GOSPODARSTWA ROLNE OSÓB PRAWNYCH (GOP) W PROCESIE PRZEMIAN SYSTEMOWYCH I INTEGRACJI Z UE

GOSPODARSTWA ROLNE OSÓB PRAWNYCH (GOP) W PROCESIE PRZEMIAN SYSTEMOWYCH I INTEGRACJI Z UE

Plan prezentacji 1. Problemy systematyki gospodarstw rolnych 2. Uwarunkowania zmian w sektorze GOP 3. Zmiany w wielkości i strukturze sektora GOP 4. Zaangażowanie w produkcję rolną GOP 5.Udział GOP w produkcji rolnej całego rolnictwa 6.Ocena efektywności produkcyjnoekonomicznej GOP na tle GOF

DEFINICJA GOP Gospodarstwo rolne prowadzone przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej której, podstawowa działalność zalicza się do działalności rolniczej, a także niezależnie od zakwalifikowania działalności podstawowej gdy w gruntach użytkowanych przez tą jednostkę powierzchnia użytków rolnych przekracza 1ha, lub jednostka prowadzi chów/ hodowlę zwierząt gospodarskich.

FORMY WŁASNOŚCIOWE I PRAWNO- ORGANIZACYJNE ANALIZOWANYCH GOSPODARSTW do 199 r. własność państwowa: - gospodarstwa PGR - przedsiębiorstwa- PPGR - kombinaty rolne własność spółdzielcza: - gospodarstwa -spółdzielnie RSP - przedsiębiorstwa -kombinaty -RSP własność samorządu rolniczego: - gospodarstwa KR - ZGR KR

FORMY WŁASNOŚCIOWE I PRAWNO- ORGANIZACYJNE GOSPODARSTW OSÓB PRAWNYCH od 199 r. Własność Publiczna: - państwowa - w tym -Skarbu państwa - pozostała -komunalna (samorządowa) -mieszana Prywatna: - krajowa - zagraniczna - mieszana Formy prawnoorganizacyjne Jednostki produkcyjne - gospodarstwa - zakłady - przedsiębiorstwa - kombinaty Formy zorganizowania - jednoosobowa własność - GOF - także spółki np. SP - wieloosobowa własność -spółdzielnie - spółki

Systematyka gospodarstw rolnych stosowana w PSR 22 i PSR 21 Sektor publiczny - gospodarstwa państwowe - gospodarstwa skarbowe, - gospodarstwa państwowe pozostałe, - gospodarstwa samorządowe (samorządu terytorialnego), - gospodarstwa własności mieszanej Sektor prywatny -gospodarstwa własności krajowej - gospodarstwa spółdzielcze (spółdzielnie produkcji rolniczej oraz jednostki samorządu zawodowego), -spółki prywatne krajowe, - pozostałe gospodarstwa (pozostałe jednostki własności prywatnej krajowej), - gospodarstwa osób fizycznych (własność osób fizycznych), zwane też gospodarstwami indywidualnymi, - gospodarstwa własności zagranicznej, - gospodarstwa własności mieszanej.

Gospodarstwa rolne osób prawnych na tle gospodarstw indywidualnych na progu przemian systemowych Wyszczególnienie GOP GOF ogółem PGR (GI) Udział w użytkowaniu gruntów rolnych w % 23 18,9 77 Liczba pracujących na 1 ha użytków rolnych 9 8 28 Wartość środków trwałych ogółem na ha; GI =1 91 82 1 Wartość środków trwałych czynnych na ha; GI= 1 15 13 1 Wartość nakładów bieżących na ha; GI = 1 13 12 1 Poziom dotacji związanych z produkcją rolną w zł na: - na 1 zł produkcji globalnej,15,14,13 - na 1 zł produkcji towarowej,28,27,25

Gospodarstwa rolne osób prawnych na tle gospodarstw indywidualnych na progu przemian systemowych Wyszczególnienie GOP GOF ogółem PGR (GI) Udział w wartości produkcji rolniczej: - globalnej 22,5 18,3 77,5 - towarowej 27,4 22,4 72,6 Produktywność zasobów pracy: - liczona produkcją globalną, GI = 1 26 28 1 - liczona produkcją towarową, GI= 1 32 35 1 Produktywność zasobów ziemi: - liczona produkcją globalną, GI = 1 97 94 1 - liczona produkcją towarową, GI = 1 12 117 1

