Zróbcie zdjęcie! Zanim przejdziemy do wskazówek dotyczących bardziej technicznych aspektów fotografowania, zajmijmy się zasadą, o której nader często się zapomina. Historia fotografii zna niezliczoną liczbę przypadków, kiedy fotografowie rozpaczali z powodu straconej szansy na zrobienie wyjątkowego zdjęcia. Każdy z nas tego doświadczył i to z najróżniejszych powodów, ale tak naprawdę jedyną usprawiedliwiającą okolicznością jest brak aparatu. Aparaty cyfrowe ze swoimi rozbudowanymi menu i zaawansowanymi trybami zachęcają do majstrowania przy ustawieniach, ale jeśli przed wami dzieje się coś niepowtarzalnego, zapomnijcie o dostrajaniu czułości, sprawdzaniu balansu bieli czy ustawianiu rozmiaru obrazu. W razie jakichkolwiek wątpliwości ustawcie aparat na Auto i zwolnijcie migawkę. Spersonalizujcie ustawienia Wiele współczesnych lustrzanek cyfrowych umożliwia personalizację ustawień aparatu. Jeśli, dajmy na to, lubicie robić zdjęcia reportażowe, zaprogramujcie w aparacie parametry, które najlepiej sprawdzają się w fotografiach tego typu, np. ISO 400, czas naświetlania 1/125 s, przysłona f/8, format RAW, duży rozmiar pliku. W ten sposób za naciśnięciem jednego przycisku będziecie mieli dostęp do ustawień, które pozwolą wam zrobić przyzwoite zdjęcie. 6 To zdjęcie dwóch szczeniaków bawiących się na plaży zrobiono bez zastanawiania się nad oświetleniem, tłem czy ekspozycją. W ten sposób za sprawą nie tyle uważnego namysłu, co szczęścia, uwieczniony został unikalny moment (a przy okazji powstało zdjęcie słodkich szczeniaków). Shoot_Tip_006-117_PL.indd 6-7
Czułość: ustawienie ISO W aparacie cyfrowym do ustawienia ekspozycji można wykorzystać nie tylko czas naświetlania i przysłonę, ale również czułość matrycy. Podwojenie parametru ISO oznacza, że do uzyskania właściwie naświetlonego zdjęcia potrzeba 2 razy mniej światła. Inaczej mówiąc, jeśli zmienicie czułość z ISO 100 na ISO 200, możecie użyć 2 razy krótszego czasu naświetlania albo o 1 stopień większej przysłony. Z kolei zmieniając ISO 100 na ISO 1600, będziecie mogli użyć 16 razy krótszego czasu naświetlania albo przysłony większej o 4 stopnie. Podsumowując, możliwość zmieniania czułości daje większą kontrolę nad kreatywnymi aspektami zdjęcia, regulowanymi za pomocą czasu naświetlania i przysłony. Wyższa czułość wiąże się jednak ze zwiększonym szumem. ISO 100 DOMYŚLNA CZUŁOŚĆ MATRYCY ISO 200 C z u ł o ś ć : u s t a w i e n i e I S O Dobieranie właściwej wartości ISO ISO Czułość Szum Zastosowania 50 100 Niska Niewielki Fotografia dzienna. Słabe światło, ale z lampą błyskową. Sytuacje, w których można użyć solidnego statywu. ISO 400 ISO 800 200 400 Średnia Średni Zdjęcia robione z ręki przy słabym świetle z krótkim czasem naświetlania. Większa przysłona niż zalecana w danych warunkach dla zdjęcia robionego bez statywu. Zwiększa faktyczny zasięg flesza. 800 6400 Wysoka Duży Zdjęcia robione z ręki w bardzo złym świetle bez lampy albo jeśli obiekt znajduje się poza jej zasięgiem. Przykłady: muzea, portrety robione z zaskoczenia, przyjęcia odbywające się pod dachem, budynki, w których nie wolno używać flesza. Powyższa seria zdjęć ukazuje wzrost zaszumienia w miarę zwiększania czułości ISO. Porównaj zdjęcia zrobione przy ISO 100 i te, do których użyto wyższych wartości. Czułość ISO 25 600 dostępna jest tylko w kilku aparatach i rzadko okazuje się przydatna. ISO 25 600 8 9 ISO 6400 WSKAZÓWKA Najprostsza zasada dotycząca ustawiania ISO brzmi: użyjcie jak najniższej wartości, która pozwoli wam zrobić dobre zdjęcie. Lepiej jednak pogodzić się z trochę bardziej zaszumioną fotografią, niż rozmyć ją z powodu zbyt długiego czasu naświetlania. Shoot_Tip_006-117_PL.indd 8-9
