Rynek pracy a szkolnictwo zawodowe

Wojewódzki Urząd Pracy w Kielcach Rynek pracy a szkolnictwo zawodowe Kuratorium Oświaty - Konferencja Szanse i zagrożenia rozwoju szkolnictwa zawodowego w województwie świętokrzyskim. Kielce, 3.07.2013 r. Andrzej Lato Dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Kielcach

Wojewódzki Urząd Pracy realizując zadania samorządu województwa w zakresie polityki rynku pracy wspólnie z Powiatowymi Urzędami Pracy przywiązuje dużą wagę do współdziałania z właściwymi organami oświatowymi, szkołami i szkołami wyższymi w harmonizowaniu kształcenia i szkolenia zawodowego z potrzebami rynku pracy.

Niedostosowanie systemu kształcenia do potrzeb rynku pracy powoduje powstawanie zawodów, na które jest duże lub zbyt małe zapotrzebowanie ze strony pracodawców, tzw. zawodów nadwyżkowych w których liczba zarejestrowanych bezrobotnych oraz poszukujących pracy jest wyższa niż zgłaszane zapotrzebowanie przez pracodawców w postaci proponowanych miejsc pracy (ofert pracy). oraz zawodów deficytowych w których liczba bezrobotnych i poszukujących pracy nie zaspakaja potrzeb pracodawców, tzn. występuje przewaga ofert pracy nad możliwością zatrudnienia pracownika z odpowiednimi kwalifikacjami.

Poziom bezrobocia Jak wskazują analizy rynku pracy, dotychczasowy system szkolnictwa zawodowego w znacznym stopniu kształci w zawodach i specjalnościach, na które nie ma zapotrzebowania ze strony pracodawców. Niedostosowanie struktury kształcenia do potrzeb rynku pracy: niesie daleko idące konsekwencje w postaci wzrostu bezrobocia, zwłaszcza wśród ludzi młodych, generuje frustracje i napięcia wśród bezrobotnych absolwentów, powoduje kształcenie niedostatecznej liczby specjalistów w zawodach, na które występuje niezaspokojony popyt.

LICZBA BEZROBOTNYCH W WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIM W LATACH 1999-2013 Liczba bezrobotnych 140000 120000 100000 80000 84 824 131 129 107 472 118 469 131 266 126 538 W latach 1999 2002 wzrost o 46.442 osoby tj. 54,8% 126 322 117 754 83 339 99 406 W latach 2003 2008 spadek o 53.550 osób tj. 40,8% 83 819 77 716 82 141 83 217 86 708 86 160 60000 1 styczeń 1999 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 koniec maja koniec grudnia 2013

Województwa Liczba bezrobotnych w kraju Liczba bezrobotnych (w tys.) 2.176,3 1 Mazowieckie 287,5 2 Śląskie 214,5 3 Małopolskie 165,9 4 Dolnośląskie 159,1 5 Łódzkie 156,2 6 Wielkopolskie 151,2 7 Kujawsko Pomorskie 150,6 8 Podkarpackie 150,4 9 Lubelskie 132,7 10 Pomorskie 118,0 11 Warmińsko Mazurskie 111,6 12 Zachodniopomorskie 109,6 13 Świętokrzyskie 86,2 14 Podlaskie 69,7 15 Lubuskie 60,2 16 Opolskie 53,0 LICZBA BEZROBOTNYCH ORAZ STOPA BEZROBOCIA NA KONIEC MAJA 2013 ROKU WG WOJEWÓDZTW POLSKA - 13,5% Stopa bezrobocia to: wyrażony w procentach udział liczby bezrobotnych do liczby ludności aktywnej zawodowo

Powiaty Liczba bezrobotnych w województwie Liczba bezrobotnych maj 2013 r. 86.160 1 kielecki 14.358 2 m. Kielce 11.873 3 ostrowiecki 8.928 4 skarżyski 7.495 5 starachowicki 7.283 6 konecki 7.259 7 jędrzejowski 5.346 8 opatowski 5.288 9 sandomierski 4.658 10 staszowski 3.767 11 buski 3.004 12 włoszczowski 2.997 13 kazimierski 2.072 14 pińczowski 1.832 LICZBA BEZROBOTNYCH W MAJU 2013 ROKU ORAZ STOPA BEZROBOCIA NA KONIEC MAJA 2013 ROKU WEDŁUG POWIATÓW KRAJ - 13,5% WOJEWÓDZTWO - 15,7 % (stopa o 2,2 p.p. wyższa niż w kraju)

CHARAKTERYSTYCZNE CECHY BEZROBOCIA W MAJU 2013 ROKU WYSOKI UDZIAŁ BEZROBOTNYCH POWRACAJĄCYCH DO REJESTRÓW PO RAZ KOLEJNY województwo 82,8% - kraj 79,6% WYSOKI POZIOM BEZROBOCIA NA TERENACH WIEJSKICH województwo 55,3% - kraj 43,0% WYSOKI UDZIAŁ OSÓB DŁUGOTRWALE BEZROBOTNYCH województwo 52,5% - kraj 50,5% BEZROBOTNI BEZ ZAWODU województwo 24,0% - kraj 19,2% (grudzień 2012 r.) ZNACZNY UDZIAŁ WŚRÓD BEZROBOTNYCH LUDZI MŁODYCH W WIEKU 18-24 LATA województwo 19,6% - kraj 19,1% (marzec 2013 r.)

CHARAKTERYSTYCZNE CECHY BEZROBOCIA W MAJU 2013 ROKU NIŻSZY POZIOM BEZROBOCIA WŚRÓD KOBIET województwo 47,2% - kraj 50,0% NIŻSZY UDZIAŁ WŚRÓD BEZROBOTNYCH OSÓB POWYŻEJ 50 ROKU ŻYCIA województwo 21,6% - kraj 23,1% NISKI POZIOM WYKSZTAŁCENIA OSÓB BEZROBOTNYCH (wykształcenie zasadnicze zawodowe bądź gimnazjalne) województwo 50,1% - kraj 56,1% (marzec 2013 r.) BEZ KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH województwo 25,0% - kraj 29,8%

Struktura bezrobotnych według wykształcenia stan na 31.03.2013 roku gimnazjalne i poniżej 21,3% (w kraju - 27,6%) wyższe 14,2% (w kraju - 11,5%) zasadnicze zawodowe 28,8% (w kraju - 28,5%) Łącznie: wykształcenie zasadnicze zawodowe oraz gimnazjalne i niższe - 46.125 osób tj. 50,1% ogółu (w kraju - 56,1%) średnie ogólnokształcące 10,6% (w kraju - 10,6%) policealne i średnie zawodowe 25,1% (w kraju - 21,8%)

Zmiany w strukturze bezrobotnych według wykształcenia od 2002 roku do 2013 roku gimnazjalne i poniżej zasadnicze zawodowe średnie ogólnokształcące policealne i średnie zawodowe wyższe 2002 26,2% 37,0% 6,8% 24,3% 5,7% 2003 26,2% 36,9% 7,0% 23,7% 6,2% 2004 25,3% 35,0% 7,7% 24,7% 7,3% 2005 25,6% 33,3% 8,6% 24,7% 7,8% 2006 25,9% 31,9% 9,3% 24,7% 8,2% 2007 26,2% 30,8% 10,0% 24,2% 8,8% 2008 24,6% 29,3% 11,1% 24,6% 10,4% 2009 22,8% 29,5% 11,3% 24,7% 11,7% 2010 21,8% 28,8% 11,2% 24,9% 13,3% 2011 21,1% 28,2% 11,2% 25,2% 14,3% 2012 21,0% 28,4% 10,8% 25,3% 14,5% marzec 2013 21,3% 28,8% 10,6% 25,1% 14,2% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% gimnazjalne i poniżej zasadnicze zaw odow e średnie ogólnokształcące policealne i średnie zaw odow e w yższe 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 marzec 2013

