Rada Unii Europejskiej Bruksela, 15 września 2016 r. (OR. en) 12169/16 COMPET 477 MI 570 IND 190 RECH 263 NOTA Od: Do: Dotyczy: Prezydencja Komitet Stałych Przedstawicieli / Rada Przygotowanie Rady ds. Konkurencyjności, która odbędzie się 29 września 2016 r. Gospodarka dzielenia się: Prezentacja przygotowana przez Komisję Europejską i debata na temat polityki Z myślą o posiedzeniu Rady ds. Konkurencyjności, która ma się odbyć 29 września 2016 r., delegacje otrzymują w załączeniu dokument konsultacyjny prezydencji na temat gospodarki dzielenia się. 12169/16 nj/md/mk 1
Europejski program na rzecz gospodarki dzielenia się dokument konsultacyjny Rada ds. Konkurencyjności, 29 września 2016 r. I. WPROWADZENIE Osoby fizyczne i przedsiębiorstwa od zawsze dzieliły się swoimi dobrami, zasobami i umiejętnościami, ale rozwój platform cyfrowych umożliwił ostatnio szybki wzrost gospodarki dzielenia się. Platformy współpracy tworzą otwarty i sprawny rynek dla dostawców i użytkowników usług. Ich skuteczne pośrednictwo stwarza nowe możliwości obywatelom i przedsiębiorcom w tym tradycyjnym dostawcom usług w sferze oferowania usług okazjonalnie lub w sposób profesjonalny. Konsumenci bardzo doceniają korzyści płynące z szerszego wyboru usług, większej elastyczności i potencjalnie niższych cen. Dochód brutto z usług społecznościowych w UE wyceniono w 2015 r. na 28 miliardów EUR i przewiduje się, że będzie on rósł wykładniczo w nadchodzących latach. W odpowiedzi na zarzuty podmiotów dotyczące fragmentacji uregulowań i polityki na jednolitym rynku i niepewności co do mających zastosowanie przepisów, Komisja Europejska przyjęła 2 czerwca 2016 r. komunikat pt. Europejski program na rzecz gospodarki dzielenia się zawierający wskazówki prawne i zalecenia dotyczące polityki na rzecz zrównoważonego rozwoju gospodarki dzielenia się w Europie. Komunikat ma na celu wspieranie organów publicznych, przedsiębiorców i konsumentów uczestniczących w gospodarce dzielenia się i obejmuje takie kluczowe zagadnienia, jak uregulowania dotyczące dostępu do rynku, systemy odpowiedzialności, zasady ochrony konsumentów, prawo pracy i zobowiązania podatkowe. II. KWESTIE POLITYCZNE Wymagania dotyczące dostępu do rynku W prawie UE każde uregulowanie krajowe ograniczające dostęp do rynku (np. wymogi dotyczące zezwoleń na prowadzenie działalności czy licencji) musi być niezbędne, uzasadnione i proporcjonalne, tak by spełniało uzasadnione cele leżące w interesie publicznym. Całkowity zakaz działalności gospodarczej może być nałożony tylko w tych przypadkach, gdy brak jest mniej restrykcyjnych środków politycznych. W komunikacie Komisji całkowite zakazy nazywa się ostatecznymi środkami. 12169/16 nj/md/mk 2
Komisja stwierdza, że pojawienie się gospodarki dzielenia się to dla państw członkowskich okazja do dokonania przeglądu zasadności i proporcjonalności swoich uregulowań dotyczących dostępu do rynku i zmniejszenia biurokracji i obciążeń regulacyjnych dla wszystkich podmiotów gospodarczych, w tym działających tradycyjnie dostawców usług. W komunikacie przypomina się również, że nie można faworyzować jednego modelu biznesowego w stosunku do innego i że to konsumenci, a nie prawodawcy, powinni wybrać jaki model biznesowy wolą. Aby umożliwić wzrost potencjału gospodarki dzielenia się, a jednocześnie chronić wolność wyboru konsumentów i interes publiczny, konieczne jest zrównoważone