Zioła w ogrodzie. 114 ziół, Katalog najpopularniejszych gatunków. Zioła w kuchni oraz w leczeniu UPRAWA PIELĘGNACJA Z ASTOSOWANIE

Transkrypt

1 Zioła w kuchni oraz w leczeniu Katalog najpopularniejszych gatunków Zioła w ogrodzie UPRAWA PIELĘGNACJA Z ASTOSOWANIE 114 ziół, które można uprawiać w polskich ogrodach B a r b a r a M i k a

2 Zioła w ogrodzie

3 Tekst: Barbara Mika Zdjęcia: Barbara Mika, Fotolia (amaxim, Auguste Lange, Bernard 63, cistull, Elenathewise, Food, Horticulture, Maria Brzostowska, Marek Kosmal, Matthew Cole, Mykola Mazuryk, Roberto Zocchi, robynmac, Shariff Che Lah, Sophia Winters, Springfield Gallery okładka, Steve Lovegrove, sylada, Thomas Perkins), Ewa Chojnowska (73), Zbigniew Nawara (64) Rysunki: Anna Pokora Dyrektor wydawniczy: Marek Zakrzewski Redakcja: Małgorzata Ruszkowska Korekta: Anna Kozłowska Obróbka kolorystyczna zdjęć: Peter Parker Projekt serii: Monika Żyła Skład i łamanie: Elżbieta Pich studio graficzne MULTICO Copyright by MULTICO Oficyna Wydawnicza Warszawa 2011 All right reserved ISBN MULTICO Oficyna Wydawnicza Warszawa ul. Kazimierzowska 14 biuro@multicobooks.pl

4 Zioła w ogrodzie uprawa pielęgnacja zastosowanie Barbara Mika MULTICO Oficyna Wydawnicza

5 Spis treści Dlaczego warto uprawiać zioła 7 Poradnik 8 Miejsce ziół w ogrodzie 10 Wymagania ziół 12 Sadzenie i pielęgnacja ziół 14 Przygotowanie stanowiska 14 Gęstość i sposób sadzenia ziół 16 Pielęgnacja ziół 18 Rozmnażanie ziół 20 Z nasion 20 Przez podział 21 Przez sadzonki 22 Odkłady 22 Ochrona ziół przed chorobami i szkodnikami 23 Komponowanie ziół 25 Zioła na rabatach 25 Zioła w pojemnikach na tarasach i balkonach 32 Zbiór, suszenie, zamrażanie i prze chowywanie ziół 33 Zbiór liści 33 Zbiór ziela 34 Zbiór kwiatów 34 Zbiór nasion i owoców 35 Zbiór korzeni i kłączy 35 Zamrażanie ziół 35 Suszenie ziół 36 Suszenie liści 36 Suszenie kwiatów 36 Suszenie nasion i owoców 36 Suszenie korzeni i kłączy 37 Przechowywanie ziół 37 Zestawienia 38 Zastosowanie ziół 40 Zioła do stosowa nia zewnętrznego 40 Zioła w kuchni garść przepisów 43 Katalog ziół i roślin leczniczych 44 Zioła sałatkowe 46 Bazylia pospolita 46 Cykoria endywia 47 Cykoria podróżnik 47 Gwiazdnica pospolita 48 Krwiściąg mniejszy 48 Lebiodka pospolita (majeranek dziki, oregano) 49

6 Łoboda ogrodowa 49 Melisa lekarska 50 Mięta pieprzowa 51 Mniszek lekarski 52 Ogórecznik lekarski 52 Pieprzyca siewna 53 Pietruszka naciowa 53 Pokrzywa zwyczajna 54 Portulaka siewna 54 Rokietta siewna (rukola) 55 Rzeżucha łąkowa 55 Sałaty 56 Sałata głowiasta (masłowa, krucha) 56 Sałata liściowa (kędzierzawa, rozetowa) 57 Sałata rzymska (długolistna) 57 Sałata szparagowa (łodygowa, głąbiki krakowskie) 57 Seler naciowy 58 Szczaw zwyczajny 58 Szpinak nowozelandzki (trętwian czterorożny) 59 Szpinak zwyczajny 59 Zioła przyprawowe 60 Arcydzięgiel litwor 60 Babka lancetowata 60 Biedrzeniec anyż 61 Bylica boże drzewko 61 Bylica estragon 62 Bylica pospolita 63 Cebula siedmiolatka 63 Cebula zwyczajna 64 Centuria pospolita (tysięcznik) 64 Chaber bławatek 65 Chrzan pospolity 65 Czarnuszka siewna 66 Cząber górski 66 Cząber ogrodowy 67 Czosnek pospolity 67 Dziurawiec zwyczajny 68 Fenkuł zwyczajny 68 Gorczyca biała 69 Hyzop lekarski 69 Kminek zwyczajny 70 Kolendra siewna 70 Koper ogrodowy 71 Koper włoski 71 Lubczyk ogrodowy 72 Majeranek ogrodowy 72 Prawoślaz lekarski 73 Rozmaryn lekarski 73 Rumianek pospolity 74 Szałwia lekarska 74 Szczypiorek 75 Trybula ogrodowa 75 Tymianek pospolity syn. macierzanka 76 Wawrzyn szlachetny 76 Zioła ozdobne 77 Aksamitka rozpierzchła 77 Bergenia grubolistna 78 Bodziszek łąkowy 78 Czarnuszka damasceńska 79 Dyptam jesionolistny 79 Dziewanna wielkokwiatowa 80 Farbownik lekarski 80 Jeżówka wąskolistna 81 Karczoch zwyczajny 81 Kocimiętka właściwa 82 Krokosz barwierski 82 Krwawnik pospolity 83 Lawenda wąskolistna 83 Len zwyczajny 84 Lilia biała 84 Marzanka wonna 85 Miodunka plamista 85 Nagietek lekarski 86 Naparstnica purpurowa 86 Nasturcja większa 87 Nawłoć pospolita 87 Oman wielki 88 Ożanka właściwa 88 Pelargonia różowa 89 Pierwiosnek lekarski 89 Poziomka pospolita 90 Przytulia właściwa 90 Przywrotnik pospolity 91 Pysznogłówka dwoista 91 Rabarbar (rzewień dłoniasty) 92 Rezeda żółtawa 92 Ruta zwyczajna 93 Świętoziół cyprysowaty 93 Tarczyca bocznokwiatowa 94 Wiązówka błotna 94 Wiesiołek dwuletni 95 Wrotycz pospolity 95 Złocień maruna 96 Żmijowiec zwyczajny 96 Drzewa i krzewy 97 Cytryna zwyczajna 97 Cytryniec chiński 98 Dziki bez czarny 98 Jaśminowiec wonny 99 Jeżyna bezkolcowa 99 Kalina koralowa 100 Malina właściwa 100 Miłorząb japoński 101 Ostrokrzew kolczasty 101 Pigwa 102 Pigwowiec japoński 102 Pomarańcza gorzka 103 Rokitnik zwyczajny 103 Róża dzika 104 Róża stulistna 104 Świdośliwa olcholistna 105 Wiciokrzew jadalny (suchodrzew) 105 Indeks polskich i łacińskich nazw roślin 106

7 6

8 7 Dlaczego warto uprawiać zioła Człowiek od zawsze korzystał z nieprzebranego bogactwa natury. Spożywał wszystkie jadalne gatunki roślin w różnej postaci liście, łodygi, kwiaty, korzenie, kłącza, nasiona i owoce. Codzienna dieta składała się z roślin dostarczających kalorii, roślin dietetycznych i leczniczych. Wiedza o wartościach odżywczych była przekazywana z pokolenia na pokolenie. Obecnie nasze posiłki są mało urozmaicone. Dietetycy informują, że 80% naszego pożywienia składa się zaledwie z 12 gatunków roślin. W codziennym żywieniu brakuje roślin o wartościach dietetycznych i leczniczych. Te braki można uzupełnić, uprawiając zioła w ogrodzie, a nawet na parapecie okiennym lub balkonie. Warto także wykorzystywać rośliny rosnące w naturalnym stanowisku, jeśli jest ono czyste, znajdujące się z dala od ruchliwej drogi lub zakładów przemysłowych. Przyznajmy, że mało wiemy o wartościowych roślinach nadających się do spożycia, często nie potrafimy ich rozpoznać lub patrzymy na nie z pogardą. Przechodzimy obojętnie obok biedrzeńca anyżu, rukwi wodnej, pieprzycy siewnej, trybuli ogrodowej, portulaki, arcydzięgla, kminku, bylicy pospolitej, szczawiu, marzanki wonnej i wielu innych gatunków, które zebrane w odpowiednim czasie dostarczają cennych witamin i uszlachetniają smak potraw. Niewiele osób wie, że nasturcja jest rośliną jadalną, a jej pąki kwiatowe i owoce mogą zastąpić kapary. Pokrzywę traktujemy na ogół jako wstrętną roślinę, która dotkliwie parzy. Tak jest w istocie, lecz jej młode liście, odpowiednio przyrządzone, to remedium na wiosenne zmęczenie po zimie. Poradnik, który trzymają Państwo w rękach, zachęca do poznawania pożytecznych roślin, ich uprawy oraz wykorzystania w kuchni. Wśród opisanych tu ziół wiele gatunków można kupić w sklepie w postaci zasuszonej lub zmielonej. Zioła w torebkach są wygodne w użyciu, jednak są mniej wartościowe niż rośliny zebrane w ogrodzie. Wiele cennych gatunków roślin nie nadaje się do przerobu przemysłowego. Jednak największą stratą dla nas jest brak kontaktu z żywą rośliną, która została pokruszona i uwięziona w torebce. Nie można jej zobaczyć kwitnącej, dotknąć, poczuć subtelnego zapachu zmieniającego się w ciągu dnia. Uprawa ziół, ich rozpoznawanie w naturze, stosowanie w kuchni dostarcza wielu pozytywnych przeżyć.

9 8 Poradnik 10 Miejsce ziół w ogrodzie 14 Sadzenie i pielęgnacja ziół Wymagania ziół Rozmnażanie ziół

10 9 23 Ochrona ziół przed chorobami i szkodnikami 25 Komponowanie ziół 33 Zbiór, suszenie, zamrażanie i prze chowywanie ziół 40 Zastosowanie ziół

11 10 Poradnik Miejsce ziół w ogrodzie Warto wiedzieć, w jakim miejscu zioła będą rosły najlepiej i wyglądały najpiękniej. Można się wówczas cieszyć nimi od wiosny aż do pierwszych mrozów. Rośliny powinny też zapewnić nam azyl, ale zarazem wkomponować ogród w naturalny kontekst. Dobrze dobrany zakątek dla nich jest gwarancją tego, że ogród będzie przede wszystkim miejscem relaksu. Zioła mogą rosnąć na trawniku, byle miały odpowiednią izolację od trawy. W tym celu po przygotowaniu rabaty ziołowej i posadzeniu roślin trzeba oddzielić je od trawy, pozostawiając między nimi wolny pas. Po posadzeniu sypiemy wokół ziół warstwę rozdrobnionej kory, która zapobiegnie wyrastaniu trawy. Niekiedy w ogrodzie trzeba wydzielić i osłonić część gospodarczą. Odpowiedni do tego celu jest na przykład rządek malin lub 2 3 sadzonki jeżyny bezkolcowej rozpiętej na drutach. Taki zielony i pożyteczny parawan odgradza część mniej estetyczną od reszty ogrodu. Do wydzielonych grządek (rabat) z ziołami leczniczymi, sałatkowymi, kolekcjami gatunkowymi i pachnącymi krzewami można poprowadzić ścieżkę obsadzoną z obu stron niskim żywopłotem utworzonym z lawendy wąskolistnej. Podobną funkcję może pełnić jednoroczna łoboda ogrodowa, którą można posadzić w formie szpaleru przy uprawie jednorocznych gatunków sałatkowych. Większość ziół można uprawiać w pojemnikach ustawionych na tarasie, balkonie, czy przed wejściem do domu

12 Niedostępne w wersji demonstracyjnej. Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki.