Efektywność energetyczna źródła trójgeneracyjnego na podstawie zmiany parametrów pracy chłodziarki absorpcyjnej

Marcin Malicki 1, Michał Ćwiąkała 2 New Energy Transfer SA, Instytut Innowacyjnych Technologii Sp. z o.o. Efektywność energetyczna źródła trójgeneracyjnego na podstawie zmiany parametrów pracy chłodziarki absorpcyjnej Wprowadzenie Trójgeneracja (bądź CHCP Combined Heating Cooling and Power) definiowana jest jako układ skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej, ciepła i chłodu [1, 3]. Podstawową różnicą pomiędzy trójgeneracją, a konwencjonalnymi metodami produkcji energii elektrycznej są zróżnicowane sposoby odzyskiwania, a następnie wykorzystywania ciepła powstającego w procesie ogrzewania lub chłodzenia, zarówno powierzchni jak i procesów technologicznych. Trójgeneracja znajduje swoje zastosowanie wszędzie tam, gdzie poza zapotrzebowaniem energii elektrycznej, występuje także zapotrzebowanie na ciepło oraz chłód. Podstawowym zadaniem źródła trójgeneracyjnego jest produkcja mediów (energii elektrycznej, cieplnej, chłodniczej) w sposób niezawodny, przyjazny środowisku oraz ekonomiczny. Stąd, w ostatnich latach na krajowym rynku pojawiło się wiele instalacji trójgeneracyjnych, działających na potrzeby odbiorców komercyjnych (centra handlowe, biurowce) i przemysłowych (różnego rodzaju zakłady produkcyjne). Najpopularniejszym rodzajem układu trójgeneracyjnego, stosowanego na rynku polskim, jest połączenie tłokowego silnika (wykorzystującego gaz ziemny jako paliwo) z układem odzysku ciepła do gorącej wody bądź pary (układ CHP Combined Heat and Power), zasilającego bromolitową chłodziarkę absorpcyjną. Tego rodzaju układy zawdzięczają swoją popularność m.in. szerokiemu zakresowi dostępnych mocy produkcyjnych, w tym sięgającemu od tak małych urządzeń jak 30 kwe do dużych jak 9 MWe na jedną jednostkę. W połączeniu z dostępnymi na rynku krajowym chłodziarkami absorpcyjnymi dają możliwość produkcji zarówno energii elektrycznej, cieplnej oraz chłodniczej, zaspokajającej większość lokalnych odbiorców. Są one także atrakcyjne cenowo nie tylko w obszarze inwestycyjnym, ale także eksploatacyjnym [4]. W warunkach krajowych proces inwestycyjny jak również późniejsza eksploatacja jest wspomagana przez różnego rodzaju instrumenty bezpośredniego i pośredniego wsparcia, umożliwiające poprawę efektywności ekonomicznej eksploatacji źródła trójgeneracyjnego, jako rozwiązania bardziej efektywnego środowiskowo w stosunku do gospodarki rozdzielonej. Proces inwestycji w źródło trójgeneracyjne należy rozpocząć od analizy zasadności zastosowania technologii CHCP w obszarze technicznym, finansowym, środowiskowym oraz socjalnym. Na ostateczny kształt systemu trójgeneracyjnego (a w szczególności mocy produkcji szczytowej) mają wpływ, między innymi, takie czynniki, jak: dostępność paliwa do układu, zapotrzebowanie na energię elektryczną o zadanej mocy i jej zmienności, zapotrzebowanie na energię cieplną oraz chłodniczą o zadanej mocy i jej zmienności, korelacja zapotrzebowania pomiędzy energią elektryczną, cieplną oraz chłodniczą, parametry techniczne dostępnych na rynku urządzeń, stan istniejących instalacji (jeśli występuje), nakłady inwestycyjne na źródło, nakłady eksploatacyjne (w szczególności koszt paliwa jak i mediów), wymagana niezawodność instalacji, wymagane w projekcie założone parametry mediów. 1 M. Malicki New Energy Transfer S.A. E: m.malicki@net-sa.eu 2 M. Ćwiąkała Instytut Innowacyjnych Technologii Sp. z o.o. 338

