PARLAMENT EUROPEJSKI 2014-2019 Komisja Zatrudnienia i Spraw Socjalnych 29.5.2015 2015/2107(INI) PROJEKT SPRAWOZDANIA w sprawie strategicznych ram UE dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2014 2020 (2015/2107(INI)) Komisja Zatrudnienia i Spraw Socjalnych Sprawozdawca: Ole Christensen PR\1062288.doc PE557.257v01-00 Zjednoczona w różnorodności
PR_INI SPIS TREŚCI Strona PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO...3 UZASADNIENIE...9 PE557.257v01-00 2/10 PR\1062288.doc
PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO w sprawie strategicznych ram UE dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2014 2020 (2015/2107(INI)) Parlament Europejski, uwzględniając Traktat o Unii Europejskiej, w szczególności jego preambułę oraz art. 3 i 6, uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 3, 6, 9, 20, 151, 152, 153, 154, 156, 159 i 168, uwzględniając Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej, w szczególności jej art. 1, 3, 27, 31, 32 i 33, uwzględniając Europejską kartę społeczną z dnia 3 maja 1996 r., w szczególności jej część I oraz art. 3 jej części II, uwzględniając deklarację z Filadelfii z dnia 10 maja 1944 r., dotyczącą celów Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), uwzględniając konwencje i zalecenia MOP w dziedzinie zdrowia i bezpieczeństwa w pracy, uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1338/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie statystyk Wspólnoty w zakresie zdrowia publicznego oraz zdrowia i bezpieczeństwa w pracy 1, uwzględniając dyrektywę Rady 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (dyrektywa ramowa) oraz jej dyrektywy szczegółowe 2, uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/88/WE z dnia 4 listopada 2003 r., dotyczącą niektórych aspektów organizacji czasu pracy 3, uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2007/30/WE z dnia 20 czerwca 2007 r. zmieniającą dyrektywę Rady 89/391/EWG, jej dyrektywy szczegółowe oraz dyrektywy Rady 83/477/EWG, 91/383/EWG, 92/29/EWG i 94/33/WE w celu uproszczenia i racjonalizacji sprawozdań z praktycznego wdrażania dyrektyw 4, uwzględniając komunikat Komisji w sprawie strategicznych ram UE dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2014 2020 (COM(2014)0332), 1 2 3 4 Dz.U. L 354 z 31.12.2008, s. 70. Dz.U. L 183 z 29.6.1989, s. 1. Dz.U. L 299 z 18.11.2003, s. 9. Dz.U. L 165 z 27.6.2007, s. 21. PR\1062288.doc 3/10 PE557.257v01-00
uwzględniając komunikat Komisji zatytułowany Podniesienie wydajności i jakości w pracy: wspólnotowa strategia na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2007 2012 (COM(2007)0062), uwzględniając komunikat Komisji zatytułowany Odnowiona agenda społeczna: Możliwości, dostęp i solidarność w Europie XXI wieku (COM(2008)0412), uwzględniając sprawozdanie Komisji dotyczące wykonania umowy ramowej w sprawie stresu w miejscu pracy, przyjętej przez partnerów społecznych (SEC(2011)0241), uwzględniając strategię EUROPA 2020: Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu (COM(2010)2020) oraz jej najważniejszy cel, jakim jest zwiększenie poziomu zatrudnienia w Unii Europejskiej o 75% do końca obecnego dziesięciolecia, uwzględniając swoją rezolucję z dnia 20 września 2001 r. w sprawie nękania w miejscu pracy 1, uwzględniając swoją rezolucję z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie promowania zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy 2, uwzględniając swoją rezolucję z dnia 6 lipca 2006 r. z zaleceniami dla Komisji w sprawie ochrony europejskich pracowników opieki zdrowotnej przed zakażeniami krwiopochodnymi wynikającymi ze zranień igłą 3, uwzględniając swoją rezolucję z dnia 23 maja 2007 r. w sprawie upowszechniania godnej pracy dla wszystkich 4, uwzględniając swoją rezolucję z dnia 15 stycznia 2008 r. w sprawie wspólnotowej strategii na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2007 2014 5, uwzględniając swoją rezolucję z dnia 26 marca 2009 r. w sprawie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw w międzynarodowych umowach handlowych 6, uwzględniając rezolucję z dnia 15 grudnia 2011 r. w sprawie śródokresowej analizy europejskiej strategii na lata 2007 2012 na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa w pracy 7, uwzględniając swoją rezolucję z dnia 14 marca 2013 r. w sprawie azbestozależnych chorób zawodowych i perspektyw całkowitego wyeliminowania wciąż obecnego azbestu 8, uwzględniając art. 52 Regulaminu, 1 2 3 4 5 6 7 8 Dz.U. C 77 E z 28.3.2002, s. 138. Dz.U. C 304 E z 1.12.2005, s. 400. Dz.U. C 303 E z 13.12.2006, s. 754. Dz.U. C 102 E z 24.4.2008, s. 321. Dz.U. C 41 E z 19.2.2009, s. 14. Dz.U. C 117 E z 6.5.2010, s. 176. Teksty przyjęte, P7_TA(2011)0589. Teksty przyjęte, P7_TA(2013)0093. PE557.257v01-00 4/10 PR\1062288.doc
uwzględniając sprawozdanie Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych oraz opinię Komisji Praw Kobiet i Równouprawnienia (A7-0000/2015), A. mając na uwadze, że dobry stan zdrowia to prawo podstawowe, które stanowi wartość samo w sobie; B. mając na uwadze, że obciążenia administracyjne oraz koszty bezpośrednie ponoszone przez przedsiębiorstwa w związku z polityką bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) są znacznie niższe od kosztów związanych z chorobami zawodowymi i wypadkami, którym zapobieganie jest celem unijnych ram regulacyjnych 1 ; C. mając na uwadze, że odsetek pracowników zgłaszających zagrożenie dla swego zdrowia i bezpieczeństwa w związku z pracą jest bardzo zróżnicowany w poszczególnych państwach członkowskich 2 ; D. mając na uwadze, że reprezentacja pracowników na szczeblu przedsiębiorstwa oraz zaangażowanie kadry zarządzającej są istotne dla skutecznego zapobiegania zagrożeniom w miejscu pracy 3 ; Strategiczne ramy UE dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) 1. podkreśla, że wszyscy pracownicy mają prawo do najwyższego poziomu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy, bez względu na wielkość pracodawcy, umowę bazową czy państwo członkowskie zatrudnienia; 2. przyjmuje z zadowoleniem wyodrębnienie wielu ważnych dziedzin działania w strategicznych ramach UE dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy; podkreśla w tym kontekście, że w następstwie przeglądu zaplanowanego w 2016 r. powinny się w nich znaleźć bardziej konkretne środki ustawodawcze; 3. wzywa Komisję do wyznaczenia i stosowania ilościowych celów ograniczania chorób zawodowych i wypadków przy pracy na szczeblu UE w następstwie przeglądu strategicznych ram UE dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy zaplanowanego na 2016 r. oraz oparcia tego przeglądu na najnowszych wynikach badań; 4. podkreśla, że dla osiągnięcia celu aktywnego i zdrowego starzenia się wszystkich pracowników konieczne jest zapewnienie bezpiecznego i zdrowego środowiska pracy przez całe ich życie zawodowe; Strategie krajowe 1 2 3 Ocena europejskiej strategii na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2007 2012, KE (2013) HYPERLINK "http://ec.europa.eu/social/blobservlet?docid=10016&langid=en" http://ec.europa.eu/social/blobservlet?docid=10016&langid=en oraz Społeczno-gospodarcze koszty wypadków przy pracy i chorób zawodowych, KE (2012) ec.europa.eu/social/blobservlet?docid=7416&langid=en Piąte badanie warunków pracy w Europie Sprawozdanie, Eurofound (2012) HYPERLINK "http://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ef_publication/field_ef_document/ef1182en.pdf" http://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ef_publication/field_ef_document/ef1182en.pdf Reprezentacja pracowników i konsultacje w sprawie bezpieczeństwa i higieny, EU-OSHA (2012) https://osha.europa.eu/pl/publications/reports/esener_workers-involvement PR\1062288.doc 5/10 PE557.257v01-00
