WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Przygotował: Stanisław Lenard ROZKŁAD MATERIAŁU Z WOS-u DLA KLAS PIERWSZYCH Rok szk. 2013/2014 1 godzina lekcyjna tygodniowo SEMESTR I WRZESIEŃ/PAŹDZIERNIK I. OBYWATEL. /9 godz./ 1. Obywatelstwo polskie i unijne. (Obywatelstwo polskie i unijne, Nabycie i uzyskanie obywatelstwa, Obywatelstwo polskie, Obywatelstwo unijne, Społeczeństwo obywatelskie, Obywatelskie nieposłuszeństwo;) 2. Proces wyborczy. (Relacje władza-obywatel, Formy sprawowania władzy przez obywateli, Prawo wyborcze, Cenzus wyborczy, Przymiotniki wyborcze, Głosowanie poza miejscem zamieszkania, Referendum, Referendum ogólnokrajowe, Referendum lokalne;) 3. Życie publiczne. (Czym jest życie publiczne, Inicjatywa obywatelska, Petycje, Petycja a list otwarty, Manifestacje, demonstracje i pikiety, Strajki;) 4. Jak załatwić sprawę w urzędzie. (Administracja publiczna, Administracja samorządowa, Jak uzyskać dowód osobisty, Paszport, Paszport dyplomatyczny i służbowy, Prawo jazdy, Rejestracja pojazdu;) 5. Informacja publiczna i e-urząd. (Informacja publiczna, Charakterystyka informacji publicznej, Prawa obywatela wobec urzędu, Podanie urzędowe, Warunki skutecznego załatwienia sprawy, Odwołanie od decyzji, E-urząd, Elektroniczna Platforma Usług Administracji Publicznej (epuap);) Praca klasowa z działu Obywatel. LISTOPAD/GRUDZIEŃ/STYCZEŃ II. PRAWO. /1/ 1. Prawo i jego funkcje. (Definicja prawa, Norma prawna a przepis prawny, Prawo naturalne i pozytywne, Praworządność, Rodziny prawa, Zasady prawa, Kultura prawna;) 2. Źródła i obszary prawa. (Źródła prawa, Źródła poznania prawa, Prawo wspólnotowe jako źródło prawa w Polsce, Prawo wewnętrzne, Prawo międzynarodowe, Prawo publiczne, Prawo prywatne, Prawo materialne i formalne, Stosowanie prawa;) 1
3. Gałęzie prawa wewnętrznego. (Polskie prawo wewnętrzne, Prawo karne, Zasady prawa karnego, Prawo cywilne, Prawo administracyjne, Osoba prawna, Akt administracyjny;) 4. Władza sądownicza w Polsce. (Charakterystyka władzy sądowniczej, Dwuinstancyjność sądownictwa, Krajowa Rada Sądownictwa, Sąd Najwyższy, Sądy powszechne, Sędziowie sądów powszechnych, Ławnicy, Sądy administracyjne i wojskowe, Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu;) 5. Postępowanie sądowe. (Czym jest postępowanie sądowe?, Sprawy karne, Sprawy administracyjne, Proces cywilny, Pozew w procesie cywilnym, Proces karny, Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, Sądy polubowne;) 6. Organy ścigania. (Prokuratura, Struktura prokuratury, Zadania prokuratorów, Krajowa Rada Prokuratury Instytucja policji, Zadania policji, Działalność i uprawnienia policji, Dzielnicowy, Prokuratura i policja w postępowaniu karnym, Formy postępowania przygotowawczego, Interpol;) 7. Nieletni wobec prawa. (Kto to jest nieletni?, Odpowiedzialność prawna nieletnich, Sądy rodzinne, Sprzedaż narkotyków przepisy prawne, Sprzedaż alkoholu nieletnim przepisy prawne, Palenie w miejscach publicznych, Proces resocjalizacji;) Praca klasowa z działu Prawo. SEMESTR II LUTY/MARZEC III. PRAWA CZŁOWIEKA. /6 godz./ 1. Czym są prawa człowieka. (Prawa człowieka, Historia praw człowieka, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Generacje praw człowieka, Prawa człowieka dokumenty, Prawa człowieka instytucje, Konwencja Praw Dziecka;) 2. Międzynarodowy system ochrony praw człowieka. (System ochrony praw człowieka, Organizacja Praw Człowieka, Rada Europy, Unia Europejska, Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) w Strasburgu, Zadania ETPC, Europejska Karta Społeczna, Urząd Komisarza Praw Człowieka Rady Europy, Unia Europejska a prawa człowieka, Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE), Prawa człowieka a organizacje pozarządowe, Amnesty International, Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Human Rights Watch;) 2
3. Ochrona praw i wolności w Polsce. (Prawa człowieka w Konstytucji RP, Urząd Rzecznika Praw Obywatelskich, Urząd Rzecznika Praw dziecka, Prawo do prywatności, Prawa jednostki w kontaktach z mediami, Skarga konstytucyjna;) 4. Łamanie praw człowieka. (Dlaczego łamane są prawa człowieka?, Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych, Łamanie praw kobiet, Łamanie praw dziecka, Wolność wyznania, Problem uchodźców, Łamanie praw człowieka w Europie, Nacjonalizm i szowinizm, Rasizm i antysemityzm, Ksenofobia, Dopuszczalne ograniczenia praw człowieka;) Praca klasowa z działu Prawa człowieka. KWIECIEŃ/MAJ/CZERWIEC IV. EDUKACJA I PRACA. /9 godz./ 1. System edukacji w Polsce. (Charakterystyka polskiego systemu edukacji, Zadania MEN i samorządów, Zadania szkoły, Statut i inne szkolne dokumenty, Postępowanie w sytuacji złamania praw ucznia, Konsekwencje łamania praw w szkole;) 2. Polskie szkoły wyższe. (Organizacja studiów system boloński, Zalety i wady systemu bolońskiego, Wybór kierunku studiów, Zasady przyjmowania kandydatów na uczelnie wyższe, Warunki przyjęć na uczelnie, Edukacyjne programy unijne, Program Comenius;) 3. Kształcenie za granicą. (Możliwości kształcenia za granicą, Matura międzynarodowa, Program matury międzynarodowej;) 4. Podróżowanie po Europie i świecie. (Obywatel w podróży, Polak za granicą, Utrata dokumentów za granicą, Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego, Strefa Schengen, Granice zewnętrzne i wewnętrzne strefy Schengen, Charakterystyka zjawiska terroryzmu;) 5. Praca w Polsce i za granicą. (Praca młodzieży w UE, Europejski Pakt na Rzecz Młodzieży, Dziecko i młodociany, Praca młodocianych w Polsce, Praca w Wielkiej Brytanii, Podatki, Umowy, Europass, Powrót do kraju;) Praca klasowa z działu Edukacja i praca. Razem: ok. 37-38 godz. 3
ROZKŁAD MATERIAŁU Z WOS-u DLA KLAS DRUGICH Rok szk. 2013/2014 4 godziny tygodniowo SEMESTR I Profil rozszerzony WRZESIEŃ/PAŹDZIERNIK I. SPOŁECZEŃSTWO. /3/ 1. Życie zbiorowe i jego reguły. (Czym jest socjologia?, Formy życia społecznego, Elementy więzi społecznych, Formy zbiorowości, Normy społeczne, Instytucje społeczne, Zjawisko anomii, Konflikty społeczne, Rozwiązywanie konfliktów;) 2. Socjalizacja i kontrola społeczna. (Człowiek istotą społeczną, Socjalizacja i jej etapy, Socjalizacja pierwotna i wtórna, Modele socjalizacji, Czynniki socjalizacji, Czym jest kontrola społeczna?, Środki i granice kontroli społecznej, Teoria stygmatyzacji społecznej, Resocjalizacja;) 3. Grupy społeczne. (Czym jest grupa społeczna?, Czynniki grupotwórcze, Funkcjonowanie małej grupy społecznej, Liczebność i interakcja w grupie społecznej, Więzi i cel grupy społecznej, Wartości i normy w grupie społecznej, Poczucie odrębności i wspólnoty, Pozycja i rola społeczna, Status społeczny, Grupy odniesienia;) 4. Rodzina. (Rodzina w ujęciu historycznym, Rodzina współczesna, Cechy i funkcjonowanie współczesnej rodziny, Modele rodziny, Nowe formy rodziny, Realizacja funkcji przez rodziny współczesne, Sytuacja współczesnej rodziny;) 5. Podziały społeczne. (Zróżnicowanie społeczne, Charakter stratyfikacji społecznej, Struktura i warstwa społeczna,, Struktura klasowo-warstwowa, Struktura społecznozawodowa, Struktura klasowo-warstwowa społeczeństwa polskiego w PRL, Struktura klasowo-warstwowa współczesnej Polski, Ruchliwość społeczna, Przyczyny nierówności społecznych;) 6. Problemy życia społecznego w Polsce. (Zjawisko wykluczenia społecznego, Następstwa wykluczenia społecznego, Problem bezrobocia, Przyczyny i skutki bezrobocia, Zwalczanie bezrobocia, Sytuacja niepełnosprawnych, Perspektywy ludzi młodych, Możliwości rozwiązania głównych problemów społecznych w Polsce;) 7. Zmiana społeczna. (Pojęcie i przyczyny zmian społecznych, Reakcje na zmiany społeczne, Typy społeczeństw, Społeczeństwo współczesne, Formy zmian społecznych: rewolucja, 4
Formy zmian społecznych: reformy, Ruchy społeczne, Ruch kobiet, Współczesne ruchy kobiet, Ruch niepodległościowy, Ruch praw obywatelskich,;) 8. Naród i mniejszości narodowe. (Czynniki narodowotwórcze, Koncepcje narodu, Tożsamość narodowa, Postawy wobec ojczyzny i narodu, Szowinizm i rasizm, Antysemityzm, Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce, Sytuacja prawna mniejszości etnicznych i narodowych. LISTOPAD 9. Procesy narodowościowe i społeczne. (Integracja w świecie zachodnim, Charakterystyka konfliktów między narodami, Konflikt w byłej Jugosławii, Polityka państw wobec imigrantów, Integracja kulturowa i polityka integracji, Przeszkody w procesie integracji imigrantów w Europie, Imigranci w Polsce;) 10. Praca klasowa obejmująca materiał punktów 1-9. GRUDZIEŃ/STYCZEŃ II. PAŃSTWO I POLITYKA. /2/ 11. Instytucja państwa. (Czym jest państwo, Definicja państwa, Geneza państwa starożytność i średniowiecze, Teorie nowożytne, Funkcje państwa, Cechy państwa, Cechy państwa, Prawomocność władzy, Państwo a naród;) 12. Obywatel a obywatelstwo. (Pojęcie obywatelstwa, Wzorce obywatelstwa starożytność, Wzorce obywatelstwa średniowiecze, Wzorce obywatelstwa nowożytność, Nabywanie i zrzekanie się polskiego obywatelstwa, Obywatelstwo a narodowość, Prawa i obowiązki obywatela polskiego, Obywatelskie nieposłuszeństwo, Obywatelskość;) 13. Polityka i kultura polityczna. (Czym jest polityka, Politycy przywódcy polityczni, mężowie stanu, Polityka a moralność, Czym jest kultura polityczna, Kultura polityczna społeczeństwa, Kultura polityczna w Polsce;) 14. Ideologie, doktryny i programy polityczne. (Światopogląd i ideologia, Prawica i lewica, Ideologie totalitarne, Faszyzm, Nazizm, Komunizm, Doktryna konserwatywna, Doktryna liberalna, Doktryna socjalistyczna, Socjaldemokracja, Chrześcijańska demokracja;) 5 godz. 15. Systemy partyjne. (Czym jest partia polityczna, Jak powstają partie?, Funkcje partii politycznych, Rodzaje partii politycznych, Systemy partyjne, System partyjny a system wyborczy;) 5
16. Społeczeństwo obywatelskie. (Termin społeczeństwo obywatelskie, Współczesne rozumienie społeczeństwa obywatelskiego, Kapitał społeczny, Organizacje pozarządowe w Polsce, Organizacje pożytku publicznego;) 17. Praca klasowa obejmująca materiał punktów 11-16. SEMESTR II LUTY/MARZEC III. MODELE DEMOKRACJI. /18 godz./ 18. Demokracja zasady i procedury. (Jak zdefiniować demokrację, Wartości będące fundamentem współczesnej demokracji, Zasady demokracji, Fale demokratyzacji, Demokratyczne wybory, Formy demokracji bezpośredniej, Polskie tradycje demokratyczne;) 19. Modele ustrojowe państw demokratycznych. (Formy współczesnych państw, Formy państw złożonych, Modele ustrojowe państw demokratycznych, System parlamentarnogabinetowy, System kanclerski, System prezydencki, System półprezydencki, System parlamentarno-komitetowy, Stosunki między władzą świecką a władzą duchowną, Relacje państwo-kościół w Polsce;) 20. Władza ustawodawcza w państwie demokratycznym. (Aparat państwowy, Parlament i jego funkcje, Struktura parlamentu, Funkcjonowanie parlamentu, Wybory parlamentarne, Mandat parlamentarny, Koalicja i opozycja;) 21. Władza wykonawcza w państwie demokratycznym. (Egzekutywa, Głowa państwa, Rząd w państwie demokratycznym, Czy rządzą nami biurokraci?;) 22. Współczesna demokracja problemy i zagrożenia. (Partycypacja obywatelska, Narzędzia partycypacji, Bezpieczeństwo socjalne, Ruchy obywatelskiego sprzeciwu i emancypacji, Współczesne patologie życia publicznego, Demagogia, Populizm, Populizm a demokracja, Nepotyzm i klientelizm;) 23. Praca klasowa obejmująca materiał punktów 18-22. KWIECIEŃ IV. SYSETM POLITYCZNY RP. /27 godz./ 24. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. (Konstytucja i jej funkcje, Zasada demokratycznego państwa prawnego, Zasada sprawiedliwości społecznej, Zasada zwierzchnictwa narodu, Unitarna forma państwa, Zasada podziału władzy i równoważenia się 6
władz, Zasada pluralizmu politycznego, Zasada subsydiarności, Zasada dobra wspólnego, Suwerenność a prawo międzynarodowe, Procedura zmiany konstytucji, Stany nadzwyczajne, Stan wojenny, Stan wyjątkowy, Stan klęski żywiołowej;) 25. Parlament Rzeczypospolitej Polskiej. (Sejm i Senat, Wybory do sejmu i senatu, Posłowie i senatorowie, Organy sejmu i senatu, Funkcjonowanie sejmu i senatu, Skrócenie kadencji parlamentu, Funkcja ustawodawcza parlamentu, Funkcja kreacyjna parlamentu, Funkcja kontrolna parlamentu, Funkcja europejska parlamentu, Zgromadzenie Narodowe;) 6 godz. MAJ/CZERWIEC 26. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. (Model prezydentury w Polsce, Zasady wyboru Prezydenta RP, Kadencja prezydenta, Uprawnienia wobec parlamentu, Uprawnienia w relacjach z rządem, Uprawnienia wobec władzy sądowniczej, Prezydent a bezpieczeństwo państwa, Uprawnienia w polityce zagranicznej, Odpowiedzialność prezydenta;) 27. Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej. (Rada Ministrów i jej skład, Procedury powoływania rządu, Zmiana rządu i ministrów, Odpowiedzialność polityczna Rady Ministrów, Rząd mniejszościowy, Administracja rządowa, Kompetencje wojewody, Służba cywilna w Polsce;) 6 godz. 28. Praca klasowa obejmująca materiał punktów 24-27. 29. Sądy i Trybunały. (Struktura sądownictwa w Polsce, Konstytucyjne zasady działania sądów, Sąd Najwyższy, Krajowa Rada Sądownictwa, Trybunał Konstytucyjny, Jak działa Trybunał Konstytucyjny?, Skarga Konstytucyjna, Trybunał Stanu;) 5 godz. 7