oceny śladu węglowego powiatu PODDĘBICKIEGO dla lat 2005 i 2010

Raport oceny śladu węglowego powiatu PODDĘBICKIEGO dla lat 2005 i 2010 Instytut na rzecz Ekorozwoju ul. Nabielaka 15 lok. 1, 00743 Warszawa tel. 22 8510402, 03, 04, faks 22 8510400 email: ine@ineisd.org.pl, http://www.ineisd.org.pl slad_weglowy_okladka_poddebice.indd 1 20130409 13:30:17

Wy daw ca: Fundacja In sty tut na rzecz Eko ro zwo ju ul. Na bie la ka 15, lok. 1, 00743 War sza wa tel. 22 8510402, 03, 04, faks 22 8510400 em ail: ine@in e isd.org.pl, http://www.in e isd.org.pl Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju (InE) jest pozarządową organizacją typu thinktank powstałą w 1990 r. z inicjatywy kilku członków Polskiego Klubu Ekologicznego. InE zajmuje się promowaniem i wdrażaniem zasad oraz rozwiązań służących zrównoważonemu rozwojowi Polski, dążąc do jej proekologicznej restrukturyzacji. W swojej działalności kieruje się misją: budowania pozytywnych relacji między rozwojem społecznym i gospodarczym a ochroną środowiska oraz występowania w interesie obecnego i przyszłych pokoleń. Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju współpracuje z krajowym i europejskim ruchem pozarządowym. Instytut ma doświadczenie w tworzeniu strategii ekorozwoju wspólnie ze społecznościami lokalnymi ich samorządami i partnerami społecznymi, ekologicznymi i partnerami otoczenia biznesu. Opracowania InE wykorzystują parlamentarzyści, administracja rządowa i samorządowa, naukowcy, studenci i uczniowie. In sty tu cje i oso by pra gną ce wes przeć dzia łal ność na rzecz eko ro zwo ju mogą doko ny wać wpłat na konto: Bank Pe KaO SA, II Od dział w War sza wie Wpła ty w PLN: 92 1240 1024 1111 0000 0267 8197 Re dak cja ję zy ko wa: Maria ProsińskaJackl Pro jekt graficzny: Joanna Chatizow i Leszek Kosmalski Wydawnictwo Wiatr s. c. Skład kom pu te ro wy: Leszek Kosmalski Druk i oprawa: GRAFIX Centrum Poligrafii, ul. Bora Komorowskiego 24, 80377 Gdańsk Co py ri ght by Fundacja In sty tut na rzecz Eko ro zwo ju, War sza wa 2012 ISBN: 9788389495945 Wy dru ko wa no na pa pie rze eko lo gicz nym Wykaz ważniejszych publikacji i opracowań przygotowanych przez Instytut na rzecz Ekorozwoju od 2006 r. Polityka energetyczna Polski. Deklaracje i rzeczywistość. Warszawa 2006. Biopaliwa w Polsce. Możliwości i wyzwania. Warszawa 2007. Funkcjonowanie systemu białych certyfikatów w Polsce jako mechanizmu stymulującego zachowania energooszczędne zasady i szczegółowa koncepcja działania. Wspólnie z firmą Procesy Inwestycyjne. Warszawa 2007. Możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii w Polsce do roku 2020. Wspólnie z Instytutem Energetyki Odnawialnej. Warszawa 2007. Natura 2000 w edukacji szkolnej. Poradnik dla nauczycieli. Warszawa 2007. Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Krajowego Planu Strategicznego Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 20072013. Wspólnie z firmami Agrotec Polska Sp. zo.o. i AgrotecSpa. Warszawa 2007. Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Warszawa 2007. Wspólnie z Instytutem Ochrony Środowiska. Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 20072013. Wspólnie z firmami Agrotec Polska Sp. zo.o. i AgrotecSpa. Warszawa 2007. Barometr zrównoważonego rozwoju. Warszawa 2008. Fundusze Unii Europejskiej na lata 20072013 a ochrona klimatu. Warszawa 2008. Jak chronić klimat na poziomie lokalnym. Warszawa 2008. Jaka energetyka w zrównoważonym rozwoju? Warszawa 2008. Społeczeństwo obywatelskie wobec konsekwencji zmian klimatu. Warszawa 2008. Twoje miasto Twój klimat. Warszawa 2008. 2 C granica nie do przekroczenia. Tłumaczenie, Warszawa 2009. Alternatywna Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku. Raport technicznometodologiczny. Warszawa 2009. Alternatywna Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku. Raport dla osób podejmujących decyzje. Warszawa 2009. Barometr zrównoważonego rozwoju 2008/2009. Warszawa 2009. Energetyka jądrowa przebieg debaty w Niemczech. Warszawa 2009. Energia konieczność ale i odpowiedzialność. Broszura dla społeczeństwa. Warszawa 2009. Jak zapewnić rozwój zrównoważony terenów otwartych? Warszawa 2009. Jak zapewnić rozwój zrównoważony terenów zurbanizowanych? Metropolie. Warszawa 2009. Jaki transport w zrównoważonym rozwoju? Warszawa 2009. Klimat a gospodarowanie wodami. Warszawa 2009. Klimat a turystyka. Warszawa 2009. Małe ABC Ochrony klimatu. Warszawa, trzy wydania: 2007, 2008 i 2009. Polityka klimatyczna Polski wyzwaniem XXI wieku. Wspólnie z Polskim Klubem Ekologicznym. Warszawa 2009. Drugie spotkanie na temat energetyki jądrowej (kraje skandynawskie). Warszawa 2010. Energetyka rozproszona jako odpowiedź na potrzeby rynku (prosumenta) i pakietu energetycznoklimatycznego. Warszawa 2010. Kompleksowa ewaluacja programu ekokonwersji w Polsce. Wspólnie z firmą Ernst & Young. Warszawa 2010. Natura 2000. ABC dla turystyki. Warszawa 2010 Prognozy oddziaływania na środowisko projektu Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Wspólnie z firma WS Atkins. Warszawa 2010. Energetyka rozproszona. Od dominacji energetyki w gospodarce do zrównoważonego rozwoju, od paliw kopalnych do energetyki odnawialnej i efektywności energetycznej. Wspólnie z Polskim Klubem Ekologicznym Okręg Mazowiecki. Warszawa 2011. Komplet 11 broszur dotyczących: małej biogazowni rolniczej, domu pasywnego, energetyki rozproszonej, energii w gospodarstwie rolnym, energii w obiekcie turystycznym, energooszczędnego domu i mieszkania, inteligentnych systemów zarządzania użytkowaniem energii, samochodu elektrycznego, urządzeń konsumujących energię, zielonej energii i zrównoważonego miasta zrównoważonej energii. Warszawa 2011. Barometr zrównoważonego rozwoju 20102011. Warszawa 2012. Instrumenty realizacji Alternatywnej polityki energetycznej Polski do roku 2030 (wybrane zagadnienia). Warszawa, 2012. Świadomość ekologiczna turystów. Warszawa 2012. Trzecie spotkanie na temat energetyki jądrowej: Francja, Niemcy, Japonia po Fukushimie. Warszawa 2012. Raport o stanie przygotowań lokalnych do zmian klimatu. Raport otwarcia. Warszawa. 2012. Węgiel brunatny paliwo bez przyszłości. Warszawa 2012. Rozdroża polskiej energetyki. Poradnik dla parlamentarzystów. Warszawa 2012. O energetyce przyjaznej środowisku prawie wszystko. Mały leksykon dla dziennikarzy. Wersja elektroniczna. Warszawa 2012. Projekt Dobry Klimat dla Powiatów" jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE i Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej slad_weglowy_okladka_poddebice.indd 2 20130409 13:30:17

