mgr inż. Wojciech A. Kucharski Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu Zakład Botaniki i Agrotechniki Roślin Zielarskich Problemy ochrony plantacji roślin zielarskich
Podstawowym problemem plantatorów roślin zielarskich w Polsce (i nie tylko) jest ochrona plantacji przed zachwaszczeniem. Wynika on z niezwykle restrykcyjnych norm surowcowych oraz niechęci producentów środków ochrony roślin do ich (re) i rejestrowania w nieopłacalnych uprawach małoobszarowych. Plantacje zielarskie, szczególnie w zakresie ochrony przed zachwaszczeniem, stają się przykładem obszarów zapomnianych, mimo iż zajmują powierzchnię około 20.000 ha i dają nam III - IV pozycję w Europie
Od kilkunastu lat zauważalny jest malejący w zastraszającym tempie asortyment ś.o.r., szczególnie herbicydów dopuszczonych do stosowania w uprawach roślin zielarskich. Powód 1: Dyrektywa Rady z dnia 15 lipca 1991 roku nr 91/414/EWG przegląd s.a. Powód 2: Brak zainteresowania producentów ś.o.r. uprawami małoobszarowymi, czyli m.in. roślinami zielarskimi (ok. 20 tys. ha w skali kraju, czyli niespełna 0,15% całkowitej pow. upraw) - zarówno pod względem obrony starych ś.o.r. jak i rejestrowania nowych.
Zmniejszanie się asortymentu herbicydów w uprawie roślin zielarskich Jeszcze w roku 1993 dopuszczonych do stosowania w roślinach zielarskich było: 26 herbicydów, przy czym różnych substancji aktywnych (s.a.): 18
c.d. 5 lat później, w roku 1998: 18 ś.o.r. / 11 s.a.
c.d. A w roku 2010: 8 ś.o.r. / 8 s.a.
c.d. W roku 2010 chroniły przed zachwaszczeniem: (na 62 gat. w Zaleceniach Ochrony Roślin IOR-PIB 2010 lub 83 gat. w Poradniku dla plantatorów uprawa ziół PWRiL P-ń 2010 ) Fusilade Forte 150 EC 31 gat. roślin ziel., Targa Super 05 EC 8 gat., Kerb 50 WP 10 gat., Afalon disp. 450 SC 7 gat., Basagran 480 SL 4 gat., Devrinol 450 SC 4 gat., Stomp 330 EC 1 gat., Chwastox 500 SL 1 gat.
c.d. W roku 2011 tylko 7 ś.o.r. / 7 s.a. a chronią przed zachwaszczeniem: Fusilade Forte 150 EC 31 gat., Kerb 50 WP 10 gat., Afalon disp. 450 SC 7 gat., Basagran 480 SL 4 gat., Devrinol 450 SC 4 gat., Stomp 330 EC 1 gat., Chwastox 500 SL 1 gat. czyli w sumie 38 gat. w których można zastosować min. 1 herbicyd, w 2 4, w 2 3, w 5 2 a pozostałe 24 45 gat. pozostają bez ochrony herbicydowej
c.d. Fusilade Forte 150 EC: arcydzięgiel litwor, arnika łąkowa, babka płesznik, bieluń indiański, bylica boże drzewko, czarnuszka siewna, cząber ogrodowy, dziurawiec zwyczajny, jeżówka purpurowa, kminek zwyczajny, kolendra siewna, kozieradka pospolita, kozłek lekarski, lubczyk lekarski, majeranek ogrodowy, malwa czarna, marzana barwierska, melisa lekarska, mięta pieprzowa, mniszek pospolity, nagietek lekarski, oman wielki, ostropest plamisty, pieprzowiec roczny, prawoślaz lekarski, rutwica lekarska, szałwia lekarska, szanta zwyczajna, tymianek pospolity, wiesiołek dwuletni, złocień maruna; Kerb 50 WP: bylica estragon, dziurawiec zwyczajny, karczoch zwyczajny, kminek zwyczajny, malwa czarna, mięta pieprzowa, mniszek lekarski, rumian rzymski, szałwia lekarska, tymianek pospolity; Afalon disp. 450 SC: arcydzięgiel litwor, cząber ogrodowy, kminek zwyczajny, kolendra siewna, koper włoski, mięta pieprzowa, rumian rzymski, szałwia lekarska; Basagran 480 SL: dziurawiec zwyczajny, naparstnica wełnista, melisa lekarska, mięta pieprzowa; Devrinol 450 SC: dziurawiec zwyczajny, jeżówka purpurowa, kozłek lekarski, nagietek lekarski; Stomp 330 EC: ostropest plamisty; Chwastox 500 SL: rumianek pospolity.
Metody ograniczania zachwaszczenia Zachwaszczenie próbuje się więc ograniczać przez szersze stosowanie agrotechnicznych działań zapobiegawczych (prawidłowy płodozmian, kompostowanie materiałów organicznych, czyszczenie i doczyszczanie materiału siewnego, dobór odmian roślin uprawnych, uprawa międzyplonów, ściółkowanie) lub bezpośrednio metodami mechanicznymi.
Wymagania surowcowe Zielarskie normy surowcowe, Farmakopee Polska i Europejska - ściśle określają możliwość ilościowego występowania w surowcach zanieczyszczeń, a wśród nich zanieczyszczeń organicznych (zwykle w granicach od 0,5 do 1%, ale w przypadku niektórych surowców normy potrafią być jeszcze bardziej restrykcyjne 0,1 0,2%).
Wymagania surowcowe W/w zanieczyszczenia organiczne to w przeważającej mierze części wegetatywne innych niż pozyskiwany, gatunków roślin czyli: chwastów właściwych oraz samosiewów roślin uprawnych. Jeśli dopuści się do ich rozwoju oraz nie zostaną one usunięte z pola przed zbiorem to zaczynają się kłopoty plantatora polegające na rozdzieleniu np.: suchego ziela od suchego ziela. Czy jest to możliwe do wykonania z wymaganą dokładnością? Nie bardzo.
Można oczywiście stosować odchwaszczanie mechaniczne lub ręczne, jednak To pierwsze /mechaniczne/ jest niedokładne bo obejmuje głównie międzyrzędzia, a Drugie /ręczne/ niezwykle pracochłonne bo wielokrotne i przez to zbyt drogie.
WNIOSEK Jedyny wniosek jaki się nasuwa to taki, że jeśli się nic nie zmieni, to rośliny zielarskie będzie się uprawiało bez herbicydów. Jakim kosztem? Jakości surowca Pracochłonności Wysokości kosztów produkcji Cen finalnych produktów zielarskich
Dziękuję Państwu za uwagę