągnęły stan dobry (Paleśnianka, Dunajec od zbiornika Czchów do ujścia). 35

Informacja o stanie środowiska Mapa 5. Klasyfikacja stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych w 2017 roku - powiat tarnowski 36

Informacja o stanie środowiska Mapa 6. Klasyfikacja stanu i potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych w 2017 roku powiat tarnowski 37

Informacja o stanie środowiska Mapa 7. Klasyfikacja stanu jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych w 2017 roku - powiat tarnowski 38