Raport oceny śladu węglowego powiatu PODDĘBICKIEGO dla lat 2005 i 2010 Warszawa, 2013 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 1 20130409 13:53:37

Spis treści Streszczenie 5 Wprowadzenie 6 1. Charakterystyka powiatu poddębickiego 7 1.1. Charakterystyka sektora mieszkaniowego 7 1.2. Charakterystyka sektora przemysłowego 8 1.3. Zaopatrzenie powiatu w energię cieplną 8 9 1.4. Zużycie energii elektrycznej 1.5. Zużycie gazu ziemnego 10 2. Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych w powiecie poddębickim w podziale na sektory 10 2.1. Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych powstających w przemyśle, energetyce i gospodarce mieszkaniowej 10 2.1.1. Wielkość emisji CO2 w wyniku zużycia energii elektrycznej 10 2.1.2. Wielkość emisji CO2 w wyniku zużycia energii cieplnej 11 2.1.3. Wielkość emisji CO2 w wyniku zużycia gazu ziemnego 11 2.1.4. Sumaryczna wielkość emisji CO2 w wyniku zużycia energii 12 2.2 Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych powstających w transporcie 12 2.2.1. Podstawowe informacje wykorzystane do oceny 12 2.2.2. Emisja w roku 2005 12 2.2.3. Emisja w roku 2010 15 2.3 Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych powstających w gospodarce odpadami komunalnymi oraz w procesie oczyszczania ścieków komunalnych 16 2.4 Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych powstających w rolnictwie i wynikających z użytkowania terenów 18 3. Emisja gazów cieplarnianych i ślad węglowy w powiecie poddębickim podsumowanie 20 4. Rekomendacje działań mających na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych w powiecie poddębickim 21 4.1. Emisja gazów cieplarnianych powstających w przemyśle, energetyce i gospodarce mieszkaniowej 21 4.2. Emisja gazów cieplarnianych powstających w transporcie 23 4.3. Emisja gazów cieplarnianych powstających w gospodarce odpadami komunalnymi oraz w procesie oczyszczania ścieków komunalnych 23 2 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 2 powiat poddębicki lata 2005 i 2010 20130409 13:53:38

raport oceny śladu węglowego 4.4. Emisja gazów cieplarnianych powstających w rolnictwie i wynikających z użytkowania terenów 23 5. Zalecenia dotyczące bazy informacyjnej do przyszłych obliczeń śladu węglowego w powiecie poddębickim 25 5.1. Emisja gazów cieplarnianych powstających w przemyśle, energetyce i gospodarce mieszkaniowej 5.2. Emisja gazów cieplarnianych powstających w transporcie 5.3. Emisja gazów cieplarnianych powstających w gospodarce odpadami komunalnymi oraz w procesie oczyszczania ścieków komunalnych 5.4. Emisja gazów cieplarnianych powstających w rolnictwie i wynikających z użytkowania terenów 25 25 25 26 Literatura i strony internetowe 28 Spis tabel Tab. 1. Budynki mieszkalne w powiecie poddębickim (wg lat wybudowania) Tab. 2. Zużycie energii w powiecie poddębickim przez duże zakłady przemysłowe (w rozbiciu na nośniki) Tab. 3. Sprzedaż ciepła sieciowego w powiecie poddębickim [w GJ] Tab. 4. Wyniki oszacowań zużycia ciepła w budynkach Tab. 5. Emisja CO2 w wyniku zużycia energii elektrycznej przez powiat poddębicki Tab. 6. Emisja CO2 w wyniku zużycia ciepła przez powiat poddębicki Tab. 7. Emisja CO2 w wyniku zużycia gazu ziemnego przez powiat poddębicki Tab. 8. Emisja CO2 w wyniku zużycia energii ze wszystkich źródeł w powiecie poddębickim Tab. 9. Emisje roczne CO2eq transport drogowy w powiecie poddębickim w 2005 r. Tab. 10. Emisje roczne CO2eq transport drogowy w powiecie poddębickim w 2010 r. Tab. 11. Zbiorcze zestawienie danych dotyczących emisji gazów cieplarnianych powstających w gospodarce odpadami komunalnymi oraz w procesie oczyszczania ścieków komunalnych powiatu poddębickiego Tab. 12. Emisja gazów cieplarnianych z rolnictwa w powiecie poddębickim (z podziałem na źródła emisji) Tab. 13. Bilans emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych (netto) dla poszczególnych kategorii użytkowania gruntów w ramach sektora Użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo w powiecie poddębickim w latach 2005 i 2010. Tab. 14. Bilans emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych (netto) dla sektora Użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo w powiecie poddębickim w latach 2005 i 2010. 7 8 9 9 10 11 11 12 14 16 17 18 19 19 3 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 3 20130409 13:53:38

Tab. 15. Emisja gazów cieplarnianych i ślad węglowy powiatu poddębickiego w latach 2005 i 2010. Tab. 16. Dostępność danych pozwalających określić wpływ rolnictwa na emisję gazów cieplarnianych Tab. 17. Dostępność danych pozwalających określić wpływ zmiany użytkowania terenu na emisję gazów cieplarnianych 20 26 27 Spis rysunków Rys. 1. Sieć drogowa w powiecie poddębickim w 2005 r. Rys. 2. Sieć drogowa w powiecie poddębickim w 2010 r. Rys. 3. Roczne jednostkowe emisje CO2eq na jeden kilometr drogi w powiecie poddębickim w 2005 r. [w kg] Rys. 4. Roczne jednostkowe emisje CO2eq na jeden kilometr drogi w powiecie poddębickim w 2010 r. [w kg] 13 13 14 15 Wykaz skrótów CH4 metan CO2 dwutlenek węgla CO2eq ekwiwalent dwutlenku węgla DOKLIP tytuł projektu Dobry klimat dla powiatów EU ETS European Union Emissions Trading Scheme (europejski system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych) GJ gigadżul, jednostka energii GUS Główny Urząd Statystyczny GW gigawat, jednostka mocy GWh kilowatogodzina, jednostka energii HFC fluorowęglowodory InE Instytut na rzecz Ekorozwoju kv kilowolt, jednostka napięcia 4 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 4 kwh kilowatogodzina, jednostka energii m2 metr kwadratowy m3 metr sześcienny Mg megagram, jednostka masy (1 mln gramów; tona) MJ megadżul, jednostka energii MW megawat, jednostka mocy MWh megawatogodzina, jednostka energii N2O podtlenek azotu NOx tlenki azotu OZE odnawialne źródła energii PFC perfluorowęglowodory SF6 sześciofluorek siarki SO2 dwutlenek siarki UE Unia Europejska powiat poddębicki lata 2005 i 2010 20130409 13:53:38

raport oceny śladu węglowego Streszczenie Niniejsze opracowanie zostało wykonane w ramach projektu Dobry klimat dla powiatów (DOKLIP) realizowanego przez Instytut na rzecz Ekorozwoju przy wsparciu Związku Powiatów Polskich i organizacji Community Energy Plus z Wielkiej Brytanii. Zawiera ono wyniki obliczania emisji gazów cieplarnianych ogółem i na głowę mieszkańca, czyli tzw. ślad węglowy. Metodyka tych wyliczeń jest opisana w oddzielnym opracowaniu(1). W trakcie prac kierowano się, w takim stopniu, w jakim było to możliwe, metodyką Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu, czyli zespołu powołanego przez ONZ, który stosuje tę metodykę do oceny postępów poszczególnych krajów w dziedzinie ochrony klimatu. Opracowaniem objęto główne obszary emisji gazów cieplarnianych powiatu poddębickiego, tzn.: przemysł, energetykę i gospodarkę mieszkaniową, transport, gospodarkę odpadami komunalnymi oraz procesy oczyszczania ścieków komunalnych, rolnictwo, a także użytkowanie gruntów w latach 2005 i 2010. Całkowita emisja gazów cieplarnianych powiatu poddębickiego wzrosła w badanym okresie (lata 20052010) z poziomu 356,8 tys. Mg CO2eq do 401,9 tys. Mg CO2eq, tj. o 12,7 %. W przeliczeniu na jednego mieszkańca emisja całkowita w roku 2005 wynosiła 8,5 Mg CO2eq/rok/ osobę, a w 2010 roku 9,7 Mg CO2eq/rok/osobę, co oznacza wzrost o 14,3 %. Jest to o 20% mniej (w 2005 r.) i o 7,2% mniej (w 2010 r.) niż średnia krajowa. Największy wzrost zanotowano w obszarze transportu; emisja wzrosła tu o blisko 88%. Wyraźny wzrost nastąpił również w sektorze gospodarki odpadami i oczyszczania ścieków, bo o ponad 30%. Natomiast emisja z obszaru przemysłu, energetyki i gospodarki mieszkaniowej spadła o 7%. Bilans emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych poprawił się o ponad 25%, co jest związane ze zmianami w użytkowaniu terenów. Jednocześnie warto zauważyć, że możliwości ograniczenia emisji gazów cieplarnianych wynikających z funkcjonowania powiatu są znaczne i wymagają opracowania oraz podjęcia realizacji Programu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w powiecie poddębickim. (1) Metodyka oceny poziomu emisji gazów cieplarnianych dla wybranych powiatów dla lat 2005 i 2010 z podziałem na sektory, Warszawa, wrzesień 2012. 5 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 5 20130409 13:53:38

Wprowadzenie Celem opracowania jest wykonanie obliczeń śladu węglowego dla lat 2005 i 2010 w następujących zakresach tematycznych: przemysł, energetyka, gospodarka mieszkaniowa, transport, gospodarka odpadami komunalnymi oraz procesy oczyszczania ścieków komunalnych, a także rolnictwo i użytkowanie gruntów. Ślad węglowy rozumiany jest jako całkowita suma emisji gazów cieplarnianych wywołanych bezpośrednio lub pośrednio na danym obszarze. Ślad węglowy obejmuje emisje sześciu gazów cieplarnianych wymienionych w Protokole z Kioto: dwutlenku węgla (CO2), metanu(ch4), podtlenku azotu (N2O) oraz gazów fluorowanych: fluorowęglowodory (HFC), perfluorowęglowodory (PFC) oraz sześciofluorek siarki (SF6). Miarą śladu węglowego jest Mg CO2eq/osobę/rok emisja gazów cieplarnianych na danym obszarze przypadająca na jedną osobę w ciągu roku, wyrażona jako ekwiwalent dwutlenku węgla. Obliczenia dotyczące powiatu poddębickiego wykonał zespół w składzie: d r inż. Arkadiusz Węglarz z Politechniki Warszawskiej w zakresie przemysłu, energetyki i gospodarki mieszkaniowej; F irma TRANSEKO Brzeziński, Dybicz, Szagała sp.j. w zakresie transportu; d r inż. Piotr Manczarski z Politechniki Warszawskiej w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi oraz procesów oczyszczania ścieków komunalnych; A nna Dąbrowska z Instytutu na rzecz Ekorozwoju przy konsultacji Marcina Żaczka w zakresie rolnictwa i użytkowania gruntów; d r Andrzej Kassenberg z Instytutu na rzecz Ekorozwoju, ekspert ds. klimatu w projekcie DOKLIP w zakresie nadzoru merytorycznego; d r Wojciech Szymalski z Instytut na rzecz Ekorozwoju, koordynator projektu DOKLIP w zakresie organizacji prac. Wykonanie obliczeń nie byłoby możliwe bez współpracy z władzami powiatu, które przygotowały informacje wyjściowe do przeprowadzania analizy. 6 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 6 powiat poddębicki lata 2005 i 2010 20130409 13:53:38

raport oceny śladu węglowego 1. Charakterystyka powiatu poddębickiego Powiat poddębicki zamieszkuje 41 562 osób (stan na koniec 2010 roku według GUS). Powierzchnia, jaką zajmuje, to 881 km2. Pod względem liczby ludności powiat ma 18. miejsce wśród 20 powiatów ziemskich województwa łódzkiego. Gęstość zaludnienia jest stosunkowo niska na km2 przypada 47 mieszkańców. Gospodarka powiatu ma charakter typowo rolniczy z przewagą produkcji warzywniczosadowniczej (Gmina Zadzim), a w części ma także charakter uzdrowiskoworekreacyjny dzięki występującym w dwóch gminach, Uniejowie i Poddębicach, złożom wód geotermalnych o właściwościach leczniczych. Przemysł powiatu poddębickiego koncentruje się głównie wokół: p rzetwórstwa produktów rolnych, p rodukcji tekstylnej, p rodukcji tytoniu (głównie gmina Wartkowice), p rodukcji spożywczej, przede wszystkim jaj konsumpcyjnych (głównie gmina Poddębice). W skład powiatu wchodzą: m iasta: Poddębice, Uniejów; g miny miejskowiejskie: Poddębice, Uniejów; g miny wiejskie: Dalików, Pęczniew, Wartkowice, Zadzim. Stolicą powiatu są Poddębice, miasto położone na prawym brzegu Neru, w odległości 35 km od Łodzi i 46 km od Sieradza. W roku 2006 ludność powiatu poddębickiego liczyła 42 192 osoby; podobną liczebność ludności powiatu przyjęto dla roku 2005. 1.1. Charakterystyka sektora mieszkaniowego Według danych GUS powierzchnia użytkowa budynków mieszkalnych w 2005 roku wynosiła 1 133 300 m2, a w 2010 roku 1 169 274 m2. W zasobach mieszkaniowych powiatu poddębickiego dominują budynki jednorodzinne, których powierzchnia stanowi 73% powierzchni użytkowej wszystkich budynków mieszkalnych. Struktura tych budynków według wieku została przedstawiona w tabeli 1. Tabela 1. Budynki mieszkalne w powiecie poddębickim (wg lat wybudowania) przed 1939 r. do 1970 r. lata 19711982 lata 19831992 po 1992 r. razem 4% 12% 6% 7% 71% 100% Źródło: Powiat poddębicki, w: GUS portal informacyjny, Statystyczne Vademecum Samorządowca, portrety terytorium, www.stat.gov.pl 7 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 7 20130409 13:53:38

1.2. Charakterystyka sektora przemysłowego Według GUS(2) w powiecie poddębickim w roku 2010 zarejestrowanych było 3090 podmiotów gospodarczych w sektorze usługowym i przemysłowym. Na terenie powiatu znajdują się dwa duże zakłady przemysłowe: J TI Sp. z o.o., Stary Gostków, gm. Wartkowice fabryka papierosów wchodząca w skład Japan Tobacco International; S półdzielnia Mleczarska Mleczwart w Wartkowicach. Sumaryczne zużycie energii przez te zakłady w rozbiciu na poszczególne nośniki opisano w tabeli 2. użycie energii w powiecie poddębickim przez duże zakłady przemysłowe (w roztabela 2. Z biciu na nośniki) Nośnik energii 2005 r. 2010 r. Gaz ziemny wysokometanowy [m3] 1 273 300,0 1 185 500,0 42,9 53,8 Energia elektryczna [MWh] 9 638,3 17 127,5 Węgiel kamienny [t] 173,8 218,1 Olej opałowy lekki [t] Źródło: Dane zebrane od zakładów przemysłowych przez Starostwo Powiatowe w Poddębicach. 1.3. Zaopatrzenie powiatu w energię cieplną Na terenie powiatu poddębickiego zaopatrzenie w ciepło pochodzi głównie z lokalnych kotłowni lub pieców. W większości są to węglowe źródła ciepła, charakteryzujące się niską sprawnością wytwarzania, a ich eksploatacja wiąże się z poważnym obciążeniem środowiska naturalnego. Na terenie powiatu znajdują się dwa większe źródła sieciowe zaopatrujące w energie cieplną miasta Uniejów i Poddębice. W Uniejowie energię cieplną pozyskuje się z wód geotermalnych. Odbywa się to poprzez centralną ciepłownię zlokalizowaną w budynku przy otworze eksploatacyjnym Uniejów PIG/ AGH2. Łączna moc centrali cieplnej wynosi 7,4 MW. Na moc centrali cieplnej składa się moc z energii wód geotermalnych (3,1 MW) oraz moc z kotłowni szczytowych: kotłowni olejowej 2,5 MW oraz kotłowni na zrębki drzewne 1,8 MW. W Poddębicach Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych produkuje ciepło w kotłowniach: gazowej o mocy 3,36 MW (zlokalizowanej przy ul. Krasickiego), na biomasę o mocy 1 MW (zlokalizowanej przy ul. Cichej) oraz gazowej z dodatkiem biomasy o mocy 3,015 MW (zlokalizowanej przy ul. Zielonej). W tabeli 3. podano wartość sprzedaży ciepła sieciowego w powiecie poddębickim. (2) www.stat.gov.pl/ 8 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 8 powiat poddębicki lata 2005 i 2010 20130409 13:53:38

raport oceny śladu węglowego Tabela 3. Sprzedaż ciepła sieciowego w powiecie poddębickim [w GJ] Firma wytwarzająca ciepło 2005 r. 2010 r. Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych w Poddębicach 47 186 49 396 Geotermia Uniejów 18 374 17 886 Razem 65 560 67 282 Źródło: Starostwo Powiatowe w Poddębicach na podstawie informacji od przedsiębiorstw ciepłowniczych. Zużycie ciepła w powiecie poddębickim oszacowano na podstawie danych o powierzchni użytkowej budynków: mieszkalnych, użyteczności publicznej, przemysłowych i usługowych oraz na podstawie, zgodnie z publikacją GUS(3), wskaźników zużycia energii na m2 powierzchni użytkowej dla sektora mieszkaniowego (203 KWh/m2/rok) oraz dla pozostałych sektorów (240 kwh/m2/rok). Wyniki tych oszacowań zestawiono w tabeli 4. Tabela 4. Wyniki oszacowań zużycia ciepła w budynkach Rodzaje budynków Powierzchnia użytkowa [w m2] Zużycie ciepła [w MW] 2005 2010 2005 2010 Budynki mieszkalne 1 133 300 1 169 274 230 060 237 363 Budynki użyteczności publicznej 73 832 75 309 17 720 18 074 Budynki przemysłowe 66 061 66 061 15 855 15 855 1 273 193 1 310 644 263 635 271 292 Razem Źródło: Obliczenia własne na podstawie Zużycie energii w gospodarstwach domowych w 2009 roku, GUS, 2012. 1.4. Zużycie energii elektrycznej Sprzedaż energii elektrycznej odbiorcom końcowym dysponującym urządzeniami pracującymi na niskim napięciu (tj. bez dużego przemysłu) na terenie powiatu poddębickiego wynosiła(4): 6 6 966 MWh w 2005 r. 5 6 332 MWh w 2010 r. Dane dotyczące zużycia energii elektrycznej dla dużych zakładów przemysłowych zawiera tabela 2. Zużycie energii elektrycznej przez gospodarstwa domowe oszacowano mnożąc odpowiednio liczbę mieszkańców powiatu w roku 2005 i 2010 przez wskaźniki zużycia energii elektrycznej na mieszkańca Polski według GUS wynoszące w 2005 roku 661 kwh/rok/osobę i w 2010 roku 721 kwh/rok/osobę. (3) Zużycie energii w gospodarstwach domowych w 2009 roku, GUS, 2012 (4) Powiat poddębicki, w: GUS portal informacyjny, Statystyczne Vademecum Samorządowca, portrety terytorium, www.stat.gov.pl 9 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 9 20130409 13:53:38

1.5. Zużycie gazu ziemnego Sprzedaż gazu ziemnego gospodarstwom domowym na terenie powiatu poddębickiego wynosiła(5): 2 14,4 tys. m3 w 2005 r. 7 46,8 tys. m3 w 2010 r. Dane dotyczące zużycia gazu ziemnego przez duże zakłady przemysłowe zawiera tabela 2. 2. O cena poziomu emisji gazów cieplarnianych w powiecie poddębickim w podziale na sektory 2.1. Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych powstających w przemyśle, energetyce i gospodarce mieszkaniowej 2.1.1. Wielkość emisji CO2 w wyniku zużycia energii elektrycznej W tabeli 5. przedstawiono liczby obrazujące emisję CO2 w wyniku zużycia energii elektrycznej przez powiat poddębicki, obliczone za pomocą algorytmu opisanego w opracowaniu Metodyka oceny...(6) Tabela 5. Emisja CO2 w wyniku zużycia energii elektrycznej przez powiat poddębicki Sektory gospodarki powiatu Sprzedaż energii elektrycznej podmiotom powiatu [w MWh] Emisja CO2 [w Mg] 2005 r. 2010 r. 2005 r. 2010 r. Sektor gospodarstw domowych (dane GUS) 27 882 29 966 30 671 27 869 Duże zakłady przemysłowe 9 638 17 128 10 602 15 929 Pozostałe sektory 39 084 26 366 42 992 24 520 Razem 76 604 73 460 84 265 68 318 Źródło: Obliczenia własne. (5) jw. (6) Metodyka oceny poziomu emisji gazów cieplarnianych dla wybranych powiatów dla lat 2005 i 2010 z podziałem na sektory, Warszawa, wrzesień 2012. 10 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 10 powiat poddębicki lata 2005 i 2010 20130409 13:53:38

raport oceny śladu węglowego 2.1.2. Wielkość emisji CO2 w wyniku zużycia energii cieplnej Na podstawie danych uzyskanych od Przedsiębiorstwa Usług Komunalnych w Poddębicach wiadomo, że emisja CO2 z produkcji ciepła sieciowego wyniosła: 2 339,5 Mg CO2 w 2005 r. 2 622,6 Mg CO2 w 2010 r. W tabeli 6. przedstawiono liczby obrazujące emisję CO2 w wyniku zużycia ciepła przez powiat poddębicki, obliczone za pomocą algorytmu opisanego w opracowaniu Metodyka oceny (7) Tabela 6. Emisja CO2 w wyniku zużycia ciepła przez powiat poddębicki Emisje CO2 [w Mg] Sektory zużycia energii 2005 r. 2010 r. Budynki korzystające z lokalnych ciepłowni 84 916 87 400 Budynki korzystające z sieci ciepłowniczych 2 340 2 623 Przemysł 453 568 87 709 90 591 Razem Źródło: Obliczenia własne 2.1.3. Wielkość emisji CO2 w wyniku zużycia gazu ziemnego W tabeli 7. przedstawiono liczby obrazujące emisję CO2 w wyniku zużycia gazu ziemnego przez powiat poddębicki, obliczone za pomocą algorytmu opisanego w opracowaniu Metodyka oceny..(8) Tabela 7. Emisja CO2 w wyniku zużycia gazu ziemnego przez powiat poddębicki Sektory gospodarki powiatu Emisja CO2 [w Mg] 2005 r. 2010 r. Sektor przemysłowy 2 500 2 328 Pozostałe sektory 421 1 466 Razem 2 921 3 794 Źródło: Obliczenia własne. (7) jw. (8) jw. 11 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 11 20130409 13:53:38

2.1.4. Sumaryczna wielkość emisji CO2 w wyniku zużycia energii W tabeli 8. przedstawiono liczby obrazujące emisje CO2 powstałe w wyniku zużycia energii ze wszystkich źródeł w powiecie poddębickim w 2005 i w 2010 roku. Tabela 8. Emisja CO2 w wyniku zużycia energii ze wszystkich źródeł w powiecie poddębickim Emisja CO2 [w Mg] Rodzaj nośnika 2005 r. 2010 r. Energia elektryczna 84 265 68 318 Energia cieplna 87 709 90 591 Gaz ziemny 2 921 3 794 174 895 162 703 Razem Źródło: Obliczenia własne 2.2 Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych powstających w transporcie 2.2.1 Podstawowe informacje wykorzystane do oceny Do wykonania oceny posłużono się następującymi dostępnymi materiałami: Z estawienie częstotliwości kursowania autobusów oraz długości linii autobusowych; S tan taboru komunikacji zbiorowej w podziale na rok produkcji; L iczba zarejestrowanych pojazdów, stan na 31.12.2012 r.; Dane pochodzące z Generalnego Pomiaru Ruchu na drogach wojewódzkich oraz krajowych w latach 2005 i 2010. Analizy przeprowadzono dla lat 2005 i 2010. Zostały one oparte na istniejącej w badanych latach sieci drogowej. W obliczeniach uwzględniono przynależność administracyjną drogi. Obrazy sieci drogowej dla powiatu poddębickiego zamieszczono poniżej (rys. 1 i 2). 2.2.2 Emisja w roku 2005 Biorąc pod uwagę zarówno wskaźniki omówione w opracowaniu Metodyka oceny (9), jak i obciążenie poszczególnych dróg, otrzymujemy w wyniku obliczeń wartości przedstawione w tabeli 9; są to wyniki końcowe, czyli emisje z transportu drogowego. Ponadto rys. 3 obrazuje roczne jednostkowe emisje CO2eq na jeden kilometr drogi. Wartości przedstawione na rysunku wynikają z obliczonych emisji CO2eq, jakie na jednym kilometrze analizowanej drogi. Są one odzwierciedleniem natężenia i struktury ruchu. Emisje jednostkowe umożliwiają wykonanie analizy porównawczej ciągów drogowych pod względem intensywności emisji. Łączny poziom emisji jest wynikiem przemnożenia wartości jednostkowych przez długość odcinka. (9) Metodyka oceny poziomu emisji gazów cieplarnianych dla wybranych powiatów dla lat 2005 i 2010 z podziałem na sektory, Warszawa, wrzesień 2012. 12 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 12 powiat poddębicki lata 2005 i 2010 20130409 13:53:38

raport oceny śladu węglowego Rys. 1 Sieć drogowa w powiecie poddębickim w 2005 r. Źródło: TRANSEKO Brzeziński, Dybicz, Szagała sp.j. Rys. 2 Sieć drogowa w powiecie poddębickim w 2010 r. Źródło: TRANSEKO Brzeziński, Dybicz, Szagała sp.j.. 13 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 13 20130409 13:53:39

Tabela 9. Emisje roczne CO2eq transport drogowy w powiecie poddębickim w 2005 r. Droga Długość sieci dróg [km] Samochody osobowe [Mg CO2eq] Samochody dostawcze [Mg CO2eq] Samochody ciężkie* [Mg CO2eq] krajowa 35,3 10 936,784 1 693,487 11 228,993 wojewódzka 103,7 11 974,539 1 730,543 12 344,156 powiatowa/gminna 201,5 10 073,234 1 654,884 10 837,205 Razem 340,5 32 984,557 5 078,914 34 410,354 * W tym autobusy transportu zbiorowego PKS. Źródło: TRANSEKO Brzeziński, Dybicz, Szagała sp.j.. Łączna emisja gazów cieplarnianych z transportu w 2005 roku dla powiatu poddębickiego została oszacowana na 72,47 tys. Mg CO2eq. Rys. 3. Roczne jednostkowe emisje CO2eq na jeden kilometr drogi w powiecie poddębickim w 2005 r. [w kg ] Liczby oznaczają roczne jednostkowe emisje CO2eq na 1 km drogi Źródło: TRANSEKO Brzeziński, Dybicz, Szagała sp.j.. 14 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 14 powiat poddębicki lata 2005 i 2010 20130409 13:53:39

raport oceny śladu węglowego 2.2.3 Emisja w roku 2010 Biorąc pod uwagę zarówno wskaźniki omówione w opracowaniu Metodyka oceny (10), jak i obciążenie poszczególnych dróg, otrzymujemy w wyniku obliczeń wartości przedstawione w tabeli 10; są to wyniki końcowe, czyli emisje z transportu drogowego. Ponadto rys. 4 obrazuje roczne jednostkowe emisje CO2eq na jeden kilometr drogi. Wartości przedstawione na rysunku wynikają z obliczonych emisji CO2eq jakie następują na jednym kilometrze analizowanej drogi. Są one odzwierciedleniem natężenia i struktury ruchu. Emisje jednostkowe umożliwiają wykonanie analizy porównawczej ciągów drogowych pod względem intensywności emisji. Łączny poziom emisji jest wynikiem przemnożenia wartości jednostkowych przez długość odcinka. Rys. 4. Roczne jednostkowe emisje CO2eq na jeden kilometr drogi w powiecie poddębickim w 2010 r. [w kg ] Liczby oznaczają roczne jednostkowe emisje CO2eq na 1 km drogi Źródło: TRANSEKO Brzeziński, Dybicz, Szagała sp.j.. (10) jw. 15 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 15 20130409 13:53:40

Tabela 10. Emisje roczne CO2eq transport drogowy w powiecie poddębickim w 2010 r. Droga Długość sieci dróg [w km] Samochody osobowe [w Mg CO2eq] Samochody dostawcze [w Mg CO2eq] Samochody ciężkie* [w Mg CO2eq] krajowa 57,2 22 818,457 3 459,959 50 439,604 wojewódzka 103,7 14 609,613 2 006,263 15 032,468 powiatowa/gminna 201,5 12 289,535 1 918,792 13 323,552 Razem 362,4 49 717,605 7 385,014 78 795,624 *W tym autobusy transportu zbiorowego PKS. Źródło: TRANSEKO Brzeziński, Dybicz, Szagała sp.j. Łączna emisja gazów cieplarnianych z transportu w 2010 roku dla powiatu poddębickiego została oszacowana na 135,90 tys. Mg CO2eq, co oznacza wzrost o prawie 88%. 2.3 Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych powstających w gospodarce odpadami komunalnymi oraz w procesie oczyszczania ścieków komunalnych Biorąc pod uwagę dostępne informacje i przyjęte założenia metodologiczne, w wyniku obliczeń dochodzimy do wniosku, że emisja gazów cieplarnianych powstających w gospodarce odpadami i w procesie oczyszczania ścieków wzrosła w powiecie poddębickim w okresie 20052010 o ponad 30%. Szczegółowe dane zawiera tabela 11. 16 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 16 powiat poddębicki lata 2005 i 2010 20130409 13:53:40

raport oceny śladu węglowego Tabela 11. Zbiorcze zestawienie danych dotyczących emisji gazów cieplarnianych powstających w gospodarce odpadami komunalnymi oraz w procesie oczyszczania ścieków komunalnych powiatu poddębickiego Lp. 1. Źródło emisji Gospodarka odpadami komunalnymi, w tym: a składowanie b kompostowanie (MBP)(12) c przekształcanie termiczne 2. Oczyszczanie ścieków komunalnych, w tym: (13) a zrzut ścieków nieoczyszczonych b zrzut ścieków oczyszczonych c fermentacja osadów ściekowych d termiczne przekształcanie osadów 3. Łącznie Wielkość emisji CO2 (ekwiwalent)(11) [w tys. Mg/rok] Wielkość emisji [w tys. Mg/rok] Rodzaj emisji 2005 r. 2010 r. 2005 r. 2010 r. CH4 1,76 2,29 N 2O 36,96 48,09 CO2 CH4 1,76 2,29 36,96 48,09 CH4 N2O CO2 N2O CH4 N2O 0,92 1,20 CO2 CH4 N2O CH4 N2O CH4 CO2 CO2 N2O CO2 37,88 49,29 Źródło: Obliczenia własne (11) W celu wyliczenia emisji ekwiwalentnej wyrażonej w CO2eq przyjęto, że 1 Mg CH4 odpowiada 21 Mg CO2, a 1 Mg N2O odpowiada 310 Mg CO2. (12) Mechanicznobiologiczne przetwarzanie. (13) W związku z brakiem informacji szczegółowych nie można było policzyć emisji ze ścieków komunalnych. Wobec tego przyjęto, że emisja ta stanowi 2,5% emisji z gospodarki odpadami. 17 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 17 20130409 13:53:40

2.4 Ocena poziomu emisji gazów cieplarnianych powstających w rolnictwie i wynikających z użytkowania terenów Całkowita emisja metanu i podtlenku azotu w rolnictwie przedstawiona jako ekwiwalent dwutlenku węgla wyniosła w powiecie poddębickim w 2005 roku 143 759 Mg, a w 2010 roku wzrosła o 738 Mg do poziomu 144 497 Mg (tab. 12). W przypadku powiatu poddębickiego większość emisji pochodzi ze źródeł związanych z hodowlą zwierząt gospodarskich procesów fermentacji jelitowej oraz odchodów zwierzęcych, które w 2005 odpowiadały łącznie za blisko 61% całkowitej emisji z rolnictwa. W roku 2010 było to już prawie 65% emisji z rolnictwa. Istotnym źródłem emisji w powiecie są także gleby rolne, w tym szczególnie nawożenie gleb. Tabela 12. Emisja gazów cieplarnianych z rolnictwa w powiecie poddębickim (z podziałem na źródła emisji) w Mg CO2eq w Mg CO2eq 2005 r. 2010 r. Fermentacja jelitowa 50 381,38 54 029,24 Odchody zwierzęce 36 820,97 39 691,11 Gleby rolne 56 542,10 50 760,17 14,91 16,03 143 759,36 144 496,55 Źródła emisji Spalanie resztek roślinnych Rolnictwo ogółem Źródło: Obliczenia własne Zróżnicowanie bilansów emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych dla poszczególnych kategorii gruntów w powiecie poddębickim obrazuje tabela 13. Natomiast bilans emisji i pochłaniania wynikający ze zmian w użytkowaniu gruntów na terenie powiatu oraz zdolności poszczególnych gruntów do pochłaniania CO2 prezentuje tabela 14. Korzystny bilans emisji i pochłaniania dla sektora Użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo, wyrażony w ekwiwalencie dwutlenku węgla, jest głównym czynnikiem zmniejszającym wielkość antropogenicznej emisji z pozostałych sektorów. Wielkość pochłaniania netto dla tego sektora w roku 2010 wzrosła o ponad 25% w porównaniu z rokiem 2005. Zostało to spowodowane w głównej mierze zwiększeniem powierzchni gruntów leśnych stanowiących główny rezerwuar węgla dla sektora Użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo. 18 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 18 powiat poddębicki lata 2005 i 2010 20130409 13:53:40

raport oceny śladu węglowego Tabela 13. Bilans emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych (netto) dla poszczególnych kategorii(14) użytkowania gruntów w ramach sektora Użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo w powiecie poddębickim w latach 2005 i 2010(15) 2005 r. [Mg CO2eq/rok] Kategorie gruntów grunty leśne 2010 r. [Mg CO2 eq/rok] 81 779,4 97 751,1 grunty uprawne 1 872,9 174,6 grunty trawiaste 2 199,3 1 708,5 grunty podmokłe 5 037,5 4 960,0 grunty zabudowane 415,2 415,2 pozostałe grunty NO(15) NO Źródło: Obliczenia własne Tabela 14. Bilans emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych (netto) dla sektora Użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo w powiecie poddębickim w latach 2005 i 2010 2005 r. [w tys. Mg CO2 eq/rok] 2010 r. [w tys. Mg CO2 eq/rok] 72,25 90,49 Źródło: Obliczenia własne (14) Poszczególne definicje kategorii użytkowania gruntów w ramach sektora Użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo są zgodne z definicjami użytków gruntowych wykazywanymi w ewidencji gruntów [ 67; Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków.(dz. U. z dnia 2 maja 2001 r.)]. (15) NO nie występuje 19 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 19 20130409 13:53:40

3. Emisja gazów cieplarnianych i ślad węglowy w powiecie poddębickim podsumowanie Całkowita emisja gazów cieplarnianych powiatu poddębickiego wzrosła w badanym okresie z poziomu 356,8 tys. Mg CO2eq w roku 2005 do 401,9 tys. Mg CO2eq w roku 2010, tj. o 12,7%. Obrazuje to tabela 15. W przeliczeniu na jednego mieszkańca emisja całkowita w roku 2005 wynosiła 8,5 Mg CO2eq/rok/osobę, a w 2010 roku 9,7 Mg CO2eq/rok/osobę, tj. o 14,3% więcej. W stosunku do średniej krajowej jest to odpowiednio mniej: o 20% i o 7,2%. Największy wzrost zanotowano w obszarze transportu; emisja wzrosła tu o blisko 88%. Wyraźny wzrost nastąpił również w sektorze gospodarki odpadami i oczyszczania ścieków, bo o ponad 30%. Natomiast emisja z obszaru przemysł, energetyka i gospodarka mieszkaniowa zmniejszyła się o 7%. O ponad 25% poprawił się bilans emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych, co związane ze zmianami w użytkowaniu terenów. Tabela 15. Emisja gazów cieplarnianych i ślad węglowy powiatu poddębickiego w latach 2005 i 2010 Całkowita emisja [w tysiącach Mg CO2eq/rok] 2005 r. 2010 r. Zmiany w latach 2005 2010 [w %] Przemysł, energetyka i gospodarka mieszkaniowa 174,90 162,70 7,0 Transport 72,47 135,90 87,5 Gospodarka odpadami i proces oczyszczania ścieków 37,88 49,29 30.1 Rolnictwo 143,76 144,50 0,5 Zmiany w użytkowaniu terenów 72,25 90,49 25,2 Razem 356,76 401,90 12,7 9,67 14,3 Źródło emisji Mg CO2eq/rok Na osobę 8,46 Źródło: Obliczenia własne. 20 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 20 powiat poddębicki lata 2005 i 2010 20130409 13:53:40