5. podkreśla nieodzowność krajowych strategii BHP, które przyczyniają się do poprawy sytuacji w zakresie BHP w państwach członkowskich, oraz podkreśla potrzebę zachęcania do regularnego składania sprawozdań z postępów; uznaje za konieczne dalsze inicjowanie i koordynowanie polityki na szczeblu UE z myślą o zapewnieniu wysokiego poziomu zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy dla wszystkich pracowników; 6. wzywa państwa członkowskie i Komisję do zapewnienia pełnej przejrzystości krajowych strategii BHP oraz ich otwartości na wkład partnerów społecznych; 7. apeluje do państw członkowskich o wytyczanie wymiernych, ilościowych celów w swoich strategiach krajowych; Wdrażanie i przestrzeganie 8. dostrzega istotność uwzględniania sytuacji, szczególnych potrzeb oraz nieprzestrzegania przez mikro- i małe przedsiębiorstwa wymogów w zakresie wdrażania środków BHP na szczeblu przedsiębiorstwa; zachęca Komisję, EU-OSHA i państwa członkowskie do dalszego opracowywania praktycznych narzędzi i wytycznych służących poprawie przestrzegania przez MŚP wymogów w zakresie BHP; 9. wzywa państwa członkowskie i partnerów społecznych do podejmowania inicjatyw służących podnoszeniu kwalifikacji przedstawicieli i kierownictwa w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny; wzywa Komisję do sformułowania wytycznych dotyczących angażowania pracowników we wdrażanie środków zapobiegawczych BHP; 10. wskazuje, że warunkiem wstępnym dobrego zarządzania i efektywności działań w zakresie BHP jest udokumentowana ocena ryzyka, umożliwiająca wprowadzenie odpowiednich środków zapobiegawczych; 11. wzywa Komisję do podjęcia wszelkich niezbędnych kroków w celu monitorowania wdrażania i egzekwowania ustawodawstwa w dziedzinie BHP w państwach członkowskich; uważa, że ocena ex-post praktyki wdrażania unijnych dyrektyw w zakresie BHP w państwach członkowskich UE stwarza dobrą sposobność do takiego działania i oczekuje, że ustalenia odnoszące się do niedostatecznego wdrożenia istniejącego ustawodawstwa zostaną uwzględnione w toku przeglądu ram strategicznych; Egzekwowanie 12. uważa, że zapewnienie równych szans w całej UE oraz wyeliminowanie nieuczciwej konkurencji i dumpingu socjalnego ma kluczowe znaczenie; podkreśla, że organy inspekcji pracy odgrywają istotną rolę w egzekwowaniu praw pracowników do bezpiecznego i zdrowego środowiska pracy; wzywa państwa członkowskie do uwzględnienia zalecenia MOP dotyczącego zapewnienia co najmniej jednego inspektora pracy na 10 000 pracowników oraz do zwiększenia kadry i zasobów dostępnych dla organów inspekcji pracy; Ramy regulacyjne PE557.257v01-00 6/10 PR\1062288.doc
13. przyjmuje z zadowoleniem wysiłki na rzecz poprawy jakości ram regulacyjnych; przypomina jednak Komisji, że objęcie dyrektyw w zakresie BHP programem sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT) oraz zmiana ustawodawstwa powinny przebiegać z zachowaniem przejrzystości oraz z zaangażowaniem partnerów społecznych, a działania te pod żadnym pozorem nie mogą skutkować obniżeniem standardów w dziedzinie bezpieczeństwa i zdrowia w pracy; Zapobieganie chorobom związanym z pracą oraz nowe i pojawiające się zagrożenia 14. wskazuje wagę ochrony pracowników przed narażeniem na substancje rakotwórcze, mutagenne oraz działające szkodliwie na rozrodczość; wzywa Komisję do przedłożenia wniosku dotyczącego przeglądu dyrektywy 2004/37/WE, poszerzającego katalog wiążących dopuszczalnych wartości narażenia zawodowego, oraz do przygotowania we współpracy z Komitetem Doradczym ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy systemu oceny w odniesieniu do dopuszczalnych wartości narażenia zawodowego na podstawie przejrzystych i jednoznacznych kryteriów; 15. wskazuje, że wielu pracowników wciąż pozostaje narażonych na azbest w miejscu pracy; wzywa UE do ścisłej współpracy z partnerami społecznymi oraz państwami członkowskimi w zakresie promowania