Animal production and conservation of local farm animal breeds in Poland Prof. dr hab. Robert Eckert Z-ca Dyrektora INSTYTUTU ZOOTECHNIKI PAŃSTWOWEGO INSTYTUTU BADAWCZEGO Balice, 29 sierpnia 2015 r.
I. Produkcja zwierzęca w Polsce Animal production in Poland
Miejsce Polski w świecie i w UE w 2012 r. Poland in the World and the EU in 2012 Świat / World UE Powierzchnia / Total area 69 6 Ludność / Population 33 6 Mięso / Meat 15 5 Mleko krowie / Cows milk 12 4 Jaja kurze / Hen eggs 26 7 Źródło: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystycznyrolnictwa-2014,6,8.html
BYDŁO / CATTLE (w tysiącach sztuk / in thousand heads) 2005 2010 2011 2012 2013 2014 Pogłowie bydła Total cattle w tym krowy of which cows 5483,3 5742,1 5761,9 5776,8 5859,5 5920,0 2795,0 2645,9 2626,0 2578,0 2530,5 2479,0 Źródło: 1. http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystycznyrolnictwa-2014,6,8.html 2. http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/maly-rocznikstatystyczny-polski-2015,1,16.html
Struktura rasowa krów ocenianych w 2012 r. Breed structure of cows under recording scheme in 2012 (dane PFHBiPM, 2013)
TRZODA CHLEWNA/PIGS (w tysiącach sztuk / in thousand heads) 2005 2010 2011 2012 2013 2014 Pogłowie trzody Total pigs w tym lochy of which sows 18112,4 15244,4 13508,7 11581,3 11162,5 11724,0 1813,2 1423,5 1177,3 1081,7 997,6 1009,0 Źródło: 1. http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystycznyrolnictwa-2014,6,8.html 2. http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/maly-rocznikstatystyczny-polski-2015,1,16.html
Struktura rasowa loch pod kontrolą użytkowości w 2011 r. Breed structure of sows under recording scheme in 2011 (dane POLSUS i UP Poznań, 2012)
OWCE / SHEEP (w tysiącach sztuk / in thousand heads) 2005 2010 2011 2012 2013 2014 Pogłowie owiec Total sheep w tym maciorki of which ewes 316,0 261,1 251,0 266,8 249,5 223,0 206,1 167,9 162,2 157,7 135,4 133,0 Źródło: 1. http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystycznyrolnictwa-2014,6,8.html 2. http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/maly-rocznikstatystyczny-polski-2015,1,16.html
Struktura rasowa maciorek wpisanych do ksiąg w 2012 r. Breed structure of ewes in flock books in 2012 (dane PZOw, 2012)
KONIE / HORSES (w tysiącach sztuk / in thousand heads) 2005 2010 2011 2012 2013 Pogłowie koni Total horses 312,1 256,7 254,4 222,2 207,1 Źródło: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznikstatystyczny-rolnictwa-2014,6,8.html
Struktura rasowa pogłowia klaczy wpisanych do ksiąg w 2012 r. Breed structure of mares in stud books in 2012 (dane PZHK, 2013)
DRÓB / POULTRY (w tysiącach sztuk / in thousand heads) 2005 2010 2013 2014 Kury /Chicken 113488 130959 117054 120975 w tym nioski / of which laying hens 45201 50659 47430 45712 Gęsi / Geese 2018 1463 1314 1209 Indyki / Turkeys 5008 7366 8161 6260 Kaczki / Ducks 4559 2672 2593 2643 Źródło: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/maly-rocznikstatystyczny-polski-2015,1,16.html
Produkcja mięsa, mleka, jaj i wełny w Polsce Production of meat, milk, hen eggs and wool in Poland Wyszczególnienie / Item 2006-2010 2010 2013 2014 Produkcja żywca rzeźnego w wadze żywej (tys. t) Animals for slaughter in live body weight (thousand tons) - bydło / cattle - trzoda chlewna / pigs - drób / poultry 720 2525 1699 743 2388 1971 714 2059 2373 804 2311 2669 Mleko krowie (mln l) Cows milk (mln l) Jaja kurze (mln szt.) Hen eggs ( millions) Wełna nieprana owcza (t) Sheep s greasy wool (tons) 11889 11921 12348 12607 10392 11124 10042 10255 855 620 682 691 Źródło: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/rocznikistatystyczne/maly-rocznik-statystyczny-polski-2015,1,16.html
Spożycie mięsa, mleka i jaj w Polsce na 1 mieszkańca Consumption of meat, milk and hen eggs in Poland per capita Rok Year Wołowe Beef Mięso / Meat (kg) Wieprzowe Pork Drobiowe Poultry Ryby Fish (kg) Mleko krowie Cows milk (l) Jaja kurze Hen eggs (szt./unit) 2005 3,9 39,0 23,4 11,4 173 215 2010 2,4 42,2 24,6 13 189 202 2011 2,1 42,5 25,0 12,5 194 172 2012 1,8 39,0 26,6 11,8 193 140 2013 1,5 35,5 26,5 12,2 206 148 Źródło: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/rocznikistatystyczne/rocznik-statystyczny-rolnictwa-2014,6,8.html
Import i eksport produktów pochodzenia zwierzęcego w Polsce Import and export of animal products in Poland Wyszczególnienie / Item 2005 2010 2013 Mięso wołowe / Beef (tys.t / thousand tons) Mięso wieprzowe / Pork (tys.t / thousand tons) Mięso drobiowe / Poultry (tys.t /thousand tons) Mleko krowie / Cows milk (tys.l / thousand l) Jaja kurze / Hen eggs (tys.t / thousand tons) Import 9,3 28 19 Eksport 135 310 313 Import 203 553 640 Eksport 294 498 774 Import 82 37 47 Eksport 212 481 713 Import 295 977 1413 Eksport 2484 2764 2851 Import 16 32 30 Eksport 62 77 255 Źródło: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystycznyrolnictwa-2014,6,8.html
II. Ochrona rodzimych ras zwierząt gospodarskich w Polsce Conservation of local farm animal breeds in Poland
Długoletnia tradycja działań na rzecz ochrony i restytucji ras rodzimych w Polsce Long-standing tradition in conservation and restitiution of local breeds in Poland Okres międzywojenny XX wieku: program restytucji żubra program ochrony konika polskiego oparty na unikalnym systemie hodowli w rezerwacie leśnym Okres powojenny XX wieku: sukcesy programów restytucji bydła rasy polskiej czerwonej i białogrzbietej, owiec rasy wrzosówka czy świniarka oraz kur i gęsi ras rodzimych. XXI wiek: restytucja kozy karpackiej
Długoletnia tradycja działań na rzecz ochrony restytucji ras rodzimych w Polsce Long-standing tradition in conservation and restitiution of local breeds in Poland od lat 80. XX wieku pomoc finansowa dla stad zachowawczych i stad rezerwy genetycznej (dotacje budżetowe) od 2005 roku płatności z PROW 2004-2006 dla 3 gatunków (bydło, owce, konie) od 2008 roku płatności z PROW 2007-2013 dla 4 gatunków (także dla świń) Od 2015 roku płatności z PROW 2014-2020 dla 5 gatunków (także dla kóz) Pozostałe gatunki: budżet państwa
W Polsce programami ochrony objętych jest 91 populacji (wg stanu na grudzień 2014) As of Dec. 2014, 91 local breeds under conservation programmes Gatunek zwierząt/ Species Liczba (szt.) ras/rodów/linii stad samic Średnia sztuk w stadzie Konie 7 1325 5728 4,32 Bydło 4 809 7309 9,03 Owce 15 752 53 055 70,55 Kozy 1 2 29 14,5 Świnie 3 77 1644 21,35 Kury nieśne 19 20 17 179 858,95 Gęsi 14 15 5035 335,67 Kaczki 10 10 3992 399,2 Króliki 1 10 350 35 Zwierzęta futerkowe (lisy, szynszyle, tchórze, nutrie ) 12 28 903 32,25 Lokalne linie pszczół 5-1448 rodzin Razem (bez pszczół) 91 3 048 95 224
KONIE HORSES 7 RAS 7 BREEDS małopolski wielkopolski śląski
KONIE HORSES 7 RAS 7 BREEDS konik polski huculski Fot. T. Jezierski zimnokrwisty w typie sokólskim zimnokrwisty w typie sztumskim
BYDŁO CATTLE 4 RASY 4 BREEDS Fot. M. Wesołowska polska czerwona białogrzbieta polska czerwono-biała polska czarno-biała
OWCE SHEEP 15 RAS 15 BREEDS świniarka, wrzosówka, olkuska, polska owca górska odmiany barwnej, merynos barwny, merynos polski w starym typie, uhruska, wielkopolska, żelaźnieńska, corriedale, kamieniecka, pomorska, cakiel podhalański; polska owca pogórza, czarnogłówka EXAMPLES: wrzosówka świniarka
OWCE SHEEP 15 RAS 15 BREEDS corriedale olkuska cakiel podhalański wielkopolskie
OWCE SHEEP 15 RAS 15 BREEDS żelaźnieńska merynos polski odmiany barwnej kamieniecka
OWCE SHEEP 15 RAS 15 BREEDS pomorska uhruska
KOZY GOATS 1 RASA 1 BREED koza karpacka
ŚWINIE PIGS 3 RASY 3 BREEDS złotnicka biała puławska złotnicka pstra
POZOSTAŁE RASY OTHER BREEDS and SPECIES: kury nieśne (19 rodów): zielononóżka kuropatwiana (ród Z-11 i Zk), żółtonóżka kuropatwiana (ród Ż-33), Polbar (ród Pb), Leghorn (ród G-99, H-22 i H-33), Rhode Island Red (ród R-11, K-22, K-44 i K-66), Rhode Island White (rody: A-33, A-22 i A-88), Sussex (ród S-66), New Hampshire (ród N-11), Barred Rock (rody: WJ-44, P-11) oraz Barred Plymouth Rock (ród D-11) gęsi (14 rodów): zatorska (ZD-1), biłgorajska (Bi), lubelska (Lu), kielecka (Ki), podkarpacka (Pd), kartuska (Ka), rypińska (Ry), suwalska (Su), garbonosa (Ga), pomorska (Po), romańska (Ro), Landes (LsD-01), słowacka (Sł), kubańska (Ku); kaczki (10 rodów): pekin krajowy (P-33, P-11, P-22, P-44 i P-55), pekin angielski (LsA), duński (P-8) i francuski (P-9), kaczka pomniejszona (K-2), mieszaniec (KhO-1); królik popielniański biały; lisy pospolite pastelowe i białoszyjne; tchórze; szynszyla beżowa; nutrie (8 odmian): standardowe, białe niealbinotyczne, bursztynowo-złociste, perłowe, pastelowe, sobolowe, czarne dominujące i grenlandzkie; pszczoły: 5 linii Kampinoska, Augustowska, Północna, Asta i Car Dobra
Przykłady Examples Sussex S-66 Zielononóżka kuropatwiana Zk Rhode Island Red K-22 Leghorn G-99
Kaczki pomniejszone K-2 Pekin francuski P-9 LsA Mieszańce KhO-1
Lis pastelowy Królik popielniański biały Lis białoszyjny Tchórz Nutrie Szynszyla beżowa
Krajowy Bank Materiałów Biologicznych w Balicach National Gene Bank in Balice Jest podzielony na cztery niezależne jednostki dla materiałów genetycznych bydła, koni, świń, owiec i kóz
Rezerwa genetyczna bydła w Banku Materiałów Biologicznych Cattle genetic reserve in Balice Bank of Biological Material Rasa polska czerwona (RP) Stan nasienia (porcje) Liczba buhajów Stan zarodków (liczba buhajów) Rasa białogrzbieta (BG) Stan nasienia (porcje) Liczba buhajów Rasa polska czerwono-biała (ZR) Stan nasienia (porcje) Liczba buhajów Rasa polska czarno-biała (ZB) Stan nasienia (porcje) Liczba buhajów wrzesień 2014 41 456 134 1916 (47) 1 050 12 5 425 33 4 093 17
Produkty od ras rodzimych wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych List of traditional products of Polish local breeds Gatunek Produkty Województwo Produkty mleczne Bunc/bundz/grudka małopolskie, śląskie Owce Bryndza podhalańska małopolskie Bryndza żywiecka śląskie Bryndza wołoska wędzona śląskie Oscypek/oszczypek małopolskie, śląskie Redykołka małopolskie, śląskie Bydło Mleko od krów rasy polskiej czerwonej małopolskie Ser kozi podkarpacki biały i wędzony podkarpackie Kozy Ser zgorzelecki, ser kozi łomnicki dolnośląskie Kozi twaróg z Eufeminowa łódzkie Serek twarogowy kozi witoldziński wielkopolskie
Produkty od ras rodzimych wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych List of traditional products of Polish local breeds Gatunek Produkty Województwo Jagnięcina podhalańska Produkty mięsne małopolskie Owce Jagnięcina beskidzka śląskie Jagnięcina ze świniarki Jagnięcina z owcy rasy wielkopolskiej świętokrzyskie Kujawsko-pomorskie Udziec barani z owcy pomorskiej z czosnkiem pomorskie Jagnięcina jurajska z owcy olkuskiej Tuszka zielononóżki kuropatwianej małopolskie małopolskie Drób Tuszka gęsi zatorskiej małopolskie Gęś owsiana z Bogusławic Półgęsek Kaczka grądziańska Kapłon staropolski Kogutki z Radziwiłłowa łódzkie kujawsko-pomorskie lubelskie mazowieckie mazowieckie Bydło Wołowina z krowy rasy polskiej czerwono-białej małopolskie Trzoda chlewna Świnia rasy puławskiej lubelskie Udziec pieczony ze świni złotnickiej białej wielkopolskie Wielkopolska wieprzowina złotnicka wielkopolskie
Dziękuję za uwagę Thank you for your attention