raport oceny śladu węglowego 4. Rekomendacje działań mających na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych w powiecie poddębickim 4.1. Emisja gazów cieplarnianych powstających w przemyśle, energetyce i gospodarce mieszkaniowej W celu zmniejszenia wielkości śladu węglowego generowanego w powiecie poddębickim proponuje się przeprowadzenie następujących działań: W prowadzenie w gminach systemu zarządzania energią i powołanie osoby odpowiedzialnej za energetykę i za promocję energetyki przyjaznej środowisku. W prowadzenie w gminach systemu monitoringu oraz przeprowadzenie identyfikacji potencjału oszczędności energii. P rzeprowadzenie termomodernizacji obiektów komunalnych i użyteczności publicznej, która ma przyczynić się do polepszenia ich efektywności energetycznej, a co za tym idzie, do obniżenia zużycia energii i kosztów jej zakupu. Z miana źródeł ogrzewania w budynkach jednorodzinnych oraz wielorodzinnych z ogrzewaniem piecowym na zasilanie z sieci miejskiej lub wytwarzanie ciepła z OZE i gazu ziemnego na podstawie planu ograniczenia tzw. niskiej emisji(16). P rzeprowadzenie, m.in. w ramach realizacji gminnych i powiatowego programu ochrony środowiska i analogicznych programów gminnych, kampanii informacyjnych i edukacyjnych promujących racjonalne wykorzystanie energii; zadbanie o stałą edukację ekologiczną mieszkańców dotyczącą oszczędnego zużycia energii cieplnej i elektrycznej oraz korzystania z proekologicznych nośników energii. O dtworzenie i modernizacja źródeł ciepła lub wykorzystanie innych źródeł wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w układzie skojarzonym oraz obniżenie wskaźników zanieczyszczeń. P opieranie przedsięwzięć prowadzących do wykorzystywania energii odpadowej oraz skojarzonego wytwarzania energii. W ykonywanie wstępnych analiz technicznoekonomicznych dotyczących możliwości wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej (wody geotermalne, energia słoneczna, wiatrowa, ze spalania biomasy, tzw. płytka geotermia) na potrzeby powiatu. R ozbudowa sieci cieplnej tam, gdzie jest to uzasadnione. W ydawanie dla nowo projektowanych obiektów decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu ze wskazaniem obowiązku podłączenia się do sieci ciepłowniczej uwzględniającej proekologiczną i energooszczędną politykę gmin w zakresie zaopatrzenia w ciepło (np. wykorzystywanie źródeł energii przyjaznych środowisku, stosowanie energooszczędnych technologii w budownictwie i przemyśle, uzasadniony wysoki stopień wykorzystywania energii odpadowej, wytwarzanie energii w skojarzeniu i in.). P opieranie i promowanie indywidualnych działań właścicieli lokali polegających na przechodzeniu (w użytkowaniu energii na cele grzewcze i sanitarne) na czystsze rodzaje paliwa, energię elektryczną, energię ze źródeł odnawialnych itp. (16) Emisja gazów cieplarnianych pochodząca z indywidualnych urządzeń grzewczych na paliwo stale (jak np. piece). 21 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 21 20130409 13:53:40

S tosowanie przez gminy i powiat przy zakupach energii cieplnej i elektrycznej na potrzeby komunalne preferencji dla producentów wytwarzających tanią energię w skojarzeniu lub z OZE. Wprowadzenie w urzędach gmin i starostwie systemu zielonych zamówień publicznych. P rzechodzenie na stosowanie energooszczędnych źródeł światła w obiektach użyteczności publicznej oraz do oświetlenia ulic, placów itp.; przeprowadzanie regularnych prac konserwacyjnonaprawczych i czyszczenia oświetlenia. O graniczanie zanieczyszczeń z sektora komunalnego. L ikwidacja w miastach źródeł tzw. niskiej emisji poprzez rezygnacje z indywidualnych pieców na paliwo stałe. Należy skorzystać z systemów wsparcia oferowanych przez fundusze ekologiczne. R ozbudowa sieci gazowej. T ermomodernizacja budynków indywidualnych, zamieszkania zbiorowego oraz budynków użyteczności publicznej. B udowa modelowych obiektów użyteczności publicznej prawie niezużywających energii (zeroenergetycznych). P romocja przez gminy upraw energetycznych na nieużytkach oraz słabych pod względem rolniczym gruntach. Uprawy roślin energetycznych to możliwość zagospodarowania gruntów niewykorzystywanych do produkcji żywności. B udowa gminnych biogazowni produkujących paliwo dla generatorów energii elektrycznej. Instalacje takie mogą być zasilane różnymi rodzajami biomasy stanowiącej często problem ekologiczny, czy stanowiącej odpad przy uprawie i przetwarzaniu produktów żywnościowych. Pracując w sieciach z farmami wiatrowymi mogą niwelować nierównomierności produkcji energii elektrycznej przez wiatraki. Przedsiębiorstwa energetyczne powinny zacząć oferować usługi obejmujące efektywne wykorzystanie energii w takich obszarach, jak: zapewnienie komfortu termicznego w pomieszczeniach, ciepła woda do użytku domowego, chłodzenie, produkcja towarów, oświetlenie oraz moc napędowa. Natomiast w ramach planu ochrony klimatu dla powiatu poddębickiego proponuje się następujące działania: i nstalacja kolektorów słonecznych, propagowanie odnawialnych źródeł energii (głównie w mieście Poddębice, częściowo w gminie Uniejów, sporadycznie w pozostałych gminach); b udowa elektrowni wiatrowych (obecnie najwięcej generatorów posiada gmina Pęczniew, następnie Zadzim, Wartkowice); b udowa oraz modernizacja istniejących elektrowni wodnych (gminy: Poddębice, Zadzim, Wartkowice, Uniejów); c oraz efektywniejsze wykorzystywanie biomasy (głównie gmina Uniejów i Poddębice); t ermomodernizacja budynków (głównie Poddębice i Uniejów); l ikwidacja pieców i palenisk węglowych (wszystkie gminy wchodzące w skład powiatu: Poddębice, Uniejów, Pęczniew, Zadzim, Wartkowice, Dalików). 22 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 22 powiat poddębicki lata 2005 i 2010 20130409 13:53:40

raport oceny śladu węglowego 4.2. Emisja gazów cieplarnianych powstających w transporcie Zgodnie z Białą Księgą(17) podstawowym założeniem programu poprawy klimatu jest redukcja emisji gazów cieplarnianych z transportu o 60%. W odniesieniu do obszarów miejskich wyszczególniono cel polegający na zmniejszeniu o połowę liczby samochodów o napędzie konwencjonalnym do roku 2030 oraz całkowitą ich eliminację z miast do roku 2050. Realizacja tak postawionych celów będzie wymagała zrewidowania polityki transportowej na terenie powiatu (w przypadku jej braku stworzenia jej od podstaw), w której określone zostaną środki i narzędzia, niezbędne do zastosowania. Zadanie to może być przedmiotem prac zlecanych przez starostwo powiatowe w ramach postępowań przetargowych. Polityki transportowe, które będą dobrze służyć realizacji celu głównego, powinny uwzględniać konieczność ograniczania liczby emisyjnych środków transportu poprzez: p lanowanie przestrzenne, r ozwój transportu publicznego, r ozwój infrastruktury środków transportu dla niezmotoryzowanych oraz zwiększenie możliwości ładowania (uzupełniania paliwa) ekologicznych pojazdów, t worzenie planów mobilności miejskiej. Należy podkreślić, że największe korzyści przyniesie realizacja następującego zapisu Białej Księgi: Tworzenie lepszych warunków do chodzenia pieszo i jazdy na rowerze powinno stanowić integralną część projektowania miejskiej mobilności i infrastruktury. Pozostałe działania rekomendowane przez UE to: S tosowanie kalkulatorów śladu węglowego. P romowanie ekologicznego stylu jazdy i wprowadzanie ograniczeń prędkości. 4.3. E misja gazów cieplarnianych powstających w gospodarce odpadami komunalnymi oraz w procesie oczyszczania ścieków komunalnych W myśl wspomnianych wyżej założeń programu poprawy klimatu należy rozpocząć bądź kontynuować działania zmierzające do wdrażania zintegrowanego systemu gospodarki odpadami komunalnymi. Chodzi głownie o minimalizację składowania odpadów, stosowanie metod biologicznych i/lub termicznych przetwarzania oraz maksymalizację odzysku, w tym recyklingu użytecznych frakcji materiałowych wydzielonych z odpadów. Ponadto należy systematycznie zwiększać ilość oczyszczanych ścieków komunalnych i zaprzestać składowania osadów ściekowych. 4.4. Emisja gazów cieplarnianych powstających w rolnictwie i wynikających z użytkowania terenów Wybrane zalecenia: z większanie dopływu masy organicznej do gleb (m.in. stosowanie nawozów organicznych, (17) Biała Księga. Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportu. Komisja Europejska. KOM(2011) 144 wersja ostateczna. Bruksela, dnia 28.3.2011 23 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 23 20130409 13:53:40

uprawa międzyplonów, uprawa roślin o dodatnim wskaźniku reprodukcji glebowej materii organicznej, uprawa wieloletnich zielnych lub drzewiastych roślin energetycznych, stosowanie metod użytkowania gleb zgodnych z zasadami rolnictwa ekologicznego, renaturyzacja siedlisk hydrogenicznych użytkowanych rolniczo); z mniejszanie strat węgla z gleb (m.in. stosowanie systemów zredukowanej i konserwującej uprawy roli, ochrona gleb przed erozja, utrzymywanie możliwie wysokiego poziomu wody gruntowej na obszarach gleb organicznych użytkowanych rolniczo w celu zmniejszenia tempa mineralizacji masy organicznej i przeciwdziałania degradacji tych gleb); z mniejszenie zużycia nawozów azotowych (m.in. wdrożenie ulepszonej technologii stosowania azotu, dopasowanie zaopatrzenia w azot do zapotrzebowania roślin, dostosowanie systemów produkcji do maksymalnego wykorzystania odchodów zwierzęcych w uprawie roślin, pozostawianie resztek roślinnych zawierających azot na polu, optymalizacja uprawy ziemi, nawadniania i drenowania); z mniejszenie zużycia nawozów wapniowych (m.in. stosowanie nawozów organicznych, uprawa międzyplonów, ograniczenie stosowania nawozów mineralnych); p oprawa technik karmienia zwierząt (m.in. lepsze zbilansowanie dawek pokarmowych zapewniające lepsze wykorzystanie pasz, dozwolone dodatki naturalnie zwiększające strawność paszy, wyeliminowanie z dawek pokarmowych zwierząt zbędnych ilości aminokwasów, dodawanie do paszy preparatów wiążących związki azotowe, wprowadzenie roślin motylkowych lub dodatków śruty roślin oleistych); o ptymalizacja systemów przechowywania, transportu i rozprowadzania na polu odchodów zwierzęcych (m.in. powszechne stosowanie płyt obornikowych i zbiorników na gnojowice, kompostowanie obornika i gnojowicy i nawożenie wysokowartościowym kompostem, dodawanie do odchodów i ściółek preparatów biotechnologicznych ograniczających emisje N2O, zmniejszenie powierzchni parowania odchodów z legowisk i ściółek, obniżanie temperatury składowanych odchodów poprzez odzysk i kumulacje energii cieplnej); z większenie lesistości (m.in. zalesienia i ponowne zalesienia, ochrona lasów); o graniczenie pożarów i wypaleń (m.in. podniesienie świadomości mieszkańców w zakresie zapobiegania pożarom lasów, egzekwowanie zakazów wypalania ściernisk, łąk i resztek pożniwnych); z agospodarowanie odchodów zwierzęcych i innych odpadów rolniczych (m.in. utylizacja odchodów zwierzęcych w biogazowaniach); o graniczenie zużycia paliw i energii oraz upowszechnianie stosowania odnawialnych źródeł energii w rolnictwie i na obszarach wiejskich (m.in. stosowania energooszczędnych technologii w produkcji rolniczej, wykorzystanie terenów rolniczych (odłogów i ugorów) pod uprawę roślin energetycznych). 24 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 24 powiat poddębicki lata 2005 i 2010 20130409 13:53:40

raport oceny śladu węglowego 5. Zalecenia dotyczące bazy informacyjnej do przyszłych obliczeń śladu węglowego w powiecie poddębickim 5.1. Emisja gazów cieplarnianych powstających w przemyśle, energetyce i gospodarce mieszkaniowej Aby prawidłowo w przyszłości przeprowadzić analizę i ocenę śladu węglowego w przemyśle, energetyce i gospodarce mieszkaniowej należy: o d przedsiębiorstw dystrybuujących energię elektryczną uzyskać dane na temat zużycia energii elektrycznej w rozbiciu na poszczególne grupy odbiorców, tj. gospodarstwa domowe, przemysł, usługi, pozostałych odbiorców; o d przedsiębiorstw dystrybuujących gaz ziemny uzyskać dane na temat zużycia tego paliwa w rozbiciu na odbiorców, tj. gospodarstwa domowe, przemysł, usługi, pozostałych odbiorców; z Banku Danych Lokalnych GUS lub z innych publikacji GUS uzyskać informacje o sposobach wytwarzania ciepła (rozkład procentowy w podziale na nośniki energii) na cele grzewcze i przygotowanie ciepłej wody użytkowej w powiecie w rozbiciu na następujące nośniki: ciepło sieciowe, węgiel, gaz ziemny i płynny, olej opałowy, biomasa, pozostałe nośniki (bez energii elektrycznej); u zyskać informacje o sprzedaży nośników energii cieplnej, takich jak: ciepło sieciowe, węgiel, gaz ziemny i płynny, olej opałowy, biomasa; u zyskać informacje o emisji CO2 z dużych źródeł spalania (chodzi o instalacje objęte opłatami za korzystanie ze środowiska). 5.2. Emisja gazów cieplarnianych powstających w transporcie W celu monitorowania śladu węglowego konieczne jest prowadzenie systematycznych badań i pomiarów ruchu. Pomiary oraz badania powinny być prowadzone na wszystkich lub wybranych odcinkach dróg powiatowych i gminnych w cyklach przynajmniej co 5 lat jako uzupełnienie wykonywanego przez Główną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad generalnego pomiaru ruchu, który jest wykonywany na wszystkich drogach krajowych i wojewódzkich. Konieczne jest również zbieranie danych statystycznych dotyczących pracy taboru wykorzystywanego przez poszczególnych przewoźników, w tym: długości tras, częstotliwości kursowania, wykonywanych przewozów oraz typów pojazdów, w celu umożliwienia obliczeń i monitoringu wielkości emisji gazów cieplarnianych w powiecie. 5.3. Emisja gazów cieplarnianych powstających w gospodarce odpadami komunalnymi oraz w procesie oczyszczania ścieków komunalnych Aby w przyszłości prawidłowo przeprowadzić analizę i ocenę śladu ekologicznego, niezbędne jest: u zyskanie danych demograficznych od roku 1950; w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi: zebranie albo oszacowanie danych historycznych o odpadach, 25 poddębice_slad_weglowy_srodek.indd 25 20130409 13:53:40