Prawa autorskie, licencje.

Transkrypt

1 Prawa autorskie, licencje. Co to jest prawo autorskie? Mówiąc najprościej, prawo autorskie (angielskie copyright) oznacza prawo do kopiowania (copy - kopiować; right - prawo). Oczywiście, różne przepisy w każdym kraju definiują to zagadnienie nieco bardziej zawile. Jednak z punktu widzenia informatyków zajmujących się oprogramowaniem, jak i zwykłym użytkownikom dobrze jest mieć pojęcie o prawach autorskich. Szczególnie dziś, gdy coraz głośniej jest o radykalnych akcjach policji w całym kraju, skierowanych przeciwko użytkownikom oprogramowania komputerowego. Twórca jest kimś szczególnym. To przekonanie, choć mocno zakorzenione w naszej kulturze, pojawiło się dopiero w okresie Oświecenia. Wtedy to uznano, że artysta jest kimś innym niż tylko zdolnym rzemieślnikiem, a tym, co go odróżnia, jest wyjątkowa osobowość odciskająca indywidualne piętno na każdym stworzonym dziele, bo nie było i nie będzie dwóch Picassów, i nikt nigdy nie będzie malował i komponował tak samo. W każdy twórca jest niepowtarzalny. Skoro utwór, stworzone dzieło nosi w sobie ślad osobowości swojego twórcy, związek pomiędzy dziełem a autorem musi być szczególny. Z tego względu, choć dzieło może mieć wymierną wartość materialną, prawo musi zatroszczyć się o coś jeszcze niż tylko o to, by twórca mógł czerpać zasłużone korzyści ze swej twórczości, musi chronić tą niepowtarzalną więź twórcy i dzieła. Prawa autorskie są jedną z form ochrony prawnej tego, co określa się jako własność intelektualną - czyli coś, co powstaje w wyniku wysiłku umysłowego. Ponadto przedmiotem ochrony na podstawie przepisów dotyczących własności intelektualnej mogą być wynalazki chronione patentami (np. nowe, użyteczne technologie czy maszyny), znaki towarowe, logo, wzory zdobnicze a także utwory w formie pisanej lub innej chronione prawem autorskim. Ogólnie rzecz biorąc, prawo autorskie chroni pewne wyspecyfikowane rodzaje utworów, w tym utworów literackich, do których zwykle zalicza się programy komputerowe, książki, sztuki teatralne, choreografię, utwory audiowizualne, nagrania dźwiękowe oraz projekty architektoniczne. Mówiąc możliwe najprościej, ustawodawstwo w dziedzinie praw autorskich przyjmuje założenie, że właściciel praw autorskich posiada wyłączne prawa do sporządzania i rozprowadzania kopii oraz do modyfikacji utworu i publicznego prezentowania go. Nikt inny nie może dokonywać żadnej z powyższych czynności bez zgody właściciela praw autorskich. Właścicielem praw autorskich jest zwykle sam autor utworu, lub - jak to ma miejsce w przypadku większości produktów informatycznych - firma, w której autor jest zatrudniony. Jeżeli twórca stworzy utwór (np. stworzy program komputerowy, skomponuje utwór muzyczny, itp.) to będzie on chroniony prawem autorskim, jeśli: 1. Jest oryginalny (autor jest przekonany o nowości swojego dzieła), ma charakter indywidualny (przesłanka ta jest spełniona, jeśli w utworze ucieleśniona jest indywidualność autora, tzn. że prawdopodobieństwo stworzenia tego dzieła przez kogoś innego jest bardzo małe), 2. Jest ustalony (tzn. nastąpiło uzewnętrznienie tego utworu, np. wykonanie instrumentalne, zaśpiewanie piosenki, namalowanie obrazu). Prawem autorskim chronione są także opracowania. Przybierają one nową formę w stosunku do utworu macierzystego, natomiast zapożyczają z niego zasadniczo treść. Na przykład: tłumaczenia, adaptacja filmowa książki. Aby opracowanie było chronione prawem autorskim, musi także wykazać się oryginalnością i indywidualnym charakterem oraz musi zostać ustalone w jakiejkolwiek postaci. Innym jeszcze przedmiotem prawa autorskiego są zbiory

2 materiałów (np. baza danych), w których twórcza (tzn. oryginalna i indywidualna) działalność twórcy przejawia się w doborze tych materiałów oraz ich układzie lub zestawieniu. Natomiast nie prawa autorskie, a prawa pokrewne przysługują: wykonawcy utworu, jeśli wykonanie ma charakter artystyczny, organizacji radiowej lub radiowo- telewizyjnej do swoich programów, producentom fonogramów i wideogramów, wydawcy pierwszych wydań lub wydań naukowych lub krytycznych. (powrót) Przepisy o prawie autorskim w Polsce. W 1994 roku Sejm uchwalił nową ustawę o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 Dz.U. z 1994r. Nr 24, poz.), obejmując pojęciem utworu programy komputerowe, przez co potwierdzony został fakt, że oprogramowanie jest chronione prawem autorskim. Ustawa zabrania sporządzania nieautoryzowanych kopii oprogramowania bez zgody właściciela praw autorskich. Wyjątkami są prawo użytkownika do sporządzenia jednej kopii zapasowej, jeżeli jest to niezbędne do korzystania z programu komputerowego, jak również, w ramach tzw. dekompilacji, zwielokrotnienie programu na warunkach ściśle określonych w Ustawie. Prawo Autorskie przewiduje kary za bezprawne rozpowszechnianie, utrwalanie, zwielokrotnianie (kopiowanie), jak również nabywanie pirackich kopii programów komputerowych. Ponadto, wypożyczanie (np. najem lub dzierżawa) programu bez zgody właściciela praw autorskich traktowane jest jako naruszenie Ustawy. Osoba fizyczna lub prawna posiadająca pirackie oprogramowanie może być pociągnięta do odpowiedzialności cywilnej lub karnej. Właściciele praw autorskich mogą domagać się zaprzestania naruszeń swoich uprawnień, złożenia publicznego oświadczenia o odpowiedniej treści, czy też naprawienia szkód związanych z działalnością sprzeczną z ustawą. Sąd może orzec przepadek na rzecz Skarbu Państwa egzemplarzy pirackiego programu komputerowego, jak również przedmiotów służących, na przykład, do ich nielegalnego kopiowania. W procesie karnym osoba naruszająca prawa autorskie do programów komputerowych może zostać skazana, w zależności od danego typu przestępstwa, na karę pozbawienia wolności do lat 5, karę ograniczenia wolności lub grzywny. Licencje oprogramowania. Korzystanie z komputera ma o tyle sens o ile można używać oprogramowania, które jest niezbędne do wypełniania obowiązków służbowych lub realizacji zainteresowań. W Internecie znajduje się ogromna różnorodność oprogramowania. Gdy chcemy ściągnąć jakiś program często powstaje problem. Nie wiadomo, w jaki sposób dany program jest rozpowszechniany, tzn. czy jest on darmowy, czy trzeba za niego zapłacić. Powstają obawy, czy ściągając i używając programu, nie łamiemy prawa. Również w pismach komputerowych z CD można znaleźć różne rodzaje oprogramowania, takie jak: shareware, demo. Tylko nie zawsze wiadomo, co to oznacza i często nie jest nigdzie wytłumaczone. Gdy kupujemy oprogramowanie w sklepie nie zawsze wiemy, czy można zainstalować je na więcej niż jednym komputerze, albo pożyczyć koledze. Z każdym programem wiążą się pewne prawa i obowiązki, które zdefiniowane są w jego licencji. Rodzaje licencji:

3 Program komercyjny - taki program przed zainstalowaniem trzeba kupić, a tak naprawdę kupić nośnik z programem wraz z licencją na jego używanie. Licencja arbitralnie określa, na jakich warunkach można tego programu używać. Przykłady: system Windows, pakiet Office. Część programów komercyjnych można przetestować przed zakupem w wersjach okrojonych i najczęściej ograniczonych czasowo i/lub funkcjonalnie (Corel Draw, Partition Magic) Przykład 1. To oprogramowanie (Program), wszystkie materiały drukowane, wszelka dokumentacja dostępna w sieci lub w postaci elektronicznej, oraz wszelakie kopie i produkty powstałe w oparciu o ten program i materiały, są chronionym prawem autorskim dziełem Blizzard Entertainment, oddziału Havas Interactive, Inc. oraz/lub jej filii lub dostawców. Korzystanie z tego Programu regulowane jest warunkami Umowy Licencyjnej Końcowego Użytkownika, która znajduje się poniżej (Umowa Licencyjna). Program przeznaczony jest wyłącznie do użytku określonych w ramach Umowy Licencyjnej. Kategorycznie zabrania się wykonywania jakichkolwiek działań niezgodnych z tą Umową Licencyjną. UMOWA LICENCYJNA KOŃCOWEGO UŻYTKOWNIKA: 1. Warunki Licencji. Blizzard Entertainment (Blizzard) niniejszym daje, a użytkownik, poprzez instalację programu akceptuje ograniczoną licencję bez praw wyłączności oraz prawo do zainstalowania i używania jednego (1) egzemplarza tego Programu na domowym, przenośnym lub biurowym komputerze. Dodatkowo Program posiada opcję do gry w wiele osób, która pozwala korzystać z niego w Internecie poprzez Battle.net - sieciową usługę firmy Blizzard Entertainment. Korzystanie z Programu poprzez Battle.net jest uzależnione od przyjęcia Umowy Licencyjnej odnośnie Battle.net. Blizzard Entertainment zastrzega sobie prawo do uaktualnienia, modyfikacji lub zmiany Umowy Licencyjnej dla Battle.net w dowolnym momencie. PRAWA WŁASNOŚCI; PRAWA AUTORSKIE: Prawa do Programu i Dokumentacji, a także patentów, i własności dóbr intelektualnych dotyczących Programu, należą tylko i wyłącznie do Infogrames Interactive i jego licencjobiorców, a Ty nie podejmiesz żadnych działań łamiących niniejsze prawa. Program i Dokumentacja są chronione prawem Stanów Zjednoczonych i Kanady, innymi międzynarodowymi umowami i konwencjami dotyczącymi praw własności. Jakiekolwiek prawa nie wymienione w niniejszej umowie są zastrzeżone dla Infogrames Interactive i jego licencjobiorców. INNE OGRANICZENIA: Nie możesz przyczyniać się lub pozwalać na demonstrowanie, kopiowanie, wypożyczanie, licencjonowanie, leasing, rozpowszechnianie lub inną dystrybucję Programu i Dokumentacji w jakiejkolwiek formie, bez uprzedniej pisemnej zgody Infogrames Interactive. Nie możesz modyfikować, poszerzać, uzupełniać, tworzyć produktów w oparciu o Program, adaptować, tłumaczyć, rekonstruować, dekompilować, rozkładać na czynniki pierwsze lub w inny sposób redukować Programu. OGÓLNE: Ta umowa stanowi porozumienie między Infogrames Interactive, a Tobą odnośnie niniejszych tematów. Jakiekolwiek zmiany Umowy muszą być dokonane na piśmie i podpisane przez Infogrames Interactive i Ciebie. Warunki znajdujące się w zamówieniach, a różniące się, lub będące sprzeczne z, lub nie zawarte w tej Umowie, nie staną się częścią tej Umowy, chyba że zostaną zaakceptowane przez Infogrames Interactive na piśmie.

4 PRAWA AUTORSKIE (PL) Wprowadzamy Państwa w Świat gier komputerowych najwyższej jakości. Każda z wydawanych przez nas gier jest owocem wielomiesięcznej, wytężonej pracy. Jej celem jest nieustanne podnoszenie standardu naszych gier, które Państwo kupujecie. Prosimy o docenienie tych starań oraz prosimy pamiętać, że bezprawne kopiowanie gier jest działalnością kryminalną. Taka forma sprzedaży daje jej legalnemu właścicielowi prawo używania programu ograniczone do wczytywania programu z zakupionego nośnika do pamięci, a więc do systemu komputerowego, dla którego został on opracowany. Każde dalsze użycie, włączając kopiowanie, powielanie, sprzedaż, wynajem, dzierżawę, wypożyczanie i inne formy dystrybucji lub rozpowszechniania produktu naruszające ww. warunki są naruszeniem praw autorskich wydawcy chyba, że wyrazi on na to pisemną zgodę. (powrót) Freeware - to określenie programu którego można używać bezpłatnie i bez żadnych ograniczeń, jego autor nie jest zainteresowany komercyjnym rozprowadzaniem swoich produktów, jednak jego prawa autorskie pozostają nadal w mocy, dlatego nikt nie może np. wprowadzać żadnych zmian w tych programach. Oprócz tego aplikacje freeware'owe, mimo iż nie nakładają na użytkownika obowiązku rejestracji, mogą być jednak rozpowszechniane wyłącznie w niezmienionej formie. Warto tu jeszcze zwrócić uwagę że w niektórych programach freeware, ich status dotyczy tylko użytkowników indywidualnych. W przypadku firm i instytucji chcących korzystać z programu obowiązuje już najczęściej opłata licencyjna określona w opcjach programu. Poza tym niektóre darmowe programy freeware posiadają jeszcze dodatkowo swoją rozbudowaną wersję tzw. Pro za którą trzeba już jednak zapłacić np. Winamp Przykład 2. CinemaPlayer 1.5 Umowa licencyjna ================ 1. CinemaPlayer należy do kategorii FREEWARE. 2. Program możne być używany bez żadnych ograniczeń. 3. Dystrybucja w sieci Internet nie jest ograniczona. 4. Dystrybucja programu na CD-ROMie wymaga mojej zgody. 5. W celu dystrybucji programu proszę o kontakt: info@cinemaplayer.prv.pl 7. Prawa autorskie do programu przysługują Zbigniewowi Chwedorukowi. 8. Program dostarczany jest w stanie w jakim jest. Nie udzielam gwarancji, iż oprogramowanie nie zawiera błedów, ani nie biorę na siebie żadnej odpowiedzialności za szkody wynikłe z niewłaściwego użytkowania. 9. Nie udzielam również żadnej gwarancji w odniesieniu do wspólpracy programu z jakimkolwiek innym zainstalowanym oprogramowaniem lub sprzetem. Shareware - to określenie prawnego statusu pod jakim dany program jest rozpowszechniany. Autorzy programów shareware'owych udostępniają swe dzieła bezpłatnie do testów, dzięki czemu każdy przed podjęciem decyzji o zakupie może gruntownie przetestować, zazwyczaj w pełni funkcjonalną wersję takiej aplikacji pod kątem swoich indywidualnych potrzeb. Dzięki temu przyszły nabywca może w mniej lub bardziej wnikliwy sposób sprawdzić w działaniu interesujące go oprogramowanie i dopiero na tej podstawie dokonać decyzji co do jego zakupu. Część tego typu programów ma jednak pewne ograniczenia, najczęściej jest to limitowany czas na testowanie takiej aplikacji. Najczęściej spotyka się dwie formy ograniczeń jakie stosują autorzy shareware'owych programów:

5 Trialware - program po zainstalowaniu jest w pełni sprawny i działają wszystkie jego komponenty, ale tylko przez określoną ilość czasu od dnia jego zainstalowania w systemie (przeciętnie 30 do 90 dni), po tym okresie o ile użytkownik nie wprowadzi zakupionego u producenta specjalnego kodu, program przestaje się uruchamiać i trzeba go odinstalować, przykład Paint Shop Pro. Demo - program po zainstalowaniu nie ma żadnych ograniczeń czasowych, ale za to część jego funkcji jest niedostępna (nieaktywna), co pomniejsza jego wartość dla użytkownika, ale daje ogólny pogląd na jego możliwości. Zakupienie u producenta kodu rejestracyjnego odblokowuje niedostępne opcje czyniąc program w pełni użytecznym. Przykład: CloneCD program po zainstalowaniu jest w pełni sprawny i bez ograniczeń czasowych, ale za to posiada limit możliwych uruchomień, przeciętnie nie więcej niż 100. Dotyczy to często małych programów użytkowych poprawiających w różny sposób funkcjonalność systemu operacyjnego. Inny przykład to FineReader 6. program po zainstalowaniu nie ma żadnych ograniczeń czasowych, funkcyjnych ani uruchomieniowych, ale za to każdorazowo w czasie startu aplikacji, jak i później w czasie korzystania z niej, samoczynnie wyświetla komunikaty przypominające o konieczności rejestracji programu. Przykład Windows Commander, WinRar program po zainstalowaniu nie ma żadnych ograniczeń czasowych, funkcyjnych ani uruchomieniowych. Autor zwyczajnie liczy na uczciwość użytkownika, że ten, dostosuje się do regulaminu i we właściwym czasie zarejestruje program lub odinstaluje go z systemu. Przykład 3. Archiwizator RAR Licencja na używanie i rozpowszechnianie Archiwizator RAR jest rozpowszechniany na zasadzie shareware (wypróbuj zanim kupisz). Oznacza to, że: 1. Wszelkie prawa do RAR-a są zastrzeżone przez autora - Eugene Roshala. 2. Każdy może używać tego programu przez okres testowy o długości 40 dni. Po tym okresie, aby dalej używać RAR-a, TRZEBA go zarejestrować. 3. Po zarejestrowaniu użytkownik otrzymuje prawo do używania RAR-a na tylu komputerach, na ile opiewa zakupiona licencja (zakupione licencje), w dowolnym legalnym celu. Zarejestrowana wersja archiwizatora RAR nie może być wypożyczana, lecz może być bezzwrotnie przekazana innej osobie, jeśli ta osoba zgodzi się na przestrzeganie warunków tej licencji. Jeśli program jest uaktualnieniem, przekazaniu muszą ulec wszystkie poprzednie jego wersje wrazz uaktualnieniem. 4. Nezarejestrowana testowa wersja RAR-a/WinRAR-a może być dowolnie rozpowszechniana (za wyjatkiem sytuacji opisanych poniżej), pod warunkiem, że pakiet dystrybucyjny nie zostanie zmodyfikowany. * Żadna osoba ani firma nie może rozpowszechniać poszczególnych składników pakietu (za wyjątkiem UnRAR-a) bez pisemnej zgody Autora. * Niezarejestrowana testowa wersja RAR-a/WinRAR-a nie może stanowić oprogramowania dodatkowego (dołączanego do innego sprzedawanego produktu) bez pisemnej zgody Autora. * Programy usuwające zabezpieczenia, klucze rejestracyjne ani generatory takich kluczy nie mogą znajdować się w tym samym pakiecie dystrybucyjntym, co RAR/WinRAR.