podejście w kształtowaniu polityki. Przy ocenie zasadności i proporcjonalności ograniczeń dostępu do rynku, uwzględnić należy szczególne cechy modeli biznesowych gospodarki dzielenia się. Choć wielu profesjonalnych dostawców usług uczestniczy w gospodarce cyfrowej i zacierają się granice pomiędzy działalnością prowadzoną tradycyjnie a działalnością cyfrową, to cechą charakterystyczną gospodarki dzielenia się jest to, że usługi są często świadczone okazjonalnie przez osoby fizyczne (usługi peer-topeer ), a nie przez dostawców usług działających zawodowo. W komunikacie Komisji stwierdza się, że wymogi dostępu do rynku, które są uzasadnione i proporcjonalne dla dostawców usług działających profesjonalnie niekoniecznie są automatycznie uzasadnione i proporcjonalne dla usług peer-to-peer. W związku z powyższym Komisja zaleca, by przy stosowaniu uregulowań sektorowych dokonywać rozróżnienia pomiędzy profesjonalnymi dostawcami usług i osobami fizycznymi świadczącymi usługi okazjonalnie i nie na zasadach profesjonalnych. Komisja stwierdza również, że dobrym sposobem może być tutaj ustalenie progów. Tam gdzie dostawcy usług są prawnie zobowiązani do przestrzegania wymogów dotyczących rejestracji lub zezwolenia, stosowne procedury administracyjne muszą być jasne, przejrzyste i nie nadmiernie skomplikowane oraz nie mogą nakładać nieproporcjonalnych kosztów administracyjnych. Co do platform współpracy, w komunikacie przypomina się, że zgodnie z prawem UE nie mogą one podlegać wymogom dostępu do rynku, jeśli ich działanie ogranicza się do elektronicznego pośrednictwa pomiędzy niezależnymi dostawcami usług i użytkownikami. W przypadkach gdy działanie platform wykracza poza elektroniczne pośrednictwo i w sposób efektywny kontrolują one dostarczanie przedmiotowych usług, platformy te mogą podlegać uzasadnionym i proporcjonalnym wymogom dostępu do rynku mającym zastosowanie do oferowanych usług podstawowych (np. usługi transportu publicznego, usługi zakwaterowania turystycznego). 12169/16 nj/md/mk 3
Systemy odpowiedzialności W komunikacie przypomina się również, że zgodnie z prawem UE platformy współpracy nie mogą ponosić odpowiedzialności za informacje, które przechowują, jeśli nie mają wiedzy o przechowywanych informacjach dostarczonych przez osoby trzecie lub kontroli nad tymi informacjami. Państwa członkowskie nie mogą nakładać na platformy współpracy świadczące usługi hostingu ogólnego obowiązku monitorowania lub badania informacji dostarczonych przez dostawców usług lub użytkowników. Przede wszystkim jednak w interesie samych platform jest zapewnianie dobrej jakości usług świadczonych za pośrednictwem ich interfejsu internetowego, tak więc należy zachęcać platformy, by o to dbały. Z drugiej strony gdy platforma prowadzi inne działania niż działania hostingowe (np. obsługa płatności), może ponosić odpowiedzialność za te rodzaje działalności, zgodnie z mającym zastosowanie prawodawstwem krajowym lub unijnym. Ochrona konsumentów Zaufanie to kluczowe dobro dla funkcjonowania gospodarki dzielenia się: obywatele świadczący usługi i ich użytkownicy muszą wzajemnie sobie ufać. To samo tyczy się przedsiębiorstw. Platformy współpracy stosują mechanizmy ratingowe i mechanizmy recenzji, by poprawić jakość usług oferowanych za pośrednictwem platform i zwiększyć zaufanie konsumentów. Narzędzia te mogą stanowić skuteczny mechanizm budowania zaufania, pod warunkiem, że są niezależne i wiarygodne. W komunikacie Komisji stwierdza się jednak, że prawa konsumenta mają zastosowanie zawsze i w każdym przypadku, i powinny być należycie egzekwowane w przypadku interakcji pomiędzy profesjonalnymi handlowcami i konsumentami. Osoby świadczące usługi okazjonalnie nie muszą być uznane za handlowców zależy to od częstotliwości świadczonych usług, nastawienia na osiągnięcie zysku i poziomu obrotów. 12169/16 nj/md/mk 4
Prawo pracy Gospodarka dzielenia się oferuje nowe formy zatrudnienia, elastyczne modele pracy i dodatkowe źródła dochodu. Dzięki temu rośnie przedsiębiorczość i tworzą się nowe miejsca pracy. W komunikacie Komisji stwierdza się jednak, że gospodarka dzielenia się jest elementem bardziej ogólnej tendencji do coraz większego zacierania się granic pomiędzy pracownikami a samozatrudnionymi. Ustalenie kogo należy uważać za pracownika leży przede wszystkim w kompetencjach państw członkowskich UE; prawo unijne zawiera pewne wskazówki w tym obszarze. Mówiąc ogólnie, to czy dana osoba świadcząca usługi za pośrednictwem platformy współpracy ma być uważana za pracownika takiej platformy, można ustalić wyłącznie w każdym przypadku z osobna. Kryteria takiej oceny są ustanowione w utrwalonym orzecznictwie; jednym z takich kryteriów jest kryterium zależności oparte na takich elementach jak dokonywanie przez platformę wyboru działalności, ustalanie przez nią wynagrodzenia i określanie warunków pracy. Zobowiązania podatkowe W komunikacie Komisji przypomina się o podstawowej zasadzie, że wszystkie podmioty rynkowe osoby fizyczne lub przedsiębiorstwa muszą przestrzegać obowiązujących przepisów podatkowych. Dotyczą one podatku dochodowego od osób fizycznych, podatku dochodowego od osób prawnych i podatku od wartości dodanej. Zapewnienie przestrzegania przepisów podatkowych stanowi priorytet dla administracji krajowych i dotyczy zarówno działających już podmiotów, jak i nowych podmiotów i platform aktywnych w gospodarce dzielenia się. Aby zapewnić równe traktowanie pod względem zobowiązań podatkowych ważną rolę odgrywać mogą przejrzystość obowiązujących przepisów, ich znajomość oraz wytyczne dotyczące ich przestrzegania. Ponadto identyfikowalność działalności gospodarczej za pośrednictwem platform współpracy stwarza nowe możliwości dla organów podatkowych w zakresie poprawy przestrzegania przepisów podatkowych. Niektóre państwa członkowskie zawarły już z platformami porozumienia służące poprawieniu ściągalności podatków i zmniejszeniu obciążeń administracyjnych dla podatników. 12169/16 nj/md/mk 5
III. Pytania do dyskusji W określonym powyżej kontekście prezydencja zwraca się do ministrów o przedstawienie swojej opinii w następujących kwestiach: 1. Za jakim podejściem politycznym opowiadają się Państwo z myślą o ułatwieniu zrównoważonego rozwoju gospodarki dzielenia się? 2. W sytuacji gdy gospodarka dzielenia się oferuje osobom fizycznym nowe sposoby okazjonalnego oferowania usług, by podzielić się swoimi dobrami lub wygenerować dodatkowy dochód, jak najlepiej dokonać rozróżnienia pomiędzy usługami świadczonymi okazjonalnie przez osoby fizyczne (peer-to-peer) a usługami świadczonymi profesjonalnie? 3. W ślad za komunikatem Komisji w sprawie gospodarki dzielenia się: w jaki sposób można najlepiej promować na szczeblu UE zrównoważony rozwój gospodarki dzielenia się? 12169/16 nj/md/mk 6