NAZWISKO I IMIĘ: Szkoła: Liczba punktów: Do zdobycia: 193 Uzyskana: V POWIATOWY KONKURS HISTORYCZNY Pod patronatem Starosty Sztumskiego Pana Piotra Steca Rzeczpospolita Wojen Konkurs jest częścią obchodów wielkich Victorii oręża polskiego grunwaldzkiej, koronowskiej i kłuszyńskiej 1. Wskaż prawdziwą odpowiedź. (0-1 pkt) a) Inflanty, to obszar nadbałtycki, o który Rzeczpospolita rywalizowała ze Szwecją i Turcją. b) Inflanty w 1poł. XVII wieku należały do Moskwy. c) Ostatecznie Inflanty przypadły Rosji po pokoju w Polanowie. d) Rzeczpospolita straciła Inflanty na rzecz Szwecji. 2. Obok dat napisz wydarzenia militarne z nimi związane i osobę w nich uczestniczącą. (0-8 pkt) a) 1579 -. osoba: b) 1601 -. osoba: c) 1648 -. osoba: d) 1702 -. osoba: 3. Wpisz do diagramu w kolejności panowania imię (imiona) i kolejne numery Wazów władających Rzeczpospolitą. (0-3 pkt) Wazowie 1)... 2)... 3)... 4. Odpowiedz na pytania związane z zamieszczonym dziełem. (0-4 pkt) a) Jakiego króla przedstawia obraz?{imię, dynastia} b) Kto jest autorem dzieła? c) Jakie wydarzenie uwiecznia obraz? d) W jakim wieku rozgrywa się akcja obrazu? 5. Wymień dowolne cztery państwa, z którymi wojowała Rzeczpospolita w XVII wieku. (0-4 pkt) Suma punktów ze strony:
6. Podkreśl nazwę urzędu jaki zajmował Jan Sobieski od 1668 r., zanim został królem (0-1 pkt) a) hetman kozacki b) hetman polny koronny c) hetman wielki koronny d) hetman wielki litewski 7. Wymień przyczyny wojen polsko szwedzkich w XVII wieku. (0 4 pkt)............ 8. Uzupełnij tekst dotyczący dymitriad. (0-5 pkt) Grigorij Otriepiew, to mnich podający się za cudownie ocalałego syna cara (a).... Przy pomocy polskich magnatów rozpoczął w roku (b)... wyprawę na Moskwę zakończoną sukcesem. Tam został ukoronowany na cara i przyjął imię (c).... Jego żoną była córka Jerzego Mniszcha (d)..... Panowanie Samozwańca skończy się w roku (e)... Uwaga: (a) imię, numer, przydomek cara, (b) data roczna, (c) imię, (d) imię, (e) data. 9. Przy biogramach napisz, których wodzów Rzeczypospolitej opisują. (0-5 pkt) Biogramy a) Pochodził ze średniej szlachty. Brał udział w wojnie ze Szwecją w latach 1626 1629. Podczas buntu Chmielnickiego dostał się do niewoli. W czasie najazdu szwedzkiego pozostał wierny królowi. Prowadził doskonale wojnę podjazdową. W 1658 roku zdobył Koldyngę. Na łożu śmierci otrzymał buławę hetmana polnego koronnego. b) Wróg Habsburgów. Kanclerz wielki koronny i od 1581 roku hetman wielki koronny. Bliski doradca Stefana Batorego. Walczył ze Szwedami w Inflantach w latach 1601 1602. Zbrojnie interweniował w Mołdawii i na Wołoszczyźnie. Protektor humanizmu. c) Hetman wielki litewski i wojewoda wileński. Walczył ze Szwecja, Moskwą i Turcją. Jego czyny stały się tematem utworów poetyckich Wacława Potockiego i Macieja Sarbiewskiego. Był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli dawnej polskiej sztuki wojennej. Zmarł podczas wyprawy wojennej przeciwko Turcji. d) Znakomity wódz. Odznaczył się podczas najazdów: szwedzkiego i Jerzego Rakoczego. Znakomity wódz. W latach 1657 1664 hetman polny koronny. Pod koniec życia przeciwnik polityki dworu. Stanął na czele rokoszu. e) Wojewoda ruski. Ojciec króla Polski. Brał udział w wojnie z Moskwą, Tatarami i Kozakami. Zagorzały wróg Chmielnickiego. Wielki dowódca i strateg. Uznany za bohatera przez opinię szlachecką XVII wieku. Apologetyczny obraz wodza stworzył Henryk Sienkiewicz w jednej z części Trylogii. Imię (imiona), nazwisko wodza 10. Podkreśl poprawną odpowiedź. (0-1 pkt) Lisowczycy to: a) lekka, nieregularna polska kawaleria zorganizowana na początku XVII w. przez Aleksandra Lisowskiego. b) ciężkozbrojna formacja, której celem było rozbicie głównych sił przeciwnika. c) rodzaj dragonii, wsławiła się w walce ze zbuntowanym Chmielnickim. d) formacja stworzona przez porucznika Andrzeja Liskowskiego wspomagająca działania husarii. Suma punktów ze strony:
11. Wyjaśnij pojęcia. (0-4 pkt) a) Dominium Maris Baltici -........ b) rokosz -......... c) rejestr kozacki -...... d) regimentarz -... 12. Podkreśl państwa, które nie należały do Ligi Świętej. (0-1 pkt) a) Rzeczpospolita b) Turcja c) Wenecja d) Państwo Kościelne e) Węgry 13. Podkreśl, czego dotyczył traktat w Radnot. (0-1 pkt) a) sojuszu przeciwko Jerzemu Rakoczemu b) spłaty kontrybucji wojennej c) rozbioru Rzeczypospolitej d) wspólnej wojny przeciwko Karolowi XII e) następstwa tronu po Janie Kazimierzu 14. Do poszczególnych części Trylogii Henryka Sienkiewicza dopisz państwo lub naród z którym Rzeczpospolita wojowała. (0-3 pkt) a) Potop -.. b) Pan Wołodyjowski - c) Ogniem i mieczem - 15. Odpowiedz na pytania związane z planem bitwy. (0-5 pkt) a) Jaka bitwa przedstawiona jest na planie?. b) W którym roku do niej doszło?. c) Kto dowodził wojskami polskimi?. d) Z kim walczyła wtedy Rzeczpospolita?. e) Kto dowodził wojskami przeciwnika?. Suma punktów ze strony: 3
16. Rozpoznaj władców Rzeczypospolitej pochodzących z Pocztu Królów i Książąt Polskich Jana Matejki. Każdy z nich to wspaniały dowódca. Obok imienia (imion), numeru i dynastii (rodziny) podaj jedną bitwę w której dowodzili i odnieśli zwycięstwo (0-4 pkt) a) Władca:. Bitwa:. b) Władca:. Bitwa:. c) Władca:. Bitwa:. d) Władca:.. Bitwa:. 17. Obok nazw wojen napisz daty, kiedy się one toczyły. (0-6 pkt) a) Potop -. b) Wojna o ujście Wisły-. c) Wojna smoleńska -. d) Wojna chocimska (1 poł. XVII wiek}.. e) Bunt Chmielnickiego.. f) Wojna północna {1 poł. XVIII wiek} 18. Uporządkuj rozsypankę segregując rozejmy, ugody, pokoje (0-3 pkt): Jam Zapolski, Mitawa, Dywilino, Hadziacz, Chocim, Karłowice, Zborów, Biała Cerkiew, Oliwa, Buczacz, Żurawno, Żwaniec, Polanowo, Andruszów, Niemieża, Nystad, Perejesław, Rozejmy Pokoje Ugody 19. Podkreśl nazwisko wojewody podpisującego wieczysty pokój z Moskwą w 1686 roku. (0-1 pkt) a) Wiśniowiecki b) Grudziński c) Opaliński d) Grzymułtowski e) Mniszech f) Sapieha Suma punktów ze strony: 4
20. Odpowiedz na pytania dotyczące zamieszczonej mapy. (0-5 pkt) a) Jakiego wydarzenia dotyczy mapa? b)w którym roku miało ono miejsce? c) Gdzie podpisano traktat? d) W czasie jakiej wojny miało miejsce to wydarzenie? e) Czy planowane zamierzenia zostały zrealizowane? 21. Pogrupuj zwycięstwa i klęski rycerstwa polskiego. (0-2 pkt) Wiedeń, Kirchom, Kłuszyn, Cecora, Ryga, Żółte Wody, Chocim, Korsuń, Beresteczko, Batoh, Połonka, Kamieniec Podolski, Wielki Łuki, Gniew, Ochmatów, Cudnów, Słobodyszcze, Kliszów Zwycięstwa Klęski 22. Literą P zaznacz zdania prawdziwe, a literą F zdania fałszywe. (0-5 pkt) a) W czasie wojny północnej August II Mocny abdykuje w 1704 roku P F b) Turcy nazywali Jana III Sobieskiego Lwem Północy. P F c) Hetman Stanisław Żółkiewski zginął na polu walki. P F d) Liga Świętą utworzono w Linzu w 1684 roku. P F e) Ksiądz Augustyn Kordecki bohatersko bronił klasztoru w Tyńcu. P F 23. Podkreśl postanowienie, które zostało zawarte w traktacie z Moskwą w Dywilinie. (0-1 pkt) a) Przyłączenie Inflant do Rzeczypospolitej. b) Przyłączenie do Moskwy: Połocka, Nowogrodu i Tweru. c) Królewicz Władysław utrzymuje tytuł wybranego cara moskiewskiego. d) Moskwa traci ziemię kijowską. e) Rzeczpospolita odzyskuje Podole, Wołyń i Bracławszczyznę. Suma punktów ze strony: 5
24. Podaj daty poniższych wydarzeń związanych z rokoszami. (0-5 pkt) a) Rokosz Zebrzydowskiego {czas trwania}. b) Rokosz Lubomirskiego {czas trwania}. c) Bitwa pod Guzowem. d) Bitwa pod Mątwami. e) Abdykacja Jana Kazimierza. 25. Odpowiedz na pytania związane z ilustracją. (0-4 pkt) a) Jak nazywa się ten typ zbroi? b) Z jaką formacja zbrojną jest związany? c) Jaki król został przedstawiony przez Jana Matejkę w tym typie zbroi? d) Z czego zbudowana jest ta zbroja? 26. Wypisz terytoria jakie utraciła Rzeczpospolita na rzecz: (0-4 pkt) a) Brandenburgii {Hohenzollernów} -.......... b) Szwecji - c) Turcji {do 1699}. d) Moskwy {Rosji} -.. 27. Wymień przyczyny wojen polsko tureckich w XVII wieku. (0 4 pkt)............ 28. Uporządkuj wydarzenia od tego, które było chronologicznie pierwsze (1), poprzez kolejne (2,3,4,5), do ostatniego (6) (0-6 pkt): a) Bitwa pod Byczyną. b) obrona Jasnej Góry. c) Śluby lwowskie Jana Kazimierza. d) Oblężenie Zbaraża przez Kozaków. e) Wyprawa Batorego na Wielkie Łuki. f) Bitwa pod Oliwą. 29. Uzupełnij zdania związane z wojną moskiewską 1609-1619. (0-4 pkt) a) Hetman Stanisław Żółkiewski rozgromił wojska rosyjsko szwedzkie pod.... b) Bitwa rozegrała się {pełna data} i otworzyła Polakom drogę na..... c) Podczas bitwy do niewoli dostał się car moskiewski {imię, nazwisko}. d) W latach - Polacy okupowali Kreml. Suma punktów ze strony: 6
30. Odpowiedz na pytania związane z ilustracją (0-3pkt) a) Do jakiej formacji zalicza się przedstawiony na ilustracji żołnierz?... b) Podaj trzy charakterystyczne elementy uzbrojenia?. c) Podaj miejsce związane z porażką tej formacji?.. 31. Na ilustracjach zamieszczono wizerunki wielkich wodzów Rzeczypospolitej. Podaj ich imiona i nazwiska oraz przynajmniej jedną bitwę zakończoną ich zwycięstwem (0-8 pkt) a) b).. c).. d) bitwa:.. bitwa: bitwa: bitwa:.. 32. Uzupełnij zdania dotyczące Altmarku, wykreślając te elementy, które są nieprawdziwe. (0 5 pkt) a) Został tam ze Szwecją podpisany: pokój/rozejm, b) Układ ten kończy wojnę z Rosją/Szwecją, c) Podpisano go w roku: 1629/1635, d) Był on dla Rzeczypospolitej: sukcesem/porażką, e) Królem Polski był wtedy: Stefan Batory/Zygmunt III Waza, 33. Zaznacz, kto dowodził polską flotą w bitwie pod Oliwą. (0-1 pkt) a) Władysław IV b) Arend Dickman c) Jan Sobieski d) Krzysztof Radziwiłł Piorun 34. Zaznacz jakie miasta odpadły od Rzeczpospolitej po traktacie z 1667 roku. (0-1 pkt) a) Smoleńsk b) Ryga c) Gdańsk d) Kijów e) Wilno f) Lwów 35. Podkreśl nazwisko najwybitniejszego generała artylerii za czasów Władysława IV i Jana Kazimierza (0 1 pkt) a) Janusz Zborowski b) Krzysztof Arciszewski c) Marcin Kalinowski d) Paweł Sapieha Suma punktów ze strony: 7
36. Dopisz w tabeli imię (imiona), numer i dynastię (rodzinę) władców, za których panowania doszło do wymienionych wydarzeń. (0-5 pkt) a b c d e Władca Wydarzenie wojna smoleńska. utrata przez Rzeczpospolitą Podola i prawobrzeżnej Ukrainy. zwycięstwo nad Turkami pod Parkanami. odzyskanie przez Rzeczpospolitą Kamieńca Podolskiego. utrata lenna pruskiego. 37. Odpowiedz na pytania związane z planem bitwy. (0-5 pkt) a) Jaka bitwa przedstawiona jest na planie?... b) W którym roku do niej doszło? c) Kto dowodził wojskami koalicji?. d) Kto dowodził wojskami przeciwnika? e) Jak określa się te wydarzenia?... 38. Wykonaj polecenia związane z prezentowaną ilustracją. (0-4 pkt) a) Kogo przedstawia reprodukcja (imię, numer, dynastia)? b) Co symbolizuje krzyż trzymany w ręce? c) Co postać obejmuje ręką trzymając na kolanach? d) Do czego nawiązuje ten atrybut?.. 39. Podczas bitwy pod Piławcami komendę nad armią miało trzech dowódców. Każdy z nich posiadał barwny przydomek. Połącz w pary dowódców z ich przydomkami. (0-3 pkt) Dominik Zasławski, Mikołaj Ostroróg, Aleksander Koniecpolski, Pierzyna, Łacina, Dziecina...... Suma punktów ze strony: 8
40. Połącz w pary wodzów ze słowami które wypowiedzieli. (0-4 pkt) 1) Stanisław Żółkiewski 2) Stefan Czarniecki 3) Jan Zamoyski 4) Jan III Sobieski 1).. 2).. 3).. 4) 41. Odpowiedz na pytania związane z poniższym tekstem. (0-3 pkt) a) Jam nie z soli, ani z roli ale z tego, co mnie boli b) Takie będą Rzeczypospolite jakie ich młodzieży chowanie c) Przybyłem, zobaczyłem, Bóg zwyciężył d) Jak słodko i pięknie jest umrzeć za Ojczyznę e) Rzeczpospolita jest jak postaw czerwonego sukna Szlachta, ze względu na tradycje, nie chciała służyć w tej formacji zbrojnej. Do wojska wybierano 1 chłopa z każdych 20 łanów ziemi uprawnej z dóbr królewskich. Żołnierz był wyposażony w mundur, rusznicę, szablę i siekierę oraz zapas żywności na pół roku. Wybrany chłop był zwolniony z pańszczyzny. Z powodu ich słabego wyszkolenia wykorzystywano ich głównie do prac budowlanych. a) o jakiej formacji zbrojnej mówi tekst {pełna nazwa} -. b) kto ją utworzył -. c) w którym roku -.. 42. Rozpoznaj władców wrogich Rzeczypospolitej i państwo jakim władali. (0-4 pkt) a) b).. c).. d) państwo:.. państwo:. państwo:. państwo:.. 43. Podkreśl zdanie prawdziwe: Podczas rokowań w Polanowie (0-1 pkt) a) Władysław IV zrzekł się pretensji do tronu carskiego, b) Zygmunt III odzyskał ziemię smoleńską, c) Jan Kazimierz abdykował na rzecz swojego brata, d) Stefan Batory odzyskał ziemie połocką, e) Władysław IV koronował się na cara Wszechrusi. 44. Spośród wydarzeń z okresu Potopu cyfrą 1 oznacz pierwsze, a cyfrą 2 ostatnie. (0-2 pkt) a) Zdrada Radziwiłłów w Kiejdanach. b) Przeniesienie działań wojennych do Danii. c) Kapitulacja szlachty pod Ujściem. d) Traktaty w Welawie i Bydgoszczy. e) Obrona twierdzy Jasnogórskiej. f) Śluby lwowskie Jana Kazimierza. Suma punktów ze strony: 9
45. Przeczytaj fragment tekstu źródłowego i wykonaj polecenia. (0-7 pkt) Jedyna duszy i serca pociecho, najśliczniejsza i najukochańsza Moja! Bóg i Pan nasz na wieki błogosławiony dał zwycięstwo i sławę narodowi naszemu, o jakiej wieki przeszłe nigdy nie słyszały. Działa wszystkie, obóz wszystek, dostatki nieoszacowane dostały się w ręce nasze. Nieprzyjaciel, zasławszy trupem aprosze, pola i obóz, ucieka w konfuzji. Wielbłądy, muły, bydle, owce, które to miał po bokach, dopiero dziś wojska nasze brać poczynają. Drudzy zaś, osobliwie des renegats, na dobrych koniach i pięknie ubrani od nich tu do nas uciekają. Taka się to rzecz niepodobna stała, że dziś już między pospólstwem tu w mieście i u nas w obozie była trwoga, rozumiejąc i nie mogąc sobie inaczej perswadować, jeno że nieprzyjaciel nazad się wróci, Prochów samych i amunicji porzucił więcej niżeli na milion. Widziałem też nocy przeszłej rzecz tę, którą sobie zawsze widzieć pragnął. Kanalia nasza w kilku miejscach zapaliła tu prochy, które cale Sądny Dzień reprezentowały, bez szkody cale ludzkiej: pokazały na niebie, jako się obłoki rodzą. Ale to nieszczęście wielkie, bo pewnie na milion w nich uczyniło szkody. Wezyr tak uciekł od wszystkiego, że ledwo na jednym koniu i w jednej sukni. Jam został jego sukcesorem, bo po wielkiej części wszystkie mi się po nim dostały splendory; a to tym trafunkiem, że będąc w obozie w samym przedzie i tuż za wezyrem postępując, sprzedał się jeden pokojowy jego i pokazał namioty jego, tak obszerne, jako Warszawa albo Lwów w murach. Mam wszystkie znaki jego wezyrskie, które nad nim noszą; chorągiew mahometańską, którą mu dał cesarz jego na wojnę i którą dziś jeszcze posłałem do Rzymu papieżowi. a) Kto jest nadawcą listu. b) Kto jest adresatem listu. c) Po jakim wydarzeniu został napisany.. d) Podaj pełną datę tego wydarzenia. e) Podaj imię i nazwisko wezyra, o którym pisze autor listu. f) Jaka zdobycz i dlaczego robi na autorze listu największe wrażenie.. g) Jakli prezent otrzymał papież.. 46. Poniżej jest zamieszczona reprodukcja słynnego obrazu Rembrandta Jeździec polski. Napisz jeźdźca jakiej formacji namalował genialny malarz. (0-1 pkt).. Suma punktów ze strony: 10
47. Odpowiedz na pytania związane z zamieszczonymi ilustracjami. (0-5 pkt) a) b) a) Jaką twierdzę przedstawia ilustracja a.. b) Jaką twierdzę przedstawia ilustracja b.. c) Podaj wydarzenie związane z ilustracją a i poprzyj je datą.. d) Podaj wydarzenie związane z ilustracją b i poprzyj je datą.. e) W której twierdzy zginął pułkownik Michał Wołodyjowski.. 48. Podkreśl, kto opisał w Pamiętnikach wyprawę Stefana Czarnieckiego do Danii. (0-1pkt) a) Jan Andrzej Morsztyn b) Jan Chryzostom Pasek c) Wacław Potocki d) Andrzej Frycz Modrzewski 49. Wskaż prawdziwą odpowiedź. (0-1 pkt) a) Rzeczpospolitą XVII wieku nazywano biczem na heretyków. b) Rzeczpospolitą XVII wieku nazywano zaściankiem chrześcijaństwa. c) Rzeczpospolitą XVII wieku nazywano przedmurzem chrześcijaństwa. d) Rzeczpospolitą w XVII wieku określano mianem młota na chrześcijan. e) Żadna z powyższych odpowiedzi nie jest prawdziwa. 50. W bitwie pod Oliwą starły się floty: polska i szwedzka. Uporządkuj, wpisując do tabeli nazwy okrętów tworzących flotę polską i szwedzką. (0 2 pkt) Biały Lew, Panna Wodna, Pelikan, Słońce, Latający Jeleń, Czarny Kruk, Tygrys, Manem, Arka Noego, Papegojan Okręty polskie Okręty szwedzkie Suma punktów ze strony: 11
51. Mapa przedstawia granice Rzeczypospolitej po jednym z traktatów. Korzystając z informacji zawartych na mapie i wiedzy pozaźródłowej odpowiedz na zamieszczone poniżej pytania. (0-5 pkt) a) Po jakim traktacie granica Rzeczpospolitej miała taki właśnie przebieg {miejsce traktatu} b) Podaj datę traktatu c) Z jakim państwem Rzeczpospolita podpisała ten traktat.. d) Czy był on dla Rzeczpospolitej korzystny e) Jaki król rządził w tym czasie Rzeczpospolitą 52. Nazwij zamieszczone poniżej nakrycia głowy używane przez wojsko polskie. (0-4 pkt) a) b).. c).. d) 53. Na ilustracjach zamieszczono wizerunki wielkich wodzów Rzeczypospolitej. Podaj ich imiona i nazwiska oraz przynajmniej jedną bitwę zakończoną ich zwycięstwem. (0-8 pkt) a) b).. c).. d) bitwa:.. bitwa: bitwa: bitwa:.. Suma punktów ze strony: 12
54. Zaznacz drugie imię Bohdana Chmielnickiego. (0-1 pkt) a) Zenobi b) Aleksander c) Zygmunt d) Jarema e) Iwan 55. Zaznacz, który z hetmanów dowodził w bitwie pod Batohem. (0-1 pkt) a) Stanisław Rewera Potocki b) Stanisław Jabłonowski c) Marcin Kalinowski d) Michał Kazimierz Pac 56. Zaznacz twierdzę jaką nad Bałtykiem zbudował Władysław IV. (0 1 pkt) a) Puck b) Gdańsk c) Gdynia d) Władysławowo e) Sopot 57. W tym roku mija okrągła rocznica wielkiej Victorii oręża polskiego zwycięstwa pod Kłuszynem. Zaznacz, ile lat minęło od tamtych pamiętnych dni. (0 1 pkt) a) 200 b) 300 c) 400 d) 500 e) 600 f) 700 58. Zaznacz miasto jakie zbuntowało się przeciwko Stefanowi Batoremu w 1577 roku. (0-1 pkt) a) Toruń b) Kraków c) Lwów d) Wilno e) Gdańsk f) Poznań g) Warszawa PYTANIE POZA KONKURSEM JAK OCENIASZ TEST POD WZGLĘDEM SKALI TRUDNOŚCI: a) bardzo łatwy b) łatwy c) średnio trudny d) trudny e) bardzo trudny Dziękuję za udział w konkursie! Do zobaczenia za rok. VI edycja konkursu będzie poświęcona wiekowi XVIII w Rzeczypospolitej. Suma punktów ze strony: 13