Zespó ds. Analiz i Prognozowania Kadr O wiaty

` Zespó ds. Analiz i Prognozowania Kadr O wiaty Opracowane na podstawie danych systemu informacji o wiatowej 38 25 28 36 21 86 17 58 41 41 45 ilo nauczycieli (w tysi cach) 18 76 22 59 40 Warszawa, maj 2007 roku.

Nauczyciele we wrze niu 2006 roku. Stan i struktura zatrudnienia. Uwagi ogólne Dane statystyczne zawarte w tym raporcie dotycz nauczycieli w roku szkolnym 2006/2007. Zebrane zosta y przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w Systemie Informacji O wiatowej SIO. Ustawa o systemie informacji o wiatowej wesz a w ycie z dniem 1 stycznia 2005r. Dane SIO przedstawiaj stan kadry nauczycielskiej na dzie 15 wrze nia 2006 roku. Wybrane informacje o nauczycielach przygotowano po konsultacjach w Departamencie Kszta cenia Zawodowego i Ustawicznego z g ównym specjalist Andrzejem Urma skim oraz przy wspó pracy z Centrum Informatycznym Ministerstwa Edukacji Narodowej. W niniejszym raporcie poruszone zostan zagadnienia dotycz ce: - form zatrudnienia nauczycieli, - statusu nauczycieli i ich p ci - poziomu ich wykszta cenia i przygotowania pedagogicznego, - stopni awansu zawodowego, - obowi zków nauczycieli przedmiotów i nieprzedmiotowców, - przygotowania nauczycieli do nauczania przedmiotów i prowadzenia zaj [ specjalno ci ]. - form kszta cenia i doskonalenia nauczycieli. - wieku i sta u pedagogicznego 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel.(48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl

Nauczyciele we wrze niu 2006 roku. Stan i struktura zatrudnienia. 1. Formy zatrudnienia nauczycieli W tabeli 5 A pokazane zosta y formy zatrudnienia nauczycieli w polskich szko ach i placówkach. Tymi formami s : umowa o prac na czas okre lony, umowa o prac na czas nieokre lony, zatrudnienie nauczyciela przez mianowanie, umowa zlecenie, umowa o dzie o. W grupie osób zatrudnionych na czas okre lony lub nieokre lony wyró nione zosta y osoby zatrudnione na podstawie ustawy o systemie o wiaty, art.7 ust.1a ; czna liczba takich stosunków pracy wynosi a - 4,61 tys. oraz osoby zatrudnione na podstawie Karty Nauczyciela, art.10 ust.9 - czna liczba takich stosunków pracy wynosi a - 8,19 tys.. Ostatnia grupa nauczycieli - oko o 3,54 tys. zosta a zatrudniona na podstawie innej podstawy prawnej wiadczenia pracy. Rysunek 1 przedstawia udzia procentowy ró nych form zatrudnienia nauczycieli w cznej liczbie stosunków pracy nauczycieli. Najwi kszy udzia procentowy - 45,8 % to zatrudnienie przez mianowanie. Drugie miejsce zajmuje umowa na czas okre lony, a trzecie na czas nieokre lony. Najmniejszy udzia procentowy tylko 0,45% to inna podstawa prawna wiadczenia pracy. W porównaniu do roku ubieg ego 2005, czna liczba zawartych stosunków pracy wzros a o oko o 9,24 tys. tj. o 1,2 %. Bior c pod uwag status nauczycieli liczba stosunków pracy zawarta z nauczycielami pracuj cymi w pe nym wymiarze godzin zmala a o 8,4 tys. Natomiast liczba stosunków pracy zawartych z nauczycielami pracuj cymi w niepe nym wymiarze godzin wzros a a o 17,6 tys. tj. o 7,5 %. W tabeli 1A pokazano liczb stosunków pracy zawart z nauczycielami wed ug województw, uwzgl dniono w niej równie nauczycieli pe nozatrudnionych i niepe nozatrudnionych w ka dym województwie. 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel.(48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl

Tabela 5 A Formy zatrudnienia nauczycieli we wrze niu 2006 roku forma zatrudnienia liczba stosunków pracy udzia procentowy ró nych form zatrudnienia umowa o prac na czas okre lony 181927 22,94% umowa o prac na czas okre lony art7 ust,1a ust.o systemie oswiaty 2493 0,31% umowa oprac na czas okreslony art.10 ust 9 KN 8192 1,03% umowa na czas nioekre lony 178781 22,55% umowa na czas nieokre lony art.7 ust 1a ust.o systemie o wiaty 2113 0,27% mianowanie 363110 45,80% umowa zlecenie 34054 4,29% umowa o dzie o 18685 2,36% inna podstawa prawna wiadczenia pracy 3544 0,45% Razem 792899 100,00% * Uwaga! 6831 stosunki pracy dotycz uzupe nienia tygodniowego wymiaru zaj przez nauczyciela w innej szkole lub placówce. Stanowi one 0,85 % ogó u stosunków pracy i nie s wliczane do form zatrudnienia nauczycieli.

Udzia procentowy ró nych form zatrudnienia nauczycieli 4,29% 2,36% 0,45% 24,28% 45,80% umowa o prac na czas okre lony umowa na czas nieokre lony mianowanie umowa zlecenie umowa o dzie o inna podstawa prawna wiadczenia pracy RYS.1 22,82%

Tabela 1 A Stosunki pracy nauczycieli wed ug województw we wrze niu 2006 roku. Województwo Pe nozatrudnieni Niepe nozatrudnieni Nauczyciele razerm dolno l skie 36944 17892 54836 kujawsko - pomorskie 31508 12498 44006 lubelskie 33560 14039 47599 lubuskie 14775 5616 20391 ódzkie 34211 16336 50547 ma opolskie 48077 24885 72962 mazowieckie 69618 34785 104403 opolskie 14685 6705 21390 podkarpackie 32777 15862 48639 podlaskie 17779 8241 26020 pomorskie 32376 14180 46556 l skie 62345 30386 92731 wi tokrzyskie 17933 9503 27436 warmi sko- mazurskie 21784 8394 30178 wielkopolskie 48979 20853 69832 zachodniopomorskie 23081 12292 35373 Polska 540432 252467 792899 Zmiana w latach 2005-2006. rok 2005- wrzesie 548829 234827 783656 rok 2006 - wrzesie 540432 252467 792899 zmiana 2005/2002-8397 17640 9243 zmiana w % -1,53% 7,51% 1,18%

tabela 5B Nauczyciele posiadaj cy wi cej ni jedn form zatrudnienia we wrze niu 2006 roku. Nauczyciele ogó em Wi cej ni 1 forma Udzia % nauczycieli osoby zatrudnienia dolno l skie 44853 7630 17,01% kujawsko - pomorskie 36486 5772 15,82% lubelskie 40955 5358 13,08% lubuskie 17082 2570 15,05% ódzkie 41120 6639 16,15% ma opolskie 59251 10533 17,78% mazowieckie 85882 14296 16,65% opolskie 17543 2926 16,68% podkarpackie 40009 6909 17,27% podlaskie 21301 3556 16,69% pomorskie 38169 6140 16,09% l skie 75568 13079 17,31% wi tokrzyskie 22360 3580 16,01% warmi sko- mazurskie 25276 3850 15,23% wielkopolskie 57769 9516 16,47% zachodniopomorskie 27566 5421 19,67% Polska 651190 107775 16,55% Uwaga! Nie liczymy do form zatrudnienia nauczycieli uzupe niaj cych etat.

Nauczyciele, którzy posiadaj wi cej ni jedna form zatrudnienia wed ug województw 25,0% 20,0% 17,78% 17,01% 17,27% 17,31% 16,65% 16,68% 16,69% 16,47% 16,15% 15,82% 16,09% 16,01% 15,05% 15,23% 15,0% 13,08% 10,0% 5,0% 0,0% 19,67% udzia procentowy w stosunku do ogó u dolno l skie kujawsko - pomorskie lubelskie lubuskie ódzkie ma opolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie l skie wi tokrzyskie warmi sko- mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie RYS.2.

Nauczyciele we wrze niu 2006 roku. Stan i struktura zatrudnienia. Interesuj ca jest liczba nauczycieli, którzy posiadaj wi cej ni jedn form zatrudnienia w danym województwie [ por. tab. 5B]. Przy szacowaniu uwzgl dniono zarówno nauczycieli posiadaj cych wi cej ni jedn form zatrudnienia w jednym miejscu pracy jak i nauczycieli zatrudnionych w kilku miejscach równocze nie. cznie 107,77 tys. nauczycieli w Polsce tj. 16,5 % posiada w bie cym roku szkolnym wi cej ni jedn form zatrudnienia. Rysunek 2 przedstawia udzia y procentowe nauczycieli, posiadaj cych wi cej ni jedna form zatrudnienia w ka dym województwie. Udzia y te liczono w stosunku do liczby nauczycieli pracuj cych ogó em w danym województwie. W pi ciu województwach udzia y te s wysokie tzn. przekraczaj 17 % ogó u zatrudnionych w nich nauczycieli. S to województwa: zachodniopomorskie, ma opolskie, l skie, podkarpackie i dolno l skie. W województwie lubelskim i lubuskim udzia y procentowe nauczycieli z wi cej ni jedn form zatrudnienia s ni sze ni w pozosta ych i wynosz odpowiednio : 13,1% i 15,05%. W roku ubieg ym udzia nauczycieli w kraju z wi cej ni jedn form zatrudnienia wynosi 15,1 %. 2. Status nauczycieli i stopnie awansu zawodowego. A] Status nauczycieli i p e Z informacji statystycznych SIO mo emy okre li status nauczycieli zatrudnionych w szko ach i placówkach.w roku 2006 we wrze niu by o zatrudnionych ogó em 651,19 tys. nauczycieli, z czego 521,8 tys. tj. 80% stanowi y kobiety. Pierwsz kategori nauczycieli pod wzgl dem statusu tworz nauczyciele zatrudnieni w pe nym wymiarze godzin, dla których tygodniowy wymiar godzin [ zaj ] jest równy pe nemu etatowi lub 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel.(48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl

Nauczyciele we wrze niu 2006 roku. Stan i struktura zatrudnienia. przekracza go. Drug kategori nauczycieli stanowi nauczyciele niepe nozatrudnieni, dla których tygodniowy wymiar godzin jest cz ci etatu. Mog to by nauczyciele, którzy ucz tylko dwie lub cztery godziny tygodniowo, ale równie takie osoby, które maj 16 lub 17 godzin. Nauczyciel, który pracuje raz jako pe nozatrudniony i drugi raz jako niepe nozatrudniony liczony jest tylko raz jako pe nozatrudniony. Niepe nozatrudniony nauczyciel pracuj cy w kilku miejscach liczony jest te tylko raz. W roku 2006 we wrze niu mieli my w Polsce 536,83 tys. nauczycieli pe nozatrudnionych tj. 82,4 % oraz 114,36 tys. nauczycieli niepe nozatrudnionych. tj. 17,6%. W porównaniu do roku szkolnego 2005/2006 zmala udzia nauczycieli pe nozatrudnionych, a wzrós nauczycieli nie pracuj cych na pe nym etacie. Liczby nauczycieli pe nozatrudnionych i niepe nozatrudnionych w poszczególnych województwach pokazuje tabela 1 C, natomiast na mapce - status pokazano udzia y procentowe nauczycieli wed ug statusu w województwach. Najwy szy udzia procentowy maj nauczyciele pe nozatrudnieni w województwach: kujawsko pomorskim, lubuskim i warmi sko mazurskim [ powy ej 85 %], a nauczyciele niepe nozatrudnieni w województwie wi tokrzyskim 20,2 %. Tabela 1 D pokazuje udzia y procentowe nauczycieli kobiet i m czyzn w poszczególnych województwach. Najwi kszy udzia nauczycieli p ci m skiej wyst pi w województwie podkarpackim i wynosi 23,8 %, a najmniejszy w województwie mazowieckim - 17,6 %. Na rys.3 widoczne s liczby nauczycieli kobiet i m czyzn w ka dym województwie. 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel.(48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl

Tabela 1C Nauczyciele wed ug województw i statusu [ w osobach ] Nauczyciele ogó em Pe nozatrudnieni Niepe nozatrudnieni dolno l skie 44853 36590 8263 kujawsko - pomorskie 36486 31352 5134 lubelskie 40955 33425 7530 lubuskie 17082 14662 2420 ódzkie 41120 34035 7085 ma opolskie 59251 47810 11441 mazowieckie 85882 69011 16871 opolskie 17543 14553 2990 podkarpackie 40009 32646 7363 podlaskie 21301 17601 3700 pomorskie 38169 32114 6055 l skie 75568 61992 13576 wi tokrzyskie 22360 17847 4513 warmi sko- mazurskie 25276 21691 3585 wielkopolskie 57769 48645 9124 zachodniopomorskie 27566 22857 4709 Polska 651190 536831 114359

Nauczyciele wed ug statusu i województw 82% pe nozatrudnieni kraj 18% niepe nozatrudnieni 84 86 83 17 16 pomorskie 86 14 warmi sko-mazurskie 83 17 zachodniopomorskie 84 14 80 podlaskie 86 kujawsko-pomorskie 14 16 83 20 mazowieckie 82 lubuskie 82 wielkopolskie 17 80 18 18 dolno l skie 83 17 opolskie l skie ódzkie 82 18 81 20 wi tokrzyskie 19 lubelskie 82 18 podkarpackie ma opolskie Mapka - status

Tabela 1D Nauczyciele wed ug województw i p ci [ w osobach ] nauczyciele ogó em % kobiet % m czyzn dolno l skie 44853 80,2% 19,8% kujawsko - pomorskie 36486 78,3% 21,7% lubelskie 40955 78,7% 21,3% lubuskie 17082 78,4% 21,6% ódzkie 41120 81,3% 18,7% ma opolskie 59251 79,8% 20,2% mazowieckie 85882 82,4% 17,6% opolskie 17543 79,2% 20,8% podkarpackie 40009 76,2% 23,8% podlaskie 21301 78,5% 21,5% pomorskie 38169 81,0% 19,0% l skie 75568 82,1% 17,9% wi tokrzyskie 22360 79,6% 20,4% warmi sko- mazurskie 25276 78,9% 21,1% wielkopolskie 57769 80,2% 19,8% zachodniopomorskie 27566 79,9% 20,1% Polska 651190 80,1% 19,9%

Nauczyciele ogó em wed ug p ci i województw. 100000 90000 80000 15082 70000 60000 50000 11975 40000 30000 8889 8708 7699 70800 9519 7269 7909 47276 20000 4572 35964 32247 33421 28577 3689 3649 30490 30900 10000 16729 13393 13894 0 13546 62022 4562 17798 m czy ni kobiety nauczyciele ogó em 11451 5345 46318 19931 5528 22038 liczba kobiet[ m czyzn ] Rys 3

