OPIS DOBREJ PRAKTYKI 1. Dane dotyczące podmiotu/podmiotów realizujących lub zasłużonych dla realizacji opisanych inicjatyw lub praktyk nazwa inicjatywy Wspieranie partnerstwa transgranicznego i współpracy polskoniemieckiej w Euroregionie Pro Europa Viadrina nazwa podmiotu Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Pro Europa Viadrina dokładny adres Ul. Nowa 5, 66-400 Gorzów Wielkopolski województwo Lubuskie telefon 95 735 84 47 adres strony internetowej www.euroregion-viadrina.pl faks 95 735 84 61 adres e-mail info@euroregion-viadrina.pl 2. Rodzaj(e) współpracy (zaznacz): miedzy sąsiednimi gminami między sąsiednimi gminami i powiatami miedzy województwami gmin i powiatu gmin i powiatów z województwem inne współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego oraz podmiotami działającymi na ich terenie 3. Przedmiot współpracy Stowarzyszenie wspiera partnerstwa i współpracę polsko-niemiecką przyczyniającą się do zrównoważonego rozwoju pogranicza. Dzięki zawiązanej sieci partnerstw tworzące Euroregion podmioty wspierają realizację wspólnych celów społecznych, gospodarczych, kulturalnych. Projekty realizowane przy wsparciu Euroregionu z funduszy unijnych (PHARE, Interreg, EWT) i międzyrządowych (Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży) w znaczny i widoczny sposób przyczyniły się do rozwoju obszaru przygranicznego.
4. Opis działań Polską część Euroregionu Euroregionu tworzy obecnie 28 gmin i 4 powiaty północnej części województwa lubuskiego zrzeszone w Stowarzyszeniu Gmin Polskich Euroregionu Pro Europa Viadrina. Euroregion został utworzony zgodnie z umową zawartą 21.12.1993 r. Akt założycielski podpisywało 15 polskich gmin zrzeszonych wówczas w dwóch organizacjach reprezentujących stronę polską w Euroregionie Pro Europa Viadrina, a ze strony niemieckiej organizacje działające w ramach Stowarzyszenia Środkowa Odra, m.in. powiaty Marchijsko-Odrzański, Odra-Sprewa, miasto Franfurt nad Odrą, Izba Przemysłowo-Handlowa oraz Uniwersytet Europejski Viadrina. Prawie wszyscy członkowie mają podpisane umowy o współpracy z partnerami z Niemiec, co jest ogromnym sukcesem, a współpraca ta nie dotyczy tylko oficjalnych spotkań, a często realizowana jest przez różne organizacje społeczne i dotyczy różnego zakresu tematycznego. Zgodnie z Koncepcją Rozwoju i Działania Viadrina 2007, Euroregion wyznaczył sobie za cel główny wspieranie partnerstwa transgranicznego i współpracy, który ma być realizowane poprzez cztery cele tj. wspieranie: tożsamości regionalnej i myśli europejskiej, turystyki jako czynnika wzrostu, wspólnej infrastruktury i ochrony środowiska, oraz rozwoju ducha przedsiębiorczości, a także małych i średnich przedsiębiorstw. Realizowane kolejno koncepcje (wspomniana już Koncepcja Viadrina 2007 była trzecią z kolei) były również podstawą pozyskiwania środków pomocowych z programów INTERREG II, PHARE CBC, INTERREG IIIA. Stowarzyszenie aktywnie uczestniczyło we wdrażaniu Funduszu Małych Projektów PHARE CBC do najważniejszych działań należała administracyjna i techniczna obsługa tego funduszu przedakcesyjnego, a także współpraca z podmiotami korzystającymi z jego środków. Dzięki realizacji Funduszu udało się dofinansować około 650 polsko-niemieckich projektów. Po wstąpieniu do Unii Europejskiej Polska mogła zacząć korzystać z Inicjatywy INTERREG III. Stowarzyszenie w ramach Funduszu Mikroprojektów INTERREG IIIA, zarówno kontraktowało, jak i rozliczało projekty, pośrednicząc pomiędzy beneficjentami, a Lubuskim Urzędem Wojewódzkim oraz Ministerstwem Rozwoju Regionalnego. W ramach obecnej perspektywy finansowej 2007 2013 Stowarzyszenie uczestniczy we wdrażaniu Funduszu Małych Projektów i Projektów Sieciowych finansowanego ze środków Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Polska (Województwo Lubuskie) Brandenburgia 2007 2013 w ramach Europejskiej Współpracy Terytorialnej. Podczas całego okresu działalności w programach unijnych: Phare CBC, Interreg III A, Europejskiej Współpracy Terytorialnej, dofinansowano ok 1300 małych polsko-niemieckich projektów na ponad 8 mln euro. Za tymi liczbami kryją się m.in.: samorządy, organizacje pozarządowe, szkoły, przedszkola, kluby sportowe, które realizowały projekty.
Stowarzyszenie pełni również funkcję Jednostki Centralnej Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży, co umożliwia otrzymanie funduszy na rozszerzenie kontaktów między młodzieżą polską i niemiecką ze środków rządowych Rzeczpospolitej Polskiej i rządu federalnego Niemiec. Oferta projektowa skierowana jest głównie do szkół i jednostek oświatowych. Od początku jej funkcjonowania, dofinansowano ponad 700 projektów za ok. 2,0 mln złotych, w których uczestniczyło ok. 30 tysięcy osób. W ramach wszystkich przyznawanych funduszy i środków, Stowarzyszenie prowadzi aktywną politykę szkoleń, doradztwa oraz promocji. W ramach projektów własnych Stowarzyszenie wydaje między innymi publikacje książkowe, mapy turystyczne, biuletyn Euroinformacje; organizuje i współorganizuje konferencje, opracowuje koncepcje działania i rozwoju, a także opracowało program ścieżek rowerowych. Stowarzyszenie jest członkiem Polsko-Niemieckiej Komisji Międzyrządowej ds. Współpracy Regionalnej i Przygranicznej, a także Komitetu Monitorującego Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Polska (Województwo Lubuskie) Brandenburgia 2007-2013. Miniony rok 2013 był wyjątkowy dla Euroregionu. Wydano Koncepcję Rozwoju i Działania Euroregionu PRO EUROPA VIADRINA VIADRINA 2014 pełniącą dwie funkcje: analizy istniejącej sytuacji Euroregionu, jak i jednocześnie przewodnika przyszłego wspólnego rozwoju. Przygotowanie tego strategicznego dokumentu nie zostało powierzone zewnętrznym ekspertom. Opracowanie koncepcji Viadrina 2014 własnymi siłami wykazało wewnętrzny potencjał tkwiący w Euroregionie i możliwość współpracy pomiędzy tworzącymi go podmiotami. W toku przygotowywania dokumentu, zrealizowano dwa polsko-niemieckie warsztaty, włączające do prac samorządy terytorialne, urzędy, instytucje publiczne, stowarzyszenia, organizacje pozarządowe, związki celowe i mieszkańców Euroregionu. Głównym celem wyznaczonym w Koncepcji jest pogłębianie współpracy partnerskiej w celu wykorzystania transgranicznych potencjałów. Rok 2013 to również obchody 20-lecia istnienia. Zorganizowane z tej okazji obchody pozwoliły spojrzeć z pewnej perspektywy na cały okres współpracy polsko-niemieckiej, osiągane cele i efekty kooperacji. W spotkaniu wzięło udział ponad 200 osób reprezentujących szerokie spektrum instytucji współpracujących z Euroregionem i pomiędzy sobą: poza członkami stowarzyszeń, byli to m.in. przedstawiciele administracji rządowej i samorządowej, uczelni wyższych, szkolnictwa przedszkolnego i szkolnego, organizacji okołobiznesowych i pozarządowych. W grudniu 2013 roku po raz pierwszy spotkali się również członkowie obu stowarzyszeń tworzących Euroregion. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele samorządów szczebla gminnego i powiatowego, oraz innych instytucji w tym organizacje okołobiznesowe. Celem spotkania było m.in. podsumowanie efektów dotychczasowej współpracy oraz dyskusja na temat dalszego rozwoju Euroregionu Pro Europa Viadrina.
5. Ocena efektów Wysoki stopień skuteczności na przestrzeni lat umożliwił osiągnięcie stabilnej formy instytucjonalnej. Stowarzyszenie jako polska część Euroregionu na trwałe wpisało się w transgraniczny pejzaż pogranicza polsko-niemieckiego. Szeroki zakres instytucji zaangażowanych (28 gmin, 4 powiaty członkowie Stowarzyszenia) a także współpraca z organizacjami okołobiznesowymi m.in. Zachodnią Izbą Przemysłowo-Handlową w Gorzowie Wielkopolskim, Izba Przemysłowo-Handlowa Wschodnio-Brandenburska we Frankfurcie nad Odrą) pozwalają mówić o sukcesie. Znajduje to wyraz również w raportach, gdzie realizowane przez Stowarzyszenie i Euroregion zadania są oceniane korzystnie (m.in. Efekty transgranicznej współpracy Polskich regionów w okresie 2004-2006, Tomasz Klimczak et al., Warszawa 2010). Dzięki wieloletniemu doświadczeniu we wspieraniu współpracy polsko-niemieckiej, głos Stowarzyszenia jest widoczny w debatach i konsultacjach na szczeblu wojewódzkim i centralnym choćby przy programowaniu Europejskiej Współpracy Terytorialnej w nowej perspektywie finansowej UE na lata 2014 2020. Przykładem jest Wspólne Stanowisko Walnego Zgromadzenia odnośnie kształtu współpracy transgranicznej na pograniczu w latach 2014 2020. Wspólne Stanowisko w tej kwestii zostało również podjęte przez Zarządy Obu Stowarzyszeń, polski i niemiecki, tworzących Euroregion. Członkowie Stowarzyszenia występowali również z apelem odnośnie transportu kolejowego pomiędzy Województwem Lubuskim a Krajami Związkowymi Brandenburgią i Berlinem. Stowarzyszenie wnosiło uwagi m.in. do kształtu następujących dokumentów: Program Polski Zachodniej, Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego, Studium Integracji Przestrzennej Polskiej Części Pogranicza Polski i Niemiec (IPPON), Projekt stanowiska RP dotyczącego wniosku Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie przepisów szczegółowych dotyczących wsparcia z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w Ramach celu Europejska Współpraca Terytorialna. 6. Oszacowanie nakładów poniesionych na organizację i realizację projektu Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Pro Europa Viadrina jest finansowane ze składek członkowskich oraz pozyskanych środków zewnętrznych. 7. Czy napotkali Państwo trudności, z którymi należało się zmierzyć, aby zrealizować projekt? Wieloaspektowy zakres działania Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Pro Europa Viadrina wymusił na podmiotach uczestniczących we współpracy wysoki stopień współdziałania, koordynacji i wysiłku. Wieloletnia działalność, kolejne sukcesy i świadomość osiąganych korzyści umożliwiły pokonanie trudności organizacyjnych. W trakcie historii Euroregionu, nastąpiła w Polsce reforma administracyjna, co zmieniło strukturę członków Stowarzyszenia. Jedną
z trudności występujących we wdrażaniu współpracy transgranicznej jest brak zaliczkowania dla realizowanych projektów. 8. Zalecenia dla innych jednostek samorządu terytorialnego zainteresowanych wdrożeniem projektu Szeroka współpraca tak wielu JST daje wymierne korzyści, dzięki efektowi synergii. Należy wykazać potencjalnym uczestnikom i członkom nowo zawiązywanej współpracy efekty niemożliwe dla osiągnięcia dla pojedynczych podmiotów. Przykładem jest silniejszy głos w debatach na szczeblu wojewódzkim i centralnym, czy możliwość reprezentowania interesów poszczególnych JST na arenie międzynarodowej.