11.2 22. 3.7 219.3 287.6 16.9 257.6 12.9 42.1 22.1 9.2 14.9 381.9 21.2 185.5 178.3 76. 12. 4.6 9.4 2.5 48.6 7..3 77.6 225.7 3.8 1.1.2 1.4 14.1.9 25. 184.3 36.7.5 5.9 16.2 17.7 15.3 26.4.8.5.2 35.1 95.6 7.1.4 9.8.9 4.6 5.7 13..5 19.9 115.4 1..3 25.8.2 23. 62.7 167.5 85.9 6.8.4.3 2.3 5.4 5.7 3.9 34.5 17.5 72.5 162.3.5 47.8.3.2 3.8 3.5.6 48.2 15.5 9.7 2.6.9 59.8 6.5.3.1.3 Relacja gruntów Zasobu WRSP do 1.3 powierzchni gruntów rolnych w użytkowaniu.1 gospodarstw indywidualnych w % 7.5 49.3.1 1. - 26.2.9 4. - 1. 1. - 4. 1.8-1. 85.9 powierzchnia gruntów w Zasobie WRSP w tys. ha powierzchnia gruntów w Zasobie WRSP w ha przypadająca średnio 5.7 na 1 indywidualne gospodarstwo rolne (1 ha UR i więcej)

22.4 26.4 35.1 16.3 8.9 16. 2.3 3.4 14.8 27.4 6.9 33.8 1.9 2.3 21.3 19.1 21.3 18.9 23.6 26.6 6.2 24.2 1.1 33.2 % gospodarstw, które powiększyły obszar poprzez zakup lub dzierżawę gruntów z Zasobu WRSP 15. - 16.1 1. - 15. 5. - 1. 2. - 5. 1. - 2..3-1. 25.6 3.7 4.2 29.5 5.3 2.3 25.4 27. 3.9 4.9 4.6 22.3 23.6 6.2 11.6 87.5 4.8 36.1 47.2 4.2 22.7 22.5 4.6 4.9 43.9 16.9 3.8 24.3 7.3 8.9 2.7 11.5 14. 17.3 18.7 15.3 4.6 31.2 28.3 6.4 26.9 22.6 14.3 26.3 23. 24. 19.2 29. 16.6 32.1 36.8 24.5 21.8 23.7 22.5 16.7 13.5 31.3 23.1 36. 5.9 4. 34.5 36.1 4.7 8.9 31. 17.2 21.2 1.1 12.4 4.8 16.4 16.4 22.4 26.4 powierzchnia zakupiona i dzierżawiona z Zasobu WRSP przez gospodarstwa, które powiększyły obszar przypadająca średnio na 1 gospodarstwo powiększające obszar udział powierzchni UR zakupionych i dzierżawionych z Zasobu WRSP na powiększenie indywidualnych gospodarstw rolnych w ogólnej powierzchni Zasobu WRSP na koniec 1996 r., w %

8,6 1,4 1,5/9,1 11,5 1,7 14,5/11,1 12, 16,4/13,1 12,6 16,4/11,1 15,2/13,2 16,2/12,9 9,5 17,/1,6 9,9 1,7 9,1 1,1 11,9/1,8 14,1/11,8 1,4/9,8 9,6 8,411,3/11,1 9,2 8,9 8,2 1,9/1,3 8,7/8,7 9,6/9,4 11,4/9, 9,1/8,9 7,7 9,3 7,1 8,7/8,4 11,7/1,2 4,2 6,5 6,4 7,5 7,7/7,4 4,3/4,2 6,4/6,3 8,4 8,4 5,6 6,3/6,2 9,1/7,4 8,5/8,4 9,7/8,8 7, 6,75,8/5,6 5,7 7,1 7,6/7,3 6,8/6,8 5,8 5,6/5,6 4,4 7,2 7, 7, 1,1/7,7 5,9/5,7 5,1/5, 7,2/6,7 9,3/7,2 8,8/7,2 4,8 4,6 4,5 7,3 6,2 4,6/4,5 5,7 4,6/4,5 4,5/4,4 9,1/7,8 7,4/7, 6,/5,8 3,4 3, 3,5 3,3 3,8/3,4 3,8 % zwiększenia lub zmniejszenia 2,6 3,/3, 3,4/3,4 3,2/3,1 powierzchni gruntów rolnych 4,2/3,9 w gospodarstwach osób fizycznych 2,5/2,5 3,5 3,3 5. - 63.9 3,3/3,3 3,3/3,1 2. - 5. 1. - 2.. - 1. -1. -. -19.9 - -1. 9,5 średni obszar gospodarstwa w grupie gospodarstw osób fizycznych w 199 r. średni obszar gospodarstwa w grupie gospodarstw osób fizycznych powyżej 1 ha UR/ 8,7/6,2 /średni obszar gospodarstwa w grupie gospodarstw osób fizycznych 1-1 ha UR