Nauczyciele we wrze niu 2006 roku. Stan i struktura zatrudnienia. B] Stopnie awansu zawodowego Od roku szkolnego 2000/2001 wprowadzone zosta y stopnie awansu zawodowego dla nauczycieli. Awans zawodowy dotyczy nauczycieli zatrudnionych w publicznych szko ach i placówkach i przypisany jest danej osobie. Nauczyciel pracuj cy w dwóch szko ach publicznych ma ten sam stopie awansu zawodowego. W szko ach i placówkach niepublicznych nauczyciele zatrudniani s najcz ciej nie na podstawie Karty Nauczyciela, nie maj wi c stopni awansu zawodowego. We wrze niu 2006 roku w populacji 651,19 tys. nauczycieli ogó em najliczniejsza grup 295,48 tys. osób stanowili nauczyciele mianowani. Na drugim miejscu znale li si nauczyciele dyplomowani, a na trzecim nauczyciele kontraktowi [ por. tab. 9] Najmniej liczn grup stanowili nauczyciele sta y ci 39,63 tys. osób. Udzia procentowy nauczycieli w kraju z ró nymi stopniami awansu zawodowego pokazuje rys. 4. Wynika z niego, e udzia nauczycieli mianowanych wynosi 45,4% ogó u nauczycieli i zmala w stosunku do roku ubieg ego o 6,3 punktu proc., a udzia nauczycieli sta ystów wynosi 6,1 % i wzrós o 0,4 punku proc. W szko ach i placówkach o wiatowo wychowawczych pracowali tak e nauczyciele bez stopnia awansu zawodowego; by o ich razem 16,2 tys. osób tj. 2,5 %. W grupie tej byli nauczyciele zatrudnieni na podstawie art.10 ust. 9 Karty Nauczyciela oraz zatrudnieni na podstawie art.7 ust.1a ustawy o systemie o wiaty. W tabeli 9 pokazano liczby nauczycieli ze stopniami awansu zawodowego we wszystkich szesnastu województwach. Natomiast na rys.5 przedstawiono udzia procentowy nauczycieli sta ystów, z najni szym stopniem awansu zawodowego i nauczycieli dyplomowanych, z najwy szym stopniem awansu zawodowego w ka dym województwie. Najwy szy udzia procentowy nauczycieli dyplomowanych, powy ej 40 % zanotowano w 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel.(48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl

Nauczyciele wed ug stopnia awansu zawodowego 2,5% 6,1% 14,8% 31,3% 45,4% Rys.4. sta ysta kontraktowy mianowany dyplomowany nauczyciel bez stopnia awansu zawodowego

tabela 9 Nauczyciele ogó em wedlug stopnia awansu zawodowego Województwo sta ysta kontraktowy mianowany dyplomowany bez stopnia awansu zawodowego dolno l skie 2743 6217 25358 9183 1352 kujawsko - pomorskie 2221 5265 17972 10149 879 lubelskie 2348 5927 22782 9035 863 lubuskie 1050 2528 8409 4755 340 ódzkie 2495 5890 20233 11334 1168 ma opolskie 3786 8914 20175 25048 1328 mazowieckie 5453 14523 36080 27290 2536 opolskie 1057 2495 7090 6536 365 podkarpackie 2304 5535 16422 14988 760 podlaskie 1208 2854 9817 6932 490 pomorskie 2466 5700 15613 13381 1009 l skie 4399 11024 33602 24873 1670 wi tokrzyskie 1181 2822 9888 7989 480 warmi sko- mazurskie 1564 3803 9000 10280 629 wielkopolskie 3512 8439 29198 15303 1317 zachodniopomorskie 1840 4289 13844 6578 1015 Polska 39627 96225 295483 203654 16201

45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% Nauczyciele sta y ci i nauczyciele dyplomowani wed ug województw 42,3% 37,3% 37,5% 35,1% 35,7% 31,8% 32,5% 32,9% 27,8% 27,8% 27,6% 20,5% 22,1% 6,1% 6,1% 5,7% 6,1% 6,1% 6,4% 6,3% 6,0% 6,5% 5,8% 5,7% 5,8% 5,3% 40,7% 26,5% 23,9% 6,2% 6,1% 6,7% wielkopolskie zachodniopomorskie nauczyciel sta ysta nauczyciel dyplomowany dolno l skie kujawsko - pomorskie lubelskie lubuskie ódzkie ma opolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie l skie wi tokrzyskie warmi sko- mazurskie udzia procentowy RYS.5.

Stopnie awansu zawodowego nauczycieli w województwach kontraktowy mianowany sta ysta bez stopnia awansu kraj 651190 dyplomowany warmi sko-mazurskie pomorskie zachodniopomorskie mazowieckie podlaskie kujawsko-pomorskie lubuskie wielkopolskie dolno l skie ódzkie lubelskie opolskie l skie wi tokrzyskie podkarpackie Mapka - awans zawodowy ma opolskie

Nauczyciele we wrze niu 2006 roku. Stan i struktura zatrudnienia. dwóch województwach: ma opolskim 42,3 % i warmi sko mazurskim, a najni szy w woj. dolno l skim 20,47 %. Nauczyciele sta y ci mieli najwi kszy udzia w woj. zachodniopomorskim 6,67 %, a najni szy w woj. wi tokrzyskim - 5,28 %. Udzia nauczycieli dyplomowanych wzrós w ka dym województwie w stosunku do udzia u we wrze niu 2005 roku. Mapka - awans zawodowy pokazuje udzia y procentowe nauczycieli: sta ystów, kontraktowych, mianowanych i dyplomowanych w ka dym województwie. 3. Kwalifikacje nauczycieli W kolejnym rozdziale raportu zajmiemy si dwoma zagadnieniami zwi zanymi z kwalifikacjami nauczycieli: poziomem ich wykszta cenia i przygotowaniem pedagogicznym. A] Poziom wykszta cenia nauczycieli W ca ej populacji 651,19 tys. nauczycieli ogó em najliczniejsz grup stanowi nauczyciele z wy szym wykszta ceniem 624,09 tys. osób tj. 95,8 %. Wykszta cenie na poziomie kolegium nauczycielskiego lub NKJO ma 5,6 tys. osób tj. 0,85 % ; wykszta cenie na poziomie : SN, PST, SWP lub studium nauczania pocz tkowego posiada 11,85 tys. osób tj. 1,8%, a wykszta cenie rednie 9,29 tys. osób tj. 1,4 %. W porównaniu do roku szkolnego 2005/2006 wzrós udzia nauczycieli z wykszta ceniem wy szym o 1,7 punktu proc., a zmala udzia nauczycieli z wykszta ceniem na poziomie : kolegium, SN, PST, SWP i studium nauczania pocz tkowego. Zmniejszy si tak e udzia nauczycieli z wykszta ceniem rednim o 0,7 punktu procentowego. 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel.(48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl

Nauczyciele we wrze niu 2006 roku. Stan i struktura zatrudnienia. W populacji nauczycieli pe nozatrudnionych we wrze niu 2006 roku poziom wykszta cenia nauczycieli jest lepszy ni w populacji nauczycieli ogó em. Udzia procentowy nauczycieli z wykszta ceniem wy szym wynosi tutaj 96,3%, a udzia nauczycieli z wykszta ceniem rednim tylko 1,0 %. W ci gu kilku lat 2002 2006 poziom wykszta cenia pe nozatrudnionych nauczycieli w Polsce bardzo si poprawi. Interesuj cym zagadnieniem jest analiza poziomu wykszta cenia nauczycieli przedmiotów ogólnokszta c cych, których uczy o we wrze niu 2006 roku 535,06 tys. nauczycieli tj. 82,2 % wszystkich ucz cych. W grupie tej mamy a 3053 nauczycieli ze stopniem doktora, a nawet doktora habilitowanego. Najwi cej utytu owanych osób naucza o we wrze niu 2006 roku : j zyka polskiego 361 nauczycieli i historii 308 nauczycieli. Dalsze miejsca zajmowa y: angielski 244 osób oraz przedmioty przyrodnicze: chemia, fizyka, biologia i wiedza o spo ecze stwie. Spora jest grupa nauczycieli posiadaj cych absolutorium - 369 osób. Osoby te zaliczy y wszystkie zaj cia i praktyki, ale nie uzyska y z ró nych powodów dyplomu uko czenia studiów. Nie maj wi c wykszta cenia wy szego. Najwi cej takich nauczycieli naucza obecnie w szko ach: j zyka angielskiego [ 61 osób], j zyka polskiego [ 51 osób] i matematyki [ 45]. W stosunku do ubieg ego roku szkolnego liczba nauczycieli z absolutorium zmala a dwa i pó razy. Nast pna, do liczna grupa to nauczyciele przedmiotów ogólnokszta c cych z wykszta ceniem na poziomie [SN, PST, SWP, SNP] - razem 3,02 tys. osób Ostatni grup tworz nauczyciele z wykszta ceniem rednim - 2,60 tys. osób. Na podstawie tabeli 2 Wykszt. wyliczono udzia y procentowe tych nauczycieli w stosunku do ogó u nauczycieli ucz cych danego przedmiotu. Najwi ksze udzia y procentowe nauczycieli z wykszta ceniem rednim maj nast puj ce przedmioty: 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel.(48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl

tabela 2 Wyksz. Wykszta cenie nauczycieli przedmioty ogólnokszta c ce nauczyciele ogó em nauczyciele z wykszt. rednim nauczyciele ze stopniem doktora biologia 13431 3 160 biol z hig. i ochr. rod. 924 0 23 ochrona i kszta towanie rod. 362 1 4 chemia 13108 5 229 fizyka i astronomia 13409 12 183 geografia 12103 6 70 geografia z ochr. i kszt. rod. 1005 0 6 przyroda 18087 48 34 historia 27709 66 308 historia i spo ecze stwo 5533 14 46 WOS 14589 11 182 elementy informatyki 2097 7 8 informatyka 25135 52 106 technologia informacyjna 6802 11 54 j zyk angielski 39463 958 244 jezyk francuski 2401 8 41 hiszpa ski 292 5 10 niemiecki 18753 153 143 wloski 220 2 7 rosyjski 5026 31 18 aci ski 397 3 9 grecki 9 0 0 inny jezyk obcy 717 7 4 j zyk polski 56882 140 361 matematyka 48560 116 167 muzyka 12442 118 26 muzyka z rytmik 1640 20 2 plastyka 15340 98 37 blok sztuka 3566 19 11 technika 19320 123 28 WF 55994 267 116 kszta cenia zintegrowane 68871 173 56 P O 3694 8 40 podstawy przedsi biorczo ci 4569 3 50 zarys wiedzy o gospodarce 288 3 6 wiedza o kulturze 3380 1 36 wych. do ycia w rodzinie 9719 24 26 inne przedmioty ogólnokszt. 9224 82 202

wych. do ycia w rodzinie udzia nauczycieli z tytu em doktora wiedza o kulturze zarys wiedzy o gospodarce podstawy przedsi biorczo ci P O kszta cenia zintegrowane WF technika udzia nauczycieli z wykszt. rednim blok sztuka plastyka muzyka z rytmik muzyka matematyka Wykszta cenie nauczycieli przedmiotów ogólnokszta c cych 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% udzia procentowy 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% j zyk polski inny jezyk obcy grecki aci ski rosyjski wloski niemiecki hiszpa ski jezyk francuski j zyk angielski technologia informacyjna informatyka elementy informatyki WOS historia i spo ecze stwo historia przyroda geografia z ochr. i kszt. rod. geografia fizyka i astronomia chemia ochrona i kszta towanie rod. biol z hig. i ochr. rod. biologia RYS.6

Tab.2 A Nauczyciele ucz cy z wykszta ceniem rednim Województwo nauczyciele ogó em osoby z wykszta ceniem rednim udzia procentowy dolno l skie 44853 665 1,48% kujawsko - pomorskie 36486 538 1,47% lubelskie 40955 559 1,36% lubuskie 17082 289 1,69% ódzkie 41120 513 1,25% ma opolskie 59251 982 1,66% mazowieckie 85882 1337 1,56% opolskie 17543 258 1,47% podkarpackie 40009 604 1,51% podlaskie 21301 291 1,37% pomorskie 38169 501 1,31% l skie 75568 899 1,19% wi tokrzyskie 22360 258 1,15% warmi sko- mazurskie 25276 336 1,33% wielkopolskie 57769 761 1,32% zachodniopomorskie 27566 497 1,80% Polska 651190 9288 1,43%

Nauczyciele we wrze niu 2006 roku. Stan i struktura zatrudnienia. angielski 2,43%, hiszpa ski 1,71%, muzyka z rytmik, muzyka i zarys wiedzy o gospodarce. Najmniejsze udzia y procentowe nauczycieli z wykszta ceniem rednim zanotowano dla przedmiotów przyrodniczych : biologii 0,02%, chemii - 0,04 % i geografii 0,05% [ por. rys. 6 ]. Jest nawet nieliczna grupa nauczycieli z wykszta ceniem poni ej redniego, którzy ucz przedmiotów ogólnokszta c cych np. j zyka angielskiego, wychowania fizycznego, czy techniki. Sytuacja nauczycieli religii i etyki, czyli przedmiotów nadobowi zkowych a] udzia nauczycieli z wykszta ceniem rednim religia - wysoki 1,8 % ; etyka tylko 0,2%. b] udzia ucz cych z tytu em doktora : religia 1,1 % ; etyka 4,6% W tabeli 2A mamy wykaz liczbowy nauczycieli z wykszta ceniem rednim w 16 województwach. S to nauczyciele ucz cy wszystkich przedmiotów i prowadz cy ro ne zaj cia innego typu w szko ach i placówkach [ por. mapka bez kwalifikacji ]. W liczbach bezwzgl dnych najwi cej takich nauczycieli pracuje w woj. mazowieckim 1337 osób, a najmniej w lubuskim - 289. Najwi kszy udzia procentowy nauczycieli z wykszta ceniem rednim w stosunku do ogó u nauczycieli ucz cych w województwie zanotowano w województwie zachodniopomorskim - 1,80 % i ma opolskim - 1,66 % ogó u ucz cych. Najmniejsze udzia y procentowe nauczycieli z wykszta ceniem rednim maj województwa : wi tokrzyskie 1,15 % i l skie 1,19 %. We wszystkich województwach zmala udzia nauczycieli ucz cych z wykszta ceniem rednim w stosunku do roku szkolnego 2005/2006. B] Przygotowanie pedagogiczne Nauczyciele ucz cy w szko ach i placówkach powinni posiada nie tylko wiedz merytoryczn, ale równie przygotowanie pedagogiczne.we 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel.(48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl

Nauczyciele we wrze niu 2006 roku. Stan i struktura zatrudnienia. wrze niu 2006 roku tego drugiego warunku nie spe nia o 10,07 tys. nauczycieli tj. 1,5 % ogó u ucz cych. W grupie nauczycieli przedmiotów ogólnokszta c cych takich nauczycieli by o 4,11 tys. osób. Bior c pod uwag liczby bezwzgl dne wielu nauczycieli bez przygotowania pedagogicznego uczy o nast puj cych przedmiotów : j zyk angielski 1390, wychowanie fizyczne 288, j zyk niemiecki 221, j zyk polski 212, matematyka 214, informatyka - 200, kszta cenie zintegrowane - 197 i historia 112. W przypadku wychowania przedszkolnego liczba nauczycieli bez przygotowania pedagogicznego wynosi a 504 osoby, a ich udzia w ogólnej liczbie prowadz cych zaj cia w przedszkolach - 0,9%. Analizuj c udzia y procentowe nauczycieli bez przygotowania pedagogicznego [ por. tabela 2 Ped.] najwi ksze udzia y zanotowano ponownie dla j zyków obcych : j zyk hiszpa ski 7,19 %, j zyk w oski - 4,55 %, j zyk angielski - 3,52 %, oraz przedmioty: zarys wiedzy o gospodarce - 3,13 %, podstawy przedsi biorczo ci, elementy informatyki. Najmniejsze udzia y procentowe, poni ej 0,4 % wyst pi y w kilku przedmiotach ogólnokszta c cych: przyroda, kszta cenie zintegrowane, historia i spo ecze stwo, biologia, j zyk polski, geografia. Sytuacja nauczycieli religii i etyki, czyli przedmiotów nadobowi zkowych a] nauczyciele religii bez przygotowania pedagogicznego - 540 osób, udzia tych osób 1,67 % b] nauczyciele etyki bez przygotowania pedagogicznego - 9 osób, udzia tych osób 2,18 %. W tabeli 2B podano liczby ucz cych wszystkich przedmiotów prowadz cych inne zaj cia bez przygotowania pedagogicznego dla ka dego województwa. Policzono równie udzia procentowy takich nauczycieli w stosunku do nauczycieli ogó em ucz cych w danym województwie. W dwóch województwach udzia y procentowe nauczycieli bez przygotowania 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel.(48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl

tabela 2 Ped. Przygotowanie pedagogiczne nauczycieli przedmioty ogólnokszta c ce nauczyciele ogó em nauczyciele bez przyg.pedag. udzia procentowy biologia 13431 47 0,35% biol z hig. i ochr. rod. 924 5 0,54% ochrona i kszta townie rod. 362 7 1,93% chemia 13108 69 0,53% fizyka i astronomia 13409 65 0,48% geografia 12103 46 0,38% geografia z ochr. i kszt. rod. 1005 3 0,30% przyroda 18087 46 0,25% historia 27709 112 0,40% historia i spo ecze stwo 5533 18 0,33% WOS 14589 64 0,44% elementy informatyki 2097 30 1,43% informatyka 25135 200 0,80% technologia informacyjna 6802 86 1,26% j zyk angielski 39463 1390 3,52% jezyk francuski 2401 14 0,58% hiszpa ski 292 21 7,19% niemiecki 18753 221 1,18% wloski 220 10 4,55% rosyjski 5026 34 0,68% aci ski 397 5 1,26% grecki 9 0,00% inny jezyk obcy 717 17 2,37% jzyk polski 56882 212 0,37% matematyka 48560 214 0,44% muzyka 12442 97 0,78% muzyka z rytmik 1640 16 0,98% plastyka 15340 88 0,57% blok sztuka 3566 31 0,87% technika 19320 105 0,54% WF 55994 288 0,51% kszta cenia zintegrowane 68871 197 0,29% P O 3694 46 1,25% podstawy przedsi biorczo ci 4569 64 1,40% zarys wiedzy o gospodarce 288 9 3,13% wiedza o kulturze 3380 30 0,89% wych. do ycia w rodzinie 9719 35 0,36% inne przedmioty ogólnokszt. 9224 164 1,78%

Tabela 2 B Nauczyciele ucz cy bez przygotowania pedagogicznego Województwo nauczyciele ogó em bez przygotowania pedagogicznego udzia procentowy dolno l skie 44853 720 1,61% kujawsko - pomorskie 36486 523 1,43% lubelskie 40955 629 1,54% lubuskie 17082 292 1,71% ódzkie 41120 576 1,40% ma opolskie 59251 875 1,48% mazowieckie 85882 1689 1,97% opolskie 17543 278 1,58% podkarpackie 40009 533 1,33% podlaskie 21301 277 1,30% pomorskie 38169 548 1,44% l skie 75568 1036 1,37% wi tokrzyskie 22360 222 0,99% warmi sko- mazurskie 25276 395 1,56% wielkopolskie 57769 848 1,47% zachodniopomorskie 27566 624 2,26% Polska 651190 10065 1,55%

Nauczyciele z wykszta ceniem rednim i bez przygotowania pedagogicznego wed ug województw (osoby) 1 700 82% pe nozatrudnieni kraj 18% niepe nozatrudnieni kraj 10065 9288 bez przygotowania ania pedagogicznego z wykszta ceniem w rednim rednim 548 501 395 336 624 497 zachodniopomorskie pomorskie warmi sko-mazurskie kujawsko-pomorskie 1689 523 538 1337 848 761 277 291 podlaskie 292 289 576 513 mazowieckie 629 559 lubuskie wielkopolskie 720 665 ódzkie 1036 899 222 258 lubelskie dolno l skie 278 258 opolskie wi tokrzyskie 875 982 533 604 l skie ma opolskie podkarpackie Mapka - bez kwalifikacji

Nauczyciele we wrze niu 2006 roku. Stan i struktura zatrudnienia. pedagogicznego by y najwi ksze : zachodniopomorskim 2,26 % i mazowieckim - 1,97 %. Najmniejszy udzia procentowy nauczycieli bez przygotowania pedagogicznego by w województwie: wi tokrzyskim 0,99 % oraz podlaskim - 1,30 %. Mapka - bez kwalifikacji na ko cu tego rozdzia u pokazuje liczby nauczycieli z wykszta ceniem rednim oraz bez przygotowania pedagogicznego w ka dym województwie. S to nauczyciele, którzy powinni w miar szybko uzupe ni swoje kwalifikacje. 4. Obowi zki nauczycieli W Systemie Informacji O wiatowej wyodr bniono kilka typów obowi zków dotycz cych nauczycieli. S to nast puj ce typy : A] nauczanie przedmiotów ogólnokszta c cych B] nauczanie przedmiotów zawodowych [ teoretycznych i praktycznych ] C] nauczanie j zyka mniejszo ci narodowej lub grupy etnicznej D] pozosta e zaj cia. Do tego typu obowi zków zaliczono : religi, etyk, zaj cia rewalidacyjno wychowawcze, dydaktyczno- wyrównawcze, zaj cia socjoterapeutyczne, zaj cia sportowo rekreacyjne itp. W tej grupie znajduj si tak e: wychowanie przedszkolne, wychowanie w wietlicy szkolnej, wychowanie w internacie i wychowanie w innych placówkach. E] zaj cia pozalekcyjne np. informatyczne, artystyczne, sportowe, turystyczno krajoznawcze F] zaj cia pozaszkolne [ przyk ady takie same jak wymienione w zaj ciach pozalekcyjnych] G] nauczyciele nieprzedmiotowcy w szko ach i placówkach o wiatowych 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel.(48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl

Nauczyciele we wrze niu 2006 roku. Stan i struktura zatrudnienia. Tabela 6A przedstawia nauczycieli przedmiotów ogólnokszta c cych ogó em i pe nozatrudnionych wed ug nauczanego przedmiotu.we wrze niu 2006 roku by o takich nauczycieli 535061 i stanowili oni 82,2 % wszystkich nauczycieli w kraju ucz cych ró nych przedmiotów i prowadz cych ró nego rodzaju zaj cia w szko ach i placówkach o wiatowych. Najwi ksze liczby nauczycieli dotycz przedmiotów o du ej liczbie godzin w planach nauczania. Nale do nich kszta cenie zintegrowane 68,87 tys. osób, j zyk polski 56,88 tys. osób, wychowanie fizyczne 55,99 tys. osób, matematyka 48,56 tys. osób oraz j zyk angielski - 39,46 tys. osób. Na rysunku 7 pokazano udzia y procentowe nauczycieli pe nozatrudnionych i niepe nozatrudnionych dla wszystkich przedmiotów ogólnokszta c cych. Udzia nauczycieli pe nozatrudnionych w grupie nauczycieli przedmiotów ogólnokszta c cych ogó em w Polsce by wysoki i wynosi 83,2 %. W porównaniu z rokiem szkolnym 2005/2006 zmniejszy si udzia nauczycieli pe nozatrudnionych w ca ej populacji nauczycieli tych przedmiotów. W tym roku dla dziesi ciu przedmiotów ogólnokszta c cych udzia ten by wy szy od 80 procent ; najwy szy dla kszta cenia zintegrowanego - 97,6%. Dla czterech przedmiotów udzia y procentowe nauczycieli pe nozatrudnionych by y ni sze od 50% : j zyk w oski, j zyk hiszpa ski, aci ski i zarys wiedzy o gospodarce. Tabela 6 B przedstawia nauczycieli przedmiotów zawodowych w Polsce - ogó em. czna liczba nauczycieli tych przedmiotów wynosi a we wrze niu 2007 roku 68,14 tys. osób, co stanowi o 10,5% ogó u wszystkich nauczycieli. Nauczyciele teoretycznych i praktycznych przedmiotów zawodowych tworzyli grup prawie osiem razy mniej liczebn ni nauczyciele przedmiotów ogólnokszta c cych. Najwi ksza liczba nauczycieli dotyczy a przedmiotów: ekonomicznych i handlowych, mechanicznych i 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel.(48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl

Tabela 6A Nauczyciele wed ug nauczanego przedmiotu. Przedmioty ogólnokszta c ce ogó em pe nozatrudnieni kszta cenia zintegrowane 68871 67196 j zyk polski 56882 50184 wychowanie fizyczne 55994 49239 matematyka 48560 42142 przyroda 18087 15109 informatyka 25135 20972 historia 27709 22728 technika 19320 15739 WOS 14589 11737 j zyk angielski 39463 31586 wychow.do ycia w rodzinie 9719 7725 chemia 13108 10205 fizyka z astronomi 13409 10432 j zyk niemiecki 18753 14506 biologia 13431 10272 technologia informacyjna 6802 5192 plastyka 15340 11668 inny jezyk obcy 717 542 historia i spo ecze stwo 5533 4168 geografia 12103 9062 elementy informatyki 2097 1546 muzyka z rytmik 1640 1184 ochrona i kszta t. rodowiska 362 261 blok przedmiotowy sztuka 3566 2524 wiedza o kulturze 3380 2387 inne przedmioty ogólnokszt. 9224 6450 muzyka 12442 8493 przysposobienie obronne 3694 2510 podstawy przedsi biorczo ci 4569 3095 geografia z ochr.i kszt. rodowiska 1005 680 j zyk rosyjski 5026 3357 j zyk grecki 9 6 jezyk francuski 2401 1473 biol z hig.i ochr. rod. 924 482 j zyk aci ski 397 184 zarys wiedzy o gospodarce 288 133 j zyk hiszpa ski 292 132 j zyk w oski 220 75 Razem 535061 445376

j zyk rosyjski jezyk francuski biol z hig.i ochr. rod. j zyk aci ski zarys wiedzy o gospodarce j zyk hiszpa ski j zyk w oski j zyk grecki Nauczyciele pe nozatrudnieni i niepe nozatrudnieni przedmiotów ogólnokszta c cych 100% 90% 80% 70% udzia procentowy 60% 50% 40% 30% 20% 10% kszta cenia zintegrowane j zyk polski wychowanie fizyczne matematyka przyroda informatyka historia technika WOS j zyk angielski wychow.do ycia w rodzinie chemia fizyka z astronomi j zyk niemiecki biologia technologia informacyjna plastyka inny jezyk obcy historia i spo ecze stwo geografia elementy informatyki muzyka z rytmik ochrona i kszta t. rodowiska blok przedmiotowy sztuka wiedza o kulturze inne przedmioty ogólnokszt. muzyka przysposobienie obronne podstawy przedsi biorczo ci geografia z ochr.i kszt. rodowiska 0% Rys.7A niepe nozatrudnieni pe nozatrudnieni

Nauczyciele we wrze niu 2006 roku. Stan i struktura zatrudnienia. informatycznych. W porównaniu do roku 2005 liczba nauczycieli przedmiotów zawodowych zmala a o 5,2 tys. osób, a ich udzia procentowy zmniejszy si o 0,7 punktu proc. W raporcie zajmiemy si jeszcze nauczycielami nieprzedmiotowcami, zatrudnionymi w szko ach i placówkach o wiatowych. Do takich nauczycieli zaliczani s : nauczyciele bibliotekarze, nauczyciele pedagodzy i psycholodzy, nauczyciele logopedzi, nauczyciele socjolodzy i nauczyciele rehabilitanci. Do grupy nieprzedmiotowców nale tak e: nauczyciele konsultanci, nauczyciele doradcy metodyczni i nauczyciele doradcy zawodowi [ patrz tabela 6 C]. czna liczba nauczycieli nie ucz cych przedmiotów szkolnych wynosi a 53,26 tys. osób tj. 8,2 % ogó u nauczycieli zatrudnionych w kraju we wrze niu 2005 roku. Najliczniejsze grupy w ród nieprzedmiotowców to nauczyciele na stanowisku bibliotekarza - 19,34 tys. osób tj. 36,3 % i pedagoga - 17,66 tys. osób tj. 33,2 % ogó u nauczycieli nieprzedmiotowców. Najmniej liczna grupa to nauczyciele socjolodzy, tylko 79 osób. W porównaniu do wrze nia 2005 roku wzros a liczba nauczycieli, którzy nie prowadz nauki przedmiotów szkolnych o ponad 11 tys. osób tj. o 26 procent. Najwi kszy wzrost dotyczy nauczycieli pedagogów, których przyby o a 4046 [ por. rys. 7C ]. Wa nym zagadnieniem z punktu widzenia pracy szko y czy placówki o wiatowo - wychowawczej jest frekwencja zatrudnionych w niej nauczycieli.we wrze niu 2006 roku 26,35 tys. nauczycieli nie prowadzi o zaj w szko ach i placówkach o wiatowych, co stanowi 4 % ogó u tej grupy zawodowej. Przyczyny takiego stanu rzeczy by y ro ne. Ale najwi ksza liczba nauczycieli nie prowadzi a zaj z powodu ró nych urlopów: urlopu dla poratowania zdrowia - 10,01 tys., macierzy skiego urlopu - 5,37 tys., urlopu wychowawczego 2,80 tys. Ponad 3,6 tys. nauczycieli wykaza o si d ugotrwa niezdolno ci do pracy, trwaj c 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel.(48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl

Tabela 6B Nauczyciele wed ug nauczanego przedmiotu. przedmioty zawodowe ogó em pe nozatrudnieni administracyjne 1931 665 artystyczne 3746 1862 budowlane lub sanitarne 2293 1651 chemiczne 518 235 drzewne 752 550 ekonomiczne, handlowe 7901 5420 elektroniczne 1942 1458 energetyczne i elektryczne 2057 1440 fizyczne 68 18 gastronomiczne 3834 3087 górnicze 161 48 geologiczne 20 8 hotelarskie 574 329 hutnicze 7 5 kosmetyczne 810 184 fryzjerskie 616 241 informatyczne 5144 2783 le ne 185 126 logistyczno - spedycyjne 317 136 mechaniczne 5951 4401 mechatroniczne 414 301 medyczne 4328 1383 ochrona rodowiska 433 268 odzie owe lub krawieckie 690 541 poligraficzne 166 77 rolnicze lub ogrodnicze 1921 1376 samochod. lub elektromech.pojaz. 1614 1216 socjologiczne 526 119 psychologiczne 1271 330 spo ywcze 945 690 telekomunikacyjne 145 73 transportowe 242 102 turystyczne 594 202 wlókiennicze 57 41 wilkliniarskie 13 8 zarzadzania 544 288 marketingu 904 532 inne przedmioty zawodowe 14508 7635 Razem przedmioty 68142 39829

tabela 6 C Nauczyciele nieprzedmiotowcy w szko ach i placówkach o wiatowych stanowisko liczba nauczycieli udzia procentowy w grupie nieprzedmiotowców nauczyciel doradca metodyczny 1818 3,41% nauczyciel doradca zawodowy 549 1,03% nauczyciel konsultant 1591 2,99% nauczyciel bibliotekarz 19339 36,31% nauczyciel pedagog 17661 33,16% nauczyciel psycholog 6134 11,52% nauczyciel logopeda 5092 9,56% nauczyciel socjolog 79 0,15% nauczyciel rehabilitant 999 1,88% Razem nauczyciele nieprzedmiotowcy 53262 100,00% Zespó ds.analiz i Pognozowania Kadr O wiaty, Centralny O rodek Doskonalenia Nauczycieli, 00-478 Warszawa,Aleje Ujazdowskie 28,tel(4822)345 37 45, prog@ codn,edu.pl,www.codn.edu.pl

25000 Nauczyciele nieprzedmiotowcy wed ug stanowisk w latach 2005 i 2006 liczba osób 20000 rok 2006 15000 10000 rok 2005 5000 0 Rys.7C nauczyciel doradca metodyczny nauczyciel doradca zawodowy nauczyciel konsultant nauczyciel bibliotekarz nauczyciel pedagog nauczyciel psycholog nauczyciel logopeda nauczyciel socjolog nauczyciel rehabilitant

