KONCEPCJA ZAMÓWIEŃ SPOŁECZNIE ODPOWIEDZIALNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM

KONCEPCJA ZAMÓWIEŃ SPOŁECZNIE ODPOWIEDZIALNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM opracowanie: Barbara Kunysz-Syrytczyk SPIS TREŚCI: 1. Społecznie odpowiedzialne zamówienia publiczne definicja i informacje podstawowe. 2. Unijne uregulowania prawne w zakresie klauzul społecznych i społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych zagadnienia wybrane. 3. Klauzule społeczne w polskim prawie zamówień publicznych definicja, podstawy prawne, rodzaje, charakterystyka, uwarunkowania. 4. Wybrane społeczne w polskim prawie zamówień publicznych i innych aktach prawnych charakterystyka, regulacje prawne i możliwości ich praktycznego zastosowania wybranych zagadnień. 5. Zalety i korzyści ze stosowania klauzul społecznych i aspektów społecznych w zamówieniach publicznych dla JST, dla PES, dla PS. Możliwości wykorzystania klauzul społecznych jako elementu rozwoju i instrumentu wsparcia ekonomii społecznej. 6. Charakterystyka podmiotów ekonomii społecznej w Województwie Dolnośląskim pod kątem możliwości stosowania klauzul społecznych i aspektów społecznych jako elementu wsparcia ich działalności. 7. Stosowanie klauzul społecznych w Polsce i w Województwie Dolnośląskim. Wyniki badań Urzędu Zamówień Publicznych. 8. Uwarunkowania stosowania klauzul społecznych w Polsce. Bariery i przeszkody

w stosowaniu klauzul społecznych przez JSFP. Możliwe działania w celu zwiększenia ilości zamówień publicznych z klauzulami społecznymi. 9. Przykłady dobrych praktyk w zakresie uwzględniania aspektów i klauzul społecznych w zamówieniach publicznych, udzielanych przez polskie instytucje zamawiające: przykładowe wzory zapisów dotyczących stosowania poszczególnych klauzul społecznych w postępowaniach o udzielenie zamówienia poniżej i powyżej kwoty 30 tys. euro netto. Przykłady postępowań przetargowych i zapytań ofertowych przeprowadzonych przez Dolnośląski Ośrodek Polityki Społecznej. Akty prawne cytowane w treści Koncepcji: 1. Ustawa Prawo zamówień publicznych Dz.U.2015.2164 t. j. 2. Ustawa z dnia 22 czerwca 2016r. o zmianie ustawy Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw Dz.U.2016.1020 3. Dyrektywa 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych 4. Dyrektywa 2014/25/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych 5. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz.U.2006.poz 651 z późn. zm ) 6. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502, z późn. zm.) 7. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U.2016.645) 8. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 2046) 9. Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 roku o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 1828) 10. Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U 2003 poz. 873 ) 11. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. poz. 557, z

późn. zm.), 12. Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2016 r. poz. 546 i 960); 13. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 930); 14. Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2012 r. poz. 680 z póź.zm); 15. Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. z 2015 r. poz. 573 z póź.zm.) 16. Opracowania cytowane i wykorzystane w treści Koncepcji: 1. Uchwała nr 164 Rady Ministrów z dnia 12 sierpnia 2014 roku w sprawie przyjęcia programu pod nazwą Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej ( MP z 2014r. poz. 811 z póź.zm ). 2. Regionalny Program Rozwoju Ekonomii Społecznej w województwie dolnośląskim na lata 2016 2020. 3. Pakiet Rekomendacji dotyczący obszaru ekonomii społecznej w województwie dolnośląskim. 4. Informacje zebrane przez Dolnośląski Ośrodek Polityki Społecznej w zakresie stosowania aspektów społecznych w zamówieniach publicznych oraz w zakresie bazy PES województwa.

Rozdział 1 Społecznie odpowiedzialne zamówienia publiczne definicja i informacje podstawowe. Problematyka społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych (SOZP), traktowanych nie jako wyłącznie proces dokonywania zakupów jest coraz częściej poruszana w tracie debat organizowanych przez ośrodki wsparcia ekonomii społecznej, organy samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej, w tym też organizowanych przez Urząd Zamówień Publicznych 1. Warto też wskazać, że w dniu 28 lipca 2015 r. Rada Ministrów przyjęła zalecenia nakładające na instytucje administracji rządowej obowiązki w zakresie uwzględniania klauzul społecznych w zamówieniach publicznych (Zalecenia Rady Ministrów dotyczące stosowania klauzul społecznych przez administrację rządową przy udzielaniu zamówień publicznych). 2 Zalecenia zostały skierowane do administracji rządowej, niemniej jednak również pozostałe instytucje administracji publicznej mogą się nimi kierować, odpowiednio kształtując swoją politykę w zakresie zamówień publicznych. Kolejnym istotnym dokumentem dla SOPZ jest Krajowy Plan Działań w zakresie Zrównoważonych Zamówień Publicznych na lata 2017-2020, który zakłada upowszechnienie zielonych i społecznych zamówień publicznych w Polsce. Ponadto Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady: dyrektywa 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień 1 https://www.uzp.gov.pl/baza-wiedzy/przedsiewziecia-edukacyjne/konferencje,- seminaria/konferencja-spoleczne-zamowienia-publiczne-potrzeba-synergii-wwymiarze-strategicznym-i-praktycznym 2 Zalecenia Rady Ministrów dotyczące stosowania klauzul społecznych przez administrację rządową przy udzielaniu zamówień publicznych z dnia 28 lipca 2015 roku dostępne pod adresem https://www.uzp.gov.pl/ data/assets/pdf_file/0024/26637/zalecenia_rady_ministrow _klauzule_spoleczne.pdf)

publicznych, uchylającej dyrektywę 2004/18/WE, dyrektywa 2014/25/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych, uchylającej dyrektywę 2004/17/WE zawierają nowe regulacje dotyczące między innymi promowania i realnego wykorzystywania pozaekonomicznych celów zamówień publicznych. Stwarzają one zamawiającym lepsze możliwości wykorzystania zamówień publicznych na rzecz wsparcia celów społecznych, a także w szerszym stopniu włączają do ubiegania się o zamówienie publiczne przedsiębiorstwa społeczne. W KPRES wskazano, z e pojęcie ekonomii społecznej zwanej tez gospodarką społeczną lub ekonomią solidarną w sensie definicyjnym jest kategorią wieloznaczną, wciąz będącą przedmiotem dyskusji w środowiskach eksperckich, wśród teoretyków i praktyków tej problematyki. W ujęciu prawno-instytucjonalnym, za cechy konstytuujące ekonomię społeczną uznaje się jej formy prawno-organizacyjne. W podejściu normatywnym, kategoria ta definiowana jest za pomocą cech wspólnych oraz zasad funkcjonowania identyfikujących różne podmioty funkcjonujące w ekonomii społecznej. Za takie zasady, wyróżniające podmioty ekonomii społecznej, uznaje się: nadrzędność świadczenia usług dla członków lub wspólnoty względem zysku; autonomiczne zarządzanie; demokratyczny proces decyzyjny; prymat ludzi i pracy w stosunku do kapitału przy podziale dochodu. 3 Przedsiębiorstwo społeczne, zgodnie z definicją podaną w Krajowym Programie Rozwoju Ekonomii Społecznej charakteryzuje się tym, że: 1.jest to podmiotem prowadzącym działalnos c gospodarczą, wyodrębnionym pod względem organizacyjnym i rachunkowym; 3 Uchwała nr 164 Rady Ministrów z dnia 12 sierpnia 2014 roku w sprawie przyjęcia programu pod nazwą Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej ( MP z 2014r. poz. 811 z póź.zm )

2. jego celem działalności gospodarczej jest integracja społeczna i zawodowa osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (w tym przypadku wymagane jest zatrudnienie co najmniej 50% osób pochodzących z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym lub 30% niepełnosprawnych o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności ) lub świadczenie usług społecznych użyteczności publicznej, przy jednoczesnej realizacji celów prozatrudnieniowych (zatrudnienie min. 20% osób z określonych grup zagrożonych wykluczeniem społecznym); 3. nie rozdziela zysku lub nadwyżki bilansowej pomiędzy udziałowców, ale przeznacza go na wzmocnienie potencjału przedsiębiorstwa jako kapitał niepodzielny oraz w okres lonej częs ci na reintegrację zawodową i społeczną (w przypadku przedsiębiorstw o charakterze zatrudnieniowym) lub na działalnos c poz ytku publicznego prowadzoną na rzecz społecznos ci lokalnej, w której działa przedsiębiorstwo; 4. jest podmiotem zarządzanym na zasadach demokratycznych lub co najmniej konsultacyjno-doradczych z udziałem pracowniko w i innych interesariuszy, zas wynagrodzenia kadry zarządzającej są ograniczone limitami. 4 Definicja pojęcia przedsiębiorstwa społecznego została tez opracowana przez Europejską Siec Badawczą EMES (he Emergence of Social Enterprise in Europe). Opisuje ona działalność przedsiębiorstwa społecznego za pomocą dziewięciu wskaźników. Cztery z nich mają charakter ekonomiczny (produkcja/sprzedaz do br i usług, autonomia, znaczący poziom ryzyka ekonomicznego, zatrudnienie płatnego personelu), a pięc społeczny (prymat celów społecznych nad ekonomicznymi, charakter oddolny, uczestnictwo w decyzjach nieoparte na wielkości udziałów, 4 Uchwała nr 164 Rady Ministrów z dnia 12 sierpnia 2014 roku w sprawie przyjęcia programu pod nazwą Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej ( MP z 2014r poz. 811 z póź.zm )

zarządzanie partycypacyjne, ograniczona dystrybucja zysków) 5 Społecznie Odpowiedzialne Zamówienia Publiczne odnoszą się do etapów zamówień publicznych, które uwzględniają jeden lub kilka następujących aspektów społecznych: promocja godnej pracy, poszanowanie praw człowieka i prawa pracy, wsparcie społecznego włączenia osób defaworyzowanych (w tym osób niepełnosprawnych), ekonomii społecznej, promocja równych szans oraz zasady,,dostępny i przeznaczony dla wszystkich, włączenie zrównoważonych kryteriów wraz z uwzględnieniem kwestii uczciwego i etycznego handlu przy poszanowaniu zasad traktatowych i dyrektyw w sprawie zamówień publicznych. 6 Z udzielaniem społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych mogą być związane między innymi, następujące kwestie społeczne: promowanie zatrudnienia młodzieży. promowanie możliwości zatrudnienia osób długoterminowo bezrobotnych i w starszym wieku. polityka promująca różnorodność oraz możliwości zatrudnienia osób z grup defaworyzowanych na rynku pracy. promowanie możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych. - promowanie zatrudnienia zgodnego z przepisami prawa pracy. Sposób uwzględnienia aspektów społecznych w praktyce może różnić się w zależności od rodzaju zamówienia. Obowiązujące przepisy pozwalają na określenie różnych wymagań dotyczących warunków realizacji zamówienia z odniesienie się do kwestii społecznych. Zamawiający mogą też zdecydować się na zakup usług i dóbr, które zaspokajają konkretne potrzeby określonych grup społecznych (np. osób pokrzywdzonych i dotkniętych społecznym wykluczeniem, osób niepełnosprawnych). 7 5 Agnieszka Pacut Przedsiębiorczośc społeczna w Polsce problemy i wyzwania Zarządzanie Publiczne Nr 4(14)/2010 6 na podst. Podręcznika KE Buying Social 7 Komunikat Komisji KOM ( 2001) 566 dotyczący ustawodawstwa Wspólnoty w dziedzinie zamówień publicznych oraz możliwości zintegrowanego społecznego podejścia do zamówień

W ramach społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych możemy mówić także o tzw. klauzulach społecznych w zamówieniach publicznych. W szerokim znaczeniu klauzule społeczne to rozwiązania umożliwiające uwzględnienie istotnych względów społecznych przy realizacji zamówienia, dające zamawiającemu możliwość uzależnienia realizacji zamówienia od spełnienia przez wykonawcę określonych warunków, istotnych z uwagi na osiągane dzięki ich spełnieniu korzyści społeczne. Klauzule społeczne są rozumiane jako zgodne z prawem zamówień publicznych odstępstwo od zasad zamówień publicznych, umożliwiającym zastosowanie dodatkowych kryteriów wyboru wykonawcy z uwagi na ważne względy społeczne. Klauzule społeczne to także instrument polityki społecznej, który pozwala instytucjom zamawiającym określić wymagania o charakterze społecznym lub środowiskowym związane z realizacją zamówienia. Klauzule społeczne są też postrzegane jako instrument wsparcia ekonomii społecznej i w praktyce część zamawiających stosuje je z taką właśnie intencją. O takiej możliwości wykorzystania klauzul społecznych wspomina także Komisja Europejska. Jednak trzeba zauważyć, że bezpośrednim celem stosowania klauzul jest przede wszystkim podtrzymywanie zatrudnienia i tworzenie nowych miejsc pracy dla osób wykluczonych społecznie, a także wspieranie rozwoju ekonomii społecznej. 8 8 Uchwała nr 164 Rady Ministrów z dnia 12 sierpnia 2014 roku w sprawie przyjęcia programu pod nazwą Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej ( MP z 2014r. poz. 811 z póź.zm )

Rozdział 2 Unijne uregulowania prawne w zakresie klauzul społecznych i społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych zagadnienia wybrane. Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady: dyrektywa 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylającej dyrektywę 2004/18/, oraz dyrektywa 2014/25/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych, uchylającej dyrektywę 2004/17/WE zawierają nowe regulacje dotyczące między innymi promowania i realnego wykorzystywania pozaekonomicznych celów zamówień publicznych, między innymi takich integracja społeczna. Można stwierdzić, że dyrektywy stwarzają zamawiającym lepsze możliwości wykorzystania zamówień publicznych na rzecz wsparcia celów społecznych, a także w szerszym stopniu włączają do ubiegania się o zamówienie publiczne podmioty należące do tzw. przedsiębiorczości społecznej i dla podmiotów ekonomii społecznej. W szczególności nowa dyrektywa 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylająca z dniem 18 kwietnia 2016 roku dyrektywę 2004/18/WE, znacznie rozszerza możliwości zastosowania dotychczas istniejących rozwiązań dotyczących aspektów społecznych oraz wprowadza nowe instrumenty pozwalające promować poprzez zamówienia publiczne włączenie społeczne. Poniżej omawiam wybrane regulacje dotyczące promowania i realnego wykorzystywania pozaekonomicznych celów zamówień publicznych, między innymi takich integracja społeczna.

1. Zamówienia zastrzeżone W motywie 36 preambuły dyrektywa 2014/24/UE potwierdza wskazane poprzednio w dyrektywie 2004/18/WE powody, dla których istotnym działaniem jest umożliwienie państwom członkowskim wspierania w ramach zamówień publicznych podmiotów prowadzących integrację osób zagrożonych wykluczeniem społecznym poprzez aktywny udział tych osób w rynku pracy. Zgodnie z brzmieniem tego motywu:,,zatrudnienie i praca stanowią kluczowe elementy gwarantujące wszystkim równe szanse i przyczyniające się do integracji społeczeństwa. W związku z tym zakłady pracy chronionej mogą odgrywać istotną rolę. To samo dotyczy innych form społecznej działalności gospodarczej mających głównie na celu wspieranie społecznej i zawodowej integracji lub reintegracji osób niepełnosprawnych i znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, takich jak bezrobotni, członkowie znajdujących się w niekorzystnej sytuacji mniejszości lub grup w inny sposób społecznie marginalizowanych. Takie zakłady lub podmioty gospodarcze mogą nie być jednak w stanie uzyskać zamówień w zwykłych warunkach konkurencji. W związku z tym właściwe jest, by państwa członkowskie mogły zastrzegać, że prawo do udziału w postępowaniach o udzielenie zamówień publicznych lub pewnych ich częściach mają jedynie takie zakłady lub podmioty gospodarcze, bądź też zastrzegać realizację zamówień dla programów zatrudnienia chronionego. Realizacją zapisów motywu 36 preambuły dyrektywy 2014/24/UE jest treść jej artykułu 20: Artykuł 20 Zamówienia zastrzeżone 1. Państwa członkowskie mogą zastrzec prawo udziału w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego dla zakładów pracy chronionej oraz wykonawców, których głównym celem jest społeczna i zawodowa integracja osób niepełnosprawnych lub

osób defaworyzowanych, lub mogą przewidzieć możliwość realizacji takich zamówień w ramach programów zatrudnienia chronionego, pod warunkiem że co najmniej 30 % osób zatrudnionych przez te zakłady, przez tych wykonawców lub w ramach tych programów stanowią pracownicy niepełnosprawni lub pracownicy defaworyzowani. 2. Zaproszenie do ubiegania się o zamówienie zawiera odniesienie do niniejszego artykułu. 2. Etykiety społeczne Ważną regulacją jest przewidzenie możliwości wskazana w motywie 75 preambuły dyrektywy 2014/24/UE, zgodnie z którym:,,instytucje zamawiające, które pragną dokonać zakupu robót budowlanych, dostaw lub usług o szczególnych cechach środowiskowych, społecznych lub innych, powinny mieć możliwość odwoływania się do określonych etykiet, takich jak europejskie oznakowanie ekologiczne, ekoetykiety krajowe lub międzynarodowe lub wszelkie inne etykiety, o ile wymogi dotyczące danej etykiety związane są z przedmiotem zamówienia, na przykład z opisem produktu i jego prezentacją, w tym z wymogami dotyczącymi opakowań. Dalsze regulacje na temat tzw. etykiet społecznych znajdziemy w treści art. 43 dyrektywy 2014/24/UE: Artykuł 43 Etykiety 1. W przypadku gdy instytucje zamawiające zamierzają dokonać zakupu robót budowlanych, dostaw lub usług o szczególnych cechach środowiskowych, społecznych lub innych, mogą one w specyfikacjach technicznych, kryteriach udzielenia zamówienia lub w warunkach realizacji zamówienia, wymagać określonej etykiety jako środka dowodowego na to, że te roboty budowlane, dostawy lub usługi spełniają wymagane cechy, pod warunkiem że spełnione są wszystkie następujące warunki:

a) wymogi dotyczące etykiety dotyczą wyłącznie kryteriów, które są związane z przedmiotem zamówienia, i są odpowiednie dla określenia cech robót budowlanych, dostaw lub usług będących przedmiotem zamówienia; b) wymogi dotyczące etykiety są oparte na kryteriach obiektywnie możliwych do sprawdzenia i niedyskryminacyjnych; c) etykiety są przyjmowane w drodze otwartej i przejrzystej procedury, w której mogą uczestniczyć wszystkie odpowiednie podmioty, w tym instytucje rządowe, konsumenci, partnerzy społeczni, producenci, dystrybutorzy oraz organizacje pozarządowe; d) etykiety są dostępne dla wszystkich zainteresowanych stron; e) wymogi dotyczące etykiety są określane przez podmiot trzeci, na który wykonawca ubiegający się o etykietę nie może wywierać decydującego wpływu. W przypadku gdy instytucje zamawiające nie wymagają, by dane roboty budowlane, dostawy lub usługi spełniały wszystkie wymogi dotyczące etykiety, wskazują one do których wymogów odwołują się. Instytucje zamawiające, które wymagają określonej etykiety, akceptują wszystkie etykiety, które potwierdzają, że dane roboty budowlane, dostawy lub usługi spełniają równoważne wymogi dotyczące etykiety. W przypadku gdy wykonawca w sposób oczywisty nie ma możliwości uzyskania określonej etykiety wskazanej przez instytucję zamawiającą lub równoważnej etykiety w odpowiednim terminie z przyczyn, których nie można przypisać temu wykonawcy, instytucja zamawiająca akceptuje inne odpowiednie środki dowodowe, które mogą obejmować dokumentację techniczną producenta, o ile dany wykonawca dowiedzie, że

roboty budowlane, dostawy lub usługi, które mają zostać przez niego wykonane, spełniają wymogi określonej etykiety lub określone wymogi wskazane przez instytucję zamawiającą. 2. Jeżeli etykieta spełnia warunki przewidziane w ust. 1 lit. b), c), d) i e), lecz określa również wymagania niezwiązane z przedmiotem zamówienia, instytucje zamawiające nie wymagają etykiety jako takiej, ale mogą określić specyfikacje techniczne poprzez odesłanie do tych ze szczegółowych specyfikacji danej etykiety lub, w razie potrzeby, ich części, które są związane z przedmiotem zamówienia i są odpowiednie dla określenia cech tego przedmiotu. 3. Horyzontalna klauzula społeczna Zgodnie z motywem 39 dyrektywy 2014/24/UE zobowiązania wykonawców zamówienia publicznego dotyczące przestrzegania prawa pracy oraz prawa socjalnego powinny znaleźć się w zapisach umowy w sprawie zamówienia publicznego. Kolejno, motyw 40 preambuły dyrektywy 2014/24/UE, wprost stwierdza, że,,monitorowanie przestrzegania tych przepisów prawa ochrony środowiska, prawa socjalnego i prawa pracy powinno się odbywać na odpowiednich etapach postępowania o udzielenie zamówienia przy stosowaniu zasad ogólnych regulujących wybór uczestników i udzielenie zamówienia, przy stosowaniu kryteriów wykluczenia i przy stosowaniu przepisów dotyczących rażąco tanich ofert. Niezbędna w tym celu weryfikacja powinna mieć miejsce zgodnie ze stosownymi przepisami niniejszej dyrektywy, w szczególności z przepisami regulującymi środki dowodowe i oświadczenia własne.. Realizacją zapisów motywu 39 i motywu 40 dyrektywy 2014/24/UE jest treść art. 18: Artykuł 18 Zasady udzielania zamówień 1. Instytucje zamawiające zapewniają równe i niedyskryminacyjne traktowanie

wykonawców oraz działają w sposób przejrzysty i proporcjonalny. Zamówień nie organizuje się w sposób mający na celu wyłączenie zamówienia z zakresu zastosowania niniejszej dyrektywy lub sztuczne zawężanie konkurencji. Uznaje się, że konkurencja została sztucznie zawężona, gdy zamówienie zostaje zorganizowane z zamiarem nieuzasadnionego działania na korzyść lub niekorzyść niektórych wykonawców. 2. Państwa członkowskie podejmują stosowne środki służące zapewnieniu, by przy realizacji zamówień publicznych wykonawcy przestrzegali mających zastosowanie obowiązków w dziedzinie prawa ochrony środowiska, prawa socjalnego i prawa pracy, ustanowionych w przepisach unijnych, krajowych, układach zbiorowych bądź w przepisach międzynarodowego prawa ochrony środowiska, międzynarodowego prawa socjalnego i międzynarodowego prawa pracy wymienionych w załączniku X. Przepis ten wprowadza obowiązek podjęcia przez państwa członkowskie działań i środków których celem jest zapewnienie realizacji zamówień publicznych przez wykonawców w taki sposób aby przestrzegane były przepisy prawa socjalnego i prawa pracy, ustanowione w przepisach unijnych, krajowych, układach zbiorowych bądź w przepisach międzynarodowego prawa socjalnego i międzynarodowego prawa pracy. Międzynarodowe prawo socjalne i międzynarodowe prawo pracy obejmuje konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy ratyfikowane przez wszystkie państwa członkowskie UE i wskazanych w załączniku X do dyrektywy 2014/24/UE w sprawie zamówień publicznych. Rozdział 3 Klauzule społeczne w polskim prawie zamówień publicznych definicja, podstawy prawne, rodzaje, charakterystyka, uwarunkowania. W tym rozdziale zostaną omówione klauzule społeczne rozumiane jako przepisy ustawy prawa zamówień. Przedstawione zostaną podstawy prawne zasady ich

stosowania. 1.1 KLAUZULA SPOŁECZNA ZASTRZEŻONA Regulacje dotyczące tzw. zamówień zastrzeżonych stanowią jeden z instrumentów wspierających integrację społeczną i zawodową. Klauzulę społeczną zastrzeżoną wprowadzono do polskiego systemu prawa zamówień publicznych w ustawie z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy Prawo zamówień publicznych oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Aktualnie obwiązujące brzmienie tego przepisu zostało ustalone poprzez ustawę z dnia 22 czerwca 2016r. o zmianie ustawy Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 28 lipca 2016 roku. W aktualnym stanie prawnym na on następującą treść: Art. 22 ust. 2 Zamawiający może zastrzec w ogłoszeniu o zamówieniu, że o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wyłącznie zakłady pracy chronionej oraz inni wykonawcy, których działalność, lub działalność ich wyodrębnionych organizacyjnie jednostek, które będą realizowały zamówienie, obejmuje społeczną i zawodową integrację osób będących członkami grup społecznie marginalizowanych, w szczególności: 1) osób niepełnosprawnych w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. poz. 721, z późn. zm.); 2) bezrobotnych w rozumieniu ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 645, 691 i 868); 3) osób pozbawionych wolności lub zwalnianych z zakładów karnych, o których mowa w

ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. poz. 557, z późn. zm.), mających trudności w integracji ze środowiskiem; 4) osób z zaburzeniami psychicznymi w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2016 r. poz. 546 i 960); 5) osób bezdomnych w rozumieniu ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 930); 6) osób, które uzyskały w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, o których mowa w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2012 r. poz. 680, z 2013 r. poz. 1650, z 2014 r. poz. 1004, z 2015 r. poz. 1607 oraz z 2016 r. poz. 783); 7) osób do 30. roku życia oraz po ukończeniu 50. roku życia, posiadających status osoby poszukującej pracy, bez zatrudnienia; 8) osób będących członkami mniejszości znajdującej się w niekorzystnej sytuacji, w szczególności będących członkami mniejszości narodowych i etnicznych w rozumieniu ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. z 2015 r. poz. 573 oraz z 2016 r. poz. 749) ust. 2 a 2a. Zamawiający określa minimalny procentowy wskaźnik zatrudnienia osób należących do jednej lub więcej kategorii, o których mowa w ust. 2, nie mniejszy niż 30%, osób zatrudnionych przez zakłady pracy chronionej lub wykonawców albo ich jednostki, o których mowa w ust. 2 Przy stosowaniu klauzuli zastrzeżonej zamawiający jest zobowiązany określić to już w ogłoszeniu o zamówieniu. W orzecznictwie sądowym wskazuje się, że "określenie

warunków, jakie winni spełniać przyszli oferenci, winno wynikać już z treści ogłoszenia, tak aby czytający wiedział, czy udział w przetargu leży w sferze jego zainteresowań i możliwości". W postępowaniu o szacunkowej wartości zamówienia nie przekraczającej progów unijnych informacje te zamawiający na stronie pierwszej ogłoszenia, nad sekcją I zaznaczając informację czy o zamówienie mogą ubiegać się wyłącznie zakłady pracy chronionej oraz wykonawcy, których działalność, lub działalność ich wyodrębnionych organizacyjnie jednostek, które będą realizowały zamówienie, obejmuje społeczną i zawodową integrację osób będących członkami grup społecznie marginalizowanych. Jeśli tak, to wskazać należy minimalny procentowy wskaźnik zatrudnienia osób należących do jednej lub więcej kategorii, o których mowa w art. 22 ust. 2 ustawy Pzp, nie mniejszy niż 30%, osób zatrudnionych przez zakłady pracy chronionej lub wykonawców albo ich jednostki. Natomiast w TED zamawiający jest zobowiązany wypełnić treść Sekcja III,, Informacje o charakterze prawnym, ekonomicznym, finansowym i technicznym-iii.1) Warunki udziału-iii.1.5). W treści 11. Rozporządzenia Ministra Rozwoju z dnia 26 lipca 2016r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy w postępowaniu o udzielenie zamówienia wskazano, że stosując klauzulę społeczną zastrzeżoną zamawiający może żądać od wykonawców następujących dokumentów: 1.decyzji w sprawie przyznania statusu zakładu pracy chronionej lub zakładu aktywności zawodowej, o której mowa w ustawie z dnia 27sierpnia1997r.o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych lub innych dokumentów potwierdzających status wykonawcy jako zakładu pracy chronionej lub potwierdzających prowadzenie przez wykonawcę, lub przez jego wyodrębnioną organizacyjnie jednostkę, która będzie realizowała zamówienie publiczne, działalności obejmującej społeczną i zawodową integrację osób będących członkami grup społecznie marginalizowanych;

2. dokumentów potwierdzających procentowy wskaźnik zatrudnienia osób należących do jednej lub więcej kategorii, o których mowa w art. 22 ust. 2 ustawy, zatrudnionych przez zakłady pracy chronionej lub wykonawcę lub jego wyodrębnioną organizacyjnie jednostkę, która będzie realizowała zamówienie. 1.2 KLAUZULA SPOŁECZNA ZASTRZEŻONA - MOŻLIWOŚĆ ZASTRZEŻENIA ZAMÓWIENIA DLA SPÓŁDZIELNI SOCJALNYCH Ustawą z dnia z dnia 5 sierpnia 2015 roku o zmianie ustawy o zatrudnieniu socjalnym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2013 POZ.1567) została zmieniona ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych ( Dz.U.2006.94.651 ). Dodany do ustawy przepis art. 15 a, który brzmi: Art. 15a. 1. Jednostka sektora finansów publicznych udzielając zamówienia, które nie podlega ze względu na jego wartość ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 907, z późn. zm.), może zastrzec, że o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wyłącznie spółdzielnie socjalne, działające na podstawie ustawy lub właściwych przepisów państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, z uwzględnieniem przepisów art. 44 ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. 2.Informacja o zastrzeżeniu, o którym mowa w ust. 1, musi znaleźć się we wniosku o uruchomienie procedury udzielenia zamówienia publicznego oraz w odpowiednich dokumentach postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. 1.3 KLAUZULA SPOŁECZNA ZATRUDNIENIOWA - WYMÓG ZATRUDNIENIA NA PODSTAWIE UMOWY O PRACĘ Przepis określny klauzula społeczną zatrudnieniową zawarty jest w treści art. 29

ustawy prawo zamówień publicznych. Aktualne brzmienie przepisu zostało ustalone poprzez ustawę z dnia 22 czerwca 2016r. o zmianie ustawy Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 28 lipca 2016 roku. W aktualnym stanie prawnym na on następującą treść: Art. 29 ust. 3a. Zamawiający określa w opisie przedmiotu zamówienia na usługi lub roboty budowlane wymagania zatrudnienia przez wykonawcę lub podwykonawcę na podstawie umowy o pracę osób wykonujących wskazane przez zamawiającego czynności w zakresie realizacji zamówienia, jeżeli wykonanie tych czynności polega na wykonywaniu pracy w sposób określony w art. 22 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502, z późn. zm.). Przywołany w treści przepisu art. 29 ust. 3a ustawy prawo zamówień publicznych przepis art. 22 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502, z późn. zm.) ustanawia podstawowe obowiązki stron stosunku pracy definiują ten stosunek pracy następująco: Art. 22 1 Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Przepis ten określa konstytutywne cechy stosunku pracy: a) wykonywanie pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy, b) wykonywanie pracy pod kierownictwem

pracodawcy, c) w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, d) i w czasie przez niego wyznaczonym, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Należy zgodzić się z poglądami wyrażanymi w piśmiennictwie, że art. 29 ust. 3a ustawy prawo zamówień publicznych nakłada na zamawiającego obowiązek ustalenia, któraś z czynności w zakresie realizacji zamówienia publicznego polega na wykonywaniu pracy w sposób określony w art. 22 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502, z późn. zm.). W sytuacji gdy zamawiający uzna, iż czynności takie występują zamawiający jest zobowiązany w SIWZ wskazać wymóg zatrudniania danych pracowników na podstawie umowy o pracę. 9 Z treści przepisów art. 29 ust. 3a oraz 36 ust. 2 pkt. 8a ustawy prawo zamówień publicznych wynika, że podmiotem zobowiązanym do oceny i stwierdzenia, czy dane czynności w zakresie realizacji zamówienia mogą być wykonywane w ramach stosunku pracy jest zamawiający. Zatem, opisując przedmiot zamówienia rozstrzyga on, czy konkretn czynności musza być wykonywane w ramach stosunku pracy czy też mogą być wykonane na podstawie umowy cywilnoprawnej. 10 Jeśli realizacja czynności w ramach udzielanego zamówienia polega na wykonywaniu pracy w rozumieniu art. 22 1 Kodeksu pracy to zamawiający musi określić w opisie przedmiotu zamówienia wymóg zatrudnienia, a wykonawca lub podwykonawca mają obowiązek zatrudniać osoby wykonujące czynności objęte tym wymogiem. 11 W praktyce stosowania przepisu art. 29 ust 3a ustawy prawo zamówień publicznych trzeba mieć na wadze, iż na stronie Urzędu Zamówień czy Publicznych została opublikowana opinia dotycząca obowiązku zamawiającego określania w opisie 9 Sawicka Paulina, Siedlecki Tomasz, Zatrudnienie na umowę o pracę - M.Zam.Pub. 2016/10/16-18 10 Zatyka Piotr, Klauzule społeczne w teorii i w praktyce - Zam.Pub.Dor. 2016/11/6-13 11 https://www.uzp.gov.pl/baza-wiedzy/interpretacja-przepisow/pytania-i-odpowiedzi- dotyczace-nowelizacji-ustawy-prawo-zamowien-publicznych-2/opinia-dotyczaca-art.- 29-ust.-3a-ustawy-pzp

przedmiotu zamówienia na usługi lub roboty budowlane wymagania zatrudnienia przez wykonawcę lub podwykonawcę na podstawie umowy o pracę osób wykonujących wskazane przez zamawiającego czynności w zakresie realizacji zamówienia, jeżeli wykonanie tych czynności polega na wykonywaniu pracy (art. 29 ust. 3a ustawy Pzp). 12 Stosując klauzulę społeczną zatrudnieniową należy pamiętać o obowiązkach wynikających z treści art. 36 ust 2 pkt 8a) ustawy prawo zamówień publicznych, zgodnie z treścią którego w przypadku gdy zamawiający przewiduje wymagania, o których mowa w art. 29 ust. 3a powinien w treści SIWZ określić w szczególności: a) sposobu dokumentowania zatrudnienia osób, o których mowa w art. 29 ust. 3a, b) uprawnienia zamawiającego w zakresie kontroli spełniania przez wykonawcę wymagań, o których mowa w art. 29 ust. 3a, oraz sankcji z tytułu niespełnienia tych wymagań, c) rodzaju czynności niezbędnych do realizacji zamówienia, których dotyczą wymagania zatrudnienia na podstawie umowy o pracę przez wykonawcę lub podwykonawcę osób wykonujących czynności w trakcie realizacji zamówienia. Przykłady zapisów SIWZ sporządzonych dla postępowań prowadzonych z zastosowaniem przepisu art. 29 ust 3 ustawy prawo zamówień publicznych zawarte są w rozdziale IX Koncepcji. 1.4 KLAUZULA SPOŁECZNA PROZATRUDNIENIOWA - MOŻLIWOŚĆ ZATRUDNIENIA OSÓB Z OKREŚLONYCH GRUP SPOŁECZNYCH 12 https://www.uzp.gov.pl/baza-wiedzy/interpretacja-przepisow/pytania-i-odpowiedzi- dotyczace-nowelizacji-ustawy-prawo-zamowien-publicznych-2/opinia-dotyczaca-art.- 29-ust.-3a-ustawy-pzp

Klauzula ta zawarta jest w treści art. 29 ust 4 ustawy prawo zamówień publicznych. Poprzez jej zapisy wprowadzono do ustawy prawo zamówień publicznych możliwość określenia przez zamawiającego konieczności zatrudnienia przez wykonawcę przy realizacji zamówienia osób z grup wskazanych w treści tego przepisu. Aktualne brzmienie przepisu zostało ustalone poprzez ustawę z dnia 22 czerwca 2016r. o zmianie ustawy Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 28 lipca 2016 roku. Ma on następującą treść: Art. 29 ust 4: Zamawiający może określić w opisie przedmiotu zamówienia wymagania związane z realizacją zamówienia, które mogą obejmować aspekty gospodarcze, środowiskowe, społeczne, związane z innowacyjnością lub zatrudnieniem, w szczególności dotyczące zatrudnienia: 1) bezrobotnych w rozumieniu ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; 2) młodocianych, o których mowa w przepisach prawa pracy, w celu przygotowania zawodowego; 3) osób niepełnosprawnych w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych; 4) innych osób niż określone w pkt 1, 2 lub 3, o których mowa w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2011 r. poz. 225 i 1211 oraz z 2015 r. poz. 1220 i 1567) lub we właściwych przepisach państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego. W pierwszej kolejności wymaga wyjaśnienia, kto może być zatrudniony jako: 1. Bezrobotny w rozumieniu przepisu art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 20 kwietnia

2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U.2016.645 t.j.) Art. 2. [Definicje] 2) bezrobotnym - oznacza to osobę, która bezpośrednio przed rejestracją jako bezrobotna była zatrudniona nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres co najmniej 6 miesięcy, oraz osobę niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub w danej służbie albo innej pracy zarobkowej albo jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy, nieuczącą się w szkole, z wyjątkiem uczącej się w szkole dla dorosłych lub przystępującej do egzaminu eksternistycznego z zakresu programu nauczania tej szkoły lub w szkole wyższej, gdzie studiuje na studiach niestacjonarnych, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukującą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Dodam, że osoba taka musi spełniać dodatkowe warunki wynikające z cyt. wyżej ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. 2. Młodociany w rozumieniu przepisu art. 190 1 ustawy Kodeks pracy (Dz.U.2016.1666 t.j) Art. 190. [Młodociany definicja] 1. Młodocianym w rozumieniu kodeksu jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat. 3. Osoba niepełnosprawna - w rozumieniu przepisu art. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych 1