Podstawowym celem przeprowadzanej analizy jest opracowanie koncepcji technologicznej źródła trójgeneracyjnego, produkującego media w sposób niezawodny, ekonomicznie opłacalny oraz najmniej uciążliwy dla środowiska naturalnego. Powinna ona uwzględniać także strategię pracy źródła, rozumianą jako zapotrzebowanie na konkretne medium wiodące w danej instalacji. Aby osiągnąć ten cel, źródła CHCP eksploatowane są przy wykorzystaniu dwóch podstawowych strategii działania, to jest pokrycia zapotrzebowania elektrycznego (PZE) lub cieplnego (PZC). W celu optymalizacji działania źródła, poza implementacją podstawowych strategii działania, należy także uwzględnić różnego rodzaju kryteria poprawiające efektywność układu i prowadzące do wymiernych korzyści finansowych i środowiskowych, jak np. ograniczenie kosztów pracy źródła, ograniczenie zużycia energii pierwotnej, a w konsekwencji emisji CO 2 do atmosfery, na które istotny wpływ mają parametry pracy chłodziarki absorpcyjnej, wykorzystującej ciepło z układu kogeneracyjnego (na przykład temperatura produkowanej wody lodowej lub temperatura wody chłodzącej absorber i skraplacz). W podejmowaniu decyzji przy projektowaniu najbardziej ekonomicznego systemu pracy układu trójgeneracyjnego pomagają opracowane modele algorytmów, bazujące na założonych kryteriach optymalizacyjnych. Technologia trójgeneracyjna Najpopularniejsze w krajowych warunkach układy trójgeneracyjne oparte są na silnikach tłokowych zasilanych gazem ziemnym i wyposażonych w odzysk ciepła do gorącej wody bądź pary, połączonych z układem bromolitowej chłodziarki absorpcyjnej zasilanej odzyskanym ciepłem. Ogólny schemat przykładowego układu zaprezentowano na rysunku 1. Spośród układów trójgeneracyjnych można także wyróżnić układy wykorzystujące turbinę gazową, parową, gazowo-parową lub (poza bromolitowymi chłodziarkami absorpcyjnymi) sprężarkowe czy absorpcyjne amoniakalne. Są to źródła stanowiące mniejszość na rynku krajowym, choćby ze względu na znacząco większe (w porównaniu z układami opartymi na silnikach tłokowych) zastosowane moce produkcji, a w efekcie nakłady inwestycyjne. Dużą popularność w źródłach trójgeneracyjnych zyskały absorpcyjne chłodziarki bromolitowe (LiBr/H 2 O) dzięki możliwości produkcji wody lodowej o temperaturze nie niższej od ok. +5 o C przy zasilaniu ciepłem o parametrze dostępnym z układu kogeneracyjnego silnika tłokowego (od ok. 80 O C) oraz stosunkowo dużej dostępności urządzeń i ich serwisu. W chłodziarkach LiBr/H 2 O czynnikiem chłodniczym jest woda, stąd ograniczenie temperatury produkowanej wody lodowej do ok. +5 o C może być z powodzeniem wykorzystywane w systemach klimatyzacyjnych oraz różnych zastosowaniach technologicznych. Amoniakalne chłodziarki absorpcyjne (H 2 O/NH 3 ) mogą zapewnić mrożenie nawet do -60 o C, w związku zczym zastosowanie swoje znajdują wszędzie tam, gdzie wymagane są niskie parametry czynnika chłodniczego. Wymagają one znacząco wyższej temperatury zasilania ciepłem oraz wyższych nakładów inwestycyjnych, szczególnie w obszarze kosztów urządzenia i instalacji. Zasada działania bromolitowej chłodziarki absorpcyjnej opiera się na szeregu wymian masy i energii. Cykl rozpoczyna się dzięki podanemu ciepłu do generatora [10] (warnika), w którym z roztworu LiBr (przy bardzo niskim ciśnieniu) odparowuje czysta woda rysunek 2. Para wodna poprzez separator wędruje do skraplacza (gdzie zachodzi proces oddania ciepła do wody chłodzącej) i