Nauczyciele we wrze niu 2006 roku. Stan i struktura zatrudnienia. wi cej ni 33 dni w ci gu roku kalendarzowego. cznie nauczycieli nie prowadz cych zaj z wymienionych wy ej przyczyn by o 21,78 tys. osób. Natomiast nauczycieli korzystaj cych z p atnych urlopów szkoleniowych dla dalszego kszta cenia si lub dla innych wa nych celów np. naukowych, o wiatowych czy artystycznych by o w tym samym czasie w ca ym kraju tylko 129 tj. 77 razy mniej ni korzystaj cych z urlopu dla poratowania zdrowia. W porównaniu z rokiem 2005 zmala a o 470 liczba nauczycieli korzystaj cych z urlopu dla poratowania zdrowia. Natomiast liczba nauczycieli korzystaj cych z bezp atnego urlopu dla celów szkoleniowych zmala a prawie trzykrotnie. 5. Specjalno ci nauczycieli W rozdziale tym zajmiemy si kwalifikacjami merytorycznymi nauczycieli do nauczania okre lonych przedmiotów w szko ach i placówkach. W tabeli 3 A zestawiono liczby nauczycieli ze specjalno ciami ogólnokszta c cymi, a w tabeli 3 B ze specjalno ciami zawodowymi. Ka demu nauczycielowi przypisano tak liczb specjalno ci jaka zosta a podana w wykazie uko czonych przez niego studiów : zawodowych, magisterskich, podyplomowych albo odpowiedniego kursu kwalifikacyjnego. Dlatego wielu nauczycieli, szczególnie w tabeli 3 A ma wi cej ni jedn specjalno np. pierwsz, g ówn uzyskan w trakcie uko czenia studiów oraz drug, a nawet trzeci uzyskan pó niej, najcz ciej w wyniku uko czenia studiów podyplomowych. Ci nauczyciele policzeni zostali wielokrotnie, dlatego ta liczba jest wi ksza od liczby nauczycieli ogó em. Bior c pod uwag tylko te specjalno ci ogólnokszta c ce, które dotycz nauczanych przedmiotów ogólnokszta c cych w szko ach i placówkach czna liczba nauczycieli specjalistów wynosi a we wrze niu 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel.(48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl

Tabela 3 A Nauczyciele ogó em wed ug specjalno ci Specjalno ci ogólnokszta c ce rok 2006 rok 2005 zmiana 2005-2006 biologia 19830 19437 393 chemia 15619 15111 508 fizyka i astronomi 15335 14900 435 geografia 15920 15603 317 przyroda 19388 18174 1214 historia 32411 30751 1660 historia i spo ecze stwo 4880 4547 333 wiedza o spo ecze stwie 13295 12200 1095 informatyka 40222 38060 2162 technologia informacyjna 6878 6069 809 j zyk angielski 40475 35508 4967 jezyk francuski 2902 2839 63 j zyk hiszpa ski 347 276 71 j zyk niemiecki 20331 19003 1328 j zyk wloski 278 230 48 j zyk rosyjski 10373 11056-683 inny j zyk obcy 1048 1011 37 j zyk polski 65901 63537 2364 matematyka 52976 51200 1776 muzyka 11515 10398 1117 plastyka 10038 8744 1294 sztuka 7518 6863 655 wiedza o kulturze 3188 2821 367 podstawy przedsi biorczo ci 5074 4558 516 technika 15058 13903 1155 wychowanie fizyczne 59980 56118 3862 kszta cenie zintegrowane 109383 106123 3260 inna specjalno ogólnokszt. 13776 15282-1506 wych.do ycia w rodzinie 0 razem specj. ogólnokszta c ce 654761 584322 70439

Tabela 3 B Nauczyciele ogó em Specjalno ci zawodowe liczba nauczycieli administracyjne 2104 artystyczne 10902 budowlane 2458 sanitarne 335 budowa i eksploatacja dróg 91 chemiczne 585 drzewne 813 ekonomiczne, handlowe 8928 elektroniczne 2001 elektryczne 2471 fizyczne 124 gastronomiczne 3642 górnicze 272 geologiczne 111 hotelarskie 485 hutnicze 89 kosmetyczne 822 fryzjerskie 591 le ne 230 logistyczno - spedycyjne 239 mechaniczne 7542 mechatroniczne 277 medyczne 4537 meteorologiczne 15 ochrona rodowiska 1729 odzie owe 705 poligraficzne 157 rolnicze 3563 ogrodnicze 924

samochodowe lub elektromech.pojaz. 1396 si owni okr towych i mech.pomoc. 11 socjologiczne 671 psychologiczne 1275 spo ywcze 1044 technika ruchu kol. 25 technika komp. i teleinformatyka 202 telekomunikacyjne 191 transportowe 271 turystyczne 710 wlókiennicze 216 wilkliniarskie 11 zarzadzania marketingu. 3544 elektroenergetyka aut.transportu szynowego 10 inne przedmioty zawodowe 10022 Razem specjalno ci zawodowe 82283

Nauczyciele we wrze niu 2006 roku. Stan i struktura zatrudnienia. 2006 roku 654,76 tys. osób. Podane liczby nauczycieli specjalistów uwzgl dniaj tak e nauczycieli z inn specjalno ci ogólnokszta c c, których by o 13,78 tys. osób. czna liczba nauczycieli ucz cych przedmiotów ogólnokszta c cych wynosi a w tym samym czasie 525,34 tys. osób. czna liczba nauczycieli specjalistów maj cych prawo do nauczania przedmiotów zawodowych wynosi a w tym samym czasie 82,28 tys. osób. Nauczyciele z kwalifikacjami do nauczania innych, nie wymienionych przedmiotów zawodowych stanowili grup 10,02tys.osób 12,2%. W porównaniu do liczby nauczycieli aktualnie ucz cych wszystkich przedmiotów zawodowych liczba nauczycieli z kwalifikacjami by a o kilkana cie tysi cy osób wy sza. Podane liczby uwzgl dniaj wszystkich nauczycieli specjalistów przedmiotów zawodowych i wszystkich nauczycieli ucz cych przedmiotów zawodowych teoretycznych i praktycznych. Interesuj cym zagadnieniem jest zbadanie wykorzystania specjalistów do nauczania okre lonych przedmiotów ogólnokszta c cych i zawodowych. W tabeli 3 C zestawiono: nauczycieli ucz cych danego przedmiotu ogólnokszta c cego, nauczycieli posiadaj cych wyuczon specjalno ogólnokszta c c, nauczycieli ucz cych przedmiotu zgodnie z wyuczon specjalno ci. Je eli liczba nauczycieli z wyuczon specjalno ci jest równa lub wi ksza od liczby nauczycieli ucz cych tego przedmiotu mamy do czynienia ze zjawiskiem pozytywnym [ por. rys.8 ]. W sytuacji odwrotnej mo emy mówi o braku nauczycieli specjalistów. Z zestawienia w tabeli 3 C wynika, e najwi kszy brak specjalistów wyst puje w nauczaniu takich przedmiotów jak : plastyka [ -5,30 tys. osób], technika, [- 4,26 tys. osób], muzyka [ - 2,57 tys. osób], WOS [ - 1,29 tys. osób]. Brakuje te nauczycieli ze specjalno ci : historia i spo ecze stwo 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel.(48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl

Tabela 3 C Wykorzystanie nauczycieli specjalistów do nauczania przedmiotów ogólnokszta c cych. liczba ucz cych przedmiotu liczba nauczycieli danej specjalno ci ucz cy zgodnie ze specjalno ci biologia 2 prz. 14355 19830 12759 chemia 13108 15619 12141 fizyka i astronomia 13409 15335 12232 geografia 2 prz. 13108 15920 11433 przyroda 18087 19388 15388 historia 27709 32411 25005 historia i spo ecze stwo 5533 4880 2577 WOS 14589 13295 10031 informatyka 2 prz. 27232 40222 22792 technologia informacyjna 6802 6878 4129 j zyk angielski 39463 40475 37410 jezyk francuski 2401 2902 2352 j zyk hiszpa ski 292 347 281 j zyk niemiecki 18753 20331 18323 j zyk w oski 220 278 208 j zyk rosyjski 5026 10373 4709 j zyk polski 56882 65901 55460 matematyka 48560 52976 46558 muzyka 2 przedm. 14082 11515 8204 plastyka 15340 10038 7513 blok sztuka 3566 7518 2372 technika 19320 15058 10798 wychowanie fizyczne 55994 59980 52946 kszta cenia zintegrowane 68871 109383 64895 podst.przedsi biorcz.2p 4857 5074 3316 wiedza o kulturze 3380 3188 2042 religia 32295 35290 31804 etyka 412 1025 228 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45,, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl

wiedza o kulturze podst.przedsi biorcz.2p kszta cenia zintegrowane wychowanie fizyczne technika Ró nica mi dzy liczb nauczycieli danej specjalno ci a liczb nauczycieli ucz cych przedmiotu ogólnokszta c cego 41000 36000 ró nica 31000 26000 21000 16000 11000 6000 1000 blok sztuka plastyka muzyka 2 przedm. matematyka j zyk polski j zyk rosyjski j zyk w oski j zyk niemiecki j zyk hiszpa ski jezyk francuski j zyk angielski technologia informacyjna informatyka 2 prz. WOS historia i spo ecze stwo historia przyroda geografia 2 prz. fizyka i astronomia chemia biologia 2 prz. -4000-9000 Rys.8.