( Dz. U. z 2016 r. poz. 2046) art. 1. [Przedmiot ustawy] Ustawa dotyczy osób, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem: 1) o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności określonych w art. 3 lub 2) o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów, lub 3) o niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16 roku życia - zwanych dalej "osobami niepełnosprawnymi". Art. 1. 4. Osoby inne niż określone w pkt 1, 2 lub 3 o których mowa w art. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 roku ( Dz. U. z 2016 r. poz. 1828 ) 1. Ustawa określa zasady zatrudnienia socjalnego. 2. Przepisy ustawy stosuje się w szczególności do: 1) bezdomnych realizujących indywidualny program wychodzenia z bezdomności, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, 2) uzależnionych od alkoholu, 3) uzależnionych od narkotyków lub innych środków odurzających, 4) chorych psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego, 5) długotrwale bezrobotnych w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, 6) zwalnianych z zakładów karnych, mających trudności w integracji ze środowiskiem,

w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, 7) uchodźców realizujących indywidualny program integracji, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, 8) osób niepełnosprawnych, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, którzy podlegają wykluczeniu społecznemu i ze względu na swoją sytuację życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych i znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym. Omawiany przepis art. 29 ust. 4 ustawy prawo zamówień publicznych daje możliwość zamawiającemu, który chce realizować politykę wspierania zatrudniania osób niepełnosprawnych, bezrobotnych, młodocianych lub innych osób niż określone w pkt 1, 2 lub 3, o których mowa w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym może korzystać z instrumentów polegających na narzuceniu warunków realizacji świadczenia przez obowiązek ich zatrudnienia. Zamawiający, określając wymogi o charakterze zatrudnieniowym w oparciu o przepis art. 29 ust. 4 ustawy prawo zamówień publicznych powinien w treści SIWZ określić w szczególności: 1. liczbę osób z poszczególnych grup, których zatrudnienie jest wymagane, 2. okresu wymaganego zatrudnienia osób, których dotyczą te wymagania. Należy pamiętać, że okres zatrudnienia nie powinien być dłuższy niż okres realizacji przedmiotu zamówienia, 3. uprawnienia zamawiającego w zakresie kontroli spełniania ustalonych wymogów w czasie realizacji zamówienia ( trwania umowy lub innego okresu

czasu, jeśli tak wynika z zapisów umowy ), 4. sankcji z tytułu niespełnienia ustalonych wymagań. Zapisy wskazane powyżej nie są katalogiem zamkniętym, ponieważ art. 36 ust 2 pkt 9 ustawy prawo zamówień publicznych wskazuje na zapisy, które w szczególności powinny być zamieszczone w treści SIWZ, w przypadku gdy zamawiający przewiduje wymagania, o których mowa w art. 29 ust. 4. Oznacza to, że jest możliwe określenie innych wymagań. Rozdział 4 Wybrane aspekty społeczne w polskim prawie zamówień publicznych i innych aktach prawnych charakterystyka, regulacje prawne i możliwości ich praktycznego zastosowania wybrane regulacje.

Aspekty społeczne to elementy treści przepisów ustawy prawo zamówień publicznych które wprowadzają zapisy związane z: promocją godnej pracy, poszanowaniem praw człowieka i prawa pracy, wsparciem społecznym (w tym osób niepełnosprawnych), wsparciem ekonomii społecznej i MSP, promocją równych szans oraz zasady,,dostępny i przeznaczony dla wszystkich, włączenie zrównoważonych kryteriów wraz z uwzględnieniem kwestii uczciwego i etycznego handlu przy poszanowaniu zasad traktatowych i dyrektyw w sprawie zamówień publicznych 13. 1.1 Aspekt społeczny - dostępność dla osób niepełnosprawnych lub projektowanie dla wszystkich użytkowników Art. 29 ust. 5 oraz ust. 6 ustawy prawo zamówień publicznych ust. 5. W przypadku zamówień przeznaczonych do użytku osób fizycznych, w tym pracowników zamawiającego, opis przedmiotu zamówienia sporządza się z uwzględnieniem wymagań w zakresie dostępności dla osób niepełnosprawnych lub projektowania z przeznaczeniem dla wszystkich użytkowników. st. 6. W przypadku gdy wymagania, o których mowa w ust. 5, wynikają z aktu prawa Unii Europejskiej, przedmiot zamówienia, w zakresie projektowania z przeznaczeniem dla wszystkich użytkowników, opisuje się przez odesłanie do tego aktu. 1. 2 Aspekt społeczny - dostępność dla osób niepełnosprawnych lub projektowanie dla wszystkich użytkowników przy robotach budowlanych 13 na podst. Podręcznika KE Buying Social

Art. 30 ust. 8 i ust. 9 ustawy prawo zamówień publicznych ust.8. W przypadku zamówień na roboty budowlane zamawiający określa w opisie przedmiotu zamówienia wymagane cechy materiału, produktu lub usługi, odpowiadające przeznaczeniu zamierzonemu przez zamawiającego, w szczególności: 1) wymaga, adekwatnie do przedmiotu zamówienia, dostosowania projektu do potrzeb wszystkich użytkowników, w tym zapewnienia dostępności dla osób niepełnosprawnych; 2) może wymagać: a) określonych poziomów oddziaływania na środowisko i klimat, b) certyfikatu zgodności lub deklaracji zgodności, c) określonej wydajności, bezpieczeństwa lub wymiarów, w tym procedur dotyczących zapewnienia jakości, d) określonej terminologii, symboli, testów i metod testowania, e) określonego opakowania i oznakowania, f) instrukcji użytkowania, g) procesów i metod produkcji na każdym etapie cyklu życia obiektów budowlanych, h) dodatkowych badań i testów przeprowadzanych przez jednostki autoryzowane w rozumieniu ustawy z dnia 13 kwietnia 2016 r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (Dz. U. poz. 542), i) określonych zasad dotyczących projektowania i kosztorysowania, j) warunków testowania, kontroli i odbioru obiektów budowlanych, k) metod i technik budowy,

l) wszelkich pozostałych warunków technicznych. ust. 9. W przypadku zamówień na dostawy lub usługi, zamawiający określa w opisie przedmiotu zamówienia wymagane cechy produktu lub usługi, w szczególności: 1) wymaga, adekwatnie do przedmiotu zamówienia, dostosowania projektu do potrzeb wszystkich użytkowników, w tym zapewnienia dostępności dla osób niepełnosprawnych; 2) może wymagać: a) posiadania przez dostawę lub usługę cech, o których mowa w ust. 8 pkt 2 lit. a, b i d-f oraz i, b) określonych poziomów jakości, c) określonej wydajności, przeznaczenia produktu, bezpieczeństwa lub wymiarów, w tym wymagań odnoszących się do produktu w zakresie nazwy, pod jaką produkt jest sprzedawany, d) procesów i metod produkcji na każdym etapie cyklu życia dostawy lub usługi oraz procedury oceny zgodności. 1.3 Oznakowania społeczne Art. 30a ust. 1

W przypadku zamówień o szczególnych cechach, zamawiający może określić w opisie przedmiotu zamówienia w kryteriach oceny ofert lub w warunkach realizacji zamówienia określone oznakowanie, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki: 1) wymagania dotyczące oznakowania dotyczą wyłącznie kryteriów, które są związane z przedmiotem zamówienia, i są odpowiednie dla określenia cech robót budowlanych, dostaw lub usług będących przedmiotem tego zamówienia; 2) wymagania dotyczące oznakowania są oparte na obiektywnie możliwych do sprawdzenia i niedyskryminujących kryteriach; 3) warunki przyznawania oznakowania są przyjmowane w drodze otwartej i przejrzystej procedury, w której mogą uczestniczyć wszystkie zainteresowane podmioty, w tym podmioty należące do administracji publicznej, konsumenci, partnerzy społeczni, producenci, dystrybutorzy oraz organizacje pozarządowe; 4) oznakowania są dostępne dla wszystkich zainteresowanych stron; 5) wymagania dotyczące oznakowania są określane przez podmiot trzeci, na który wykonawca ubiegający się o oznakowanie nie może wywierać decydującego wpływu 1.5. Aspekty społeczne w zakresie oceny ofert - przesłanka rażąco niskiej ceny Art. 90 ust 1 Jeżeli zaoferowana cena lub koszt, lub ich istotne części składowe, wydają się rażąco niskie w stosunku do przedmiotu zamówienia i budzą wątpliwości zamawiającego co do możliwości wykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z wymaganiami określonymi przez zamawiającego lub wynikającymi z odrębnych przepisów, zamawiający zwraca się o udzielenie wyjaśnień, w tym złożenie dowodów, dotyczących wyliczenia ceny lub kosztu, w szczególności w zakresie: 1) oszczędności metody wykonania zamówienia, wybranych rozwiązań

technicznych, wyjątkowo sprzyjających warunków wykonywania zamówienia dostępnych dla wykonawcy, oryginalności projektu wykonawcy, kosztów pracy, których wartość przyjęta do ustalenia ceny nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę albo minimalnej stawki godzinowej, ustalonych na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2015 r. poz. 2008 oraz z 2016 r. poz. 1265); 2) pomocy publicznej udzielonej na podstawie odrębnych przepisów. 3) wynikającym z przepisów prawa pracy i przepisów o zabezpieczeniu społecznym, obowiązujących w miejscu, w którym realizowane jest zamówienie; 4) wynikającym z przepisów prawa ochrony środowiska; 5) powierzenia wykonania części zamówienia podwykonawcy. 1.6. Aspekty społeczne w zakresie możliwości zastrzeżenia zamówienia społecznego dla określonej grupy wykonawców art. 138 p 1. Zamawiający może zastrzec w ogłoszeniu o zamówieniu, że o udzielenie zamówienia na usługi zdrowotne, społeczne oraz kulturalne objęte kodami CPV 75121000-0, 75122000-7, 75123000-4, 79622000-0, 79624000-4, 79625000-1, 80110000-8, 80300000-7, 80420000-4, 80430000-7, 80511000-9, 80520000-5, 80590000-6, od 85000000-9 do 85323000-9, 92500000-6, 92600000-7, 98133000-4, 98133110-8, określonymi we Wspólnym Słowniku Zamówień, mogą ubiegać się wyłącznie wykonawcy, którzy spełniają łącznie następujące warunki: 1) celem ich działalności jest realizacja zadań w zakresie użyteczności publicznej związanej ze świadczeniem tych usług oraz społeczna i zawodowa integracja osób, o których mowa w art. 22 warunki ubiegania się o zamówienie ust. 2; 2) nie działają w celu osiągnięcia zysku, przeznaczają całość dochodu na realizację celów

statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników; 3) struktura zarządzania nimi lub ich struktura własnościowa opiera się na współzarządzaniu w przypadku spółdzielni, akcjonariacie pracowniczym lub zasadach partycypacji pracowników, co wykonawca określa w swoim statucie; 4) w ciągu ostatnich 3 lat poprzedzających dzień wszczęcia postępowania o udzielenie zamówienia na usługi społeczne nie udzielono im zamówienia na podstawie tego przepisu przez tego samego zamawiającego. 2. W przypadkach, o których mowa w ust. 1, umowa w sprawie zamówienia publicznego nie może zostać zawarta na okres dłuższy niż 3 lata. Podane w przepisie art. 138 p kody CPV dotyczą: CPV 75121000-0 usługi administracyjne w zakresie edukacji, CPV 75122000-7 - usługi administracyjne w zakresie opieki zdrowotnej, CPV 75123000-4 - administrowanie osiedlami mieszkalnymi CPV 79622000-0 -usługi w zakresie pozyskiwania pracowników świadczących pomoc domową CPV 79624000-4 - usługi w zakresie pozyskiwania personelu pielęgniarskiego CPV 79625000-1 - usługi w zakresie pozyskiwania personelu medycznego CPV 80110000-8 usługi szkolnictwa przedszkolnego CPV 80300000-7 - usługi szkolnictwa wyższego CPV 80420000-4 - usługi e-learning CPV 80430000-7 - usługi edukacji osób dorosłych na poziomie akademickim CPV 80511000-9 usługi szkolenia personelu CPV 80520000-5 usługi placówek szkoleniowych CPV 80590000-6 usługi seminaryjne

CPV 85000000-9 usługi w zakresie zdrowia i opieki społecznej CPV 85100000-0 usługi ochrony zdrowia CPV 85200000-1 usługi weterynaryjne CPV 85210000-3 os rodki pielęgnowania zwierząt domowych CPV 85300000-2 usługi pracy społecznej i podobnej CPV 85310000-5 usługi pracy społecznej CPV 85311000-2 usługi opieki społecznej obejmujące miejsca noclegowe CPV 85311100-3 usługi opieki społecznej dla osób starszych CPV 85311200-4 usługi opieki społecznej dla osób niepełnosprawnych CPV 85311300-5 Usługi opieki społecznej dla dzieci i młodziez y CPV 85312000-9 usługi opieki społecznej nieobejmujące miejsc noclegowych CPV 85312100-0 usługi opieki dziennej CPV 85312110-3 usługi opieki dziennej nad dziec mi CPV 85312120-6 usługi opieki dziennej nad dziec mi i młodziez ą niepełnosprawną CPV 85312200-1 dostarczanie zakupów do domu, CPV 92500000-6 - usługi świadczone przez biblioteki, archiwa, muzea i inne usługi kulturalne CPV 92600000-7 usługi sportowe CPV 98133000-4 - usługi świadczone przez organizacje społeczne CPV 98133110-8 - usługi świadczone przez stowarzyszenia młodzieżowe Rozdział 5