Struktura bezrobotnych według wieku stan na 31.03.2013 roku 25-34 lata 31,4% 35-44 lata (w kraju - 29,9%) 19,8% (w kraju - 19,9%) 18-24 lata 19,6% (w kraju - 19,1%) 60-64 lata 2,5% (w kraju - 2,9%) 55-59 lat 8,9% (w kraju - 9,7%) 45-54 lata 17,8% (w kraju - 18,5%) Łącznie w wieku 18-34 lata - 46.924 osoby tj. 51,0% ogółu (w kraju - 49,0%)

Zmiany w strukturze bezrobotnych według wieku od 2002 roku do 2013 roku 18-24 25-34 35-44 45-54 55 i powyżej 2002 28,2% 28,9% 22,2% 18,4% 2,3% 2003 26,7% 29,2% 21,7% 19,5% 2,9% 2004 25,4% 30,0% 20,5% 20,6% 3,5% 2005 23,9% 30,0% 19,9% 21,8% 4,4% 2006 21,7% 29,7% 19,7% 23,0% 5,9% 2007 19,7% 29,5% 19,5% 23,9% 7,4% 2008 20,9% 29,6% 18,8% 22,6% 8,1% 2009 21,9% 30,6% 18,5% 20,7% 8,3% 2010 22,3% 31,2% 18,1% 19,1% 9,3% 2011 21,9% 31,1% 18,7% 18,2% 10,1% 2012 20,8% 30,9% 19,6% 17,7% 11,0% marzec 2013 19,6% 31,4% 19,8% 17,8% 11,4% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 18-24 25-34 35-44 45-54 55 i powyżej 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 marzec 2013

Struktura bezrobotnych do 25 roku życia według wykształcenia stan na 31.03.2013 roku gimnazjalne i poniżej 15,7% (w kraju - 24,3%) wyższe 8,1% (w kraju - 7,3%) zasadnicze zawodowe 20,2% (w kraju - 21,9%) Łącznie: wykształcenie zasadnicze zawodowe oraz gimnazjalne i niższe - 6.471 osób tj. 35,9% ogółu (w kraju - 46,2%) średnie ogólnokształcące 21,9% (w kraju - 21,5%) policealne i średnie zawodowe 34,1% (w kraju - 25,0%)

Bezrobotni do 25 roku życia według powiatów na koniec maja 2013 roku Lp. Powiaty osoby udział % 1 kazimierski 683 33,0 2 pińczowski 496 27,1 3 opatowski 1 362 25,8 4 staszowski 931 24,7 5 buski 740 24,6 6 włoszczowski 733 24,5 7 sandomierski 1 109 23,8 8 jędrzejowski 1 215 22,7 9 kielecki 3 111 21,7 Województwo 16 834 19,5 Kraj 403 002 18,5 10 konecki 1 299 17,9 11 starachowicki 1 269 17,4 12 ostrowiecki 1 543 17,3 13 skarżyski 1 039 13,9 14 m. Kielce 1 304 11,0

Bezrobotni do 25 roku życia według województw na koniec maja 2013 roku Lp. Województwa osoby udział % 1 Małopolskie 37 541 22,6 2 Lubelskie 28 102 21,2 3 Podkarpackie 31 556 21,0 4 Wielkopolskie 31 641 20,9 5 Podlaskie 13 964 20,0 6 Kujawsko - Pomorskie 29 400 19,5 7 Świętokrzyskie 16 834 19,5 8 Warmińsko - Mazurskie 21 367 19,1 9 Pomorskie 22 438 19,0 KRAJ 403 002 18,5 10 Opolskie 9 457 17,8 11 Mazowieckie 49 345 17,2 12 Lubuskie 10 079 16,8 13 Łódzkie 25 754 16,5 14 Śląskie 34 319 16,0 15 Zachodniopomorskie 17 238 15,7 16 Dolnośląskie 23 967 15,1

Stopa bezrobocia w wieku 15-24 lata w I kwartale 2013 roku według BAEL Lp. Województwa Stopa bezrobocia (w %) 1 Wielkopolskie 20,6 2 Mazowieckie 21,0 UE 27 23,5 3 Opolskie 23,7 4 Warmińsko-Mazurskie 26,7 5 Podlaskie 26,8 6 Śląskie 27,9 7 Lubuskie 28,6 POLSKA 29,2 8 Kujawsko-Pomorskie 29,6 9 Pomorskie 30,5 10 Dolnośląskie 32,3 11 Łódzkie 32,7 12 Małopolskie 34,0 13 Lubelskie 34,1 14 Zachodniopomorskie 35,1 15 Świętokrzyskie 38,9 16 Podkarpackie 42,2

Stopa bezrobocia wśród młodych (do 25 roku życia) w krajach Unii Europejskiej Kraje UE 27-23,5% Polska - 27,6% BAEL - Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności zgodne z metodologią Międzynarodowej Organizacji Pracy, opierające się na innej niż w statystykach urzędów pracy definicji bezrobotnego. Osoba bezrobotna wg BAEL spełnia łącznie kryteria: jest w wieku 15-74 lata, nie pracowała w okresie tygodnia objętego badaniem, aktywnie poszukuje pracy, jest gotowa do podjęcia pracy w ciągu dwóch tygodni po przeprowadzeniu badania. Źródło: EUROSTAT Dane: kwiecień 2013

Hiszpania Grecja Portugalia Cypr Słowacja Irlandia Litwa Łotwa Bułgaria Włochy Francja UE 27 Polska Węgry Słowenia Estonia Belgia Szwecja Finlandia Wielka Brytania Rumunia Czechy Dania Holandia Malta Luxemburg Niemcy Austria Zharmonizowana stopa bezrobocia w krajach Unii Europejskiej w kwietniu 2013 r. 8,7 8,4 8,4 8,2 7,7 7,3 7,2 7,0 6,5 6,4 5,6 5,4 4,9 14,5 13,5 12,5 12,4 12,3 12,0 11,0 11,0 10,8 10,6 10,2 15,6 17,8 Polska przed wstąpieniem do UE miała najwyższą stopę bezrobocia: kwiecień 2004 roku - 18,9% (UE 25-9,1%) 26,8 26,8 Dane Eurostatu z czerwca 2013 r. 0,0 3,0 6,0 9,0 12,0 15,0 18,0 21,0 24,0 27,0 %

Wolne miejsca pracy i aktywizacji zawodowej Do urzędów pracy zgłaszana jest tylko część zapotrzebowania na pracowników. Pracodawcy najczęściej do urzędów pracy kierują informacje o wakatach (30 20% ofert występujących na rynku), które wiążą się z funkcjonowaniem wtórnego rynku pracy, na którym występują zawody nie wymagające wysokich specjalistycznych umiejętności i kwalifikacji natomiast oferty z pierwotnego rynku pracy są realizowane przez nich samych (80 70% miejsc pracy) albo zlecane są wyspecjalizowanym agencjom zatrudnienia. Analizując zapotrzebowanie rynku pracy w odniesieniu do wykształcenia obserwuje się zwyżkową tendencję ofert pracy dla osób z wykształceniem zawodowym oraz malejąca liczbę ofert dla osób z wykształceniem średnim i wyższym.

STRUKTURA WOLNYCH MIEJSC PRACY WEDŁUG ZAWODÓW W OKRESIE 5 MIESIĘCY 2013 ROKU Ogółem - 14.481 wolnych miejsc pracy Pracownicy usług i sprzedawcy 4.582-31,6% 1 miejsce (w kraju - 27,7%) Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 150-1,0% 8 miejsce (w kraju - 0,8%) Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 1.995-13,8% 3 miejsce (w kraju - 19,2%) Pracownicy biurowi 2.837-19,6% 2 miejsce (w kraju - 12,5%) Dane dla kraju za 2012 rok Technicy i średni personel 1.953-13,5% 4 miejsce (w kraju - 9,7%) Specjaliści 1.090-7,5% 6 miejsce (w kraju - 6,8%) Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy 52-0,4% 9 miejsce (w kraju - 0,8%) Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 638-4,4% 7 miejsce (w kraju - 7,2%) Pracownicy przy pracach prostych 1.184-8,2% 5 miejsce (w kraju - 14,2%)

W okresie 5 miesięcy 2013 roku najwięcej wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej zgłoszono dla: pracowników usług i sprzedawców - 4.582 oferty (31,6%), w tym dla gospodarzy obiektów - 1.892 oferty, pracowników sprzedaży w sklepach - 1.267, kucharzy - 310, inni pracownicy sprzedaży i pokrewni - 255; pracowników biurowych - 2.837 ofert (19,6%), w tym dla pracowników obsługi biurowej - 1.832 oferty, pracowników do spraw ewidencji materiałowej i transportu - 329, sekretarek - 173, pracowników do spraw informowania klientów - 171 oraz pracowników do spraw finansowo - statystycznych - 166;

techników i średniego personelu - 1.953 oferty (13,5%), w tym dla pracowników administracyjnych i sekretarzy wyspecjalizowanych - 462 oferty, agentów i pośredników handlowych - 318, średni personel z dziedziny prawa, spraw społecznych i religii - 214; robotników przemysłowych i rzemieślników - 1.995 ofert (13,8%), w tym dla: robotników budowlanych robót stanu surowego, robotników budowlanych robót wykończeniowych, malarzy - 698 ofert, robotników w przetwórstwie spożywczym i pokrewnych - 355, mechaników maszyn i urządzeń - 223, formierzy odlewniczych, spawaczy, blacharzy, monterów konstrukcji metalowych - 193;

pracowników przy pracach prostych - 1.184 oferty (8,2%), w tym dla: pomocy i sprzątaczek domowych, biurowych, hotelowych - 256 ofert, robotników pomocniczych w górnictwie i budownictwie - 251, pozostałych pracowników przy pracach prostych - 239, pracowników pomocniczych przygotowujących posiłki - 201, robotników przy pracach prostych w przemyśle - 123; operatorów i monterów maszyn i urządzeń - 638 ofert (4,4%), w tym dla: kierowców ciężarówek i autobusów - 166 ofert, kierowców samochodów osobowych, dostawczych i motocykli - 83, operatorów pojazdów wolnobieżnych i pokrewnych - 69 oraz operatorzy innych maszyn i urządzeń przetwórczych - 66; rolników, ogrodników, leśników i rybaków - 150 ofert (1,0%), w tym dla rolników produkcji roślinnej - 125 ofert oraz dla robotników leśnych - 21;

specjalistów - 1.090 ofert (7,5%), w tym dla: nauczycieli szkół podstawowych i specjalistów do spraw wychowania małego dziecka oraz innych specjalistów nauczania i wychowania - 233 oferty, specjalistów do spraw sprzedaży, marketingu i public relations - 124, inżynierów (z wyjątkiem elektrotechnologii) - 103; przedstawicieli władz publicznych, wyższych urzędników i kierowników - 52 oferty (0,4%), w tym dla kierowników w górnictwie, przemyśle, budownictwie i dystrybucji oraz kierowników do spraw sprzedaży, marketingu i rozwoju - po 14 ofert.

WOLNE MIEJSCA PRACY WEDŁUG SEKTORÓW W WOJEWÓDZTWIE I KRAJU Wolne miejsca pracy Sektor publiczny Sektor prywatny Województwo Kraj 5 miesięcy 5 miesięcy 2012 % 2013 % 2012 % 2013 % 4.240 36,1 5.331 36,8 90.267 26,1 109.490 27,6 7.496 63,9 9.150 63,2 255.396 73,9 287.736 72,4 Ogółem 11.736 *14.481 345.663 397.226 *73,9% - 10.701 wolnych miejsc pracy to miejsca pracy subsydiowanej finansowane ze środków FP, EFS i PFRON Udział ofert z sektora prywatnego pozostaje niższy o 9,2 p.p. w porównaniu do kraju.

Oferty pracy według województw Województwa Oferty pracy (w tys.) zgłoszone w okresie 5 miesięcy: 2012 r. 2013 r. 1 Śląskie 42,8 45,1 2 Mazowieckie 37,6 44,0 3 Dolnośląskie 27,2 31,3 4 Wielkopolskie 26,8 29,6 5 Kujawsko - Pomorskie 22,8 28,8 6 Małopolskie 27,4 27,4 7 Podkarpackie 20,2 26,3 8 Łódzkie 19,9 24,1 9 Pomorskie 23,1 24,0 10 Zachodniopomorskie 17,5 22,7 11 Warmińsko - Mazurskie 17,8 21,3 12 Lubelskie 16,0 19,2 13 Świętokrzyskie 11,7 14,5 14 Lubuskie 13,4 14,3 15 Opolskie 12,9 13,8 16 Podlaskie 8,7 11,0 KRAJ 345,7 397,2

Odsetek pracodawców oferujących pracę młodym osobom 3% 11% Praca dla młodych (do 30 roku życia włącznie) Praca również dla młodych Praca nie dla młodych 86% Źródło: Projekt PARP i UJ Bilans Kapitału Ludzkiego -Badanie Pracodawców 2012

Praca oferowana młodym Tylko dla młodych 27 20 18 16 7 7 5 Z maks. rocznym doświadczeniem 13 12 40 8 15 9 3 Ogół 14 16 29 16 13 8 4 pracownicy usług i sprzedawcy - 27% specjaliści - 20% robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy - 18% technicy i inny średni personel - 16% operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń - 7% pracownicy przy pracach prostych - 7% pracownicy biurowi - 5% Do młodych adresowane jest 8% ogółu stanowisk oferowanych przez pracodawców. Źródło: Projekt PARP i UJ Bilans Kapitału Ludzkiego -Badanie Pracodawców 2012

robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 503 (34,4%) 390 (31,6%) pracownicy usług i sprzedawcy 108 (8,7%) 267 (18,3%) operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 261 (17,8%) 432 (35,0%) pracownicy przy pracach prostych 162 (11,1%) 128 (10,4%) technicy i inny średni personel 53 (4,3%) 146 (10,0%) specjaliści 62 (4,2%) 60 (4,9%) pracownicy biurowi 61 (4,2%) 52 (4,2%) rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy Źródło: Badanie własne WUP 1 (0,1%) 12 (1,0%) 2011 2012

Stanowiska, na które pracodawcy z regionu świętokrzyskiego zgłaszali największe zapotrzebowanie w 2012 roku ochroniarz przedstawiciel handlowy robotnik budowlany (w tym spawacz pracownik produkcji kierowca (wszystkich kategorii) sprzedawca zbrojarz magazynier ślusarz i ślusarz-spawacz szwaczka, krawcowa, krojczy kucharz, kelner, barman pielegniarka, opiekun, zabiegowy monter frezer i tokarz (w tym oper. CNC) stolarz 56 49 40 36 33 31 31 26 25 25 22 84 89 98 127 145 Źródło: Badanie własne WUP