6 5. Aby zarejestrować program należy wypełnić formularz rejestracyjny i wysłać go, wraz z opłatą rejestracyjną, do jednego z autoryzowanych centrów rejestracyjnych (patrz plik RAR_SITE.TXT). 6. ARCHIWIZATOR RAR JEST ROZPOWSZECHNIANY JAK JEST. NIE UDZIELA IĘ ŻADNEJ GWARANCJI. UŻYWASZ GO NA WŁASNE RYZYKO. ANI AUTOR ANI DYSTRYBUTORZY NIE PONOSZĄ ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA UTRATĘ DANYCH, SZKODY, UTRATĘ ZYSKÓW LUB JAKĄKOLWIEK INNĄ STRATĘ WYNIKŁĄ Z UŻYWANIA TEGO PROGRAMU. 7. Poza opłatą rejestracyjną nie ma ŻADNYCH innych kosztów licencyjnych wiązanych z tworzeniem i dystrybucją archiwów, wolumenów, samorozpakowujących się archiwów i samorozpakowujących się woluminów RAR-a. Legalnie zarejestrowani użytkownicy mogą używać swoich kopii RAR-a/WinRAR-a w celu tworzenia archiwów i samorozpakowujących się archiwów i rozpowszechniać te archiwa bez wnoszenia dodatkowych opłat. 8. Nie można używać, kopiować, emulować, klonować, wypożyczać, sprzedawać, modyfikować, dekompilować, deassemblować, odtwarzać ani przekazywać licencjonowanego programu ani żadnej jego części za wyjątkiem sytuacji opisanych w tej umowie. Każdy taki przypadek nieautoryzowanego użycia spowoduje natychmiastowe cofnięcie licencji i może skończyć się wejściem na drogę sądową. 9. Żaden z programów (RAR, WinRAR i UnRAR) ani kody źródłowe UnRAR-a nie mogą być użyte w celu odtworzenia algorytmu kompresji RAR-a bez pisemnej zgody Autora. Klucze rejestracyjne RAR-a/WinRAR-a nie mogą być rozpowszechniane (za wyjątkiem sytuacji opisanej w punkcie 3.) poza obszarem kontroli nabywcy licencji bez pisemnej zgody Autora. Wszelkie inne prawa, o których licencja nie wspomina, należą do Eugene Roshala. 10. Zainstalowanie i używanie RAR-a/WinRAR-a oznacza akceptację warunków tej umowy licencyjnej. 11. Jeśli nie zgadzasz się z warunkami tej licencji musisz zaprzestać używania RARa/WinRAR-a i usunąć go i wszystkie towarzyszące mu pliki ze swoich nośników danych. (powrót) Adware - to programy, za których użytkowanie nie płaci się ani grosza. Developerzy czerpią zyski z tytułu tych programów poprzez umieszczanie w nich reklam. Jeśli użytkownik jest zadowolony z efektu pracy autorów programu, może im się odwdzięczyć klikając na reklamę sponsora. Większość autorów adware proponuje także wersje bez reklam za niewielką opłatę. (powrót) Powszechna Licencja Publiczna (General Public License) - oprogramowanie tego typu, oprócz prawa do używania danego produktu, daje kody źródłowe, dzięki którym istnieje swoboda dowolnego wykorzystywania, zmieniania i rozpowszechniania danego programu. Jednakże w przypadku dalszego rozpowszechniania należy odbiorcy zapewnić te same prawa jakie mieli państwo (dostęp do kodu źródłowego itd.). Najpopularniejszym programem typu GPL jest system operacyjny Linux, który mimo iż rozpowszechniany jest za darmo, dzięki pracy tysięcy entuzjastów na całym świecie stał się potężnym narzędziem, konkurującym z innymi systemami produkowanymi przez duże koncerny informatyczne. (powrót) Postcardware lub Cardware to określenie prawnego statusu pod jakim autor programu rozprowadza swoją aplikację. Wymaga on aby użytkownik programu chcący z niego korzystać, wysłał do autora tytułem zapłaty za jego używanie kartkę pocztową, najlepiej z widokiem swej rodzinnej miejscowości i krótką opinią na temat programu. (powrót)