Zmiany w powierzchni gruntów rolnych ogółem i w użytkowaniu gospodarstw rolnych 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 332 14228 75 349 1311 1561 237 14639 14858 1366 959 784 52 1249 933 324 567 199 1996 22 21 127 249 użytki rolne poza gospodarstwami prywatne osób fizycznych prywatne prawne- pozostałe prywatne prawne- spółdzielcze publiczne

Zmiany liczby gospodarstw rolnych osób fizycznych w latach 199-213 45 4 35 3 25 2 15 1 3829 36132 2928578 2138 23816 2273284 194662 1691 155838 1425386 118752 138216 976852 714871 Osób fizycznych do 1 ha 1-1 >1 5 3364 5124 7575 34324 199 1996 22 21 213 8956

Zmiany powierzchni gruntów rolnych w gospodarstwach rolnych osób fizycznych ogółem i według grup obszarowych w latach 199-213 15 14 13 12 11 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 14228 14639 14858 134 13134 1295 828 1366 13266 11738 11437 1125 151 1666 18 379 396 256 29 199 1996 22 21 213 ogółem do 1 1-1 1 i >

Zmiany liczby gospodarstwach osób prawnych 3 25 2386 259 2467 2 1953 1749 199 15 1 5 935 679 331 63 241 1238 837 1155 1124 państwowe komunalne spółdzielcze spółeki krajowe 81 629 547 pozostałe prywatne krajowe 277 212 136 zagraniczne 1996 22 21

Zmiany liczby gospodarstw osób prawnych według form własnościowo-organizacyjnych w latach 199-21 7 136 6 5 4 3 2 1 629 1155 212 259 81 2467 1124 1749 63 1238 2386 1953 331 837 935 679 199 1996 22 21 277 547 241 zagraniczne pozostałe prywatne krajowe spółeki krajowe spółdzielcze komunalne państwowe

Zmiany powierzchni użytków rolnych w gospodarstwach osób prawnych 4 35 3 25 2 15 1 5 349 1249 959 933 127 75 784 861 52 567 261 324 249 222 199 1996 22 21 213 publiczne spółdzielcze prywatne pozostałe

Zmiany powierzchni użytków rolnych w gospodarstwach osób prawnych 45 4 35 3 25 2 15 1 5 75 117,9 18,1 349 822,2 139 21,2 183,4 61,3 51,6 623,1 6,4 323,9 782,3 16,8 1242,2 916,7 248,7 14,2 552,7 199 1996 22 21 zagraniczne i mieszane pozostałe prywatne krajowe spółeki krajowe spółdzielcze komunalne państwowe

Liczb GOP i powierzchnia gruntów rolnych w ich użytkowaniu w 1996 r. (w tys., tys. ha i w % ogółu UR) 224 219.7 24 154.5 217 156.7 163 142.7 126 76 67 6.3 % ogółu UR 1.1-5 5-1 1-2 2-3 3-4 4-43.8 234 115.6 342 192.8 159 91.8 157 79.8 171 12.4 22 99.7 23 liczba gospodarstw 66.2 UR w tys. ha 182 65.7 196 121.4 214 2.2 13 95.6 33 141 33 139.6 57.4 96 32 126 8.7 81 2.8 4.5 56.5 16.7 93 53 21.1 12 87 19.2 65 16.7 111 44 31 24.3 142 36.9 8 4.1 51 49 13 13 17.6 135 55 32.4 18 35.2 69 119 79 46 56.8 72 47.6 13.2 198.6 51.2 217 9 45 126 85.8 64 63 23.5 19.5 22.4 4.6 16.8 62 8 24.3 52.3