Fotografowanie w RAW Plik w formacie RAW zawiera wszystkie nieprzetworzone dane zarejestrowane przez matrycę w momencie robienia zdjęcia. Surowość tego formatu (ang. raw - surowy ) oznacza, że aparat w żaden sposób nie poprawia zdjęcia, np. poprzez wyostrzanie czy korektę kontrastu. Chociaż plik RAW może wyglądać na niedokończony, zawiera tak dużo danych, że możliwe staje się nie tylko wyostrzenie zdjęcia albo poprawienie jego kolorystyki i kontrastu w sposób znacznie bardziej kontrolowany, ale również zmienienie jego ekspozycji, balansu bieli i przeprowadzenie (bez pogarszania jakości zdjęcia) znacznie bardziej radykalnych zmian, niż byłoby to możliwe w przypadku pliku JPEG albo TIFF. Zdjęcie w formacie RAW jest jak negatyw, do którego można wracać, aby stworzyć nowe wersje tej samej fotografii, mając pewność, że oryginalne dane zawsze będą dostępne. Największą wadą plików RAW jest to, że trzeba je przetwarzać ręcznie, aby uzyskać użyteczny plik obrazu, a to zabiera czas. W przypadku plików JPEG i TIFF można ustawić poziom nasycenia barw, kontrastu, wyostrzania i inne parametry jeszcze w aparacie; jeśli tylko ekspozycja jest ustawiona poprawnie, otrzymacie doskonałe zdjęcie, porównywalne z właściwie przetworzonym plikiem RAW. R : --- G : --- B : --- Format RAW daje znacznie większą kontrolę nad korygowaniem zdjęcia niż formaty JPEG i TIFF. Zdjęcia obok pokazują, jak łatwo można zmienić balans bieli i ekspozycję, nie pogarszając jakości obrazu. f/4 1/2000s ISO 100 24-105@105mm Basic White Balance: Fluorescent Temperature 3800 Tint +21 F o t o g r a f o w a n i e w R A W Kiedy używać plików JPEG albo TIFF Format JPEG (podobnie jak TIFF, który jednak zajmuje dużo więcej miejsca na karcie pamięci) znakomicie sprawdza się w przypadku zdjęć rodzinnych albo robionych na wakacjach (nie umniejszając ich wartości). Jednak tworząc dzieła sztuki, zwłaszcza w trudnych warunkach oświetleniowych, lepiej skorzystać z formatu RAW, który pozwala wydobyć ze zdjęcia to, co w nim najlepsze. R : --- f/4 1/2000s G : --- B : --- ISO 100 24-105@105mm Basic White Balance: As Shot Temperature 4550 Tint -3 Auto Default Exposure -1.95 Recovery 21 Fill Light 0 10 11 Shoot_Tip_006-117_PL.indd 10-11
Blokada ostrości Współczesne lustrzanki cyfrowe mają bardzo zaawansowane systemy autofokusa (AF), które znacznie ułatwiają życie fotografom. Czasem zdarza się jednak, że aparat nie jest w stanie ustawić ostrości na fotografowany obiekt (np. ze względu na brak kontrastu) albo że chcecie sfotografować obiekt znajdujący się poza centrum kadru, gdzie są domyślnie ustawione punkty AF. Choć bardziej profesjonalne aparaty pozwalają zmieniać położenie punktów AF tak, aby znalazły się w tym samym miejscu kadru, co obiekt, zwykle szybszą i prostszą metodą jest zastosowanie blokady ostrości zwłaszcza, że centralny punkt AF może być bardziej czuły i działać lepiej od innych w słabym świetle. Aby skorzystać z tej techniki, ustawcie swój obiekt w centrum kadru i zablokujcie na nim ostrość, wciskając do połowy spust migawki. Następnie przekomponujcie zdjęcie, trzymając przycisk cały czas wciśnięty do połowy. Kiedy ustawicie kompozycję, która wam odpowiada, wciśnijcie spust migawki do końca. Technika ta zapewnia zwykle dobre rezultaty, ale trzeba pamiętać o dwóch rzeczach. Po pierwsze, upewnijcie się, że po przekomponowaniu zdjęcia obiekt jest tak samo oddalony od aparatu, jak wcześniej w przeciwnym razie ostrość będzie ustawiona niepoprawnie. Po drugie, sprawdźcie, czy razem z ostrością wasz aparat nie blokuje ekspozycji. Jeśli tak jest, wasze zdjęcie może być niepoprawnie naświetlone. B l o k a d a o s t r o ś c i Pierwsze zdjęcie przedstawiające dziewczynkę na nadmuchiwanej orce zrobiono przy użyciu centralnego punktu AF. Do zrobienia drugiego zdjęcia wykorzystano ten sam punkt AF, ale tym razem zablokowano ostrość na dziewczynce, wciskając spust migawki do połowy. To pozwoliło fotografowi przekomponować zdjęcie i uzyskać bardziej dynamiczny rezultat bez ryzyka, że ostrość zostanie ustawiona na wodę zajmującą środek kadru. 12 13 Shoot_Tip_006-117_PL.indd 12-13
Autofokus: tryb ciągły i przewidujący Do fotografowania nieruchomych obiektów, takich jak portrety czy krajobrazy, doskonale nadaje się tryb zdjęć pojedynczych. Co jednak, jeśli chcemy sfotografować obiekt, który się porusza? Większość współczesnych aparatów wyposażona jest w tryb ciągłego autofokusa: po wciśnięciu spustu migawki do połowy aparat utrzymuje ostrość na fotografowanym obiekcie. Jeśli będziecie przesuwać aparat za obiektem tak, żeby znajdował się on w tym samym miejscu kadru, co wybrany punkt AF, w momencie zwolnienia migawki obiekt będzie ostry. Jeśli jednak chcecie sfotografować z niewielkiej odległości obiekt, który zbliża się do was stosunkowo szybko (np. rowerzystę), czas potrzebny na zwolnienie migawki choć wynoszący zaledwie ułamek sekundy wystarczy, żeby rowerzysta znalazł się poza strefą ostrości. Aby temu zapobiec, bardziej zaawansowane aparaty zostały wyposażone w funkcję autofokusa przewidującego. System ten szacuje prędkość, z jaką obiekt zbliża się do aparatu, i przy ustawianiu ostrości uwzględnia opóźnienie migawki innymi słowy przewiduje, gdzie obiekt będzie się znajdował się w momencie rejestrowania zdjęcia. A u t o f o k u s : t r y b c i ą g ł y i p r z e w i d u j ą c y 14 Jeśli obiekt porusza się w poprzek kadru, system AF lepiej sobie radzi z ustawianiem ostrości, ponieważ rzadziej musi ją korygować. W tej sekwencji zdjęć autofokus przewidujący zdołał utrzymać ostrość na fotografowanym obiekcie, mimo że poruszał się on niemal wprost na aparat. Shoot_Tip_006-117_PL.indd 14-15
Ręczne ustawianie ostrości Chociaż system autofokusa wbudowany w lustrzanki cyfrowe zazwyczaj dobrze sobie radzi z ustawianiem ostrości, istnieją sytuacje, w których trzeba przejść na tryb ręczny. Jeśli obiekt jest mało kontrastowy albo mniej więcej jednobarwny, aparat nie będzie miał dość wskazówek wizualnych, które pozwoliłyby mu porównać, jak piksele kontrastują ze sobą przy różnych ustawieniach ostrości. W związku z tym nie będzie w stanie znaleźć optymalnej odległości ogniskowania. Może się też zdarzyć, że ostrość nie zostanie ustawiona poprawnie ze względu na zbyt słabe światło, zwłaszcza jeśli obiekt znajduje się poza zasięgiem lampki AF. Poza tym niektórzy fotografowie wolą ustawiać ostrość ręcznie. Bez względu na powód, warto