ulega kondensacji [10], aby następnie trafić (przez rozpylenie) do parownika [10] i odebrać ciepło podczas wrzenia rysunek 2. Po odebraniu ciepła trafia przez separatory do absorbera, gdzie jest pochłaniana przez pochodzący zgeneratora rozpylany stężony roztwór bromku litu. Ciepło absorpcji odprowadzone jest poprzez układ wody chłodzącej. Komercyjne chłodziarki wyposażone są dodatkowo w systemy zwiększające sprawność energetyczną poprzez odzysk ciepła [9] oraz automatycznego utrzymywania próżni [7] i zapobiegania krystalizacji [9]. 339

Rys. 1. Schemat przykładowego układu trójgeneracyjnego [5] Objaśnienia: WC1 do WC4 wymienniki ciepła układu CHP, TS turbosprężarka, CHW chłodnica wentylatorowa, CHA1 do 2 chłodziarki absorpcyjne, CHS chłodziarka sprężarkowa, SK skraplacz, W warnik, ZD zawór dławiący, S sprężarka, P parownik. Rys. 2. Schemat przykładowej chłodziarki absorpcyjnej [10]. 340

Podstawowe strategie pracy źródła trójgeneracyjnego Podstawowym zadaniem źródła trójgeneracyjnego jest efektywne wytwarzanie energii elektrycznej, cieplnej oraz chłodniczej. Niestety źródła trójgeneracyjne oparte na układach kogeneracyjnych wykorzystujących silniki tłokowe posiadają stały współczynnik skojarzenia definiujący ilość ciepła możliwego do odzyskania w zależności od wyprodukowanej ilości energii elektrycznej. W dostępnych na rynku układach kogeneracyjnych współczynnik skojarzenia nie jest równy jedności, co oznacza, że na każdą jednostkę wyprodukowanej energii elektrycznej powstaje (w zależności od rodzaju zastosowanego układu) stosunkowo większa bądź mniejsza ilość ciepła. Sytuację dodatkowo komplikuje fakt, że sprawność produkcji chłodu przy pomocy bromolitowej chłodziarki absorpcyjnej zależy, między innymi, od temperatury zasilania ciepłem oraz medium zasilającego. Przykładowo, średnia sprawność produkcji chłodu (rozumiana jako stosunek mocy chłodniczej do dostarczonego ciepła) dla urządzeń zasilanych gorącą wodą dostępnych na krajowym rynku jest na poziomie 0.8, a zasilanych parą 1.4, co przy zmiennym obciążeniu chłodniczym, ma swoje bezpośrednie odzwierciedlenie w zapotrzebowaniu na ciepło z układu kogeneracyjnego. Aby osiągnąć podstawowy cel eksploatacji źródła CHCP stosuje się dwie główne strategie produkcji mediów [2, 5]: a. pokrycia zapotrzebowania elektrycznego (PZE) strategii, w której priorytetem pracy źródła jest pokrycie zapotrzebowania na energię elektryczną. W wypadku występowania zapotrzebowania mniejszego od nominalnego źródło ogranicza produkcję energii elektrycznej (ograniczając także produkcję ciepła) co oznacza, że pojawiające się niedobory ciepła muszą być pokryte przez dodatkowe elementy źródła (np. kotły szczytowe), bądź źródło zewnętrzne (np. miejską sieć ciepłownicza). W wypadku zapotrzebowania większego od nominalnego niedobory energii elektrycznej muszą zostać pokryte poprzez źródło zewnętrzne (np. sieć elektroenergetyczna), b. pokrycia zapotrzebowania cieplnego (PZC) strategii, w której priorytetem pracy źródła jest pokrywanie zapotrzebowania cieplnego, zarówno na potrzeby ogrzewania jak i zasilania chłodziarek absorpcyjnych. Produkcja energii elektrycznej jest wynikowa, a jej nadwyżki są gromadzone bądź sprzedawane do sieci. W wypadku wystąpienia niedoborów energii elektrycznej musi ona zostać zakupiona z sieci. Jeśli zapotrzebowanie na ciepło będzie mniejsze od nominalnego źródło ogranicza swoją moc dążąc do minimum technologicznego. Wybór odpowiedniej strategii pracy źródła