Powierzchnia gruntów rolnych w GOP w 1996 r. (w tys. ha i w % ogółu UR) 217.3 426.3 323.9 72.9 176.9 211.1 389.8 73.7 32.8 114.8 276.2 198.5 36.8 Udział w UR ogółem % 2.8-5. 64.3 31.2 62.6 5. - 1. 1. - 2. 2. - 3. 3. - 41.6 66.2 UR w tys. ha

Liczba GOP i powierzchnia UR w GOP oraz ich udział w UR ogółem w 22 r. (w tys. ha i w % ogółu UR) 418 334.9 31 169.6 31 116.2 276 233.6 17 37.7 24 158.1 697 293.3 384 6.4 532 22.9 Udział w UR ogółem % 1.7-5. 5. - 1. 1. - 2. 2. - 33. 259 159.5 213 19.7 22 53.6 17 13.3 22 24.9 213 73.1 171 71.9 23 liczba gospodarstw 66.2 UR w tys. ha

Liczba GOP i powierzchnia UR w GOP oraz ich udział w UR ogółem w 22 r. (w tys. ha i w % ogółu UR) 23 liczba gospodarstw 66.2 UR w tys. ha 247 183.9 253 483 19.7 332.5 14 32 18.5 132.2 631 254 278.8 112.9 324 51.5 553 222.3 Udział w UR ogółem % 1.4-5. 5. - 1. 1. - 2. 2. - 33.8 239 146.5 169 22. 15 27.7 61 7.9 178 19.4 189 41.8 174 54.

Regionalne zróżnicowanie zmian powierzchni gruntów rolnych w GOP Zachodniopomorskie Wielkopolskie Warmińsko-mazurskie Świętokrzyskie Śląskie Pomorskie Podlaskie Podkarpackie Opolskie 21 22 1996 Mazowieckie Małopolskie Łódzkie Lubuskie Lubelskie Kujawsko-pomorskie Dolnośląskie 5 1 15 2 25 3 35 4 45

Zmiany w strukturze obszarowej GOP 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % 9,4 8,6 13,5 12,3 13,9 11,5 11,7 13,8 17 16,8 18,6 7,4 9 4,1 5,3 1,3 8 11,1 6 5,2 7,5 11,4 23,9 17,8 6,5 11,3 1996 22 21 8,3 >1 5-1 3-5 1-3 5-1 3-5 1-3 5-1 -5

Zmiany w strukturze gruntów rolnych według grup obszarowych w GOP 1996 22 21-5,1,1,1 5-1,1,1,1 1-2,2,2,2 2-3,2,2,2 3-5,4,5,5 5-1 1,3 1,5 1,8 1-2 3,3 3,2 3,6 2-5 15, 14,6 17,4 5-1 22,6 19,6 22,8 >1 56,8 6 53,3

Zmiany w strukturze gruntów rolnych według grup obszarowych w GOP 1996 22 21 Do 5 1, 1,2 1,4 5-1 1,3 1,5 1,8 1-2 3,3 3,2 3,6 2-5 15, 14,6 17,4 5-1 22,6 19,6 22,8 >1 56,8 6, 53,3

Zaangażowanie GOP w działalność rolniczą (w % ogółu GOP) 12 1 8 6 4 99 96,5 99 76,9 7,9 66 68 8 95 42 37 34 199 1996 22 21 2 udział gospodarstw z działalnoscią rolniczą udział gospodarstw z zasiewami udział gospodarstw ze zwierzętami

Wykorzystanie gruntów rolnych w GOP 45 4 35 3 25 2 15 1 5 424 337 3345 279 2139 241 1843 1611 1581 1323 1114 1278 528 467 359 38 199 1996 22 21 użytki rolne grunty orne* zasiewy odłogi i ugory**

Dynamika zmian w pogłowiu zwierząt gospodarskich w GOP na tle GOF (w sztukach dużych) 12 1 8 6 4 2 1 85, 76,3 75,7 7,5 65,5 62,5 35,4 15, 19,7 21,8 5,6 4,4 199 1996 22 21 ogółem osób fizycznych osób prawnych w tym publiczne

Zmiany w obsadzie zwierząt gospodarskich w GOP na tle GOF (sztuki duże/ 1 ha) 7, 6, 5, 4, 63,1 59,9 57,2 54,7 52,1 48,7 45,7 46,3 42,9 44,6 ogółem osób fizycznych 3, 2, 1, 3,3 24, 22,4 12, 27,5 15,5 osób prawnych w tym publiczne, 199 1996 22 21

Wybrane wskaźniki udziału GOP w produkcji rolnej na tle całego rolnictwa 3 25 23 23,2 28,3 2 15 1 5 15,6 13,3 12,111,9 12,2 1,3 17,2 7,6 5,5 5,9 4,3 7,5 14 199 1996 22 21 udział w użytkowaniu gruntów rolnych udział w zasiewach udział w pogłowiu bydła udział w pogłowiu trzody chlewnej

Zmiany liczby pracujących w produkcji rolnej w GOP (w przeliczeniu na pełnozatrudnionych, w tys.) 35 345 3 27 25 2 15 14,5 199 1996 22 1 5 68,5 21,1 12 39 7,9 5,9 75 72 44 36,8 75 32 16 11,1 4 28 25,7 65,1 48,8 21 publiczne w tym skarbowe prywatne prawne w tym: - spółdzielcze - pozostałe ogółem

Liczba pracujących w produkcji rolnej na 1 ha użytkowanych gruntów rolnych 12 1 8 6 4 1 8,3 7,8 7,5 7 3,7 3,1 3,4 1 1 6,4 5,7 4,1 3 6 4,6 4,7 3,7 2,7 8,2 6,5 4,1 3,1 199 1996 22 21 2 publiczne w tym skarbowe prywatne prawne w tym: - spółdzielcze - pozostałe ogółem

Liczba budynków gospodarczych oddanych do użytku w GOP 18 16 14 12 1 8 6 4 2 1986 1988 199 1992 1994 1996 1998 2 22 24 26 28 21 212

16 14 Zmiany powierzchni gruntów rolnych przypadających na 1 ciągnik 12 1 8 6 4 ogółem osób fizycznych osób prawnych w tym: publiczne spółdzielcze pozostałe 2 199 1996 22 a 22 b 21 b

Zmiany w poziomie nawożenia gruntów rolnych w GOP na tle GOF 35 3 25 2 15 1 5 1989/9 1995/96 22/23 21/211 NPK/ha w kg w gospodarstwach osób fizycznych NPK/ha w kg w gospodarstwach osób prawnych Cao/ha w kg w gospodarstwach osób fizycznych Cao/ha w kg w gospodarstwach osób prawnych Obornik/ha w kg w gospodarstwach osób fizycznych Obornik/ha w kg w gospodarstwach osób prawnych

Udział GOP w wartości produkcji rolniczej całego rolnictwa, w % 3 25 2 15 1 26,5 23,5 23 23 15,6 14,5 13,7 13,2 14 12,5 13 11,3 12,1 12,2 11,9 12,4 1,4 11,2 12 1 w użytkowaniu gruntów rolnych globalnej końcowej towarowej 5 199 1996 22 21 212

Produktywność ziemi w GOP na tle GOF (produktywność ziemi w GOF= 1) 16 14 12 1 8 13 97 12 71 8 95 79 93 18 11 99 13 137 127 114 produkcja globalną produkcja kocową 6 produkcją towarową 4 2 199 1996 22 21 212

Produktywność zasobów pracy w GOP na tle GOF (w GOF = 1) 8 7 6 5 4 3 259 274 322 353 317 42 429 368 51 64 541 717 produkcją globalną produkcją końcową produkcją towarową 2 1 199 1996 22 21

Wybrane wskaźniki gospodarowania w GOP 3 25 2 15 1 5 23 28 23 15 15,6 13,7 11,3 7 18,6 12,1 12,4 11,3 11,7 1,4 11,1 1,5 11,2 1 8 6,4 199 1996 23 21 212 Udział w gruntach rolnych Udział w produkcji globalnej Udział w zużyciu pośrednim udział w wartości dodanej

Wartość dodana brutto w GOP na tle GOF w zł na 1 ha 7 6 5 4 3 ogółem GOF 2 1 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213