nauczyć się, jak szybko przełączyć swój aparat w tryb manualny. W wielu modelach można to zrobić bardzo łatwo za pomocą przycisku umieszczonego na obiektywie albo korpusie. W razie wątpliwości zajrzyjcie do instrukcji obsługi swojego aparatu. Jeśli fotografujecie zawody sportowe albo dynamiczne sceny, w których obiekt bardzo szybko przewija się przez kadr, ustawcie ręcznie ostrość na punkt, w którym pojawi się obiekt. Kiedy ujrzycie go w wizjerze, będziecie mogli zwolnić migawkę wiedząc, że obiekt będzie ostry. W przypadku określonych rodzajów szkła niektóre aparaty próbują ustawić ostrość na szybę, zamiast na znajdującą się za nią scenę. To zdjęcie zrobiono z samolotu lecącego nad Pirenejami. Fotograf podszedł jak najbliżej okna, ustawił ostrość ręcznie i zrobił kilka fotografii malowniczej scenerii rozciągającej się parę kilometrów niżej. System AF może mieć problemy w przypadku słabo oświetlonych scen, zwłaszcza jeśli znajdują się na nich mało kontrastowe obiekty. Jest to jedna z najczęstszych sytuacji, kiedy ostrość trzeba ustawić ręcznie. 16 17 R ę c z n e u s t a w i a n i e o s t r o ś c i Shoot_Tip_006-117_PL.indd 16-17
Shoot_Tip_006-117_PL.indd 18-19
Predefiniowane ustawienia balansu bieli Tych, którzy dopiero rozpoczynają przygodę z fotografią cyfrową, dyskusje o balansie bieli mogą przyprawić o zawrót głowy. Mówiąc krótko, balans bieli określa ogólne zabarwienie światła, w którym robione są zdjęcia. Na przykład światło podczas widowiskowego zachodu słońca będzie zabarwione wyraźnie na czerwono, natomiast światło używane do oświetlania domów, np. emitowane przez niektóre żarówki, może być pomarańczowe. Nasze oczy tak dobrze nauczyły się korygować te zabarwienia, że często nie jesteśmy ich nawet świadomi. Jeśli takiej korekty nie wprowadzi się w aparacie, kolor biały nie zostanie zarejestrowany jako biały (stąd określenie balans bieli ). W przypadku zachodu słońca biały będzie miał odcień różowy, a w świetle żarowym może zabarwić się na pomarańczowo. Funkcja automatycznego balansu bieli pozwala zwykle uzyskać całkiem dobre rezultaty, dlatego najlepiej jest włączyć ją na stałe. Jednak w warunkach ekstremalnych konieczne może okazać się włączenie jednego z predefiniowanych ustawień, które zapewniają wierniejsze odwzorowanie barw. Typowe ustawienia to: światło słoneczne; pochmurny dzień/zmierzch/zachód słońca; cień; światło żarowe; światło jarzeniowe; lampa błyskowa. Basic White Balance: As Shot Temperature 4750 Tint +10 Auto Default Exposure 0.00 Recovery 0 Fill Light 0 Blacks 5 Brightness +50 Contrast +25 Clarity 0 Vibrance 0 Format RAW Jeśli korzystacie z formatu RAW, podczas robienia zdjęcia możecie wybrać dowolne ustawienie balansu bieli. Gdyby rezultat was nie zadowolił, możecie balans bieli zmienić później na komputerze, bez straty dla jakości obrazu. Na pierwszym zdjęciu stalaktytów światło żarowe oświetlające jaskinię nadało obrazowi bardzo nieprzyjemne pomarańczowe zabarwienie. Zdjęcie zrobione z balansem bieli ustawionym na Światło żarowe jest dużo lepsze, co widać po białym kolorze ubrań. Dominanta barwna na zdjęciu jest w większości wypadków niepożądana. Jeśli jednak fotografujecie zachód słońca, wybranie ustawienia balansu bieli, które poprawi pomarańczową poświatę, może negatywnie wpłynąć na naturalną, wywołującą emocje kolorystykę zdjęcia. P r e d e f i n i o w a n e u s t a w i e n i a b a l a n s u b i e l i Saturation 0 20 21 Shoot_Tip_006-117_PL.indd 20-21
Ręczny balans bieli Jeśli zależy wam na precyzyjnym ustawieniu balansu bieli w nietypowym lub mieszanym oświetleniu, możecie skorzystać z ręcznego balansu bieli. Wybierzcie tę funkcję w swoim aparacie (ma ją większość współczesnych lustrzanek cyfrowych), a następnie umieśćcie przed obiektywem jakiś biały przedmiot, żeby aparat mógł się zorientować, jak kolor biały wygląda w danych warunkach oświetleniowych. W przypadku niektórych aparatów wystarczy upewnić się, że biały przedmiot wystarczy kartka papieru wypełnia większą część wizjera, a następnie zrobić zdjęcie. Aparat zapisze to ustawienie w menu balansu bieli, skąd będzie je można później wybrać podczas pracy w takim samym oświetleniu. W przypadku innych aparatów po skierowaniu obiektywu na białą kartkę trzeba nacisnąć przycisk balansu bieli nowe ustawienie zostanie zastosowane do kolejnych zdjęć. To, jak działa ręczny balans bieli w waszym aparacie, możecie sprawdzić w instrukcji. Niektóre aparaty wykorzystują do tego celu szarą kartę, ale metoda jest identyczna. Poszukajcie odcieni szarości W większości scen występuje gdzieś przynajmniej jeden mały obszar neutralnej szarości (tutaj zaznaczony czerwonymi kółkami). Możecie go wykorzystać jako punkt odniesienia pozwalający precyzyjnie ustawić balans bieli zwłaszcza, jeśli ręczne konfigurowanie aparatu za pomocą białej albo szarej karty jest w danej sytuacji niepraktyczne. Zapamiętajcie, gdzie znajduje się szary przedmiot lub obszar, i podczas edytowania zdjęcia w programie graficznym wykorzystajcie go jako punkt odniesienia. Również i w tym przypadku najlepiej korzystać z formatu RAW, gdyby zaszła potrzeba późniejszej modyfikacji barw. R ę c z n y b a l a n s b i e l i Aparat przygotowany do ręcznego ustawienia balansu bieli za pomocą białej kartki. 22 Shoot_Tip_006-117_PL.indd 22-23 6/6/11 2:17 PM
Czas naświetlania Czas naświetlania ma wpływ na ekspozycję, ale może być również wykorzystany do kontrolowania tego, jak obiekt przedstawiony jest na zdjęciu. W normalnych okolicznościach mierzony jest w ułamkach sekundy. Wartości przysłony Pełne stopnie ½ działki ¹ ³ działki f/1,4 f/1,6 f/1,7 f/1,8 f/2 f/2,2 f/2,4 f/2,5 f/2,8 f/3,2 f/3,4 f/3,6 f/4 f/4,5 f/4,8 f/5 f/5,6 f/6,3 f/6,7 f/7,18 f/8 f/9 f/9,5 f/10 f/11 f/12 f/13 f/14 f/16 f/18 f/19 f/20 f/22 Do ustawienia ekspozycji wykorzystuje się kombinację czasu naświetlania i wartości przysłony. Jeśli skrócicie czas naświetlania, będziecie musieli ustawić szerszy otwór przysłony (mniejszą wartość), żeby ekspozycja pozostała taka sama. Do określenia wartości przysłony używa się stopni przysłony, które określają średnicę otworu przysłony w stosunku do ogniskowej obiektywu. Np. w przypadku obiektywu zoom ustawionego na 40 mm przysłona f/8 oznacza, że średnica otworu wynosi 5 mm (40 dzielone przez 8). Dlatego właśnie otwór przysłony określony liczbą f/8 jest mniejszy niż f/4. Średni 1/45 s Kryształki cukru zmieniły się w białe linie wyznaczające trasę ich spadania. Długi 1/4 s Sypiący się cukier zmienił się w białą mgiełkę. Krótki 1/750 s Dzięki krótkiemu czasowi naświetlania widoczne stały się pojedyncze kryształki, choć ruch nie został całkiem zamrożony. 24 25 C z a s n a ś w i e t l a n i a Shoot_Tip_006-117_PL.indd 24-25 6/6/11 2:17 PM