Oferta edukacyjna Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach 2015/2016

Oferta edukacyjna Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach 2015/2016

Oferta edukacyjna Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach 2015/2016 Oferta edukacyjna Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach skierowana jest do uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Oferta obowiązuje od września 2015 r. i zawiera lekcje, warsztaty, projekty edukacyjne, wystawy i konkursy. Zgłoszeń do projektów edukacyjnych, konkursów i na lekcje z historii najnowszej można dokonywać drogą telefoniczną lub mailową od września 2015 r. Decyduje kolejność zgłoszeń. Zajęcia odbywają się w Przystanku Historia Centrum Edukacyjnym IPN w Katowicach im. Henryka Sławika przy ul. Św. Jana 10, III p. (za wyjątkiem zajęć do projektów Co kryją archiwa IPN oraz Katowickie więzienie w okresie nazizmu i stalinizmu ). Przystanek Historia jest przystosowany dla osób z niepełnosprawnościami. Każda grupa jest zobowiązana do przyjścia 15 minut przed rozpoczęciem zajęć. Jeśli grupa spóźni się więcej niż 15 minut, edukator ma prawo odwołać zajęcia lub je znacznie skrócić. Lekcje z historii najnowszej trwają 90 minut i są przeznaczone dla grup liczących nie więcej niż 30 osób. 1

Oferta regionalna lekcje z historii najnowszej Lekcje i zajęcia edukacyjne przeznaczone są dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych. Tematy realizują podstawę programową z historii, historii i społeczeństwa, języka polskiego, religii, etyki oraz wiedzy o społeczeństwie. Zajęcia są bezpłatne. Polskie Termopile Westerplatte, Wizna, Węgierska Górka A więc wojna polski wrzesień 1939 roku Zbrodnia Katyńska Zbrodnia Wołyńska Uliczka obraz świata żydowskiego w okresie II Rzeczpospolitej, który zniknął w wyniku Holokaustu KL Auschwitz-Birkenau kombinat śmierci (zajęcia mogą stanowić przygotowanie uczniów do wizyty w Miejscu Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau) Polacy ratujący Żydów Wojenne losy Górnoślązaków Polskie Państwo Podziemne Tragedia Górnośląska Historie żołnierzy z wyrokiem polskie podziemie niepodległościowe po 1945 roku Polskie miesiące (1956, 1968, 1970, 1976, 1980) Władze komunistyczne wobec Kościoła katolickiego Z Solidarnością do wolności Grudniowy wstał świt, nie wiedział nikt nic stan wojenny w Polsce Aspekty prawne wprowadzenia stanu wojennego w Polsce W samo południe wybory 4 czerwca 1989 roku O cenzurze w PRL-u Sztuka w służbie propagandy Zbrodnie przeciwko ludzkości dlaczego bez przedawnienia? Prześladowania i aparat terroru 1944-1989 PRL państwo totalitarne? Dzieje pewnego eksperymentu gospodarka PRL Symbole, bohaterowie, wydarzenia uczymy się najnowszej historii Polski poprzez gry planszowe IPN-u Ewelina Małachowska 32 207 03 14 ewelina.janota@ipn.gov.pl 2

projekty edukacyjne Świat po drugiej stronie muru projekt edukacyjny dla szkół podstawowych Do udziału w projekcie zapraszamy nauczycieli i uczniów klas V i VI szkół podstawowych. Zainteresowane zespoły poszerzą swoją wiedzę na temat kultury żydowskiej, ze szczególnym jej uwzględnieniem na terenie Polski, oraz zapoznają się z polityką antyżydowską prowadzoną przez III Rzeszę. Celem projektu będzie stworzenie opowiadania lub komiksu przedstawiającego losy żydowskiego dziecka podczas II wojny światowej. W trakcie trwania przedsięwzięcia szkoły zobowiązane będą jednocześnie do przeprowadzenia szeregu lekcji związanych z kulturą żydowską, uczestniczenia w warsztatach oraz odwiedzenia miejsca związanego z ludnością żydowską. Zgłoszenia do 13 października 2015 r. Anna Skiendziel 32 207 03 13 anna.skiendziel@ipn.gov.pl Katowickie więzienie w okresie nazizmu i stalinizmu Zajęcia odbywają się na terenie Aresztu Śledczego w Katowicach przy ul. Mikołowskiej 10a i są skierowane do uczniów klas ponadgimnazjalnych. W ramach warsztatów uczestnicy poznają historię obiektów oraz losy osadzonych w nich osób. W ramach projektu realizowane są dwa tematy: Porzućcie nadzieję, którzy tu wchodzicie katowickie więzienie w latach 1939 1953 Kapłan skazany na śmierć ks. Jan Macha (1914 1942) Grupa uczniowska może liczyć maksymalnie 25 osób Kontakt dr Kornelia Banaś 32 207 03 11 kornelia.banas@ipn.gov.pl 3

konkursy II wojna światowa we wspomnieniach pokoleń W roku 1945 formalnie ustały działania wojenne, podpisano traktaty pokojowe. Jednak nie dla wszystkich oznaczało to stabilizację, spokój i powrót do życia sprzed 1 września 1939 r. Dla wielu Polaków rok 1945 był okresem zmian, niepewności, poszukiwania rodziny, organizowania nowego miejsca do życia i odkrywania swojej tożsamości. Dokonywano bilansu wojny, spisywano wspomnienia, a z czasem przekazywano je najbliższym. Celem konkursu jest przygotowanie pracy pisemnej dotyczącej zachowanych we wspomnieniach wydarzeń II wojny światowej. Zebrana relacja nie musi pochodzić bezpośrednio od świadka historii, ale może być rodzinną opowieścią, którą przekazuje się z pokolenia na pokolenie. 70. rocznica zakończenia II wojny światowej to idealny moment by te wspomnienia - związane z największym konfliktem na świecie w XX wieku - utrwalić. Konkurs ma charakter regionalny i jest skierowany do uczniów szkół ponadpodstawowych oraz osób dorosłych zamieszkujących województwo śląskie. Zgłoszenia do 30 października 2015 r., rozstrzygnięcie w listopadzie 2015 r. Anna Skiendziel 32 207 03 13 anna.skiendziel@ipn.gov.pl 4

