Sprawozdanie z posiedzenia grupy roboczej ds. zasobów genetycznych w rolnictwie w dniach 19-20 stycznia 2017 r. Imię i nazwisko przedstawiciela Polski na posiedzenie: Dorota Nowosielska Ministerstwo / urząd / Stałe przedstawicielstwo RP przy UE: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Komórka organizacyjna: Dep. Hodowli i Ochrony Roślin w MRiRW Numer telefonu: 22 623 26 12 Numer faksu: 22 623 17 81 Adres poczty elektronicznej: dorota.nowosielska@minrol.gov.pl Imię i nazwisko przedstawiciela Polski na posiedzenie: Jerzy Henryk Czembor Ministerstwo / urząd / Stałe przedstawicielstwo RP przy UE: Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin - PIB Komórka organizacyjna: Krajowe Centrum Roślinnych Zasobów Genowych Numer telefonu: 22 733 46 52 Numer faksu: 22 733 46 49 Adres poczty elektronicznej: j.h.czembor@ihar.edu.pl Imię i nazwisko przedstawiciela Polski na posiedzenie: Elżbieta Martyniuk Ministerstwo / urząd / Stałe przedstawicielstwo RP przy UE: Instytut Zootechniki - PIB Komórka organizacyjna: Instytut Zootechniki - PIB Numer telefonu: 22 623 17 14 Numer faksu: 22 623 10 56 Adres poczty elektronicznej: elzbieta_martyniuk @sggw.pl Celem spotkania było omówienie z przedstawicielami krajów Unii Europejskiej stanowisk do dokumentów opracowanych na 16-stą, Regularną Sesję Komisji ds. Zasobów Genetycznych dla Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) w Rzymie w dniach 30 stycznia - 3 lutego 2017 r. Po spotkaniu grupy roboczej w Brukseli stanowiska będą jeszcze modyfikowane i uzupełniane drogą elektroniczną, a ich ostateczne wersje będą zatwierdzane na spotkaniu koordynacyjnym regionu europejskiego - ERG, 29 stycznia, w dniu poprzedzającym sesję. Do krajów unijnych dołączą Szwajcaria, Norwegia oraz szereg innych, często aktywnych państw spoza UE. Może mieć to znaczący wpływ na przekaz wyrażony w stanowisku regionu. Podczas 16 sesji Komisji FAO będzie rozpatrywanych i zatwierdzanych łącznie 17 stanowisk regionu europejskiego ERG /UE. Wśród nich pięć ma charakter międzysektorowy, trzy dotyczą zasobów genetycznych roślin, dwa zwierząt gospodarskich, dwa stanowiska są na temat leśnych zasobów genetycznych, dwa dotyczące wodnych zasobów genetycznych oraz po jednym na temat różnorodności biologicznej mikroorganizmów i bezkręgowców oraz współpracy z międzynarodowymi instrumentami i organizacjami. Agenda sesji Komisji przewiduje pracę nad następującymi obszarami: PUNKT 2 SPRAWY MIĘDZYSEKTOROWE 1
PUNKT 2.1 Światowy Raport nt. stanu różnorodności biologicznej w zakresie wyżywienia i rolnictwa. PUNKT 2.2 Rola różnorodności biologicznej dla bezpieczeństwa żywnościowego. PUNKT 2.3 Dostęp i podział korzyści zasobów genetycznych dla wyżywienia i rolnictwa. PUNKT 2.4 Przegląd Programu Pracy w zakresie zmiany klimatu i roli zasobów genetycznych dla wyżywienia i rolnictwa. PUNKT 2.5 Przegląd realizacji celów i wskaźników dla różnorodności biologicznej w odniesieniu do wyżywienia i rolnictwa. Przedstawiciel Polski (Elżbieta Martyniuk) jako wiodący ekspert dla punktu 2.3. przedstawiła obszerny position paper, obejmujący historię dotychczasowych prac Komisji ds. Zasobów Genetycznych dla Wyżywienia i Rolnictwa, zawierający istotne z punktu widzenia prac Komisji decyzje podjęte podczas trzynastego posiedzenia Stron Konwencji o różnorodności biologicznej (CBD COP 13) oraz drugiego posiedzenia Stron Protokołu z Nagoi COP/MOP2 NP (Cancun, 4-18 grudnia 2016 r.) oraz analizę rekomendacji zawartych w dokumencie roboczym przygotowanym przez Sekretariat Komisji. Ze względu na fakt, że kwestie dostępu do zasobów i dzielenia się korzyściami są złożone i mają wiele implikacji, do wypracowania stanowiska UE konieczna była dyskusja podczas posiedzenia Grupy Roboczej. Kwestie do uzgodnienia obejmują tryb dalszych prac Komisji w zakresie ABS, przede wszystkim zorganizowanie Międzynarodowych Warsztatów dotyczących ABS i zasobów genetycznych dla wyżywienia i rolnictwa, a następnie bezpośrednio po warsztatach posiedzeń członków biur Międzyrządowych Grup Roboczych (ds. zasobów genetycznych roślin, zwierząt, lasów i organizmów wodnych). Celem tego procesu było wypracowanie specyficznych dla poszczególnych sektorów elementów dotyczących ABS, jako materiału do dalszych analiz podczas posiedzenia Zespołu Ekspertów ds. ABS, powołanego wcześniej przez Komisję. Wypracowania stanowiska wymagała także kwestia związku miedzy informacja cyfrową, a ABS i wdrażaniem Protokołu z Nagoi. Przedstawiciel Polski w świetle szerokiej debaty podczas pierwszego dnia obrad przygotował najważniejsze punkty do omówienia, tzw. speaking points, które były następnie dyskutowane podczas drugiego dnia obrad. Uzgodniono stanowisko co do wszystkich aspektów prac Komisji w zakresie ABS. Przedstawiciele Polski, z uwagi na zaangażowanie w tę tematykę na poprzednich sesjach Komisji, pełnili również rolę ekspertów wspomagających dla punktów 2.2, 2.4. PUNKT 3 WODNE ZASOBY GENETYCZNE PUNKT 3.1 Raport z 1 sesji Doraźnej Międzyrządowej Technicznej Grupy Roboczej ds. Wodnych Zasobów Genetycznych dla wyżywienia i rolnictwa. PUNKT 3.2 Światowy Raport o stanie zasobów genetycznych wód dla wyżywienia i rolnictwa. W tym punkcie programu wyrażono zadowolenie z postępu prac nad Światowym Raportem o stanie zasobów genetycznych wód dla wyżywienia i rolnictwa. Region europejski popiera 2
wysiłki Sekretariatu zmierzające do uzyskania zaległych raportów krajowych od państw członkowskich, które jeszcze nie złożyły raportu, w terminie do marca 2017 r. Dotychczas przedstawiciele Polski nie zgłosili się do prac w tym punkcie programu. PUNKT 4. ZASOBY GENETYCZNE ZWIERZĄT GOSPODARSKICH PUNKT 4.1 Raport z 9 sesji Międzyrządowej Technicznej Grupy Roboczej ds. Zasobów Genetycznych Zwierząt gospodarskich dla wyżywienia i rolnictwa. PUNKT 4.2 Przegląd Światowego Planu Działania dla Zasobów Genetycznych Zwierząt gospodarskich. Przedstawiciele Polski aktywnie uczestniczyli w 9 sesji Międzyrządowej Technicznej Grupy Roboczej ds. zasobów genetycznych zwierząt, która odbyła się w lipcu 2016 r. Stąd też, Polska, jako członek tej grupy, podjęła się roli wspomagającej delegacji dla punktu 4.1. oraz 4.2. agendy. Rolę wiodąca w tym obszarze pełni Słowenia, ze względu na prowadzenie Sekretariatu Europejskiego Ośrodka Koordynacyjnego ds. zasobów genetycznych zwierząt. Dyskusja w tym obszarze dotyczyła rekomendacji Międzyrządowej Grupy Roboczej ds. zasobów genetycznych zwierząt w zakresie uaktualniania Światowego Planu Działań na rzecz Zasobów Genetycznych Zwierząt, który przyjęty był w 2007 roku w Interlaken. Plan ten jest nadal obowiązujący i kraje są zdecydowane dalej go wdrażać. W świetle przygotowania Drugiego Raportu o stanie zasobów genetycznych zwierząt w świecie w 2015 roku został on uzupełniony o kilka aktualnych, dodatkowych elementów. W świetle dyskusji poprawione zostały stanowiska przygotowane do tego punktu agendy. PUNKT 5 ROŚLINNE ZASOBY GENETYCZNE PUNKT 5.1 Raport z 8 sesji Międzyrządowej Technicznej Grupy Roboczej ds. Roślinnych Zasobów Genetycznych dla wyżywienia i rolnictwa. PUNKT 5.2 Wdrażanie Drugiego Globalnego Planu Działań dla Roślinnych Zasobów Genetycznych dla Wyżywienia i Rolnictwa (2GPA). PUNKT 5.3 Przygotowanie Trzeciego Światowego Raportu o stanie roślinnych zasobów genetycznych dla wyżywienia i rolnictwa. Przedstawiciele Polski uczestniczyli w 8 sesji Międzyrządowej Technicznej Grupy Roboczej ds. zasobów genetycznych roślin, która odbyła się w czerwcu 2016 r. Stąd też podjęli się roli ekspertów wspomagających dla punktów 5.1, 5.2 oraz 5.3. Rolę wiodąca w tym obszarze pełni Holandia, ze względu na członkostwo w Międzyrządowej Technicznej Grupy Roboczej. Dyskusja w tym obszarze dotyczyła będzie przede wszystkim rekomendacji Międzyrządowej Grupy Roboczej ds. zasobów genetycznych roślin w zakresie Wdrażanie Drugiego Globalnego Planu Działań dla Roślinnych Zasobów Genetycznych dla Wyżywienia i Rolnictwa (2GPA), który przyjęty był w 2011 roku oraz przygotowania Trzeciego Światowego Raportu o stanie roślinnych zasobów genetycznych dla wyżywienia i rolnictwa. Grupa robocza w czerwcu 2016 r. krytycznie odniosła się do wysokiego poziomu 3
szczegółów wymaganych przez system raportowania i zaleciła uproszczenie systemu na potrzeby kolejnego okresu raportowania. Rekomendowane jest wydłużenie terminu raportowania za okres styczeń 2012 - czerwiec 2014 do grudnia 2017 r. Zaproponowano nawet uproszczenie sytemu w tym okresie, ale przedstawiciel Polski zwrócił uwagę, że w tym przypadku trudni byłoby porównywać dane spływające w nowym systemie z danymi, które już zostały przedłożone przez 35 krajów. Kwestia ta będzie jeszcze dyskutowana w Rzymie. W kwestii oceny krajowego wdrażania 2 GPA, grupa zgodziła się, że za wcześnie jest na wyciąganie wniosków, gdyż potrzebna jest większa liczba krajowych raportów. Grupa wyraziła zaniepokojenie dużą liczbą obiektów w kolekcjach banków genów, które wymagają regeneracji, podczas gdy brakuje środków na ten cel. Zarekomendowała więc racjonalizację kolekcji na krajowym, regionalnym i światowym poziomie. Zdecydowała też, że FAO zostanie poproszone o kontynuowanie monitorowania tej kwestii. W odniesieniu do działań FAO wspierających realizację 2 GPA grupa zaleca Komisji poproszenie FAO o wsparcie krajów w ich wysiłkach, aby zachowywać zasoby genetyczne roślin in situ i w gospodarstwach rolnych, w tym dzikich krewnych uprawnych, oraz o wsparcie we wzmocnieniu powiązań i komplementarności między ochrony ex situ oraz in situ Odnośnie procesu przygotowania Trzeciego Światowego Raportu o stanie roślinnych zasobów genetycznych dla wyżywienia i rolnictwa, grupa podkreśliła znaczenie procesu monitorowania 2GPA dla raportowania celu 2.5. Celów Zrównoważonego Rozwoju - Sustainable Development Goals (SDGs) Agendy na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030 ONZ. (Cel 2: Wyeliminować głód, zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe i lepsze odżywianie, promować zrównoważone rolnictwo. Cel szczegółowy 2.5.: Do 2020 roku, utrzymanie różnorodności genetycznej nasion, roślin uprawnych i hodowlanych, zwierząt gospodarskich oraz pokrewnych im gatunków dzikich, w tym poprzez solidnie zarządzane i zdywersyfikowane banki nasion i roślin na szczeblu krajowym, regionalnym i międzynarodowym, a także promowanie dostępu do zasobów genetycznych i sprawiedliwego podziału korzyści wynikających z wykorzystywania zasobów genetycznych oraz związanej z nimi tradycyjnej wiedzy ). Podczas gdy grupa zgodziła się z na przesunięcie terminu składania krajowych raportów o stanie roślinnych zasobów genetycznych dla wyżywienia i rolnictwa do roku 2020, co wiąże się z przyjęciem Światowego raportu podczas 19 sesji Komisji w roku 2023, uzgodniła, że Komisja zostanie poproszona o wyjaśnienie, jak będzie przebiegał proces przygotowania 3 GPA, obecnie wyznaczonego do przygotowania na rok 2025. PUNKT 6 LEŚNE ZASOBY GENETYCZNE PUNKT 6.1 Raport z 4 sesji Międzyrządowej Technicznej Grupy Roboczej ds. Leśnych Zasobów Genetycznych. PUNKT 6.2 Wdrażanie Globalnego Planu Działań na rzecz Ochrony, Zrównoważonego Wykorzystania i rozwoju Leśnych Zasobów Genetycznych. 4
Przedstawiciele Polski uczestniczyli w 4 sesji Międzyrządowej Technicznej Grupy Roboczej ds. leśnych zasobów genetycznych FGR, która odbyła się w maju 2016 r. Stąd też podjęli się roli wspomagających ekspertów dla punktów 6.1 i 6.2. Delegacją przewodnią stanowisk dotyczących leśnych zasobów genowych była Finlandia, wspomagana przez Niemcy. Podczas spotkania dyskutowana była ostateczna wersja stanowisk państw członkowskich EU w sprawie Statusu wdrażania Globalnego Planu Działań (GPA) dla zachowania, zrównoważonego użytkowania i rozwoju leśnych zasobów genetycznych, jak również Monitoringu wdrażania GPA (punkt 6.2). Zaprezentowane zostały także stanowiska EU/ERG opracowane na podstawie Raportu z IV Sesji ITWG FGR w maju 2016 roku w Rzymie (punkt 6.1). Grupa robocza dokonała przeglądu celów i wskaźników dla FGR, a także zwróciła się z rekomendacją do Komisji FAO o przygotowanie projektu Przewodnika dla Przygotowania Krajowego Raportu o Postępie we wdrażaniu GPA. Zaproponowano także zaakcentowanie w kolejnym, Drugim Raporcie Światowym o Leśnych Zasobach Genetycznych (FGR), poza prezentacją samych zasobów genetycznych, wkładu państw członkowskich dla zachowania, zrównoważonego użytkowania i rozwoju FGR. PUNKT 7 MIKROORGANIZMY I BEZKRĘGOWCE Do przygotowania tego punktu programu zgłosiła się Irlandia, a delegacją wspierającą jest Szwecja. ERG wyraża zadowolenie, że ta ważna dla wyżywienia i rolnictwa grupa organizmów została ujęta w pracy Komisji, w szczególności grzyby i bakterie, ale także zapylacze. PUNKT 8 WDRAŻANIE WIELOLETNIEGO PROGRAMU PRACY Do przygotowania tego punktu programu zgłosiła się Irlandia. Przedstawiciel Polski (Elżbieta Martyniuk) zobowiązał się do przygotowania tzw. speaking points to tego punktu agendy w świetle dyskusji podczas posiedzenia Grupy Roboczej w Brukseli i uzgodnionego stanowiska do dalszej pracy Komisji w poszczególnych sektorach zasobów genetycznych dla wyżywienia i rolnictwa oraz w zakresie obszarów horyzontalnych. W dokumencie roboczym przedstawiono nowy Plan Strategiczny Konwencji, którego cele były ściśle powiązane z celami Agendy na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030. W dyskusji uznano, ze celami Komisji jest przede wszystkim wdrażania Światowych Planów działań na rzecz zasobów genetycznych roślin, zwierząt i lasów. Uzgodniono, że stosowanie wskaźników już ustanowionych dla monitorowania istniejących Planów Działań jest właściwe w procesie raportowania. Przedstawiciel Polski uczestniczył w przygotowaniu poprawionych speaking points do tego punktu agendy po zakończeniu obrad. PUNKT 9 WSPÓŁPRACA Z MIĘDZYNARODOWYMI INSTRUMENTAMI I ORGANIZACJAMI Do przygotowania tego punktu programu zgłosiła się Austria, a delegacją wspierającą są Włochy. 5
Grupa podkreśliła znaczenie wzmocnienia synergii i współpracy pomiędzy Komisją i jej partnerskimi organizacjami. Zaleciła dalsze otrzymywanie przez Komisję raportów od ww., stosownych organizacji dla ułatwienia jej prac nad zasobami genetycznymi. Wyraziła uznanie dla ważnej pracy, która jest wykonywana przez różne organizacje międzynarodowe, w zakresie wspierania długoterminowej ochrony i dostępności różnorodności upraw, regeneracji zagrożonych kolekcji, namnażania i bezpiecznego przechowywania zasobów, oceny zbiorów, opracowanie systemu informacji, badań na roślinach rozmnażanych wegetatywnie i w zakresie dostosowania rolnictwa do zmian klimatycznych Grupa zarekomendowała Komisji do wzięcia pod uwagę prac trwających w FAO w dziedzinie Agroekologii, zwłaszcza w procesie przygotowywania Światowego raportu o bioróżnorodności dla wyżywienia i rolnictwa. Imię i nazwisko: Dorota Nowosielska (wstęp, punkt 5.1, 5.2, 5.3,9) Ministerstwo / urząd: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Komórka organizacyjna: Departament Hodowli i Ochrony Roślin Imię i nazwisko: Elżbieta Martyniuk (punkt 2.3, 4.1,4.2, 8) Komórka organizacyjna: Instytut Zootechniki PIB Akceptował: Dyrektor Departamentu Hodowli i Ochrony Roślin: Dyrektor Departamentu Bezpieczeństwa Żywności i Weterynarii: Ministerstwo / urząd: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Komórka organizacyjna: Departament Hodowli i Ochrony Roślin Komórka organizacyjna: Departament Bezpieczeństwa Żywności i Weterynarii Data: 6