i koordynowania wysiłków państw członkowskich na rzecz opracowania krajowych planów działania dotyczących zarządzania azbestem i bezpiecznego usuwania azbestu; 16. wzywa Komisję do podjęcia działania w sprawie jednego z najpowszechniejszych problemów zdrowotnych związanych z pracą w Europie oraz do przedłożenia wniosku dotyczącego kompleksowej dyrektywy w sprawie zaburzeń układu mięśniowoszkieletowego w celu poprawy skuteczności profilaktyki i eliminacji przyczyn zaburzeń układu mięśniowo-szkieletowego; wskazuje, że przepisy scalające istniejące dyrektywy w jedną kompleksową dyrektywę ustanawiającą minimalne wymagania w zakresie ochrony pracowników przed narażeniem na ergonomiczne czynniki ryzyka mogą przynieść korzyści zarówno dla pracowników, jak i pracodawców; 17. zwraca uwagę na niepewność w sferze dystrybucji i zastosowania nanomateriałów i uważa, że potrzebne są dalsze badania nad zagrożeniami dla BHP związanymi z nanotechnologią; 18. wzywa Komisję i państwa członkowskie do opracowania i wdrożenia programu systematycznego monitorowania zagrożeń psychospołecznych, w tym stresu; 19. wzywa Komisję do przyjęcia ukierunkowanego podejścia do poprawy sytuacji pracowników w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia w pracy oraz do uwzględnienia ujemnych skutków niepewnych form zatrudnienia na zdrowie i bezpieczeństwo w pracy przy ogólnym podejmowaniu tego zagadnienia; 20. zwraca uwagę Komisji za rolę, jaką mogą odegrać komitety sektorowego dialogu społecznego w eliminacji zagrożeń z dziedziny BHP właściwych dla danych sektorów, w drodze porozumień między partnerami społecznymi, oraz z wykorzystaniem ich znajomości sytuacji właściwych dla danych sektorów; PR\1062288.doc 7/10 PE557.257v01-00
Dane statystyczne 21. wzywa Komisję i państwa członkowskie do udoskonalenia gromadzenia wiarygodnych i porównywalnych danych na temat chorób i narażeń zawodowych w celu określenia najlepszych praktyk i utworzenia wspólnej bazy danych na temat narażenia zawodowego; 22. podkreśla istotność wprowadzenia wspólnych definicji chorób związanych z pracą oraz ogólnounijnych danych statystycznych w kontekście określenia celów dotyczących spadku częstotliwości występowania chorób zawodowych; 23. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie oraz Komisji. PE557.257v01-00 8/10 PR\1062288.doc
UZASADNIENIE Każdego roku ponad 4 000 pracowników ponosi śmierć na skutek wypadków przy pracy, a liczba zgonów spowodowanych chorobami zawodowymi przekracza 15 000 rocznie. Prawo do dobrego stanu zdrowia jest w Europie prawem podstawowym, ale pomimo wyraźnego postępu w dziedzinie bezpieczeństwa i zdrowia w pracy, jaki dokonał się na przestrzeni lat, wciąż nie udało się wyeliminować najpoważniejszych zagrożeń dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników. Siła robocza w wielu państwach członkowskich starzeje się i zmiany demograficzne zachodzące w Europie pociągają za sobą potrzebę propagowania bezpiecznego i zdrowego środowiska pracy dla wszystkich pracowników w całym ich życiu zawodowym. Ekonomiczne korzyści ambitnej polityki w dziedzinie bezpieczeństwa i zdrowia w pracy są niezbicie udokumentowane i dotyczą zarówno sfery produktywności i partycypacji pracowników, jak i lepszego zrównoważenia systemów zabezpieczenia społecznego. Ekonomiczne koszty urazów i chorób związanych z pracą są niebagatelne, a szereg nowych i pojawiających się, szczególnie trudnych do wyeliminowania zagrożeń wymaga podjęcia natychmiastowych działań na szczeblu UE. W strategicznych ramach UE dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2014 2020 Komisja wskazała szereg poważnych wyzwań stawianych europejskim pracodawcom i pracownikom w dziedzinie bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy. Stawienie czoła tym wyzwaniom ma znaczenie fundamentalne i wymaga inicjatyw ustawodawczych oraz pozaustawodawczych. Dlatego też dla