Nauczyciele we wrze niu 2006 roku. Stan i struktura zatrudnienia. oraz wiedza o kulturze. Najwi kszy nadmiar nauczycieli specjalistów wyst puje aktualnie w: kszta ceniu zintegrowanym, informatyce oraz w j zyku polskim. Zgodno nauczanego przedmiotu z wyuczon specjalno ci mo emy oszacowa dziel c liczb nauczycieli ucz cych danego przedmiotu zgodnie ze specjalno ci przez liczb wszystkich nauczycieli ucz cych danego przedmiotu. Zgodno t mo emy wyrazi w procentach. Na rysunku 9 pokazano wska niki zgodno ci dla przedmiotów ogólnokszta c cych. Najwy sze wska niki zgodno ci, powy ej 95 % maj takie przedmioty jak: j zyk francuski, j zyk niemiecki, j zyk polski, matematyka. Bardzo wysoki jest te ten wska nik dla przedmiotu nieobowi zkowego religii 98,4%. Najni sze wska niki zgodno ci maj : historia i spo ecze stwo, plastyka, technika, wiedza o kulturze. Jak wynika z tabeli 3 C wielu nauczycieli, którzy maj okre lone specjalno ci ogólnokszta c ce nie naucza w szkole ogólnokszta c cego przedmiotu zgodnie z wyuczon specjalno ci. Na przyk ad przy nadwy ce [prawie 13000] nauczycieli, specjalistów od informatyki oko o 4,44 tys. nauczycieli z inn specjalno ci prowadzi zaj cia z informatyki i elementów informatyki. Przy bardzo du ej nadwy ce nauczycieli - specjalistów kszta cenia zintegrowanego [ ponad 40 000 ] a 3,97 tys. nauczycieli z inn specjalno ci naucza dzieci w klasach od pierwszej do trzeciej. Podobnie wygl da sytuacja z przedmiotami przyrodniczymi: geografia, biologia, przyroda. Wska niki zgodno ci wymienionych kilku przedmiotów s ni sze od 90%, co oznacza, e lekcje ka dego z tych przedmiotów w szko ach prowadz nauczyciele z innymi specjalno ciami. Równocze nie wielu nauczycieli specjalistów np. chemii [ oko o 3400] czy fizyki [ 3000 ] nie uczy wymienionych przedmiotów w szko ach. We wrze niu 2006 roku liczba 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel.(48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl

100,0% Zgodno nauczanego przedmiotu ogólnokszta c cego z wyuczon specjalnosci ogólnokszta c c 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% biologia chemia fizyka i astronomia geografia przyroda historia historia i spo ecze stwo WOS informatyka technologia informacyjna j zyk angielski jezyk francuski j zyk hiszpa ski j zyk niemiecki j zyk w oski j zyk rosyjski j zyk polski matematyka muzyka 2 przedm. plastyka blok sztuka technika wychowanie fizyczne kszta cenia zintegrowane podst.przedsi biorczo ci wiedza o kulturze Rys.9

Nauczyciele we wrze niu 2006 roku. Stan i struktura zatrudnienia. nauczycieli ze specjalno ciami j zyk angielski i j zyk niemiecki po raz pierwszy przewy szy a liczb nauczycieli ucz cych tych j zyków w szko ach i placówkach o wiatowych. Czynnikiem decyduj cym o w a ciwym wykorzystaniu nauczycieli specjalistów w szko ach jest polityka kadrowa administracji szkolnej. Podobna sytuacja z niew a ciwym wykorzystaniem nauczycieli danej specjalno ci wyst powa a w latach poprzednich, kiedy wska nik zgodno ci liczono z danych uzyskanych w systemie Ewikan. 6. Formy kszta cenia i doskonalenia nauczycieli W Systemie Informacji O wiatowej zbierane by y dane dotycz ce form kszta cenia i doskonalenia nauczycieli, uko czonych przez nich w poprzednim roku szkolnym. Dane w tym raporcie dotyczy b d roku szkolnego 2005/2006. Formy kszta cenia nauczycieli s formami, w wyniku których nauczyciele uzyskuj wy szy poziom wykszta cenia lub nowe, dodatkowe kwalifikacje do nauczania przedmiotu lub prowadzenia zaj, formalnie potwierdzone. Takimi formami s w naszym kraju : studia magisterskie, studia wy sze zawodowe, uzupe niaj ce studia magisterskie, studia podyplomowe, studia w kolegium nauczycielskim lub nauczycielskim kolegium j zyków obcych, kurs kwalifikacyjny. W tabeli 10 pokazano liczby nauczycieli, którzy uko czyli ró ne formy kszta cenia wed ug województw. Najcz ciej wybieran form kszta cenia by y podyplomowe studia. Uczestniczy o w nich w minionym roku 26,12 tys. osób tj. 42,8 % wszystkich kszta c cych si nauczycieli. Na drugim miejscu znalaz y si kursy kwalifikacyjne - 18,46 tys. osób tj. 30,2 %. Najmniej nauczycieli kszta ci o si w nauczycielskich kolegiach 0,5% i nauczycielskich kolegiach j zyków obcych 1,75%. 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel.(48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl

Nauczyciele we wrze niu 2006 roku. Stan i struktura zatrudnienia. Formy doskonalenia nauczycieli wzbogacaj warsztat zawodowy nauczycieli w ramach posiadanych ju kwalifikacji formalnych. Na przyk ad biolog czy geograf uczestnicz cy w kursie komputerowym po wi conym wykorzystaniu komputera w naukach przyrodniczych doskonal swoje umiej tno ci w ramach posiadanej wiedzy z zakresu biologii czy geografii. W SIO uwzgl dnione zosta y tylko d ugie formy doskonalenia tzn. studia podyplomowe i kurs doskonal cy w wymiarze przynajmniej 100 godzin. cznie uko czy o takie formy doskonalenia w poprzednim roku szkolnym ponad 18,5 tys. nauczycieli, w tym 56 % uko czy o studia podyplomowe, a 44 % kurs doskonal cy [ minimum 100 godzin]. Tabela 10A i rys. 10 przedstawiaj czne liczby nauczycieli w ka dym województwie, którzy uko czyli w poprzednim roku jak form kszta cenia lub doskonalenia nauczycieli. Oszacowano w niej równie udzia procentowy nauczycieli doskonal cych si i kszta c cych w ka dym województwie w stosunku do ogó u nauczycieli pracuj cych w nim. Udzia procentowy nauczycieli kszta c cych we wszystkich 16 województwach jest dwa, trzy razy, a czasem nawet wi cej razy wy szy od udzia u nauczycieli doskonal cych si. Najwy sze udzia y procentowe w kszta ceniu nauczycieli, powy ej 10 % wyst pi y dla województw : lubuskiego 12,31 %, warmi sko mazurskiego - 10,94%, podlaskiego 10,15 % i pomorskiego 10,09 %. Najmniejszy udzia procentowy mia o województwo lubelskie 7,43 %. W przypadku form doskonalenia nauczycieli najwi kszy by udzia procentowy województwa dolno l skiego - 3,36 %. Kolejne miejsca zaj y województwa: lubuskie i kujawsko - pomorskie. Najmniejszy udzia w doskonaleniu nauczycieli mia o województwo l skie, gdzie w d ugich formach doskonalenia uczestniczy o - 2,28 % ogó u nauczycieli. Udzia procentowy nauczycieli 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel.(48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl