Przygotował: Ryszard Kijanka
Pojęcia podstawowe prawo autorskie Prawo autorskie zajmuje się ochroną twórczych produktów naszego intelektu, takich jak utwory muzyczne, programy komputerowe, utwory literackie itd..
Jak to rozumiemy Prawo autorskie chroni twórców, podobnie jak prawo własności chroni prawa właścicieli do ich rzeczy. Mamy tu do czynienia z własnością intelektualną. Prawo to nie zajmuje się natomiast obrotem nośnikami mamy tu do czynienia z prawem cywilnym. Zaś kwestia praw do wydania danego utworu w określonej formie zajmuje się prawo autorskie.
Co to jest utwór? - utwór jest dobrem materialnym. Dla jego zaistnienia wystarczy zapoznać się z nim w jakikolwiek sposób przez co najmniej jedną osobę poza, oczywiście twórcą.
wyjaśnienie Zgodnie z polskim prawem autorskim, program komputerowy traktowany jest na równi z utworem muzycznym lub literackim. Prawo autorskie chroni utwory, w tym programy, już od momentu ich ustalenia <wystarczy zapamiętać, nie koniecznie zapisać>. Stąd kwestia przegrywania zakupionych nośników, możemy je jedynie kopiować do własnego użytku. Gdybyśmy oryginalny nośnik odsprzedali, należy zniszczyć kopię. Odsprzedając nośnik, dokonujemy jedynie operacji na nim nie na prawach autorskich do niej. Dopóki nie nabędziemy praw do dystrybucji utworów i to w oznaczony sposób, nie możemy np. wydawać cudzej muzyki na płytach czy wprowadzać je do Internetu, do użytku dla innych. Działanie to porównywalne jest do kradzieży.
licencja - to umowa, w której autor utworu lub ktoś, kto ma do niego prawa autorskie (np. producent), określa warunki, na jakich pozwala odbiorcy (użytkownikowi) z niego korzystać
wyjaśnienie W przypadku oprogramowania, już samo otwarcie i odpieczętowanie pudełka z nośnikiem /cd. + książeczka licencyjna i certyfikat autentyczności/ jest równoczesne z przyjęciem zasad licencji / ang. shrink- wrap licence/ W Internecie zaś, popularna jest tzw. click-on-licences na stronie www otwierana jest treść a użytkownik potwierdza zgodę na jej warunki. Na tej podstawie godzimy się na przedstawione nam przez autora zasady korzystania.
Podstawowe rodzaje licencji Freeware Shareware Trialware Demo Adware Postcardware
Licencja Freeware Oprogramowanie darmowe, określenie programu którego można używać bezpłatnie i bez żadnych ograniczeń, jego autor nie jest zainteresowany komercyjnym rozprowadzaniem swoich produktów, jednak jego prawa autorskie pozostają nadal w mocy, dlatego nikt nie może np. wprowadzać żadnych zmian w tych programach. Oprócz tego aplikacje freeware'owe, mimo iż nie nakładają na użytkownika obowiązku rejestracji, mogą być jednak rozpowszechniane wyłącznie w niezmienionej formie. Warto tu jeszcze zwrócić uwagę że w niektórych programach freeware, ich status dotyczy tylko użytkowników indywidualnych. W przypadku firm i instytucji chcących korzystać z programu obowiązuje już najczęściej opłata licencyjna określona w opcjach programu. Poza tym niektóre darmowe programy freeware posiadają jeszcze dodatkowo swoją rozbudowaną wersję tzw. Pro, za którą trzeba już jednak zapłacić.
Shareware to określenie prawnego statusu pod jakim dany program jest rozpowszechniany. Autorzy programów shareware'owych udostępniają swe dzieła bezpłatnie do testów, dzięki czemu każdy przed podjęciem decyzji o zakupie może gruntownie przetestować, zazwyczaj w pełni funkcjonalną wersję takiej aplikacji pod kątem swoich indywidualnych potrzeb. Dzięki temu przyszły nabywca może w mniej lub bardziej wnikliwy sposób sprawdzić w działaniu interesujące go oprogramowanie i dopiero na tej podstawie dokonać decyzji co do jego zakupu. Część tego typu programów ma jednak pewne ograniczenia, najczęściej jest to limitowany czas na testowanie takiej aplikacji. Najczęściej spotyka się pięć form ograniczeń jakie stosują autorzy shareware'owych programów:
Trialware program po zainstalowaniu jest sprawny i działają wszystkie jego komponenty, ale tylko przez określoną ilość czasu od dnia jego zainstalowania w systemie (przeciętnie 30 do 90 dni), po tym okresie o ile użytkownik nie wprowadzi zakupionego u producenta specjalnego kodu, program przestaje się uruchamiać i trzeba go odinstalować, przykład Paint Shop Pro.
Demo program po zainstalowaniu nie ma żadnych ograniczeń czasowych, ale za to część jego funkcji jest niedostępna (nieaktywna), co pomniejsza jego wartość dla użytkownika, ale daje ogólny pogląd na jego możliwości. Zakupienie u producenta kodu rejestracyjnego odblokowuje niedostępne opcje czyniąc program w pełni użytecznym. program po zainstalowaniu jest w pełni sprawny i bez ograniczeń czasowych, ale za to posiada limit możliwych uruchomień, przeciętnie nie więcej niż 100. Dotyczy to często małych programów użytkowych poprawiających w różny sposób funkcjonalność systemu operacyjnego. program po zainstalowaniu nie ma żadnych ograniczeń czasowych, funkcyjnych ani uruchomieniowych, ale za to każdorazowo w czasie startu aplikacji, jak i później w czasie korzystania z niej, samoczynnie wyświetla nachalne komunikaty przypominające o konieczności rejestracji programu. program po zainstalowaniu nie ma żadnych ograniczeń czasowych, funkcyjnych ani uruchomieniowych. Autor zwyczajnie liczy na uczciwość użytkownika, że ten, dostosuje się do regulaminu i we właściwym czasie zarejestruje program lub odinstaluje go z systemu.
Adware to programy, za których użytkowanie nie płaci się ani grosza. Developerzy czerpią zyski z tytułu tych programów poprzez umieszczanie w nich reklam. Jeśli użytkownik jest zadowolony z efektu pracy autorów programu, może im się odwdzięczyć klikając na reklamę sponsora. Większość autorów adware proponuje także wersje bez reklam za niewielką opłatę.
Postcardware Postcardware lub Cardware to określenie prawnego statusu pod jakim autor programu rozprowadza swoją aplikację. Wymaga on aby użytkownik programu chcący z niego korzystać, wysłał do autora tytułem zapłaty za jego używanie kartkę pocztową, najlepiej z widokiem swego rodzinnego miasta i krótką opinią na temat programu.
Licencja GNU GNU (z angielskiego Gnu's Not Unix!), zainaugurowana "Manifestem GNU"(R. Stallman, 1983) działalność społeczna na rzecz reaktywowania ducha bezinteresownej, przyjaznej współpracy społeczności informatycznej świata, a zwłaszcza programistów. Pierwszym zaplanowanym i zrealizowanym wynikiem aktywności GNU jest bezpłatne oprogramowanie typu uniksowego (system operacyjny zgodny w górę z systemem UNIX, kompilatory GNU, edytory, gry itp.) Użytkownicy oprogramowania GNU mają swobodny dostęp do kodu źródłowego oraz prawo upowszechniania wprowadzonych przez siebie zmian i ulepszeń. Opłaty dotyczą tylko nośników danych. Realizacja projektu GNU jest koordynowana i subsydiowana przez Free Software Foundation (FSF), organizację charytatywną, czerpiącą fundusze z dystrybucji oprogramowania GNU. W ramach projektu GNU powstał zbiór reguł, zgodnie z którymi rozprowadzane jest tzw. "wolne oprogramowanie". Na zasadach Powszechnej Licencji Publicznej udostępniane jest m.in. jądro systemu operacyjnego Linux oraz większość oprogramowania dla niego przeznaczona. Podstawowym celem przyświecającym twórcom licencji było umożliwienie producentom oprogramowania prawnie zagwarantowanej możliwości tworzenia produktów wolno dostępnych dla wszystkich użytkowników.
