Z Magdaleną Gaj, wiceministrem infrastruktury, o przyszłości szerokopasmowego Internetu w Polsce, środkach unijnych i szansach na ich wykorzystanie rozmawia Piotr Wielicki. Unijne dotacje na budowę szybkiego internetu dostępne są od trzech lat. Polskie samorządy wykorzystały tylko trzy procent przyznanych środków. Jaki jest powód tego ślamazarnego tempa? - Po pierwsze, należy wskazać, iż kwestie związane ze środkami z Unii Europejskiej należą do kompetencji Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Zgodnie z danymi znajdującymi się na stronie internetowej www.funduszeeuropejskie.gov.pl, w ramach działania 8 programu Innowacyjna Gospodarka zawarto umowy o łącznej wysokości jednego miliona 340 tysięcy złotych, to jest 23 procent ogólnej kwoty dostępnych środków, w ramach działań przeznaczonych na rozwój społeczeństwa informacyjnego w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych alokowano jedynie 34,7 procent dostępnych środków. Według stanu na 30 września 2010 roku, w ramach RPO jest już w trakcie realizacji lub będzie realizowanych w sumie 90 projektów dotyczących budowy sieci szerokopasmowych, na łączną kwotę około dwóch miliardów 400 milionów złotych. Zaznaczyć należy równocześnie, iż informacje o stanie wykorzystania środków przeznaczonych na budowę sieci i walkę z wykluczeniem cyfrowym nie są w zupełności miarodajne i nie całkowicie oddają rzeczywistą sytuację. Należy zdawać sobie bowiem sprawę, iż dane te dotyczą jedynie projektów, w których podpisano już umowy o dofinansowanie. W przypadku realizacji inwestycji w ramach programów regionalnych i Rozwoju Polski Wschodniej, zawarcie umowy o dofinansowanie poprzedza wiele czasochłonnych zadań, jak chociażby inwentaryzacja infrastruktury, czy opracowanie studium wykonalności. Większość samorządów zrealizowała już dużą część prac poprzedzających zawarcie umowy o dofinansowanie. Jednocześnie, jeśli chodzi o działanie 8.3 programu Innowacyjna Gospodarka, dane dotyczą jedynie pierwszej rundy naboru wniosków o dofinansowanie (I runda 2009 r.), podczas gdy w okresie programowania zorganizowanych zostanie łącznie 8 rund naborów. Zauważalny jest trend, iż w drugiej rundzie naborów nastąpił wzrost liczby zgłoszonych wniosków o dofinansowanie i spodziewamy się, iż tendencja ta będzie się utrzymywać. Myślę, 1 / 6
że od nowego roku prace w tym obszarze naprawdę ruszą i będą widoczne. Świadczą o tym chociażby ostatnio rozpoczęte projekty - z województwa łódzkiego, czy warmińsko-mazurskiego. Czy samorządy boją się sięgać po unijne środki, czy też nie wiedzą, jak zrealizować skomplikowane telekomunikacyjne inwestycje? - Powodów słabego wykorzystania środków jest przynajmniej kilka. Najważniejsze to na pewno brak specjalistycznej wiedzy technicznej i prawnej z zakresu prowadzenia inwestycji telekomunikacyjnych, duża skala prowadzonych projektów oraz niezadowalające zasoby kadrowe, jeśli chodzi o osoby zaangażowane w realizację projektów. Samorządy musiały wejść w nową dla nich materię i potrzebny był czas na naukę. Rząd zapowiada w tej sprawie gwałtowne przyspieszenie. Stoi pani na czele specjalnego zespołu międzyresortowego. Czym on się będzie zajmował? - W chwili obecnej Międzyresortowy Zespół do spraw Realizacji Programu Polska cyfrowa" działa na podstawie zarządzenia numer 144 prezesa Rady Ministrów z 23 grudnia 2008 roku, zgodnie z którym na czele zespołu stoi sekretarz lub podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, do którego zadań należą sprawy objęte działem administracji rządowej - informatyzacja, natomiast ja jestem wiceprzewodniczącą tego zespołu. Trwają jednak prace nad zmianą przedmiotowego zarządzenia, jeśli zakończą się pomyślnie, będę miała przyjemność objąć przewodnictwo nad pracami zespołu. Jeśli chodzi o cele, jakie stawiam przed sobą i zespołem, to jako sprawy najważniejsze chciałabym wskazać koordynację działań organów administracji rządowej na rzecz upowszechniania usług szerokopasmowych i rozwoju społeczeństwa cyfrowego w Polsce, a także opracowanie propozycji działalności edukacyjnej w zakresie wykorzystania nowoczesnych technologii informatycznych wśród Polaków. 2 / 6
W ramach działalności koordynacyjnej będziemy starać się wspierać samorządy w realizacji inwestycji w infrastrukturę telekomunikacyjną, zachęcać do podejmowania lokalnych inicjatyw oraz prowadzić działania informacyjne mające na celu wyposażenie w wiedzę konieczną do realizacji inwestycji telekomunikacyjnych. Jednocześnie zdajemy sobie sprawę, iż niezwykle istotną barierą dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce jest brak potrzeby i brak umiejętności korzystania z nowoczesnych usług telekomunikacyjnych wśród wielu grup społecznych w Polsce. Na tym polu chciałabym dotrzeć do takich osób i poprzez działania edukacyjne oraz - w szczególności poprzez wskazanie realnych korzyści wynikających z korzystania z usług dostępnych w Internecie - zachęcić je do zmiany nastawienia i równocześnie wyposażyć w podstawowe umiejętności informatyczne, pozwalające na dołączenie do grupy Polaków świadomie korzystających z najnowszych zdobyczy techniki informacyjnej. Zespół ten powinien być kopalnią pomysłów i inicjatyw, które następnie będą przyjmowane i implementowane przez odpowiednie resorty, instytucje, ale także i samorządy. Jakie znaczenie ma nowa ustawa o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych dla rozpowszechnienia internetu w Polsce? - Ustawa jest elementem przyjętego przez rząd Planu stabilności i rozwoju - wzmocnienie gospodarki Polski wobec światowego kryzysu finansowego". Realizując jeden z najistotniejszych celów tego planu, będzie się przyczyniać do zwiększenia popytu inwestycyjnego w sektorze telekomunikacji, w szczególności poprzez działania mające na celu przyspieszenie inwestycji współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej oraz zniesienie barier dla inwestycji w infrastrukturę teleinformatyczną. Ponadto ustawa, służąc realizacji programu Polska cyfrowa", czyli programu upowszechnienia usług szerokopasmowych w Polsce do 2012 roku, ma wpływać na zapewnienie dostępu do internetu szerokopasmowego, a w szczególności przyspieszyć budowę sieci nowej generacji (NGN/NGA) pozwalającej użytkownikom końcowym na dostęp do internetu, głównie światłowodowego, przy dużo wyższej przepustowości łączy niż dotychczas. Celem ustawy jest więc przede wszystkim ułatwienie procesu inwestycyjnego w telekomunikacji, ale również zwiększenie konkurencji na rynku telekomunikacyjnym, a w konsekwencji rozwój polskiego społeczeństwa opartego na wiedzy, i likwidacja wykluczenia cyfrowego. Rozwiązania przewidziane w ustawie w głównej mierze mają odnosić się do obszarów słabo zaludnionych i terenów wiejskich, gdzie brak jest wystarczającej infrastruktury telekomunikacyjnej i gdzie nie istnieje w chwili obecnej skuteczna konkurencja. 3 / 6
Media mówią o niej megaustawa". Dlaczego? - Ustawa ma po pierwsze, nie tylko w mojej opinii, charakter rewolucyjny. Zawiera rozwiązania kompleksowe, dotykające różnych kwestii, które zostały wcześniej zidentyfikowane jako bariery w rozwoju telekomunikacji. Z jednej strony są to przepisy materialne dotyczące działalności w zakresie telekomunikacji jednostek samorządu terytorialnego, dostępu do budynków, odrębnej własności elementów infrastruktury telekomunikacyjnej, z drugiej rozdział dotyczący regionalnych sieci szerokopasmowych, będący w istocie rzeczy specustawą, na wzór specustaw drogowej, kolejowej, Euro 2012. Dodatkowo, aby zapewnić poprawne funkcjonowanie przepisów ustawy, należało dokonać zmian w trzynastu innych ustawach, które tworzyły tak zwane bariery inwestycyjne w telekomunikacji. Te czynniki złożyły się zapewne na to, iż do ustawy przylgnęło określenie megaustawa". Jakie największe bariery eliminuje ustawa? - Podstawową przyczyną zastoju inwestycyjnego w Polsce są bariery prawne i administracyjne, które utrudniają i opóźniają budowę infrastruktury telekomunikacyjnej. Bariery te przedsiębiorcy telekomunikacyjni napotykają na każdym etapie procesu inwestycyjnego: lokalizacyjnym, środowiskowym i budowlanym. Ustawa eliminuje przede wszystkim bariery związane z rozproszeniem procesu inwestycyjnego, związane z prowadzeniem wielu równoległych postępowań - w skali kraju nawet kilkunastu tysięcy - i ich koordynacji, jak również problemy dotyczące pozyskania prawa drogi" przez rozdrobnione grunty prywatne i drogi publiczne. Dodatkowo szczegółowo uregulowane kwestie łączy telekomunikacyjnych w budynkach, w szczególności dostępu do budynku, kanalizacji kablowej i kabla. W Ministerstwie Infrastruktury trwają także prace nad zmianą rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, tak aby wprowadzić dla nowych budynków wymóg wyposażenia ich w instalację światłowodową. 4 / 6
Ustawa zmienia w szczególności następujące ustawy: ustawę z 21 marca 1985 roku o drogach publicznych w zakresie zajęcia pasa drogowego na potrzeby infrastruktury telekomunikacyjnej oraz wprowadzenia obowiązku lokalizowania kanałów technologicznych w pasie drogowym przy okazji budowy i przebudowy dróg publicznych, ustawę z 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane", w szczególności w zakresie dodania definicji obiektu liniowego i kwestii zniesienia obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę dla telekomunikacyjnych linii kablowych, kanalizacji kablowej oraz instalowania kabli telekomunikacyjnych w kanalizacji kablowej, ustawę z 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym poprzez wprowadzenie zmiany definicji inwestycji celu publicznego, zgodnie z którą inwestycja jest inwestycją celu publicznego, jeżeli obejmuje działania wskazane w ustawie, bez względu na to, czy podmiot realizujący te działania jest podmiotem prywatnym, czy też publicznym, oraz zapisanie, iż nie można odmówić ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego, jeżeli zamierzenie inwestycyjne jest zgodne z przepisami odrębnymi. Dodatkowo w megaustawie" zawarto regulacje dotyczące miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, stanowiące lex specialis w stosunku do obowiązujących przepisów z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego. Jeden z rozdziałów ustawy reguluje kompleksowo lokalizację szczególnej formy inwestycji, jaką są regionalne sieci szerokopasmowe i zawiera liczne ułatwienia w stosunku do obowiązujących dotychczas przepisów prawa. Wprowadzone regulacje przewidują znaczne skrócenie ścieżki inwestycyjnej dla takich projektów, co w efekcie ma umożliwić wykorzystanie środków europejskich. Co może być największym problemem przy wcielaniu ustawy w życie? - Ustawa weszła w życie w 17 lipca 2010 roku, w związku z czym za wcześnie jest, aby móc ocenić jej skuteczność. W chwili obecnej zbieramy wszystkie sygnały, pytania i problemy, identyfikowane zarówno przez jednostki samorządu terytorialnego, jak i przedsiębiorców. Ministerstwo Infrastruktury podejmuje szereg działań mających na celu upowszechnienie wiedzy na temat rozwiązań przyjętych w ustawie i wyjaśnienie wszelkich kwestii problematycznych. Takie działania prowadzone są także w ramach Projektu System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013, w którym Ministerstwo Infrastruktury bierze udział. Wydaje się bowiem, że największym problemem przy wcielaniu w życie ustawy może być niewiedza podmiotów mających realizować jej zapisy. 5 / 6
Do końca okresu finansowania zostało tylko trzy lata. Czy zdążymy wykorzystać unijne ś rodki? - W mojej opinii ustawa zapewnia narzędzia pozwalające samorządom wykorzystać środki unijne na inwestycje związane z telekomunikacją. Od samorządów zależy teraz, czy będą potrafiły i czy będą chciały skorzystać ze stworzonych dla nich regulacji. Jak już wspomniałam, ministerstwo zapewnia szeroką pomoc, obejmującą odpowiadanie na zgłaszane wątpliwości, warsztaty prowadzone przez pracowników w ramach Projektu System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa; opracowywany jest także przewodnik po ustawie. Ministerstwo organizuje również cykliczne spotkania, czyli tak zwany Okrągły Stół Szerokopasmowy, który stanowi forum wymiany wiedzy i doświadczeń pomiędzy administracją, samorządami i przedsiębiorcami. Rząd jest odpowiedzialny za stworzenie odpowiedniego otoczenia prawnego - w mojej ocenie zostało ono stworzone, regulator rynku odpowiada za otoczenie regulacyjne, a przedsiębiorcy za swój biznes, a co z tym idzie i inwestycje. Inwestycje w nowoczesne technologie z pewnością się opłacą, a na nich nie da się stracić, można tylko zyskać. Rozmawiał: Piotr Wielicki 6 / 6