-------------- --- MEDIACJA dla PRZEDSIĘBIORCY --- czyli mediacja gospodarcza w pytaniach i odpowiedziach 1 Spis treści: I. Czym jest mediacja 2 II. Kim jest mediator 2 III. Dlaczego nie sąd zalety mediacji dla przedsiębiorcy 3 IV. Porównanie mediacji z arbitrażem i procesem sądowym 4 V. Co różni mediację gospodarczą od innych form mediacji 4 VI. Jakie sprawy nadają się do mediacji gospodarczej 5 VII. W jakich branżach mediacja jest szczególnie wskazana 5 VIII. Czy w mediacji jest miejsce dla prawnika 6 IX. Jakie korzyści oferuje mediacja dla wierzyciela i dłużnika 6 X. Przed czym może uchronić wszczęcie mediacji 7 XI. Jak przebiega mediacja 7 XII. Jakie są koszty mediacji 8 XIII. Jak zapobiegać sporom sądowym 9
-------------- I. Czym jest mediacja ~ Definicję mediacji można przedstawić następująco: jest to polubowna i pozasądowa metoda rozwiązywania sporów, w której neutralny i bezstronny mediator pomaga stronom we wzajemnej komunikacji, określeniu interesów oraz wypracowaniu obopólnie akceptowalnego porozumienia. ~ Mediacja w aspekcie prawnym, w sprawach cywilnych i gospodarczych regulowana jest przepisami art. 10, 183 1 183 15 oraz 202 1 ustawy kodeks postępowania cywilnego. Mediację prowadzi się w oparciu o umowę o mediację (zamiast/przed wszczęciem postępowania sądowego) albo na mocy postanowienia sądu o skierowaniu stron do mediacji (w trakcie postępowania sądowego). Wszczęcie mediacji przerywa bieg terminu przedawnienia. Z przebiegu mediacji mediator spisuje protokół. Mediację zakończoną porozumieniem wieńczy ugoda spisana przez mediatora, którą sąd na wniosek którejkolwiek ze stron zatwierdza. Taka ugoda ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. ~ Mediacja w aspekcie socjologicznym to dobrowolny proces w którym skonfliktowane strony próbują osiągnąć porozumienie akceptowalne dla obu stron (innymi słowy mediacja oferuje polubowne zakończenie konfliktu, bez konieczności wdawania się w spór sądowy). Jedynym warunkiem jaki musi zostać spełniony, to dobra wola i zgoda obu stron na takie rozwiązanie. Mediator pełni rolę przewodnika dba o wzajemny szacunek, pozwala stronom nawiązać dialog, stwarza konstruktywną atmosferę spokoju, a także zapewnia wsparcie merytoryczne. ~ Mediacja jest pełnoprawną alternatywą dla postępowania sądowego w żadnym wypadku nie jest od niego słabsza, czy też gorsza. 2 II. Kim jest mediator ~ Mediator to osoba zaufania publicznego i pełni on ważną społecznie rolę w obrocie prawnym. Funkcję tę pełnić powinny osoby cechujące się nie tylko wysokimi kwalifikacjami zawodowymi i etycznymi, ale także wrażliwością społeczną. Ważne jest, aby wzbudzał on u stron zaufanie i zapewniał poczucie bezpieczeństwa. W swojej misji mediator musi kierować się zasadami neutralności i życzliwości, a jego nadrzędnym celem jest pomoc w osiągnięciu przez zwaśnione strony satysfakcjonującego je porozumienia. Dobra znajomość prawa przez mediatora jest nieodzowna - musi on nie tylko czuwać nad przebiegiem mediacji, ale też nad prawidłowością jej formalno-prawnej strony i wykonalnością podpisanej ugody. Podobnie jak notariusz, mediator ma w swój zawód wpisany obowiązek bezstronności, bowiem w przeciwieństwie do adwokata, czy radcy prawnego, nigdy nie reprezentuje interesu klienta, ale zawsze czuwa nad zachowaniem równowagi obu stron w mediacji. ~ Mediator: - nie jest sędzią nie ocenia i nie wydaje werdyktu, - nie jest adwokatem nie reprezentuje interesów żadnej strony nie można go wynająć, - pozostaje neutralny i bezstronny pomaga stronom osiągnąć porozumienie, - jest strażnikiem procedury i wzajemnego szacunku, - jest przewodnikiem odkrywa rzeczywiste potrzeby stron i pomaga wytyczyć wspólną drogę, - jest profesjonalistą czuwa nad wykonalnością rozwiązań i wypracowywanej ugody,
-------------- III. Dlaczego nie sąd zalety mediacji dla przedsiębiorcy Przedsiębiorcy zawsze poszukują rozwiązań optymalnych i takie właśnie może zaoferować im mediacja która, wykazuje wiele zalet uwidaczniających się szczególnie w zestawieniu z postępowaniem sądowym. Oto najważniejsze z argumentów: -1- argument efektywności ~ mediacja jest w pełni skuteczna: przerywa bieg terminów przedawnienia, a zakończona ugodą i zatwierdzona przez sąd ma moc równą ugodzie sądowej, co czyni z niej tytuł wykonawczy uprawniający do prowadzenia egzekucji (również Europejski Tytuł Egzekucyjny), ~ mediacja jest elastyczna: oferuje olbrzymią ilość nieszablonowych rozwiązań i pełną kontrolę stron nad jej przebiegiem co nigdy nie będzie osiągalne przy rozwiązaniu sądowym, 3-2- argument pełnej prywatności : ~ mediacja jest poufna: tajność jej przebiegu i wszystkich szczegółów ochronione są prawnie, a mediatora obowiązuje tajemnica zawodowa stanowi to całkowite przeciwieństwo posiedzeń sądowych, które z zasady są jawne (bardzo istotne dla np. tajemnic handlowych, reputacji zawodowej, czy wrażliwych spraw osobistych), ~ mediacja jest dyskretna: o fakcie jej prowadzenia wie bardzo mały krąg osób jest to szczególnie ważne w stosunkach gospodarczych, gdyż informacje o prowadzonych sporach sądowych często źle wpływają na wizerunek przedsiębiorcy, -3- argument oszczędności : ~ mediacja jest tania: jej koszty są relatywnie nieduże i łatwe do skalkulowania w przeciwieństwie do kosztów i wydatków sądowych (sama opłata sądowa w sprawach majątkowych wynosi 5% wartości przedmiotu sporu), ~ mediacja jest szybka: jej przebieg jest w pełni uzależniony od aktywności stron nie od przepełnionego terminarza sądowego, a posiedzenia mediacyjne nie odbywają się jedynie przedpołudniami (większość mediacji zakończonych ugodą trwa od 3 do 4 posiedzeń, które można przeprowadzać w kilkudniowych odstępach czasu), -4- argument dobrych relacji biznesowych : ~ mediacja jest przyjazna: spotkanie na neutralnym gruncie i osoba mediatora jako przewodnika procesu pomaga nie tylko wypracować ugodę ale również pozostać w zgodzie (szczególnie istotne dla partnerów biznesowych) co nigdy nie jest łatwe przy kontradyktoryjnym procesie, stresie związanym z przebywaniem na sali sądowej i nastawieniu całości procedury na zwycięstwo albo klęskę, ~ mediacja jest przejrzysta: strony mogą otwarcie się wypowiadać, a przebieg mediacji jest prosty i całkowicie odformalizowany, dzięki czemu pojęcie taktyki procesowej nie rujnuje wzajemnego zaufania przedsiębiorców tak jak to ma miejsce w skomplikowanych procedurach sądowych.
-------------- IV. Porównanie mediacji z arbitrażem i procesem sądowym. MEDIACJA ARBITRAŻ POSTĘPOWANIE SĄDOWE średni czas trwania ~1 30 dni ~90 180 dni ~ 580 830 dni* kontrola tempa strony arbiter sąd kontrola przebiegu strony arbiter sąd kontrola rezultatu strony i mediator arbiter sąd komunikacja stron intensywna niewielka brak poufność / dyskrecja pełna / duża pełna / niewielka brak / brak koszty niskie średnie wysokie formalizm brak częściowy wysoki dalsza współpraca możliwa utrudniona bardzo trudna 4 * źródło: raport Doing Business 2012, Bank Światowy i IFC, s. 128 V. Co różni mediację gospodarczą od innych form mediacji ~ Istnieje kilka rodzajów mediacji, a rozróżnienia dokonuje się według gałęzi prawa, jakiej mediacja dotyczy oraz podmiotów, które uczestniczą w sporze. Najczęściej wymienia się mediację cywilną, karną, rodzinną, gospodarczą i w sprawach nieletnich. Każda z tych kategorii mediacji posiada swoje wyraźne odrębności. ~ Mediację gospodarczą charakteryzuje wiele odmienności. Podmiotami zaangażowanymi w konflikt są tutaj przedsiębiorcy, czyli osoby fizyczne lub prawne prowadzące działalność gospodarczą. Przedmiotem mediacji jest natomiast szeroki wachlarz tzw. sporów biznesowych. W mediacji gospodarczej, jak w żadnej innej strony są szczególnie zainteresowane osiągnięciem dwóch rodzajów celów: z jednej strony zachowaniem dobrej reputacji oraz pozostaniu w dobrych relacjach biznesowych, a jednocześnie z drugiej strony poszukują rozwiązań ekonomicznych szybkich, tanich, ale w pełni skutecznych. Wszystkie te cele mogą zostać osiągnięte poprzez stosowanie mediacji, zamiast kierowania sprawy na drogę sądową. ~ Mediator prowadzący mediację gospodarczą musi wykazać się nie tylko odpowiednim przygotowaniem do prowadzenia mediacji jako takiej i dobrą reputacją, ale także wykształceniem i doświadczeniem prawniczym. Musi on być w stanie nie tylko aktywnie uczestniczyć w procesie dochodzenia do akceptowalnego pod kątem prawnym porozumienia, ale też skonstruować nierzadko skomplikowaną ugodę i zadbać, by nadawała się ona do zatwierdzenia przez sąd. Szczególnie wskazana jest tu praktyka z zakresu prawa cywilnego, handlowego i gospodarczego. ~ W gospodarczych mediacjach transgranicznych szczególnie pomocna jest bardzo dobra znajomość języków obcych, umożliwiająca prowadzenie mediacji np. w języku angielskim, bez konieczności pośredniczenia tłumacza. Znacząco usprawnia to postępowanie, a także obniża jego koszty.
-------------- VI. Jakie sprawy nadają się do mediacji gospodarczej ~ Do mediacji skierować można wszystkie sprawy, w których dopuszczalne jest zawarcie ugody. Podstawowym warunkiem, który musi zostać spełniony jest zgoda obu stron na takie właśnie rozwiązanie, albowiem podstawową zasadą mediacji jest dobrowolność. Oto przykładowy katalog spraw, jakie mogą zostać poddane mediacji gospodarczej: - spory dotyczące zawierania, sposobu wykonania lub rozwiązywania umów handlowych, - spory dotyczące braku płatności lub terminowości zapłaty płatności ratalnych, - spory o odszkodowania umowne i pozaumowne, - spory o naruszenie praw autorskich lub patentowych, - spory dotyczące roszczeń wspólników / akcjonariuszy wobec spółki lub spółki wobec zarządu, - spory przy ustalaniu obowiązków w ramach umowy konsorcjum, - spory wewnątrz kadry zarządzającej, pomiędzy menedżerami, - spory wynikające podczas prowadzenia działalności centrów handlowych, - spory powstałe podczas fuzji, przejęć lub sprzedaży przedsiębiorstwa, - spory powstałe w wyniku prowadzenia spraw upadłościowych lub postępowań naprawczych. ~ Mediacja jest dobrą opcją dla większości sporów biznesowych i możliwość jej wdrożenia zależy od konkretnego przypadku oraz nastawienia zaangażowanych stron. Niektóre branże gospodarki, są wręcz stworzone dla polubownych rozwiązań konfliktów. Takimi branżami są chociażby: 5 - budownictwo (w szczególności działalność deweloperów i inwestycje wykonywane w trybie partnerstwa publiczno-prywatnego), - rynek nieruchomości (w szczególności działalność centrów handlowych i rynek najmu nieruchomości komercyjnych), - gospodarka morska (w szczególności działalność stoczni). ~ Wspólnym mianownikiem powyższego zestawienia jest szczególne środowisko biznesowe, w jakim działają tacy przedsiębiorcy tu, jak nigdzie indziej, na pierwszym miejscu stawia pilne strzeżenie tajemnic handlowych, pozostawanie w harmonijnych relacjach z kontrahentami, dbałość o dobre imię firmy i skuteczne, a więc szybkie i w pełni skuteczne rozwiązania. Proces sądowy nie jest w stanie spełnić żadnego z tych warunków. VII. W jakich branżach mediacja jest szczególnie wskazana ~ Mediacja jest dobrą opcją dla większości sporów biznesowych i możliwość jej wdrożenia zależy od konkretnego przypadku oraz nastawienia zaangażowanych stron. Istnieją jednak branże gospodarki, które są stworzone dla polubownych rozwiązań konfliktów, głównie w związku z przywiązywaniem w nich wagi do długoterminowych relacji biznesowych. Takimi branżami są chociażby: - budownictwo (w szczególności działalność deweloperów i inwestycje wykonywane w trybie partnerstwa publiczno-prywatnego), - rynek nieruchomości (w szczególności działalność centrów handlowych i rynek najmu nieruchomości komercyjnych), - gospodarka morska (w szczególności działalność stoczni).
-------------- ~ Wspólnym mianownikiem powyższego zestawienia jest szczególne środowisko biznesowe, w jakim działają tacy przedsiębiorcy tu, jak nigdzie indziej, na pierwszym miejscu stawia pilne strzeżenie tajemnic handlowych, pozostawanie w harmonijnych relacjach z kontrahentami, dbałość o dobre imię firmy i skuteczne, a więc szybkie i w pełni skuteczne rozwiązania. Proces sądowy nie jest w stanie spełnić żadnego z tych warunków. VIII. Czy w mediacji jest miejsce dla prawnika ~ Zdecydowanie tak, szczególnie w przypadku mediacji gospodarczej. Profesjonalny prawnik ma na uwadze interesy swojego mocodawcy nie wikła go w wyczerpujące spory sądowe, tylko stara się znaleźć najszybsze i optymalne pod kątem biznesowym rozwiązania konfliktów. Rola pełnomocnika w procesie mediacji jest nie do przecenienia. Przede wszystkim: - powinien on uprzednio rzetelnie poinformować klienta o zasadach mediacji i roli mediatora w jej procesie (radcowie prawni, na mocy obowiązującego ich Kodeksu Etyki zobowiązani są do informowania swoich klientów o możliwości rozwiązania konfliktu za pomocą pozasądowych sposobów, w tym mediacji), - to on nawiązuje w imieniu klienta kontakt z mediatorem, uzgadnia umowę o mediację i dopilnowuje wszystkich technicznych oraz logistycznych szczegółów mediacji; - spoczywa na nim odpowiedzialność podjęcia starannych przygotowań i pomocy reprezentowanej stronie w precyzyjnym określeniu jej celów, rzeczywistych potrzeb i strategii negocjacji; rzetelne podejście do mediacji wymaga pewnego nakładu pracy i rozpatrzenia aspektów prawnych przyszłej ugody; - podczas posiedzeń mediacyjnych wspiera klienta w szerokim zakresie, przyczyniając się do usprawnienia przebiegu mediacji, budowy konstruktywnej atmosfery współpracy i osiągnięciu satysfakcjonującego porozumienia. ~ Każdą ze stron w procesie mediacji, na powołanych wyżej zasadach mogą wspierać także inni specjaliści z konkretnych dziedzin. Nie występują tu żadne limity, czy obostrzenia. Wiedza specjalistów i ich spojrzenie na sprawę często okazują się pomocne. 6 IX. Jakie korzyści oferuje mediacja dla wierzyciela i dłużnika ~ Zalety mediacji przedstawione w punkcie III są uniwersalne. W obrocie gospodarczym bardzo często sytuacje konfliktowe sprowadzają się do braku lub nieterminowej płatności zobowiązań pieniężnych. Warto wobec tego rozważyć, jakie korzyści oferuje mediacja obu stronom takiego właśnie klasycznego zatargu na linii wierzyciel dłużnik. Korzyści, jakie można wypracować polubownie można podzielić na dwie kategorie: (a) modyfikację sposobu spłaty długu i (b) możliwość dodatkowego zabezpieczenia interesów wierzyciela. Tytułem przykładu można podać następująco: Ad. a) - rozłożenie wierzytelności na raty (lub modyfikacja układu ratalnego), - zmiana terminów płatności poszczególnych rat, - umorzenie (części) odsetek, - zaprzestanie naliczania odsetek od dnia zawarcia ugody, - sprzedaż części majątku dłużnika,
-------------- - dzierżawa lub wynajem części majątku dłużnika, - konwersja części wierzytelności na udziały lub akcje w spółce dłużnika, - umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie, datio in solutum, - itp. Ad. b) - ustanowienie zastawu (także rejestrowego), - ustanowienie hipoteki (lub hipoteki morskiej), - poręczenie osoby trzeciej (lub osób trzecich), - wystawienie weksla, - itp. 7 X. Przed czym może uchronić wszczęcie mediacji ~ Wszczęcie mediacji może ochronić przedsiębiorcę przed wieloma negatywnymi skutkami, z których część może zrujnować dobre imię jego firmy (np. wpisanie przedsiębiorcy do Krajowego Rejestru Dłużników Biura Informacji Gospodarczej lub Rejestru Dłużników Niewypłacalnych KRS), a część doprowadzić wręcz do zakończenia jej działalności (np. wszczęcie postępowania upadłościowego i ogłoszenie upadłości). Wszczęcie mediacji pozwoli uniknąć utraty wiarygodności w oczach obecnych i potencjalnych partnerów biznesowych, a zakończenie jej ugodą może dać szanse na wyjście obronną ręką z trudności finansowych. Często okazuje się, że dotychczasowy wierzyciel, po sprawnie przeprowadzonych mediacjach, pozostanie w dalszym ciągu kontrahentem rzetelnego dłużnika. ~ Podsumowując, mediacja daje przedsiębiorcy nie tylko szansę na ochronę przed negatywnymi konsekwencjami dla dobrego imienia firmy i jej egzystencji, ale także przed utratą partnera biznesowego. XI. Jak przebiega mediacja ~ PROCEDURA MEDIACJI przedstawia się następująco: 1- złożenie WNIOSKU o przeprowadzenie mediacji (przez jedną lub obie strony); 2- nawiązanie kontaktu z drugą stroną sporu (przez wnioskodawcę lub mediatora) i ustalenie terminu spotkania wstępnego; 3- przygotowania do mediacji strony powinny przeanalizować dzielący je konflikt, sprecyzować swoje stanowisko i określić jakie są ich rzeczywiste cele i potrzeby te działania przyspieszą i usprawnią sam proces mediacji; 4- SPOTKANIE WSTĘPNE w trakcie którego: mediator przedstawia zasady mediacji i swoje honorarium; następuje omówienie i podpisanie umowy o mediację; umawia się termin pierwszego posiedzenia mediacyjnego; 5- POSIEDZENIA MEDIACYJNE odbywane przez mediatora wspólnie z obiema stronami konfliktu; ich częstotliwość, długość i ilość uzależnione są ściśle od woli stron; prowadzone są bez rygorystycznej procedury, ich przebieg jest całkowicie poufny i nie jest rejestrowany; w przypadku skomplikowanych spraw praktyką jest odbycie najpierw osobnych posiedzeń z każdą ze stron, a następnie posiedzeń wspólnych; odbywają się one z reguły w kancelarii mediacyjnej;
-------------- 6- PROTOKÓŁ I UGODA z odbytych posiedzeń mediator spisuje krótki protokół dokumentujący fakt prowadzenia mediacji, a jeśli strony osiągnęły porozumienie, to mediator spisuje ugodę i dołącza ja do protokołu; odpisy protokołu mediator doręcza stronom z reguły jeszcze na ostatnim posiedzeniu mediacyjnym; 7- ZŁOŻENIE PROTOKOŁU W SĄDZIE po zakończeniu mediacji mediator bezzwłocznie składa protokół we właściwym sądzie; 8- WNIOSEK STRONY DO SĄDU jeśli zawarto ugodę, sąd na wniosek złożony przez stronę zatwierdza ją lub nadaje jej klauzulę wykonalności (jeśli podlega wykonaniu w drodze egzekucji); 8 XII. Jakie są koszty mediacji ~ Koszty mediacji mogą kształtować się dwojako, w zależności od tego, czy do mediacji skierował strony sąd, czy tez zgodziły się one na mediację przesądową. Poniższe informacje odnoszą się do podstawowych kosztów, bez uwzględnienia honorariów pełnomocników, ewentualnych biegłych itp. ~ Koszty mediacji ze skierowania sądu: - określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 listopada 2005 roku w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym; w sprawach majątkowych obecnie maksymalny koszt to 1.000,00 zł, które może zostać powiększone o 10%, jeśli mediator zostanie upoważniony do zapoznania się z aktami sprawy; - warto zwrócić uwagę na fakt, iż sąd zwróci stronie 3/4 wniesionej przez nią opłaty sądowej jeżeli zawarta zostanie ugoda przed mediatorem (art. 79 ust. 1 pkt 2 lit a) ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych); ~ Koszty mediacji umownej: - koszty mediacji uzależnione są od istoty sprawy oraz przedmiotu sporu i uzgadniane są indywidualnie przez strony z mediatorem, z reguły nie przekraczają one 1 2 % wartości przedmiotu sporu. ~ Oto przykładowe porównanie kosztów: wartość przedmiotu sporu = 50.000,00 zł MEDIACJA UMOWNA MEDIACJA ZE SKIEROWANIA SĄDU PROCES SĄDOWY opłata sądowa --- 2.500,00 zł 2.500,00 zł opłata mediacyjna netto 1.000,00 zł 500,00 zł --- ostateczna opłata 2.500,00 zł wynagrodzenie i zwrot kosztów biegłych zwrot kosztów stawiennictwa świadków wynagrodzenie pełnomocnika PODSUMOWANIE KOSZTÓW NETTO zawarto ugodę nie zawarto ugody 1.125,00 zł 3.000,00 zł --- (>500,00 zł) --- (>1.000,00 zł) = 1.000,00 zł (>100,00 zł) (>1.000,00 zł) min. = 1.125,00 zł + max. = 3.000,00 zł + (>500,00 zł) (>100,00 zł) (>1.000,00 zł) min. 2.500,00 zł +
-------------- XIII. Jak zapobiegać sporom sądowym Morbum evitare quam curare facilius est (łac. lepiej zapobiegać, niż leczyć ) ~ Przed konfliktem sądowym można, a nawet należy się skutecznie zabezpieczyć już na etapie podpisywania umowy z kontrahentem. Środkiem służącym temu celowi jest tzw. klauzula mediacyjna, zgodnie z treścią której strony zobowiążą się do skorzystania z mediacji przed skierowaniem sprawy do sądu. Dzięki temu droga sądowa nie będzie zamknięta, ale akcent zostanie położony na polubowne, szybkie i sprawne załatwienie sporu, co jest nie do przecenienia przy prowadzeniu działalności gospodarczej. 9 ~ Zgodnie z treścią art. 202 1 k.p.c. skuteczność klauzuli mediacyjnej rozciąga się również na postępowanie sądowe w tym zakresie, że w przypadku skierowania do sądu powództwa z pominięciem procedury mediacji, sąd skieruje strony do mediacji na zarzut pozwanego, pod warunkiem jego zgłoszenia przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy (czyli przed pierwszym oświadczeniem dotyczącym ustosunkowania się do treści żądania w pozwie). ~ Zaleca się, aby już na etapie komponowania klauzuli mediacyjnej uzgodnić osobę mediatora, co pozwoli oszczędzić sporów chociaż w tym zakresie. Najlepiej zdecydować się na stałego mediatora sądowego (wpisanego na listę prowadzoną przez Prezesa danego Sądu Okręgowego), którego wykształcenie i specjalizacja pozwolą mu profesjonalnie prowadzić mediację gospodarczą. ~ Oto przykładowa treść klauzuli mediacyjnej, którą można wkomponować w dowolną umowę: W przypadku zaistnienia pomiędzy i jakiegokolwiek sporu dotyczącego zawarcia, obowiązywania, wykładni lub sposobu wykonania niniejszej umowy, Strony zobowiązują się do zastosowania w pierwszej kolejności mediacji, jako alternatywnej metody rozwiązywania sporów gospodarczych, przed wniesieniem sprawy do właściwego sądu. [Strony zgodnie wskazują - stałego mediatora sądowego jako mediatora właściwego dla prowadzenia przedmiotowej mediacji.] Jeżeli mediacja nie przyniesie satysfakcjonującego rozwiązania sporu, każda ze stron może wnieść sprawę do sądu powszechnego.