Licencja jednostanowiskowa (ang. One-site licence) To licencja uprawniająca użytkownika do zainstalowania nabytego oprogramowania tylko na jednym stanowisku komputerowym. Użytkownikowi nie wolno udostępniać takiego oprogramowania w sieci ani używać na więcej niż jednym komputerze w tym samym czasie. Zezwala natomiast na sporządzanie kopii zapasowej oprogramowania.
Licencja typu Linux Rozwiązanie licencyjne odnoszone do systemu Linux, którego jądro jest upowszechniane według praw Licencji GPL. System Linux nie jest oprogramowaniem będącym własnością ogółu. Prawa autorskie do kodu Linuxa należą do różnych autorów kodu. Jednakże Linux jest oprogramowaniem w wolnym obiegu w tym sensie, że jego użytkownikom wolno go kopiować, zmieniać i stosować w dowolny sposób oraz rozdawać własne kopie bez ograniczeń. Spowodowane to jest zakazem prywatyzacji produktów pochodnych systemu Linux. Ograniczenia tej licencji wynikające z zasad licencji GPL nie zakazują tworzenia ani sprzedawania wyłącznie binarnych dystrybucji oprogramowania, jeżeli tylko każdy, kto otrzymuje kopie binarne, będzie miał szansę uzyskania również kodu źródłowego za rozsądną opłatą dystrybucyjną.
Licencja na obszar To określenie umowy między producentem oprogramowania a nabywcą, uprawniająca go do sporządzenia określonej liczby kopii zakupionego oprogramowania na swój własny użytek. Takie rozwiązanie jest czasem stosowane przez firmy korzystające z sieci lokalnych LAN, umożliwia to wykorzystanie oprogramowania na wielu stanowiskach komputerowych ponosząc przy tym mniejsze koszty.
Licencja Public Domain Licencja dobroczynna czyniąca z oprogramowania własność ogółu, w myśl której autor lub autorzy oprogramowania zrzekają się praw do upowszechniania oprogramowania na rzecz ogółu użytkowników.
Odpowiedzialność karna za przestępstwa komputerowe Włamanie do komputera potocznie określane mianem hacking. W Polsce traktowane jako przestępstwo przeciwko informacji i jest traktowane na równi z naruszeniem tajemnicy korespondencji do 2 lat więzienia. - np. przełamanie samych zabezpieczeń i uzyskanie hasła dostępu
hacker a cracker hacker wykonuje skomplikowane i precyzyjne zadania prymitywnymi narzędziami biegle porusza się w środowisku informatycznym <nie koniecznie łamie prawo> cracker < zły hacker > - włamywacz, który włamuje się do s o. w celu złośliwego niszczenia danych, odniesienia korzyści dla siebie lub innych
Podrzucanie wirusa Podrzucenie koledze wirusa i uszkodzenie, zamiana istotnej informacji traktowane jest jako przestępstwo przeciwko informacji 3 lata Kradzież impulsów telefonicznych Phreacking 3 lata
Piractwo komputerowe Bezprawne wykorzystanie programów komputerowych lub nielegalne ich kopiowanie nawet w postaci udostępniania ich innym np. koledze, produkcja CD-ROM lub sprzedaż CD- ROM-ów z zestawami oprogramowania bez licencji. 5 lat + przepadek mienia kopiowanie dla korzyści
Co nie podlega prawu autorskiemu Proste informacje prasowe: - Informacje o wypadkach, prognoza pogody, kursy walut, program radiowy i TV, repertuar kin, teatrów, proste komunikaty, ogłoszenia - Ustawy i urzędowe projekty, dokumenty, materiały, znaki i symbole - Prawo przedruku wcześniej opublikowane chyba że są zastrzeżone - cytaty
Instytucje kontrolujące i audytujące legalność oprogramowania Business Software Alliance www.bsa.org Stowarzyszenie Polski Rynek Oprogramowania www.pro.org.pl Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji (PIIT) www.piit.org.pl