zależy od założonych priorytetów technologicznych, analizy ekonomicznej, konstrukcji układu oraz dostępności mediów zewnętrznych. W krajowych warunkach, w większości lokalizacji, istnieje możliwość sprzedaży energii elektrycznej do sieci elektroenergetycznej, umożliwiając uzyskiwanie dodatkowych przychodów. Jednocześnie sprzedaż ciepła bądź chłodu jest bardziej problematyczna ze względu na ograniczenia przesyłowe związane ze specyfiką tych mediów. W związku z czym dąży się do maksymalizacji wykorzystania ciepła powstającego w układzie kogeneracyjnym. Dobrą praktyką jest wyposażanie źródła trójgeneracyjnego w zbiorniki akumulacyjne wody gorącej i zimnej, mogące przejąć chwilowe zmiany zapotrzebowania na ciepło bądź chłód i prowadzące do faktycznego zmniejszenia mocy nominalnej źródła oraz pracy szczytowych urządzeń pomocniczych [6]. Podstawowe algorytmy optymalizacyjne bazują na porównaniu istniejącego systemu trójgeneracyjnego z alternatywnym dostępnym źródłem energii, w zakresie kryteriów uznanych za wiodące dla inwestora. Wśród podstawowych kryteriów optymalizacyjnych możemy wyróżnić [8]: a. koszt pracy koszt wytworzenia mediów przez źródło trójgeneracyjne przy chwilowej produkcji, porównywany jest na bieżąco z kosztem alternatywnym (np. zakupu energii elektrycznej z sieci, wytworzenia ciepła czy chłodu przy użyciu systemu konwencjonalnego). Jeśli koszt pracy źródła CHCP jest wyższy od kosztu alternatywnego źródło jest zatrzymywane, b. zużycie energii pierwotnej zużycie energii pierwotnej źródła trójgeneracyjnego przy chwilowej produkcji, jest na bieżąco porównywane ze zużyciem energii pierwotnej przy wykorzystaniu energii elektrycznej, ciepła i chłodu z dostępnych źródeł (np. energii elektrycznej z sieci). Jeśli zużycie energii pierwotnej źródła CHCP jest wyższe źródło jest zatrzymywane, 341

c. ograniczenie emisji CO 2 do atmosfery emisja CO 2 przez źródło trójgeneracyjne przy chwilowej produkcji mediów, jest porównywana z emisją CO 2 w wypadku wykorzystania energii elektrycznej, ciepła i chłodu z dostępnych źródeł. Jeśli emisja CO 2 źródła trójgeneracyjnego jest większa źródło jest zatrzymywane. W dostępnej literaturze krajowej i zagranicznej można wyróżnić szereg kryteriów zależnych od celów stawianym źródłom trójgeneracyjnym. Stosowane strategie działania pracy źródła są bezpośrednio powiązane z kryteriami optymalizacyjnymi, opracowanymi na podstawie faktycznego zapotrzebowania na media, wymaganego poziomu bezawaryjności, rodzaju i dostępności źródeł rezerwowo-szczytowych oraz wielu innych. Na uwagę zasługuję fakt, że kryteria optymalizacyjne mogą zostać zaimplementowane w postaci algorytmów (np. modeli matematycznych bądź innych) w wypadku wyboru konkretnej strategii pracy źródła i odnosić się one mogą nie tylko do chwilowych warunków technicznych, ale przede wszystkim uwarunkowań związanych z bezawaryjnością systemu czy otoczeniem ekonomicznym inwestycji (np. z możliwością pozyskania dodatkowych funduszy związanych ze wzorową średnioroczną sprawnością energetyczną czy produkcji energii w szczytach zapotrzebowania). Możliwości optymalizacji parametrów pracy chłodziarki absorpcyjnej Krajowe uwarunkowania prawne, poza nielicznymi wyjątkami, gwarantują odbiór energii elektrycznej wyprodukowanej w źródłach kogeneracyjnych i trójgeneracyjnych. Jednocześnie powstające ciepło, ze względu na wymagania technologiczne układów wytwórczych, musi zostać wykorzystane bądź rozproszone w atmosferze przy pomocy układów chłodzenia. Stąd też, strategia pracy układu gdzie wiodącym czynnikiem jest pokrycie zapotrzebowania na ciepło wraz z kryteriami optymalizacyjnymi związanymi głównie z kosztem pracy źródła, uznawana jest za najbardziej efektywną. W strategii PZC najistotniejszym elementem jest profil zapotrzebowania na ciepło, nie tylko na potrzeby ciepłej wody i centralnego ogrzewania, ale także zasilania chłodziarek absorpcyjnych produkujących chłód. Charakterystyka zapotrzebowania na media (prąd, ciepło i chłód) w budynkach użyteczności publicznej, a co za tym idzie wymagań stawianym źródłom trójgeneracyjnym, znacząco różni się od typowych zastosowań przemysłowych w obszarze wytwarzanych mediów, głównie ze względu na występującą dużą zmienność parametrów technologicznych. Układy CHCP pracujące na potrzeby budynków użyteczności publicznej muszą zapewnić pokrycie zapotrzebowania na energię elektryczną, ciepło na potrzeby ciepłej wody użytkowej i centralnego ogrzewania zimą oraz ciepłej wody użytkowej i zasilania chłodziarek absorpcyjnych produkujących chłód do celów klimatyzacyjnych latem. Stąd, zapotrzebowanie na chłód do celów klimatyzacyjnych w okresie letnim staje się głównym i wiodącym parametrem pracy układu CHCP pracującego przy strategii PZC. Zadaniem układów klimatyzacyjnych jest zapewnianie komfortu poprzez m.in. niwelowanie zysków ciepła pojawiających się w ciągu roku. Kierunki i wartości zysków są znane, co umożliwia precyzyjny dobór urządzeń klimatyzacyjnych. Należy jednak pamiętać, iż w rocznym cyklu eksploatacji układu klimatyzacyjnego uzyskują one wartości znacząco różniące się od nominalnych. W krajowych warunkach klimatycznych szczyt zapotrzebowania na chłód do celów klimatyzacyjnych występuje od czerwca do sierpnia. Spowodowane jest to występowaniem w tym okresie najwyższych temperatur oraz najsilniejszą operacją słońca. Na rys. 3 zobrazowano przykładowe zapotrzebowania na chłód dla budynku biurowego zlokalizowanego w Warszawie. Widać, iż zmianie ulegają nie tylko roczne wartości zapotrzebowania na chłód do celów klimatyzacyjnych, ale także wartości godzinowe, stawiając przez źródłem CHCP wymóg dostosowania mocy dostarczonej do chłodziarki absorpcyjnej. Zapotrzebowanie na ciepło do zasilania bromolitowej chłodziarki absorpcyjnej jest wprost proporcjonalne do zapotrzebowania na chłód [9]. Na pracę urządzenia istotny wpływ mają parametry, jak: temperatura medium zasilającego, temperatura produkowanej wody lodowej oraz temperatura wody chłodzącej. Przyjmuje się, że w wypadku eksploatacji układu trójgeneracyjnego, produkującego chłód na cele klimatyzacyjne temperatura zasilania chłodziarki absorpcyjnej z układu CHP jest stała, tak samo, jak temperatura produkowanej wody lodowej. Woda chłodząca pochodzi najczęściej z zewnętrznych układów chłodzenia, takich jak wieża chłodnicza, czy chłodnice wentylatorowe (Drycoolery), których moc (a więc możliwa do uzyskania temperatura wody chłodzącej) jest wprost proporcjonalna do warunków 342

zewnętrznych, tj. temperatury i wilgotności. Specyfiką pracy urządzeń absorpcyjnych jest wzrost sprawności produkcji chłodu w wypadku obniżenia temperatury wody chłodzącej [9]. Sprawność produkcji chłodu (rozumiana jako stosunek wyprodukowanej mocy chłodniczej do mocy dostarczonej w cieple) ma kluczowy wpływ na zapotrzebowanie ciepła z układu CHP i jego pracę w wypadku zastosowania strategii PZC. Oznacza to, że obniżenie temperatury wody chłodzącej urządzenie umożliwia ograniczenia zapotrzebowanie na ciepło z układu CHP. Rys. 3. Rozkład rocznego i godzinowego zapotrzebowania na chłód dla budynku biurowego. Źródło: Opracowanie własne. W praktyce zapotrzebowanie na chłód do celów klimatyzacyjnych zależy bezpośrednio od temperatury zewnętrznej i operacji słońca. Jest to także kluczowy czynnik mający wpływ na możliwą do uzyskania temperaturę wody wylotowej z układów chłodniczych. Wówczas dochodzi do sytuacji, w której ograniczenie zapotrzebowania na chłód do celów klimatyzacyjnych (a więc moc chłodziarki absorpcyjnej) występuje w czasie, kiedy systemy chłodzenia mogą zapewnić niższą od nominalnej temperaturę wody chłodzącej. Prowadzi to do możliwości osiągnięcia wzrostu sprawności wytwarzania chłodu przy obciążeniach częściowych, a w konsekwencji do ograniczenia zapotrzebowania na ciepło z układu CHP w wypadku wykorzystania możliwości obniżenia temperatury wody chłodzącej. Zakres możliwej do uzyskania poprawy efektywności zależy od zastosowanej chłodziarki absorpcyjnej oraz urządzeń chłodniczych produkujących wodę chłodzącą. Na rysunku 4 zilustrowano przykładowy wzrost sprawności produkcji chłodu dla obciążeń częściowych bromolitowej chłodziarki absorpcyjnej zasilanej gorącą wodą. Obniżenie temperatury wody chłodzącej wpływa bezpośrednio na ograniczenie zapotrzebowania na ciepło do zasilania chłodziarki absorpcyjnej (rysunek 4). W wypadku zastosowania urządzenia zasilanego gorącą wodą z układu CHP, oraz zachowaniu temperatury wody, ograniczeniu ulegnie przepływ wody gorącej. Na poniższym wykresie (rysunek 5) przedstawiono przykładowe zapotrzebowania na gorącą wodę zasilającą bromolitową chłodziarkę absorpcyjną, produkującą chłód na cele klimatyzacyjne dla budynku biurowego. Kolorem czerwonym na wykresie zaznaczono zapotrzebowanie przy sprawności nominalnej, natomiast niebieskim zapotrzebowanie po uwzględnieniu wzrostu sprawności wytwarzania chłodu związanego z obniżeniem temperatury wody chłodzącej. Widać, iż ograniczenie zapotrzebowania na ciepło może sięgać nawet 20% w stosunku do pracy układu bez optymalizacji temperatury wody chłodzącej (rysunek 5). 343

Rys. 4. Zapotrzebowanie na ciepło do zasilania chłodziarki absorpcyjnej z uwzględnieniem wzrostu sprawności dla obciążenia częściowego oraz obniżenia temperatury wody chłodzącej. Temperatura wejściowej wody chłodzącej dla obciążenia chłodziarki absorpcyjnej 100%, 60%, 20% odpowiednio 32 o C, 28 o C, 24 o C przy temperaturze wody lodowej 7 o C. Przepływy nominalne. Źródło: opracowanie własne. Rys. 5. Rzeczywiste zapotrzebowanie na ciepło do zasilania chłodziarki absorpcyjnej pracującej na potrzeby budynku biurowego z uwzględnieniem wzrostu sprawności dla obciążenia częściowego. Źródło: opracowanie własne. 344

Wnioski Źródła trójgeneracyjne mogą zapewnić pokrycie zapotrzebowania na energię elektryczną, ciepło i chłód w sposób ekonomiczny i niezawodny. Implementacja odpowiedniej strategii działania wraz z algorytmem optymalizacyjnym pozwala na eksploatację źródła z maksymalną sprawnością przy zmiennych obciążeniach. Zastosowanie bromolitowej chłodziarki absorpcyjnej w połączeniu z możliwością poprawy sprawności wytwarzania chłodu prowadzi do ograniczenia zapotrzebowania na ciepło z układu CHP, a w efekcie (w wypadku pracy układu przy strategii Pokrycia Zapotrzebowania na Ciepło) mniejszego zużycia paliwa i emisji CO 2 do atmosfery. Streszczenie W artykule zaprezentowano ogólną charakterystykę źródeł skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej, ciepła i chłodu (trójgeneracja lub CHCP) ze szczególnym naciskiem na wpływ zmiany parametrów pracy chłodziarki absorpcyjnej na pracę całego źródła. Przedstawiono także podstawowe strategie i kryteria optymalizacyjne pracy źródła. Analiza została przeprowadzona bazując na dostępnych materiałach dotyczących wpływu zmiany przykładowych parametrów pracy chłodziarki absorpcyjnej na pracę całego źródła oraz opracowaniach własnych. Przeprowadzono także analizę korzyści związanych z możliwością poprawy sprawności wytwarzania chłodu przez chłodziarkę absorpcyjną pracującą na potrzeby klimatyzacyjne budynku biurowego. Słowa kluczowe: trójgeneracja, CHCP, chłodziarka absorpcyjna, efektywność energetyczna. TRIGENERATION SOURCE ENERGY EFFICENCY DURING ABSORPTION CHILLER WORK PARAMETERS ADJUSTMENT Abstract Paper presents an overview of combined heating, cooling and power sources (called trigeneration or CHCP) considering the impact of absorption chiller working parameters change on energy source. Analysis was conducted basing on available data and technical materials on impact of cogeneration and absorption units parameters change. Basic CHCP working strategies with optimization algorithms were presented and preliminary assessment of possibilities of improving absorption chiller efficiency by decreasing cooling water temperature was also conducted. Keywords: trigeneration, CHCP, absorption chiller, energy efficiency. Literatura [1] Angrisani G., Rosato A., Roselli C., Sasso M., Sibilio S.: Experimental results of micro-trigeneration installation, Applied Thermal Engineering, 38, 2012, s. 78 90. [2] Cardona E., Piacentino A.: A methodology of sizing trigeneration plant in Mediterranean areas, Applied Thermal Engineering, 23, 2003, s. 1665 1680. [3] Cardona E., Piacentino A., Cardona F.: Energy saving in airports by Trigeneration. Part 1: Assesing economic and technical potential, Applied Thermal Engineering, 26, 2006, s. 1427 1436. [4] Chicco G., Mancarella P.: A unified model for energy and environmental performance assessment of natural gas-fueled poly-generation systems, Energy Conversion and Management, 49,2008, s. 2069 2077. 345

[5] Kalina J.: Skojarzone wytwarzanie ciepła, zima i energii elektrycznej w systemach trójgeneracyjnych aspekty techniczne i ekonomiczne, Kogeneracja w energetyce przemysłowej i komunalnej. [6] Kavvadias K.C., Tosios A.P., Maroulis Z.B.: Design of a combined heating, cooling and power system_ Sizing, operation strategy selection and parametric analysis, Energy Conversion and Management, 51, 2010, s. 833 845. [7] Kong X.Q., Wang R.Z., Li Y., Huang X.H.: Optimal operation of a micro-combined cooling, heating and power system driven by a gas engine, Energy Conversion and Management, 50, 2009, 530 538. [8] Smith A., Luck R., Mago P.J.: Analysis of a combined cooling, heating, and power system model under different operating strategies with input and model data uncertainty, Energy and Buildings, 42, 2010, s. 2231 2240. [9] Xu G.P., Dai Y.Q., Tou K.W., Tso C.P.: Theoretical analysis and optimization of a double-effect seriesflow-type absorption chiller, Applied Thermal Engineering, 16, 1996, s. 975 987. [10] Zwierzchowski R., Malicki M.: Możliwość modernizacji sprężarkowej maszynowni chłodniczej na absorpcyjną zasilaną z miejskiej sieci ciepłowniczej z buforem w budynku biurowym, Ciepłownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja, 10/2012. 346