Iwona Adamkiewicz Centrum Badań i Innowacji Pro- Akademia, ul. Piotrkowska 238, 90-360 Łódź iwona.adamkiewicz@proakademia.eu Marcin Dudojć Centrum Badań i Innowacji Pro- Akademia, ul. Piotrkowska 238, 90-360 Łódź marcin.dudojc@proakademia.eu REKOMENDACJE DLA REGIONU ŁÓDZKIEGO W ZAKRESIE PRZETWARZANIA INFORMACJI W SIECIACH DZIAŁAJĄCYCH W OPARCIU O PARADYGMAT OTWARTYCH INNOWACJI Abstrakt Szeroko pojmowana współpraca nauki i gospodarki stanowi priorytet współczesnej rzeczywistości. Pomimo tego, świadomość podmiotów gospodarczych oraz jednostek naukowych na temat możliwości stosowania modelu Open Innovation jest marginalna. Zaleca się wprawdzie promowanie idei OI, zgodnie z trendami światowej gospodarki, w której na znaczeniu przybierają firmy, zajmujące się opracowywaniem zaawansowanych technologii, w praktyce jednak niskie zainteresowanie OI lub innowacyjnością, jako taką stanowić może zagrożenie dla rozwoju gospodarczego województwa łódzkiego. W artykule skupiono się zatem na badaniach przeprowadzonych w ramach projektu InfoPro, wśród członków Klastra Bioenergia dla Regionu, w celu ukazania dobrych praktyk i zaleceń, do wykorzystania przez zainteresowanych oraz uczestniczących w procesie transferu wiedzy i innowacji. Sformułowano jednocześnie postulaty, które powinny odegrać kluczową rolę w strategii rozwoju województwa łódzkiego, w kontekście promowania i uwzględniania innowacyjności, jako napędu gospodarczego. Słowa- klucze bioenergia, współpraca międzysektorowa, polityka regionalna, innowacja, wymiana kapitałowa, promocja, instrumenty rozwoju usług proinnowacyjnych, transfer technologii, OI, klaster, Open Innovation, współpraca nauki i gospodarki Wstęp We współczesnej rzeczywistości jednym z priorytetów jest szeroko pojmowana współpraca nauki i gospodarki. Reprezentantem dobrze rozwiniętej współpracy nauki i gospodarki w regionie łódzkim jest Klaster Bioenergia dla Regionu. Celem artykułu jest zatem zaprezentowanie rekomendacji z wykorzystaniem schematu analizy SWOT, które zostały sformułowane na podstawie badania przeprowadzonego w ramach projektu InfoPro, wśród członków Klastra Bioenergia dla Regionu. Jednocześnie, wyniki badania i sformułowane na ich podstawie zalecenia, mogą być wykorzystane przez wszystkich zainteresowanych, uczestniczących w procesie transferu wiedzy i innowacji. 27
Rozwijanie mocnych stron Ograniczenie słabości Wykorzystanie szans Przezwyciężenie zagrożeń Schemat 1. Rekomendacje z wykorzystaniem schematu analizy SWOT. Źródło: opracowanie sformułowane na podstawie badania przeprowadzonego ramach projektu InfoPro wśród członków Klastra Bioenergia dla Regionu. Rozwijanie mocnych stron Zwiększenie zainteresowania wdrażaniem innowacyjnych rozwiązań przez członków sieci, wymaga aktywnego i ukierunkowanego informowania o nowych rozwiązaniach, opracowanych w ramach sieci i poza nią. Dodatkowym istotnym czynnikiem jest opracowanie jasnej i przejrzystej formy przekazu informacji, odpowiadającej potrzebom przedsiębiorców. Klaster Bioenergia dla Regionu, ze względu na swój charakter, jest niezależną jednostką badawczo- rozwojową, w ramach, której prowadzone są badania społeczne i naukowe. Tworzy to doskonałą bazę wiedzy, z której mogą korzystać i czerpać inspiracje członkowie Klastra. Dodatkowym atutem jest współpraca jaką podejmuje Klaster Bioenergia dla Regionu z innymi jednostkami naukowo- badawczymi z województwa łódzkiego. Publikacje naukowe powstające w ramach Klastra posiadają charakter opracowań aplikacyjnych, dzięki czemu obok wartości naukowych, posiadają aspekty wdrożeniowe, istotne dla małych i średnich przedsiębiorstw. W rezultacie została opracowana forma publikacji będąca przyjazną dla właścicieli firm, sprzyjająca pełnemu wykorzystaniu prezentowanej wiedzy. Jednym z kluczowych czynników stymulujących wymianę informacji między członkami sieci jest platforma internetowa. 48 Właściwie zaprojektowane funkcjonalności oraz grafika sprzyjają częstości odwiedzin i przekazywaniu feedbacku. Stronę utworzono w dwóch wersjach językowych: polskiej i angielskiej. Zadbano również o jej dobre pozycjonowanie w najbardziej popularnych wyszukiwarkach. W perspektywie, w celu poprawy jakości działania, można wzbogacić ją o dodatkowe narzędzia internetowe, zwiększające poziom komunikatywności. Ponadto, w celu sprostania nowoczesnym wyzwaniom z zakresu przetwarzania informacji, można rozważyć możliwość tworzenia baz danych i katalogów, ułatwiających poszukiwanie konkretnych zawartości. Kolejnym wyzwaniem było opracowanie odpowiedniego wyglądu strony internetowej, zachęcającego użytkowników do korzystania z niej. Wygląd strony dostosowano do prezentowanych treści i zadbano jednocześnie, by przykuwał uwagę użytkowników. Największym wyzwaniem w tworzeniu nowej strony internetowej jest regularne dodawanie nowych treści. Dlatego też opracowano plan, który w jasny sposób 48 Analiza klastrów energetycznych i innych w środowisku polskim, niemieckim i francuskim raport z badania Desk Research, http://www.mae.com.pl/files/analiza- klastrow_www- tryb- zgodnosci.pdf; Ogólnopolska Sieć Transferu Technologii i Wspierania Innowacyjności MŚP "STIM", http://imik.wip.pw.edu.pl/innowacje26/strona4.htm 28
określał rodzaj promowanych na stronie treści i formułę ich dotarcia do odbiorców. Pomocnym okazało się przygotowanie wirtualnego przewodnika, który pomagał i pomaga nowym użytkownikom w zapoznaniu się z mapą strony. Istotnym elementem platformy internetowej jest bezpieczeństwo danych, zarówno publikowanych przez administratora jak i danych osobowych poszczególnych użytkowników. Istotnym elementem rozwijania idei Open Innovation w sieci jest zbudowanie zaufania pomiędzy koordynatorem Klastra a jego członkami. Podtrzymywanie ciągłości komunikacji wymagało doboru właściwych narzędzi i proporcji między działaniami pośrednimi i bezpośrednimi. Spotkania, zarówno w mniejszych grupach jak i wszystkich członków, okazały się najskuteczniejszym sposobem budowania wzajemnego zaufania, przyczyniając się do zachowania ciągłej i płynnej komunikacji pomiędzy członkami Klastra oraz w relacjach: członkowie Klastra- koordynator. Ponadto, koordynator w trakcie interakcji, inspirował uczestników dialogu do dalszego rozwoju. Pojawia się tu refleksja, iż w perspektywie, na dalszych etapach rozwoju sieci Bioenergia dla Regionu, niezbędne będzie otwarcie i udostępnienie nowych kanałów komunikacyjnych, które w sprawny sposób pozwalałyby na nawiązywanie kontaktów międzyregionalnych. Kolejnym spostrzeżeniem jest, wypracowanie w perspektywie właściwej równowagi pomiędzy usługami nieodpłatnymi i odpłatnymi dla członków Klastra. Finansowanie działalności klastrowej nakłada na koordynatora konieczność poszukiwania środków zewnętrznych, co wymaga stworzenia pakietu stałych odpłatnych usług, będących z jednej strony wartością dla członków, z drugiej zaś stałym źródłem finansowania podstawowych kosztów związanych z koordynacją Klastra. Ograniczanie słabości Wśród przedstawicieli Klastra Bioenergia dla Regionu zidentyfikowano 2 bardzo istotne problemy: większość nie dostrzega realnej potrzeby, wprowadzania innowacyjnych rozwiązań w swojej strukturze organizacyjnej; jedynie 13% współpracuje z innymi podmiotami nad wdrożeniem innowacji. Budzi to niepokój, bowiem prezentowanie najlepszych praktyk w zakresie wdrażania innowacji oraz współpracy międzysektorowej, jest jednym z najskuteczniejszych narzędzi motywujących członków Klastra. 49 Większość podmiotów uczestniczących w Klastrze stanowiły firmy handlowe, których poziom świadomości w zakresie możliwości wprowadzania innowacyjnych rozwiązań, w porównaniu z firmami produkcyjnymi, jest oceniany niżej. 50 W związku z tym, w celu zainspirowania do zaprezentowania innowacji organizacyjnych i zmotywowania podmiotów do ich wdrażania, wykorzystano technikę show how. Podstawą niskiego poziomu zainteresowania ideą Open Innovation okazał się również brak wiedzy w tym zakresie, wynikający m.in., z faktu, używania w dostępnych opracowaniach zazwyczaj określenia innowacje jako pojęcia ogólnego, bez konkretnego jego zdywersyfikowania, na Open Innovation. 51 Jak zauważono, częstotliwość oczekiwanej komunikacji z brokerami wiedzy (koordynatorem Klastra) okazała się niewystarczająca. Dlatego też podjęto działania, mające na celu zwiększenie oraz zacieśnienie współpracy pomiędzy Klastrem i jego członkami. W celu utrzymania pozytywnych relacji i przepływu informacji w ramach sieci, przeprowadzono dodatkowe działania prowadzące do przepływu i rozpowszechniania informacji. Wychodząc z założenia, że Klaster powinien koncentrować się na jakości, rodzaju, treści i formie informacji preferowanych przez użytkowników sieci, zachęcano do publikowania własnych informacji na stronie internetowej Klastra. W rezultacie, przyczyniło się do zwiększenia przepływu informacji i upowszechniania idei OI. Ponadto, w celu zapewnienia członkom Klastra pełnego dostępu do informacji, podjęto próbę skonsolidowania istniejącej bazy wiedzy z zasobami zewnętrznymi, m.in. uniwersyteckimi. Wykorzystanie szans Założenia strategii Europa 2020 oraz związany z nią budżet na lata 2014-2020, stanowią sprzyjające uwarunkowania dla rozwijania i wdrażania idei OI w sieciach. Dokumenty krajowe oraz regionalne w naturalny sposób wspierają tworzącą się szansę. Nowa Regionalna Strategia Innowacji Województwa Łódzkiego wskazuje 49 Regionalne systemy innowacji w Polsce doświadczenia i perspektywy, PARP, Warszawa 2013. 50 A.Wziątek- Kubiak, E. Balcerowicz, Determinanty rozwoju innowacyjności firmy w kontekście poziomu wykształcenia pracowników, PARP, Warszawa 2009. 51 E- biznes innowacje w usługach. Teoria, praktyka, przykłady, M. Olszański, K. Piech (red.), PARP, Warszawa 2013. 29
na potrzebę zwiększenia poziomu innowacyjności przedsiębiorstw. 52 Określono w nich główne obszary gospodarcze, na które zostanie położony nacisk, nie wskazując jednak szczegółowych działań, sprzyjających rozwojowi OI. Jednym z takich rozwiązań, mogłoby być utworzenie specjalnego funduszu, stanowiącego źródło finansowania: przedsięwzięć związanych z OI, wkładu własnego niezbędnego w projektach międzynarodowych. Klaster Bioenergia dla Regionu aktualnie zrzesza ok.: 40 przedsiębiorstw, 7 instytutów naukowych oraz 6 jednostek samorządu terytorialnego. Rozszerzenie liczebności członków Klastra, wymaga jednak podjęcia działań, sprowadzających się do rozwijania przepływu i dostępu do informacji. Tworzenie i rozwijanie innowacji zgodnie z ideą Open Innovation często ma charakter przypadkowy w trudnych do jednoznacznego sprecyzowania sytuacjach, dochodzi do spotkania dwóch podmiotów, które mogą z obopólną korzyścią wymienić się wiedzą. Dlatego ważne jest zwiększanie liczby członków Klastra, stanowiących potencjalne źródło nowych rozwiązań. Istotnym jest także, zachęcanie do przystąpienia podmiotów, mogących wnieść nowy ładunek intelektualny, a nie ograniczanie się tylko do przedsiębiorstw, czy instytucji naukowych o jednym profilu. Przezwyciężenie zagrożeń Świadomość podmiotów gospodarczych oraz jednostek naukowych na temat możliwości stosowania modelu Open Innovation jest marginalna. Dlatego zaleca się promowanie idei OI zarówno w środowisku MŚP oraz akademickim. Niskie zainteresowanie OI lub innowacyjnością, jako taką stanowi zagrożenie dla rozwoju gospodarczego województwa łódzkiego. Obecnie w światowej gospodarce przybierają na znaczeniu firmy, które zajmują się opracowywaniem zaawansowanych technologii. 53 Dlatego kluczową rolę odgrywać powinno promowanie i uwzględnienie innowacyjności, jako napędu gospodarczego w nowej strategii rozwoju dla województwa łódzkiego. Ponadto należy promować działania networkingowe i współpracę międzysektorową. Zwiększenie i zintensyfikowanie współpracy, może powstać zaś w wyniku aktywnej i długoterminowej polityki regionalnej w zakresie innowacji, w dziedzinie tworzenia kapitału społecznego oraz promowania instrumentów rozwoju (jak np. wymiany kapitałowe zarówno intelektualne jak i finansowe). Na terenie Polski oraz województwa łódzkiego nie istnieją profesjonalne firmy, które zajmowałyby się świadczeniem usług proinnowacyjnych. Dlatego też w perspektywie należałoby rozważyć możliwość utworzenia takiej jednostki. Brak doświadczonych dostawców usług, wspierających przetwarzanie informacji, wymusza potrzebę horyzontalnego wsparcia dla budowania potencjału tego typu instytucji. W prawdzie, na terenie Polski i województwa łódzkiego działają tzw. biura transferu technologii (w ramach uczelni i parków technologicznych), jednak działalność jest ograniczona, z uwagi na niski poziom wiedzy o wspieraniu idee OI. Podsumowanie Podsumowując rozważania zawarte w niniejszym artykule, sformułować można następujące wnioski, spostrzeżenia i postulaty: zwiększenie zainteresowania wdrażaniem innowacyjnych rozwiązań przez członków Klastra, wymaga aktywnego i ukierunkowanego informowania o nowych rozwiązaniach (w ramach sieci i poza nią); forma przekazu informacji powinna być jasna, przejrzysta i odpowiadać potrzebom przedsiębiorców; klaster Bioenergia dla Regionu, jako niezależna jednostka badawczo- rozwojowa, prowadzi badania społeczne i naukowe oraz współpracuje z jednostkami naukowo- badawczymi z województwa łódzkiego, tworząc doskonałą bazę wiedzy; publikacje naukowe powstające w ramach Klastra posiadają charakter opracowań aplikacyjnych, dzięki czemu obok wartości naukowych, posiadają aspekty wdrożeniowe, istotne dla małych i średnich przedsiębiorstw; wymiana informacji między członkami sieci następuje m.in. dzięki platformie internetowej (właściwie zaprojektowane funkcjonalności, odpowiednia grafika, polska i angielska wersja językowa i in.); 52 http://www.lodzkie.pl/wps/wcm/connect/eef36680486353db9502973a3a56f5ad/prezentacja_rsi.pdf?mod=ajperes 53 Negocjacje w transferze technologii, BPIiT, Warszawa 2004. 30
nowe treści są dodawane regularnie, według opracowanego planu, określającego m.in. rodzaj promowanych treści i ich formułę; istotnym elementem rozwijania idei Open Innovation w sieci jest zbudowanie zaufania pomiędzy koordynatorem Klastra i jego członkami, co wymaga doboru właściwych narzędzi komunikacji i proporcji między działaniami pośrednimi i bezpośrednimi; najskuteczniejszym sposobem budowania wzajemnego zaufania są spotkania, zarówno w mniejszych grupach jak i wszystkich członków; pozytywne rezultaty przynosi inspirowanie przez koordynatora uczestników Klastra do dialogu i dalszego rozwoju; kolejne etapy rozwoju Klastra wymagać będą nawiązywania kontaktów międzyregionalnych; większość członków Klastra nie dostrzega realnej potrzeby, wprowadzania innowacyjnych rozwiązań w swojej strukturze organizacyjnej, a tylko 1/10 współpracuje z innymi podmiotami nad wdrożeniem innowacji; wykorzystanie techniki show how sprzyja inspirowaniu do zaprezentowania innowacji organizacyjnych i zmotywowania podmiotów do ich wdrażania; publikowanie własnych informacji przez członków Klastra na stronie internetowej, sprzyja zwiększeniu oraz zacieśnieniu współpracy, utrzymaniu pozytywnych relacji, przepływowi informacji; do zwiększenia poziomu innowacyjności przedsiębiorstw mogłoby przyczynić się utworzenie funduszu, stanowiącego źródło finansowania przedsięwzięć związanych z OI oraz wkładu własnego niezbędnego w projektach międzynarodowych; rozwijanie przepływu i dostępu do informacji, przyczynić się może do rozszerzenia liczebności członków Klastra, poprzez np. włączenie podmiotów, mogących wnieść nowy ładunek intelektualny (o innym profilu); niskie zainteresowanie OI lub innowacyjnością może stanowić zagrożenie dla rozwoju gospodarczego województwa łódzkiego; kluczową rolę w strategii rozwoju województwa łódzkiego powinno odgrywać promowanie i uwzględnienie innowacyjności, jako napędu gospodarczego oraz współpraca międzysektorowa. Literatura: 1. E- biznes innowacje w usługach. Teoria, praktyka, przykłady, M. Olszański, K. Piech (red.), PARP, Warszawa 2013. 2. Negocjacje w transferze technologii, BPIiT, Warszawa 2004. 3. Regionalne systemy innowacji w Polsce doświadczenia i perspektywy, PARP, Warszawa 2013. 4. Wziątek- Kubiak A., Balcerowicz E., Determinanty rozwoju innowacyjności firmy w kontekście poziomu wykształcenia pracowników, PARP, Warszawa 2009. Strony internetowe: 1. http://imik.wip.pw.edu.pl/innowacje26/strona4.htm 2. http://www.lodzkie.pl/wps/wcm/connect/eef36680486353db9502973a3a56f5ad/prezentacja_rsi.pdf?mod=ajperes 3. http://www.mae.com.pl/files/analiza- klastrow_www- tryb- zgodnosci.pdf 31
RECOMMENDATIONS FOR LODZ REGION IN THE PROCESSING OF INFORMATION WITHIN NETWORKS BASED ON OPEN INNOVATION Abstract Cooperation between science and industry is a priority of contemporary economic reality. Despite this, the awareness of businesses and scientific institutions on how to use Open Innovation model is marginal. This paper therefore focuses on research carried out under the project InfoPro among Bioenergy for the Region cluster members, in order to demonstrate best practices and recommendations for the use of knowledge transfer and innovation by interested parties. Key words open innovation, science and industry cooperation, regional policy, technology transfer, clusters, Open Innovation, cooperation between science and economy 32