Dziennik z przeszłości Tysiąclecie kontra Millenium 1966 to rok wciąż słabo utrwalony w świadomości historycznej Polaków - okres masowych demonstracji wiary i oporu wobec władzy z sowieckiego nadania. W 2016 r. minie 50 lat od wydarzeń, które z perspektywy czasu można uznać za kluczowe doświadczenie pomostowe między Październikiem 1956 a kolejnymi zrywami opozycyjnymi w PRL. Mimo tego czas uroczystości Millenium Chrztu Polski z 1966 roku nadal rzadko bywa wymieniany w sekwencji dat 1956 1968 1976 1980. Dlatego celem konkursu będzie stworzenie strony z gazety zawierającej reportaż dokumentujący rywalizację obchodów jubileuszy Chrztu Polski i powstania Państwa Polskiego w miejscowościach znajdujących się obecnie na terenie województwa śląskiego. Konkurs ma charakter regionalny i jest skierowany do uczniów szkół ponadpodstawowych oraz osób dorosłych zamieszkujących województwo śląskie. Zgłoszenia do 31 maja 2016 r., rozstrzygnięcie czerwiec 2016 r. Anna Skiendziel 32 207 03 13 anna.skiendziel@ipn.gov.pl Zbigniew Gołasz 32 207 03 10 zbigniew.golasz@ipn.gov.pl VI Podbeskidzki Konkurs Historyczny Solidarni Konkurs poświęcony jest historii Polski w latach 1976-1989 ze szczególnym uwzględnieniem wydarzeń na Podbeskidziu. Jego uczestnikami są uczniowie szkół ponadgimnazjalnych z terenu Bielska-Białej oraz powiatów bielskiego, cieszyńskiego i żywieckiego. Etap szkolny konkursu odbędzie się na przełomie listopada i grudnia 2015 r., a finał w lutym 2016 r. Szczegóły zostaną przesłane w październiku 2015 r. pocztą elektroniczną oraz opublikowane na stronach internetowych katowickiego oddziału IPN Artur Kasprzykowski 33 813 63 59 artur.kasprzykowski@ipn.gov.pl 5

kurs szkoleniowy dla nauczycieli (2 marca 6 kwietnia 2016 r.) Gamifikacja w nauczaniu historii Polski XX wieku 2 marca 2016 r. Żołnierze Wyklęci 9 marca 2016 r. Media w służbie totalitaryzmu 16 marca 2016 r. Ku pamięci i przestrodze niemieckie obozy koncentracyjne i zagłady 23 marca 2016 r. Fenomen Polskiego Państwa Podziemnego 3 marca 2016 r. Wizyta studyjna w Areszcie Śledczym w Katowicach, ul. Mikołowska 10a 6 kwietnia 2016 r., godz. 13.00-15.30 Nauczyciele uczestniczący w całym cyklu szkoleń otrzymają bezpłatnie komplet materiałów publikacji edukacyjnych oraz gier IPN jak również zaświadczenie o udziale w doskonaleniu zawodowym. Liczba miejsc ograniczona. Zajęcia odbywają się w Przystanku Historia Centrum Edukacyjnym IPN w Katowicach przy ul. Św. Jana 10, III piętro w godzinach 15.00-17.00 (za wyjątkiem 6 kwietnia 2016 r.). Zgłoszenia do 5 lutego 2016 r. Anna Skiendziel 32 207 03 13 anna.skiendziel@ipn.gov.pl akcja lato/zima z IPN W okresie wakacji letnich i ferii zimowych Instytut Pamięci Narodowej w Katowicach zaprasza na zajęcia grupy zorganizowane dzieci i młodzieży. Oferujemy m.in. gry edukacyjne, projekcje filmów, spacery po miejscach pamięci, warsztaty notacyjne czyli jak przeprowadzić wywiad ze świadkiem historii. informacje i zapisy Ewelina Małachowska 32 207 03 14 ewelina.janota@ipn.gov.pl 6

wyjazdy studyjne Radzionków Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRS w 1945 r. Siedemdziesiąta rocznica wywózek Górnoślązaków do ZSRS w 1945 r. jest szczególną okazją do zapoznania młodego pokolenia z tym tragicznym w dziejach Górnego Śląska wydarzeniem. Pobyt w CDD w Radzionkowie rozpoczyna się od zajęć poświęconych problematyce deportacji mieszkańców Górnego Śląska (2 godziny lekcyjne) a następnie uczniowie zwiedzają ekspozycję (1 godzina zegarowa). Fortyfikacje obronne na Górnym Śląsku Autokarowe zwiedzanie wybranych obiektów fortyfikacji obronnych z 1939 r., oraz poznanie planów obronnych Polski z 1939 r. Zajęcia organizowane przy współpracy ze Stowarzyszeniem na Rzecz Zabytków Fortyfikacji Pro Fortalicium. Sanktuarium w Piekarach ŚlĄSKICH w 90-letniej historii diecezji katowickiej Zajęcia przygotowujące uczniów do zwiedzania sanktuarium maryjnego w Piekarach Śląskich poświęcone wpływowi sytuacji społeczno-politycznej na jego funkcjonowanie w latach 1925-2015, ze szczególnym uwzględnieniem lat 1945 1989. dr Kornelia Banaś 32 207 03 11 kornelia.banas@ipn.gov.pl 7

wystawy do wypożyczenia Wypożyczenie wystaw przygotowanych przez Instytut Pamięci Narodowej jest BEZPŁATNE. Koniec i początek. Rok 1945 na Górnym Śląsku Wystawa prezentuje zagadnienia związane m.in. z okupacją niemiecką, zakończeniem działań wojennych oraz wkroczeniem Armii Sowieckiej na Górny Śląsk, deportacjami mieszkańców tego regionu do ZSRS, tworzeniem się polskiej administracji, polityką narodowościową, wysiedleniem ludności niemieckiej, funkcjonowaniem systemu obozowego i odbudową życia społeczno- -gospodarczego. Ekspozycja przygotowana jest w dwóch systemach wystawienniczych: 20 plansz roll-up o wym. 85 cm x 200 cm 20 plansz piankowych w stelażach o wym. 100 cm x 140 cm i 20 plansz piankowych w stelażach o wym. 100 cm x 70 cm Górnośląski azyl. Pielgrzymki stanowe do Piekar Śląskich w materiałach Służby Bezpieczeństwa Celem wystawy jest przybliżenie odbiorcom działań aparatu bezpieczeństwa wobec piekarskich pielgrzymów w Polsce Ludowej, z akcentem na lata 60. i 70. minionego wieku. Ekspozycja ukazuje na podstawie zachowanych materiałów Służby Bezpieczeństwa metody i techniki inwigilacji pielgrzymów przybywających do Piekar Śląskich. Na wystawie wykorzystano materiały archiwalne ze zbiorów: Archiwum Parafialnego w Piekarach Śląskich, Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach oraz Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie. Ekspozycja składa się z 26 plansz roll-up o wym. 85 cm x 200 cm 8

Niech polska ziemia utuli ich do spokojnego snu... Ekshumacje i identyfikacje ofiar terroru komunistycznego Ekspozycja ma na celu ocalenie od zapomnienia pomordowanych przez UB i pochowanych w nieznanych jak dotąd miejscach. Poszczególne plansze prezentują wyniki prac ekshumacyjnych i identyfikacyjnych prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej oraz Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie w ramach ogólnopolskiego projektu badawczego Poszukiwania nieznanych miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego z lat 1944 1956 oraz Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów (PBGOT). Ekspozycja składa się z 32 plansz roll-up o wym. 150 cm x 200 cm Oczy i uszy bezpieki. Metody inwigilacji społeczeństwa przez Służbę Bezpieczeństwa za pomocą środków technicznych: tajnej obserwacji, dokumentacji fotograficznej, perlustracji korespondencji i podsłuchów w latach 1956 1989. Ekspozycja jest pierwszą w Polsce próbą pokazania, jak Służba Bezpieczeństwa w latach 1956 1989 podsłuchiwała, podglądała i obserwowała społeczeństwo. Wystawę podzielono na dwie części: z jednej strony sprzęt i metody, jakimi posługiwała się SB, by inwigilować społeczeństwo, z drugiej ich praktyczne zastosowanie podczas przełomowych wydarzeń historycznych: Poznań 56, Marzec 68, Grudzień 70, czasy Solidarności, stan wojenny. Wśród zaprezentowanych materiałów znajdują się m.in. zdjęcia wykonane z ukrycia np. podczas procesji Bożego Ciała, pielgrzymek na Jasną Górę czy z prowadzonych obserwacji m.in. Poczty Głównej w Katowicach. Ekspozycja składa się z 34 plansz roll-up o wym. 85 cm x 200 cm 9

Utracone nadzieje. Ludność żydowska w województwie śląskim/katowickim w latach 1945-1970 Ekspozycja opowiada o poszukiwaniu przez żydowskich mieszkańców województwa śląskiego/ katowickiego własnego miejsca w polskiej powojennej rzeczywistości i ich dążenie do zachowania własnej tożsamości. Jej celem jest odtworzenie, między innymi na przykładzie Zagłębia Dąbrowskiego, kolejnych etapów funkcjonowania społeczności żydowskiej w Polsce w latach 1945 1970 oraz jej żydowskiego życia w ramach wspólnoty i własnych organizacji. Wystawa pokazuje z jednej strony działania żydowskich mieszkańców tego regionu mające na celu odbudowę życia w nowych warunkach politycznych, z drugiej przyczyny kolejnych fal ich emigracji. Zaprezentowane materiały pochodzą ze zbiorów archiwum Yad Vashem, United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie, Ghetto Fighter s House z Galilei Zachodniej, Żydowskiego Instytutu Historycznego, Zarządu Głównego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce oraz oddziałów TSKŻ z Katowic, Bielska, Częstochowy i ze zbiorów rodzinnych osób prywatnych. Wystawa składa się z 35 plansz wystawienniczych o wym. 140 cm x 90 cm i 35 plansz o wym. 70 cm x 90cm. W cieniu jednostki. Kult Stalina na Górnym Śląsku (1945 1956) Wystawa ukazuje różnorodne formy oddziaływania na społeczeństwo regionu w celu zaszczepienia i ugruntowania powszechnego przekonania o roli i znaczeniu sowieckiego dyktatora. Kreacją jego wizerunku zajmowała się przede wszystkim zhierarchizowana partia, korzystająca z pomocy organizacji społecznych, administracji i środków masowego przekazu. Różnorodne formy bałwochwalczego kultu Stalina były propagowane od chwili wkroczenia na Górny Śląsk Armii Czerwonej. W następnych latach wkraczały one w kolejne sfery życia mieszkańców, by osiągnąć swe apogeum po śmierci tyrana w marcu 1953 r., kiedy to podjęto decyzję o bezprecedensowej zmianie nazwy Katowic na Stalinogród. Wystawa składa się z 20 plansz roll-up o wym. 85 cm x 200 cm 10

Za Marksem bez Boga. Laicyzacja życia społeczno- -politycznego w Polsce Ludowej w latach 1945 1989 Wystawa prezentuje etapy programowej laicyzacji, począwszy od sekularyzacji przestrzeni życia publicznego, a kończąc na eliminowaniu pierwiastka religijnego ze świadomości jednostki. Ukazuje ona również budowę nowej, świeckiej, antyreligijnej obrzędowości i obyczajowości oraz laickiej kultury świętowania. Zagadnienia te są bogato ilustrowane m.in. fotografiami, dokumentami, fragmentami kronik szkolnych oraz materiałami prasowymi. Ekspozycja składa się z 34 plansz roll-up o wym. 85 cm x 200 cm. Milcząc, wołają Wystawa Milcząc, wołają jest poświęcona poszukiwaniom szczątków ofiar systemu komunistycznego, prowadzonym przez IPN w kwaterze Ł Cmentarza Wojskowego na warszawskich Powązkach w latach 2012 2014. Autorem koncepcji wystawy i wszystkich współczesnych fotografii jest Piotr Życieński, natomiast jej forma plastyczna powstała dzięki talentowi artystki plastyk Jolanty Czarskiej. Ekspozycja jest zaprojektowana w formie dwustronnej ściany obrazującej życie i śmierć poszukiwania, ekshumacje szczątków. Oś wystawy stanowią drzwi do jednego z pomieszczeń w mokotowskim więzieniu, w którym dokonywano mordów na polskich patriotach skazywanych w zbrodniczych farsach zwanych przez komunistów sądami. Stronie dokumentującej prace poszukiwawcze i ekshumacyjne w górnej części patronują ocalałe archiwalne zdjęcia rodzinne niektórych ofiar. Na drugiej stronie pokazane są cztery sylwetki spośród około dwustu poszukiwanych bohaterów, których lista z datami urodzenia i dokonanej na nich zbrodni stanowi jedną ze skrajnych części ekspozycji. Na przeciwległym skraju znajduje się plan miejsc tajnych pochówków z zaznaczonymi miejscami odnalezienia dotychczas zidentyfikowanych ofiar. Ekspozycja swoją formą plastyczną, małą ilością opisów i podpisów skłania widza do samodzielnej refleksji i wyciągania własnych wniosków z przedstawionych fotografii i dokumentów. Monika Bortlik-Dźwierzyńska 32 207 03 12 monika.bortlik@ipn.gov.pl 11

notacje relacje świadków historii Biuro Edukacji Publicznej IPN w ramach programu Notacje dokumentuje wspomnienia z okresu 1939-1989. Od 2007 r. zrealizowano kilkaset nagrań ze świadkami historii. Zarchiwizowane nagrania wykorzystywane są w celach naukowych i edukacyjnych, a także publikowane na historycznych portalach internetowych IPN oraz na stronach serwisu Youtube. Nagrane dotychczas relacje świadków obejmują niemal cały okres historii najnowszej. OBEP IPN w Katowicach oferuje także warsztaty dla uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych przygotowujące do przeprowadzenia wywiadu ze świadkiem historii (research, konstrukcja pytań, praca z kamerą, oświetlenie, dźwięk, rozmowa ze świadkiem, itp.) youtube.pl/ipnnotacje Ewelina Małachowska 32 207 03 14 ewelina.janota@ipn.gov.pl 12

przystanek historia Przystanek Historia Centrum Edukacyjne IPN w Katowicach im. Henryka Sławika Innowacyjna strefa edukacyjna IPN-u w Katowicach, gdzie swoje miejsce znajdą pasjonaci historii, uczniowie, studenci, naukowcy, świadkowie minionych wydarzeń. Tu od 16 września 2015 r. prezentowane będą wystawy, filmy dokumentalne oraz książki przygotowane i wydane przez IPN, a także organizowane cykliczne spotkania z najnowszą historią Polski w tle. Zapraszamy wszystkich zainteresowanych do odwiedzenia Przystanku Historia oraz śledzenia na bieżąco oferty na naszych stronach internetowych: www.ipn.gov.pl www.ipn.gov.pl/edukacja_katowice www.pamiec.pl Przystanek Historia Centrum Edukacyjne IPN w Katowicach im. Henryka Sławika 40-012 Katowice, ul. Św. Jana 10, III pietro 13

Oferta ogólnopolska projekty edukacyjne Debaty oksfordzkie Zapraszamy uczniów szkół ponadgimnazjalnych do wzięcia udziału w Turnieju Debat Oksfordzkich o Puchar Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej. Debaty oksfordzkie są formą poszerzenia i pogłębienia wiedzy, jak również zainteresowania młodzieży historią Polski XX w. Tezy debat dotyczą problemów, które mogą wzbudzać wiele emocji, są żywo komentowane i niejednokrotnie kontrowersyjne. Równorzędnym celem jest przygotowanie młodzieży szkół ponadgimnazjalnych do aktywnego udziału w życiu publicznym, a także przekonanie uczestników, że logika argumentacji w debacie może być wyrafinowaną rozrywką intelektualną. Dzięki metodzie debaty uczestnicy mają możliwość nauczyć się patrzeć na zagadnienia z wielu stron, samodzielnie myśleć, budować spójną i logiczną argumentację, występować publicznie, słuchać innych, brać odpowiedzialność za swoje słowa oraz szanować swoich rozmówców. W Turnieju Debat Oksfordzkich o Puchar Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej zmierzą się zwycięzcy turniejów regionalnych. www.pamiec.pl/debaty Turniej regionalny Oblicza przeszłości. Turniej debat historycznych Celem projektu jest zapoznanie uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych z historią XX w., ze szczególnym akcentem na region województwa śląskiego. Forma debaty oksfordzkiej pozwala na obranie różnorodnych tez, począwszy od poruszenia kwestii kulturalnych, zakończywszy na polityce czy gospodarce. Zgłoszenia do 13 października 2015 r. Anna Skiendziel 32 207 03 13 anna.skiendziel@ipn.gov.pl 14

Co kryją archiwa IPN? Lekcje archiwalne przygotowane z myślą o uczniach szkół ponadgimnazjalnych (także niedowidzących i niewidomych) odbywają się w siedzibie IPN. Każda z lekcji składa się z dwóch części. W pierwszej uczniowie poznają zasady działania archiwum i korzystania z dokumentów w nim zgromadzonych oraz różne rodzaje materiału źródłowego. Część druga ma charakter warsztatowy polega na analizie przykładowych dokumentów, dzięki której można poznać mechanizmy i metody działania aparatu bezpieczeństwa, na przykład wobec Kazimierza Świtonia, Anny Walentynowicz czy Krzysztofa Skiby. Zajęcia dla szkół z województwa śląskiego odbywają się w siedzibie Instytutu Pamięci Narodowej przy ul. Józefowskiej 102 w Katowicach. Grupa uczniowska może liczyć maksymalnie 25 osób dr Kornelia Banaś tel. 32 207 03 11, kornelia.banas@ipn.gov.pl O tym nie można zapomnieć spotkania z kobietami, które przeszły piekło obozów i łagrów Do udziału w projekcie zapraszamy nauczycieli i uczniów klas II gimnazjum oraz I i II szkół ponadgimnazjalnych. Uczniowie zdobywają wiedzę na temat II wojny światowej; odwiedzają miejsca pamięci, biorą udział w seminariach z udziałem historyków, reżyserów filmów dokumentalnych, psychologów oraz byłych więźniarek niemieckich obozów koncentracyjnych i sowieckich łagrów. Zanim nakręcą dokument relację świadka historii - uczestniczą w warsztatach przygotowujących do rozmów z nim i prezentujących filmowe techniki dokumentowania. Finałem projektu jest publiczna prezentacja najciekawszych fragmentów nagranych wywiadów. Anna Klimowicz tel. 22 581 86 67 anna.klimowicz@ipn.gov.pl Anna Skiendziel 32 207 03 13 anna.skiendziel@ipn.gov.pl 15

Historia w kolorach Historia w kolorach to propozycja edukacyjna IPN skierowana do najmłodszych. Jej głównym celem jest zainteresowanie dzieci dziejami Polski i Polaków oraz przybliżenie w atrakcyjnej i przystępnej formie polskich symboli narodowych godła, flagi i hymnu. W ramach programu powstał m.in. krótki film animowany Polskie symbole narodowe, podczas którego w niespełna siedem minut dzieci dowiedzą się jak wygląda godło Polski, co symbolizują czerwień i biel, dlaczego Mazurek Dąbrowskiego jest pieśnią wyjątkową. Wydana została także, trójwymiarowa książeczka i kolorowanki oraz gra Polak Mały, które można wykorzystać na zajęciach z dziećmi w przedszkolach lub szkołach podstawowych. Jako materiały uzupełniające proponujemy także dostępne na stronie internetowej www.pamiec.pl/historiawkolorach gry internetowe, nawiązujące do postaci i obrazów pojawiających się w filmie, oraz klasyczne puzzle. Wszystkie materiały edukacyjne można bezpłatnie wykorzystywać podczas samodzielnych zajęć z dziećmi. Istnieje również możliwość przeprowadzenia takich zajęć przez pracowników IPN. www.pamiec.pl/historiawkolorach dr Maciej Zakrzewski tel. 12 289 20 44, maciej.zakrzewski@ipn.gov.pl Ewelina Małachowska 32 207 03 14 ewelina.janota@ipn.gov.pl Opowiem ci o wolnej Polsce Spotkania młodzieży ze świadkami historii to projekt łączący pokolenia. Dzięki opowieściom świadków o walkach o niepodległą Polskę, o zmaganiach w obronie wartości obywatelskich uczniowie poznają historią Polski lat 1939 1989 z perspektywy indywidualnych losów. Zadaniem uczniów jest przeprowadzenie wywiadów z osobami, które czynnie przeciwstawiały się systemom totalitarnym w latach 1939-1989 i nagranie ich w formie video, a następnie zaprezentowanie poznanej historii w społeczności lokalnej. Projekt jest realizowany od 2007 roku we współpracy z Fundacją Centrum Edukacji Obywatelskiej i Muzeum Powstania Warszawskiego. www.pamiec.pl/opowiem opowiem_ci.edu@ipn.gov.pl Anna Brojer tel. 22 581 85 97 anna.brojer@ipn.gov.pl Olga Tumińska tel. 22 581 88 18 olga.tuminska@ipn.gov.pl 16

Kamienie pamięci Za to, że byli Polakami Celem projektu jest zachęcenie młodzieży do odszukania, udokumentowania i upamiętnienia w środowisku lokalnym zapomnianych bohaterów, których nazwisk nie można znaleźć na kartach podręczników. Tegoroczna edycja projektu będzie poświęcona tym wszystkim, którzy zostali zamordowani w majestacie stalinowskiego prawa. Zostali oni pogrzebani w nieoznaczonych miejscach na terenie całego kraju. Miejsca ich spoczynku są odkrywane w ramach projektu Instytutu Pamięci Narodowej Poszukiwania nieznanych miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego 1944-1956. Zadaniem uczestników będzie upamiętnienie tych osób, ukazanie ich działalności i postaw oraz walki o wartości, których wyznawanie spowodowało najwyższą karę ze strony totalitarnego reżimu. Podobnie jak w poprzednich edycjach, każdy bohater zostanie upamiętniony wirtualnym kamieniem na mapie pamięci na stronie www.pamiec.pl/kamienie_pamieci. Na stronie projektu można odnaleźć bohaterów upamiętnionych w ramach dotychczasowych edycji projektu. Były one poświęcone: uczestnikom wojny obronnej 1939 r., strajków sierpniowych 1980 r., żołnierzom wyklętym, nauczycielom historii prawdziwej, żołnierzom Akcji Burza oraz kapłanom. www.pamiec.pl/kamienie_pamieci Wojciech Trębacz tel. 71 326 97 35, wojciech.trebacz@ipn.gov.pl Sylwia Krzyżanowska tel. 71 326 97 37 sylwia.krzyzanowska@ipn.gov.pl 17

Patroni naszych ulic Wielu ulicom i placom, przy których mieszkamy i pracujemy, patronują postaci historyczne. Wybór patronów przestrzeni, w której żyjemy, świadczy nie tylko o naszej wrażliwości historycznej, lecz także wskazuje na wartości, do których chcemy się odwoływać. Godzi się znać patrona swojej ulicy, wiedzieć, czyje nazwisko wymieniamy, podając przy różnych okazjach własny adres. Wśród patronów ulic i placów są osoby, które na trwałe zapisały się w dziejach Polski XX w. W ramach ogólnopolskiej akcji edukacyjnej wydajemy broszury prezentujące sylwetki niektórych z nich. Naszym celem jest dostarczenie tych publikacji do każdego gospodarstwa domowego, każdej firmy, które znajdują się przy ulicy noszącej imię tego patrona. Zapraszamy grupy uczniów, harcerzy do współpracy przy roznoszeniu książeczek. Jest to doskonała okazja, aby młodzież poznawała postaci historyczne, jednocześnie przekazując tę wiedzę innym mieszkańcom swojego miasta. Na stronie internetowej projektu www.pamiec.pl/patroni_ulic można sprawdzić, jakie książeczki zostały już wydane i do których miast już dotarły. www.pamiec.pl/patroni_ulic Karolina Kolbuszewska tel. 22 581 85 95 karolina.kolbuszewska@ipn.gov.pl 18

konkursy Sprzączki i guziki z orzełkiem ze rdzy Siódma edycja konkursu zostanie ogłoszona wiosną 2016 r. Konkurs skierowany jest do uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych i ma na celu przywrócenie pamięci o ofiarach zbrodni katyńskiej. Zadanie konkursowe polega na stworzeniu strony z albumu poświęconej konkretnej ofierze zbrodni katyńskiej. Uczniowie muszą opracować koncepcję plastyczną pracy, ale również wykazać duże zaangażowanie w poszukiwanie informacji o wybranym przez siebie bohaterze. Udział w konkursie pozwala poznać sylwetki zamordowanych, dowiedzieć się o ich życiu prywatnym, dokonaniach, sukcesach i roli, jaką odgrywali w życiu publicznym niepodległej Polski. Nagrodą dla zwycięzców i ich opiekunów w czterech edycjach konkursu były wyjazdy edukacyjne do miejsc związanych ze zbrodnią katyńską oraz martyrologią Polaków na Kresach. Laureaci odwiedzili m.in. Polskie Cmentarze Wojenne w Katyniu, Charkowie, Miednoje i Bykowni. W 2014 r. z powodu sytuacji politycznej wyjazd na Wschód okazał się niemożliwy. Nagrodą w piątej edycji konkursu było odwiedzenie we Włoszech Monte Cassino i innych miejsc związanych z walkami II Korpusu Polskiego, w którym służyli żołnierze ocaleni z obozów i łagrów w ZSRR, zaś w kolejnym roku laureaci odwiedzili miejsca związane ze szlakiem bojowym gen. Stanisława Maczka. www.pamiec.pl/sprzaczki Karol Wisłocki tel. 22 581 88 69 karol.wislocki@ipn.gov.pl 19

Konkurs dla nauczycieli i studentów Polska Węgry 1956 W związku z przypadającymi w 2016 roku rocznicami związanymi z buntem robotników w Polsce i powstaniem antysowieckim na Węgrzech zapraszamy nauczycieli i studentów do wzięcia udziału w konkursie Polska Węgry 1956. Zadaniem uczestników konkursu jest przygotowanie scenariusza zajęć szkolnych lub akademickich na temat obu tych prób przeprowadzenia zmian w 1956 roku. Nagrodą w konkursie jest wyjazd edukacyjny. www.pamiec.pl/konkursy Katarzyna Cegieła tel. 22 581 85 55 katarzyna.cegiela@ipn.gov.pl Epizody z historii najnowszej Polski w komiksie Ogólnopolski konkurs, który polega na wykonaniu komiksu przedstawiającego epizod, rozgrywający się na tle wydarzeń ważnych dla dziejów polskiego społeczeństwa z udziałem realnego lub fikcyjnego bohatera. Zakres historyczny pracy powinien mieścić się w okresie od 1918 r. do 1989 r. W związku z rocznicą 1956 r. tegoroczna edycja będzie się odbywać we współpracy z węgierskim Komitetem Pamięci Narodowej równolegle na Węgrzech. Laureaci będą mieli szansę wziąć udział we wspólnych polsko-węgierskich warsztatach historyczno-plastycznych. Praca konkursowa ma stanowić zamkniętą całość o objętości minimum 8, maksymalnie 10 pionowych plansz (stron podzielonych na dowolne kadry) formatu A4. Prace oceniane będą w trzech grupach wiekowych: Uczniowie szkół podstawowych (klasy IV VI) Uczniowie szkół gimnazjalnych Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych Uroczyste ogłoszenie wyników i rozdanie nagród odbędzie się podczas VI Festiwalu Komiksów Historycznych. Anna Klimowicz tel. 22 581 86 67 anna.klimowicz@ipn.gov.pl 20

Ogólnopolski konkurs historyczny Karol Wojtyła i jego czasy (1920-2005) W związku z uchwałą Sejmu z 5 grudnia 2014. ustanawiającą rok 2015 Rokiem św. Jana Pawła II Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej w Łodzi organizuje konkurs dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych pt. Karol Wojtyła i jego czasy (1920-2005). Celem konkursu jest upowszechnienie wiedzy o życiu i działalności Karola Wojtyły papieża Jana Pawła II, przede wszystkim w kontekście roli, jaką odegrał w powojennej historii Polski. Konkurs podzielony jest na dwa etapy. W pierwszym trzyosobowe drużyny przygotowują elektroniczny projekt gazetki szkolnej poświęconej jego postaci. Zadanie to ma na celu nie tylko zmotywować uczniów do zainteresowania biografią papieża, ale również kształcić umiejętność pracy z publikacjami naukowymi, tekstami źródłowymi oraz pisania krótkich form dziennikarskich. W drugim etapie spotka się 18 najlepszych drużyn. Drużyny będą rywalizować w turnieju złożonym z trzech rund odpowiadając na pytania oraz wykonując zadania oparte na pracy z mapą, ikonografią, tekstem źródłowym. Terminy: zgłaszanie uczestników do 30 września 2015 r. nadsyłanie prac do 24 października 2015 r. finał konkursu druga połowa listopada 2015 r. Magdalena Zapolska-Downar tel. 42 6162718 magdalena.zapolska-downar@ipn.gov.pl 21

przegląd filmowy Echa Katynia W ramach przeglądu filmowego Echa Katynia prezentowane są filmy zarówno polskich, jak i zagranicznych autorów dotyczące zbrodni katyńskiej oraz innych wydarzeń powiązanych z nią kontekstem historycznym, kulturowym, politycznym czy socjologicznym. Projekcjom filmów towarzyszą dyskusje panelowe z udziałem reżyserów, historyków, dziennikarzy, socjologów, dyplomatów, świadków ekshumacji, a także członków rodzin zamordowanych. Od 2013 r. pokazy filmowe odbywają się w kilkunastu miastach Polski. Siódma edycja przeglądu filmowego Echa Katynia odbędzie się w kwietniu 2016 r. www.pamiec.pl/echakatynia Karol Wisłocki tel. 22 431 83 61 karol.wislocki@ipn.gov.pl 22

zapal znicz pamięci Siódma społeczna akcja medialno-edukacyjna Zapal znicz pamięci odbędzie się w jedną z październikowych niedziel (dokładną datę podamy we wrześniu). Akcja ta to wspólna inicjatywa pięciu oddziałów Instytutu Pamięci Narodowej oraz regionalnych rozgłośni radiowych Polskiego Radia z Poznania, Bydgoszczy, Katowic, Łodzi oraz Gdańska, a więc objęty nią zostanie cały obszar ziem polskich wcielonych do III Rzeszy Niemieckiej podczas II wojny światowej. Zachęcamy do odnalezienia miejsc egzekucji Polaków zamordowanych w pierwszych miesiącach okupacji niemieckiej 1939 r. i w kolejnych latach w Wielkopolsce, na Pomorzu, Kujawach, Śląsku i Ziemi Łódzkiej. Tylko do końca 1939 r. Niemcy zamordowali tu około 40 tys. osób. W tym roku chcemy szczególnie upamiętnić obrońców polskich granic z września 1939 r. Zapalamy znicze w niedzielę w południe w miejscach przypominających o nich i o ofiarach niemieckiego terroru na ziemiach wcielonych w czasie wojny do III Rzeszy Niemieckiej. Listę takich miejsc można znaleźć na stronie www.radiomerkury.pl. Zachęcamy do udokumentowania swojego uczestnictwa w akcji i wysłania zdjęcia z krótkim opisem na jeden z adresów: znicz@radiomerkury.pl lub znicz@dzieje.pl. Akcja objęta jest patronatem portalu www. dzieje.pl. Agnieszka Kołodziejska tel. 61 835 69 53 agnieszka.kolodziejska@ipn.gov.pl 23

Tematyczne portale Tematyczne portale edukacyjne zawierają kompendium wiedzy o różnych zagadnieniach. Są wzbogacone o zdjęcia, filmy, teksty źródłowe czy teksty piosenek. www.pamiec.pl/portale portale dotyczące postaci: www.inka.ipn.gov.pl www.korbonski.ipn.gov.pl www.okulicki.ipn.gov.pl www.pilecki.ipn.gov.pl www.xj.popieluszko.pl www.ryszardsiwiec.com portale dotyczące zagadnień: www.wilczetropy.ipn.gov.pl www.poszukiwania.ipn.gov.pl www.truthaboutcamps.eu www.martyrologiawsipolskich.pl www.zyciezazycie.pl www.kultura-niezalezna.pl www.slady.ipn.gov.pl 24

portale dotyczące wydarzeń historycznych: www.lato39.pl www.1wrzesnia39.pl www.17wrzesnia39.pl www.oblawaaugustowska.pl www.zbrodniawolynska.pl www.czerwiec56.ipn.gov.pl www.marzec1968.pl www.grudzien70.ipn.gov.pl www.czerwiec76.ipn.gov.pl www.sierpien1980.pl www.13grudnia81.pl www.rok1989.pl 25

Gry edukacyjne Edukacyjne gry planszowe pozwalają przyswajać wiedzę historyczną przy okazji dobrej zabawy. Taka forma intelektualnej rozrywki została doceniona zarówno przez dzieci, jak i dorosłych. Do każdej gry dołączone jest ilustrowane opracowanie historyczne w ciekawy sposób omawiające temat poruszany w grze. 303 Gra poświęcona jest bitwie o Anglię. Jedna osoba dowodzi RAFem broniącym Wielkiej Brytanii, a druga atakuje niemieckimi samolotami Luftwaffe. Podniebne pojedynki rozgrywa się za pomocą specjalnych kości. gra dla dwóch osób gra dla osób powyżej 10 roku życia czas rozgrywki 15 minut Zagraj online na www.pamiec.pl/gry 111 Gra odtwarza powietrzną obronę Warszawy we wrześniu 1939 r. Zadaniem polskich pilotów jest zestrzelenie niemieckich bombowców zanim dotrą nad Warszawę. Polakom ułatwiają wykonanie zadania: chmury, artyleria przeciwlotnicza i obsługa ukrytych przed Niemcami lotnisk polowych. gra dla dwóch osób gra dla osób powyżej 10 roku życia czas rozgrywki 15 minut 26

7. W obronie Lwowa Pierwsza część lotniczej trylogii Gwieździstej Eskadry. Gra rozgrywa się podczas wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. Zadaniem 7. Eskadry Myśliwskiej jest powstrzymanie 1. Armii Konnej, która galopuje w kierunku Lwowa. Polscy i amerykańscy lotnicy starają się zatrzymać natarcie bolszewików na linii Bugu. Po raz pierwszy w historii samoloty walczą z uzbrojoną w karabiny kawalerią. Przed laty garstka pilotów powstrzymała wielotysięczną konnicę. Czy dziś uda Ci się powtórzyć ich sukces? Gra zawiera dwa warianty: prosty dla dzieci od 8 roku życia i zaawansowany dla dorosłych. gra dla dwóch osób gra dla osób powyżej 8 roku życia czas rozgrywki 15 minut Polak Mały Za pomocą puzzli, które można również wykorzystać do zabawy w memory, gra zapoznaje z polskimi symbolami narodowymi: flagą, godłem i słowami hymnu. gra dla dwóch do ośmiu osób gra dla osób powyżej 4 roku życia czas rozgrywki 15 minut ZnajZnak Gra opowiada historię Polski od 1918 do 1989 r. Przy użyciu jednego kompletu 132 kart ze ZnajZnak może grać jednocześnie cała klasa. Pudełko zawiera także zestaw kart z opisami symboli. Na stronie internetowej www.ipn.gov.pl/gry znajdują się propozycje wykorzystania gry podczas zajęć oraz ilustrowany symbolami wykład na temat najnowszej historii Polski. Do pobrania broszura edukacyjna. gra dla dwóch do trzydziestu dwóch osób gra dla osób powyżej 10 roku życia czas rozgrywki 15 minut 27

ZnajZnak-Monte Cassino Gra przybliża jedną z najważniejszych bitew II wojny światowej. W trakcie rozgrywki gracze uczą się rozpoznawać dowódców, bohaterów, odznaki jednostek biorących udział w bitwie, uzbrojenie oraz przyswajają sobie podstawowe daty. Gra ZnajZnak- -Monte Cassino zawiera 10 kart dla dwóch graczy. Na stronie internetowej www.ipn.gov.pl/gry broszura edukacyjna do pobrania. gra dla dwóch osób gra dla osób powyżej 10 roku życia czas rozgrywki 15 minut Kolejka Gracze muszą zrobić zakupy zgodnie z listą sprawunków. Przed pustymi sklepami ustawiają się długie kolejki. Zwycięzcą zostaje ten, kto wywalczy sobie najlepsze miejsce w ogonku i zdobędzie upragnione towary. gra dla dwóch do pięciu osób gra dla osób powyżej 12 roku życia czas rozgrywki 45 minut Reglamentacja Jest zima 1983 r. Gracze walczą o dodatkowe kartki na mięso, cukier i inne artykuły. W tej grze sukces zależy od sprawnych negocjacji i wymiany z graczami stojącymi w kolejce. Trzeba się jednak spieszyć, gdyż handel kartkami trwa jedynie minutę. gra dla trzech do pięciu osób gra dla osób powyżej 10 roku życia czas rozgrywki 30 minut 28

Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach 40-145 Katowice, ul. Józefowska 102 prof. dr hab. Adam Dziurok naczelnik OBEP IPN Sekretariat tel. 32 207 03 00, fax. 32 207 03 80 Ewelina Małachowska kierownik Referatu Edukacji Historycznej OBEP IPN w Katowicach tel. 32 207 03 14 ewelina.janota@ipn.gov.pl dr Kornelia Banaś tel. 32 207 03 11 kornelia.banas@ipn.gov.pl Monika Bortlik-Dźwierzyńska tel. 32 207 03 12 monika.bortlik@ipn.gov.pl Zbigniew Gołasz tel. 32 207 03 10 zbigniew.golasz@ipn.gov.pl Tomasz Gonet sprzedaż książek tel. 32 207 01 27 tomasz.gonet@ipn.gov.pl Anna Skiendziel tel. 32 207 03 13 anna.skiendziel@ipn.gov.pl Przystanek Historia Centrum Edukacyjne IPN w Katowicach im. Henryka Sławika 40-012 Katowice, ul. Świętego Jana 10, III piętro www.ipn.gov.pl www.ipn.gov.pl/edukacja_katowice www.pamiec.pl www.facebook.com/ipnkatowice