osiągnięcia celu bezpiecznego i zdrowego środowiska pracy dla wszystkich pracowników europejskich wymagane jest włączenie w strategiczne ramy dodatkowych, konkretnych środków. Wdrażanie, przestrzeganie i egzekwowanie Wszystkim pracownikom, niezależnie od wielkości pracodawcy, państwa członkowskiego zatrudnienia czy rodzaju umowy, na podstawie której są zatrudnieni, przysługuje prawo do najwyższego poziomu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy. Głównym powodem, dla którego wiele przedsiębiorstw zarządza BHP i wprowadza środki zapobiegawcze jest spełnienie obowiązków przewidzianych prawem, a odsetek pracowników zgłaszających zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia w związku z pracą jest bardzo niejednolity w całej Europie. Dla poprawy sytuacji w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia pracowników konieczne jest polepszenie stanu wdrażania w państwach członkowskich oraz zapewnienie równych szans dla przedsiębiorców. Ocena ex-post praktyki wdrażania unijnych dyrektyw w zakresie BHP w UE powinna być okazją do odnotowania ewentualnych niedostatków we wdrażaniu ustawodawstwa BHP w państwach członkowskich podczas przeglądu strategicznych ram dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, zaplanowanego na 2016 r. Jak zauważono w strategicznych ramach UE dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, skuteczność zarządzania BHP wciąż stanowi problem dla mikro- i małych przedsiębiorstw. Dlatego też nieodzowne jest podjęcie działań promujących przestrzeganie wymogów oraz skuteczne zarządzanie BHP w takich przedsiębiorstwach. PR\1062288.doc 9/10 PE557.257v01-00
Kluczową rolę w skutecznym egzekwowaniu ustawodawstwa BHP na szczeblu krajowym odgrywają organy inspekcji pracy. Przedsiębiorstwa mogą korzystać z udzielanego przez organy inspekcji pracy wsparcia i informacji dotyczących środków zapobiegawczych oraz wymogów prawnych. Aby organy inspekcji pracy mogły wykonywać swoje obowiązki, nieodzowne jest poszerzenie ich kadr i zasobów, jakie mają do dyspozycji. Dialog społeczny, reprezentacja pracowników i zaangażowanie kadry zarządzającej to ważne elementy skutecznego zapobiegania zagrożeniom w miejscu pracy. Należy uczynić więcej na szczeblu państw członkowskich i UE w celu zapewnienia szkoleń oraz propagowania funkcji przedstawicieli BHP. Nowe i pojawiające się zagrożenia oraz choroby związane z pracą Rynek pracy w Europie się zmienia. Odnotowuje się wzrost popularności niepewnych form zatrudnienia, a nowe formy zatrudnienia, podobnie jak nowe technologie sprowadziły szereg nowych wyzwań w zakresie BHP, którym należy sprostać. Negatywny wpływ, jaki wywierają niepewne formy zatrudnienia na stan zdrowia psychicznego pracowników w Europie wskazuje na potrzebę przyjęcia ukierunkowanego podejścia w celu poprawy sytuacji w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia takich pracowników oraz pilną potrzebę udoskonalenia gromadzenia porównywalnych danych na temat chorób i narażeń zawodowych, jak również określenia dobrych praktyk profilaktyki. Wielu pracowników wciąż pozostaje narażonych na azbest w miejscu pracy. Istotna jest również ochrona pracowników przed narażeniem na substancje rakotwórcze i mutagenne, a także ergonomiczne czynniki ryzyka. Wymaga to nowych inicjatyw na szczeblu UE oraz lepszej integracji BHP z innymi obszarami polityki. Wreszcie narastający problem dla pracodawców i pracowników w całej Europie stanowią psychospołeczne czynniki ryzyka są one postrzegane jako szczególnie trudne do wyeliminowania i wymagają podjęcia działań zaradczych. Zarządzanie ryzykiem psychospołecznym jest znacznie zróżnicowane w poszczególnych państwach członkowskich. W celu poprawy psychospołecznego aspektu środowiska pracy dla pracowników i zmniejszenia absencji wymagane są inicjatywy, dotyczące m.in. usprawnienia monitorowania. PE557.257v01-00 10/10 PR\1062288.doc