SCENARIUSZ POŻAROWY ASPEKTY TECHNICZNE W PRAKTYCE Mariusz Sobecki Rzeczoznawca ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych
Opracowanie scenariusza pożarowego scenariusz pożarowy należy przez to rozumieć opis sekwencji możliwych zdarzeń w czasie pożaru, reprezentatywnego dla danego miejsca jego wystąpienia lub obszaru oddziaływania, w szczególności dla strefy pożarowej lub strefy dymowej, uwzględniający przede wszystkim: a) sposób funkcjonowania urządzeń przeciwpożarowych, innych technicznych środków zabezpieczenia przeciwpożarowego, urządzeń użytkowych lub technologicznych, oraz ich współdziałanie i oddziaływanie na siebie, b) rozwiązania organizacyjne niezbędne do właściwego funkcjonowania projektowanych zabezpieczeń Scenariusz pożarowy to nie kopia warunków ochrony przeciwpożarowej z projektu budowlanego Opracowanie scenariusza to proces analizy warunków i określenia koncepcji funkcjonowania systemów bezpieczeństwa powstający dokument to tylko wnioski z jego przeprowadzenia
Opracowanie scenariusza pożarowego Idealna sytuacja to gdy scenariusz opracowują: - rzeczoznawca ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych - wraz z projektantami zarówno w zakresie architektury ale często przede wszystkim branż instalacyjnych - często dodatkowo, w przypadku obiektów przemysłowych, konieczne jest włączenie (uzgadnianie) specjalisty ds. technologii zakładu Ale sytuacji idealnych nie ma, kluczowe jest aby scenariusz był opracowany w sposób zapewniający realizację celów i musi być zaakceptowany przez projektanta i rzeczoznawcę uzgadniającego projekt
Opracowanie scenariusza pożarowego Kompetencje: Znajomość koncepcji ochrony przeciwpożarowej obiektu, w tym np. strategii ewakuacji Znajomość sposobu funkcjonowania wszystkich urządzeń przeciwpożarowych w obiekcie Umiejętność funkcjonalnego powiązania / integracji różnych elementów składowych systemu bezpieczeństwa pożarowego w obiekcie zarówno w zakresie urządzeń przeciwpożarowych, jak i użytkowych i technologicznych Generalnie szeroka wiedza w zakresie ochrony przeciwpożarowej, w tym sięgająca odpowiednio głęboko w rozwiązania poszczególnych urządzeń Nie może być uniwersalnego scenariusza pożarowego, scenariusz pożarowych to taki techniczny element szyty na miarę dla konkretnego obiektu
Opracowanie scenariusza pożarowego Etapy: Scenariusz podstawowy scenariusz opisujący zachowanie systemu bezpieczeństwa w przypadku różnych lokalizacji pożaru i różnych sposobów jego wykrycia uwzględniających warunki architektonicznobudowlane, dający informacje, na podstawie których możliwe będzie sporządzenie projektów wykonawczych elementów systemu bezpieczeństwa Projekty wykonawcze instalacji sygnalizacji pożarowej lub systemów sterowania i integracji elementów bezpieczeństwa pożarowego matryce sterowań z dokładnością (w zależności od skomplikowania systemu) sięgającą konkretnych elementów (modułów, wejść, wyjść sterujących) i urządzeń Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego wdrożenie rozwiązań organizacyjnych wynikających ze scenariusz pożarowego
Budynki nowoprojektowane a istniejące Budynki nowoprojektowane: - Scenariusz pożarowy jako element stanowiący wytyczne do projektowania różnych rozwiązań w budynku zarówno w zakresie architektonicznym, jak i instalacyjnym Budynki istniejące: - Scenariusz jako narzędzie optymalizacji funkcjonowania istniejącego systemu bezpieczeństwa pożarowego w obiekcie - Koordynacja istniejących lub modernizowanych instalacji i urządzeń z obecnymi w budynku warunkami architektoniczno-budowlanymi
Opracowanie scenariusza pożarowego Budynek istniejący: Uwzględnienie istniejących warunków ochrony przeciwpożarowej: Podział na strefy pożarowe Warunki ewakuacji, w tym przebieg dróg ewakuacyjnych i ich przepustowość Itp. Uwzględnienie istniejących rozwiązań technicznych systemów bezpieczeństwa oraz użytkowych np.: Charakterystyka wentylacji pożarowej, ograniczenia sposobu funkcjonowania Rodzaje zastosowanych kabli w układach sterowania Możliwości identyfikacji miejsca powstania zagrożenia Itd.
Scenariusz pożarowy - realizacja - Integracja instalacji, urządzeń Problemy Przejmowanie zbyt wielu zadań przez instalację sygnalizacji pożarowej, brak przeanalizowania pełnych skutków przyjętych rozwiązań w tym zakresie Poziom niezawodności systemu Kompatybilność techniczna (obciążenia prądowe itp.) Brak lub ograniczona wiedza na temat integrowanych urządzeń Brak znajomości idei działania poszczególnych urządzeń Brak znajomości standardów dot. integrowanych urządzeń (np. w zakresie wymagań stawianych ISP czy sposobów funkcjonowania urządzeń integrowanych itp.) Brak właściwej koordynacji pomiędzy projektantami poszczególnych branż, w tym pomiędzy projektantami różnych instalacji przeciwpożarowych
Integracja organizacja sterowania Zastosowanie systemu zarządzania bezpieczeństwem [SMS] oraz dedykowanych central sterujących, zwłaszcza w przypadku bardzo rozbudowanych systemów zabezpieczeń, przynosi wiele korzyści zarówno w zakresie ergonomii, jako i ekonomiki użytkowania.
Integracja interpretacja sygnałów Od klasyfikacji sygnału niejednokrotnie zależy zachowanie systemu np. możliwość blokowania, kasowania itp. Sygnały obierane z urządzeń alarm pożarowy - Czujki i ROP oczywiste - Centrale sterowania gaszeniem zadziałanie czujek, uruchomienie przycisku gaszenia I i II stopień - Centrale sterowania oddymianiem zadziałanie czujki I i II stopień (II w przypadku koincydencji) - Klapy przeciwpożarowe odcinające I stopień???? (samoczynne zadziałanie) - Instalacja tryskaczowa II stopień
Integracja interpretacja sygnałów kontrola realizacji scenariusza Sygnały odbierane z kontrolowanych urządzeń alarm techniczny - Niewłaściwy stan armatury zaporowej instalacji tryskaczowej, niewłaściwą pracę lub stan jej poszczególnych elementów jak pompy, poziom wody itd. - Alarmy techniczne z central oddymiania, sterowania gaszeniem czy elementami oddzielenia pożarowego; - Niewłaściwe stany w przypadku wentylatorów wentylacji pożarowej, np. zanik napięcia zasilającego; - Stan klap na wentylacji użytkowej i pożarowej
Integracja interpretacja i dobór sygnałów kontrola realizacji scenariusza Zły dobór informacji przedstawianych użytkownikowi systemu - Brak przejścia do właściwej pozycji klap odcinających w przypadku ich wysterowania, - Niewłaściwa pozycja klap odcinających wentylacji pożarowej; Stosowanie rozwiązań technicznych niespełniających założonych celów KP1 KP2 KP1 KP2 Zły dobór modułów, zła interpretacja sygnałów, brak możliwości realizacji określonych algorytmów sterowań np. brak fail-safe Brak odpowiedniej wizualizacji pracy systemu zwłaszcza w przypadku systemów bardzo rozbudowanych
Prawda objawiona Weryfikacja przez człowieka i wciśnięcie ROP nie jest jedyną słuszną i zawsze właściwą metodą eliminacji fałszywych alarmów Centrale sygnalizacji pożarowej posiadają różne tryby alarmowania a nie tylko tzw. Alarm I i Alarm II stopnia Opóźnianie zadziałania urządzeń przeciwpożarowych do czasu weryfikacji przez człowieka czasem może zniweczyć ich działanie, podobnie jak opóźnianie sterowania instalacji użytkowych może przyczynić się do stworzenia zagrożenia. Zaprawdę powiadam, brak jest 11 przykazania w postaci: urządzeniami będziesz sterował po rozpoznaniu sytuacji przez człowieka Chociaż większość wyznaje je jako główny dogmat rzeczoznawcy, projektanta lub instalatora L
Integracja organizacja sterowania Sterowanie wszystkich urządzeń w przypadku alarmu pożarowego II stopnia (po potwierdzeniu przez człowieka) Wysterowanie urządzeń nie powodujących strat czy paniki w przypadku alarmu I stopnia, w pewnych przypadkach alarmowanie również w alarmie I stopnia w celu umożliwienia przeszkolonemu personelowi podjęcia wczesnych działań Wykorzystanie możliwości technicznych systemów sygnalizacji pożarowej do eliminowania fałszywych alarmów w sposób inny niż weryfikacja przez człowieka Uruchomienie ewakuacji i urządzeń gaśniczych w przypadku alarmu II stopnia (nie zawsze),
Integracja organizacja sterowania Zbyt długie czasy zwłoki ustawiane w centrali ISP: Opóźnienie reakcji personelu Opóźnienie interwencji straży pożarnej Dobór czasów opóźnień nie dostosowany do warunków istniejących w obiekcie oraz uwarunkowań zewnętrznych, jak np. czas dojazdu jednostek ratowniczych
Rozwój pożaru Źr. Design Fires for Means of Egress in Office Buildings based on Full-scale Fire Experiments (http://www.iafss.org/publications/fss/7/975/view)
Instalacje użytkowe Ø wyłączenie instalacji wentylacji i klimatyzacji w zagrożonej strefie (ale również należy zapobiegać przypadkom zaciągania dymu przez przestrzeń zewnętrzną do przestrzeni niezagrożonych) Ø wyłączenie kontroli dostępu w zagrożonej strefie i na drogach komunikacyjnych do niej prowadzących (ewakuacja + dostęp dla rozpoznania) Ø sprowadzenie dźwigów osobowych na kondygnację, na której znajduje się wyjście ewakuacyjne z obiektu lub przystanek alternatywny Ø przełączenie dźwigu przeznaczonego dla ekip ratowniczych w tryb pożarowy
Dźwigi Do uwzględnienia: Możliwości techniczne dźwigu w zakresie zachowania po utracie zasilania Lokalizacja dźwigu i sposób wydzielenia pożarowego Ogólna zasada, wysterowanie niezwłocznie po wykryciu pożaru, bez opóźnień. Nic strasznego się nie stanie jak dźwig niepotrzebnie zjedzie na wyznaczony przystanek, gorzej jak ktoś zostanie uwięziony w zadymionym szybie windy. Fałszywe alarmy trzeba inaczej eliminować.
Integracja organizacja sterowania Problemy Brak wykorzystania wszystkich dostępnych sygnałów do inicjowania sterowań (np. zamknięcie się klapy odcinającej powinno spowodować wyłączenie wentylatora itp.) Stosowanie sterowań bez jednoznacznego zidentyfikowania miejsca zagrożenia (np. po zadziałaniu ROP czy inst. tryskaczowej w przestrzeniach o skomplikowanych systemach oddymiania lub zapobiegania zadymieniu, brak odpowiednich środków identyfikacji zagrożenia)
Oddymianie Ø Ø W zależność od przyjętych rozwiązań, uruchamianie i kontrola urządzeń (dedykowanych układów sterujących), odbieranie alarmu pożarowego oraz technicznego Otwarcie klap dymowych oraz otworów dostarczających świeże powietrze Ø Odpowiednie wysterowanie klap odcinających wentylacji pożarowej (sterowanie impulsem) spotykany problem stosowanie klap odcinających zamiast klap wentylacji pożarowej Ø Ø Czas wysterowania powinien uwzględniać założenia projektowe systemu zabezpieczenia przed zadymieniem np. założenia symulacji; czas alarmowania, zwłoki od powstania pożaru lub zadziałania instalacji tryskaczowej Sterowanie grupami klap dymowych a nie otwieranie pojedynczej klapy od elementu termoczułego
Zabezpieczenie przed zadymieniem Ø Ø Inicjacja po zadziałaniu czujki automatycznej (zwłaszcza w przypadku czujek w przestrzeni na dojściu do klatki schodowej bez zwłoki) Brak sterowania elementów ściśle zależnych od lokalizacji pożaru wskutek zadziałania tylko ręcznego ostrzegacza pożarowego Ø Wysterowanie systemów wytwarzających nadciśnienie powietrza w odpowiednich strefach (np. klatki schodowe) oraz upust powietrza w odpowiednich przestrzeniach Ø Zapewnienie możliwości ręcznego sterowania przez dowódcę akcji
Oddymianie klatek schodowych - grawitacyjne Różne warianty architektoniczne: Klatki wydzielone pożarowo Klatki otwarte Klatki w jednej strefie pożarowej Klatki łączące strefy pożarowe w pionie lub poziomie Różne warianty detekcji i sterowania: CSO ze swoimi układami detekcji (czujki i przyciski oddymiania) CSO bez własnych czujek sterowana przez ISP Ø CSO zlokalizowana w bezpiecznej przestrzeni np. w wydzielonej pożarowo klatce schodowej Ø CSO zlokalizowana poza bezpieczną przestrzenią Uruchomienie oddymiania Ø W przypadku pożaru bez względu na jego miejsce Ø W przypadku pożaru w strefie, przez którą przechodzi klatka Ø W przypadku wykrycia dymu w klatce schodowej
Zamknięcia Wysterowanie i kontrola prawidłowości pracy (gotowości do pracy, potwierdzenia zadziałania) poszczególnych urządzeń (dedykowanych układów sterujących): Ø Zamknięcie drzwi, bram, kurtyn przeciwpożarowych Ø Zamknięcie klap odcinających w kanałach wentylacyjnych Ø Zamknięcie oddzieleń w systemach transportowych algorytm czynności Kontrola układów zasilania
Dziękuję za uwagę Mariusz Sobecki Rzeczoznawca ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych e-mail: sobecki@ibpkonsulting.pl tel.: 607375466 www.ibpkonsulting.pl www.sobecki.eu