Popyt na pracę w krajach Unii Europejskiej/ Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii Wybrane rekrutacje prowadzone dla pracodawców z zagranicy w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Kielcach w ramach EURES wg zawodów specjaliści z wykształceniem technicznym: technik elektryk, elektromonter, operator maszyn, monter instalacji, mechanik pojazdów/maszyn pracownicy branży maszynowej: spawacz, tokarz/frezer/operator CNC pracownicy hoteli i obsługi gastronomicznej: kucharz, kelner, pokojówka, animator czasu wolnego kierowcy: kierowca samochodu ciężarowego, kierowca autobusu pracownicy przetwórstwa mięsnego: rzeźnik, wykrawacz personel medyczny: opiekun osób starszych, fizjoterapeuta, pielęgniarka, technik stomatolog pracownicy do spraw finansowych i handlowych: księgowi, agenci ds. sprzedaży, przedstawiciele handlowi wykwalifikowani inżynierowie: inżynier telekomunikacji, inżynier elektryk, informatyk/programista pracownicy niewykwalifikowani do prac sezonowych/prostych: w rolnictwie, sadownictwie, leśnictwie, produkcji zwierzęcej Oferty pracy kierowane są do osób posługujących się głównie językiem angielskim lub niemieckim minimum w stopniu podstawowym i posiadających jednocześnie odpowiednie kwalifikacje zawodowe, certyfikaty z danej specjalności-poparte udokumentowanym stażem pracy.

Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy Zachodzące zmiany na rynku pracy stawiają przed szkolnictwem zawodowym wymagania znacznie większego dostosowania kształcenia młodzieży do potrzeb zgłaszanych przez pracodawców, jeśli absolwenci tych szkół mają uzyskać zatrudnienie, a nie rejestrować się w powiatowych urzędach pracy jako osoby bezrobotne. Część pracodawców (szczególnie MŚP) oczekuje, aby szkolnictwo zawodowe dostarczało im pracowników w pełni przygotowanych do konkretnych stanowisk pracy, posiadających określone kwalifikacje, umiejętności i kompetencje zawodowe. Pracodawców interesują efekty nauczania i uczenia się, tj. co faktycznie absolwent szkoły, uczelni potrafi.

Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy W niektórych grupach zawodów występują obecnie u nas nadwyżki podaży w stosunku do zapotrzebowania a nawet w rezultacie przejściowe bezrobocie. Zapotrzebowanie przyszłe nie musi się bowiem pokrywać z zapotrzebowaniem obecnym, przykładem jest budownictwo. Nie wolno dopuścić do przedwczesnego likwidowania szkół kształcących w zawodach, na które obecnie przejściowo zmniejsza się zapotrzebowanie w związku z procesami restrukturyzacji czy kryzysu gospodarczego, ale które mają szanse na wzrost popytu w przyszłości, jak np. budownictwo mieszkaniowe, transport, motoryzacja, branża odzieżowa.

CHWIEJNE, WZNOSZĄCE SIĘ CZY GASNĄCE? Grupy zawodów wg zmian liczby uczniów w ostatnich 3 latach 1. Zawody wznoszące się : Technik: przeróbki kopalin stałych, górnictwa odkrywkowego, górnictwa podziemnego, pszczelarz, organizacji reklamy, cyfrowych procesów graficznych, gazownictwa, eksploatacji portów i terminali, rachunkowości, turystyki wiejskiej, monter izolacji przemysłowych, górnik eksploatacji podziemnej, mechanik maszyn i urządzeń drogowych, florysta, opiekun medyczny i dziecięcy, higienistka stomatologiczna. 2. Zawody stabilne : Technik: geolog, górnictwa otworowego, elektroradiolog, BHP, księgarstwa, robót wykończeniowych w budownictwie, terapeuta zajęciowy, opiekun w domu pomocy społecznej, opiekunka środowiskowa, fotograf, kaletnik dietetyk. 3. Zawody chwiejne : Technik transportu drogowego, opiekun osoby starszej, renowator zabytków architektury, pracownik pomocniczy obsługi hotelowej. 4. Zawody gasnące : Animator kultury, technik usług pocztowych i telekomunikacyjnych (kształcenie wygasło w 2012 r.), ogrodnik, rolnik, introligator, krawiec, obuwnik. Źródło: Badanie Pracodawców 2012 Bilans Kapitału Ludzkiego

Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy Szczególnego podejścia wymagają: zawody robotnicze (poza budownictwem), obok zawodów nadwyżkowych, bardzo często i bardzo blisko występują również zawody deficytowe. Samorządy powiatów powinny przy podejmowaniu działań zmierzających do likwidacji szkół zawodowych o wąskich profilach kształcenia zachować dużą ostrożność, aby nie dopuścić do przedwczesnej likwidacji niektórych szkół szkolących w zawodach robotniczych. Będzie zmniejszać się zapotrzebowanie na zawody tradycyjne, które wykazują stagnację lub spadek zapotrzebowania np. w górnictwie węglowym, hutnictwie, transporcie kolejowym, motoryzacji, w przemyśle stoczniowym, w rolnictwie. Należy pamiętać, że restrukturyzacje w gospodarce pociągać za sobą będą zawsze restrukturyzacje zatrudnienia i redukcje etatów.

Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy Będzie zwiększać się zapotrzebowanie w kategorii zawodów nowoczesnych związanych z funkcjonowaniem nowoczesnej gospodarki rynkowej bądź obsługą nowoczesnych technologii, charakteryzujących się z reguły najwyższą dynamiką zatrudnienia, zarówno w krajach UE, jak i u nas: najwięcej potencjalnych nowych miejsc pracy może powstawać w zawodach związanych z prowadzeniem i obsługą firm oraz biznesu, będzie wzrastać zapotrzebowanie na personel obsługi technicznej komputerów i informatyków, domowej służby zdrowia, pracowników opieki społecznej (pielęgniarki i fizykoterapeuci), personel obsługi gospodarczej budynków, pracowników ochrony. coraz bardziej popularne będą takie zawody, jak: grafik komputerowy i administrator baz danych.

Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy Rozwój cywilizacji informacyjnej będzie powodował zastępowanie starych zawodów, wymagających dużego udziału pracy fizycznej i źle wyposażonych w narzędzia technik informacyjnych zawodami nowymi, wymagającymi dużego udziału informacji i wiedzy oraz wykorzystującymi w coraz większym stopniu narzędzia technik informacyjnych.

Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy Powodzenie na rynku pracy zależeć będzie od dodatkowych kwalifikacji pracowników np. języki obce, kompetencje informatyczne, przedsiębiorczość. Zwiększy się zapotrzebowanie na pracowników posiadających wykształcenie techniczne. Kluczowe znaczenie mieć będzie zapewnienie podaży pracowników o zawodach i specjalnościach, na które popyt kreują bezpośrednie inwestycje zagraniczne i firmy na polskim rynku. Rozwój wymagań kwalifikacyjnych i kompetencyjnych na rynku pracy spowoduje wzrost zapotrzebowania na pracowników elastycznych, mobilnych, łatwo poddających się szkoleniu, z umiejętnościami, które nie zestarzeją się wraz ze zmianami technologicznymi.

Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy Nowe specjalności i zawody będą powstawać zwłaszcza w obszarach: - informatyki - usług osobistych - usług biznesowych - opieki zdrowotnej i pracy socjalnej - ochrony środowiska - szeroko rozumianego przemysłu rozrywkowego, kultury masowej, zagospodarowania czasu wolnego i wypoczynku. Planując zapewnienie zawodów dla potrzeb polskiego rynku pracy (lokalnego, regionalnego i krajowego) w programach kształcenia należy uwzględniać możliwości szans związanych z międzynarodową koniunkturą na niektóre zawody, np. zawody budowlane, personel służby zdrowia, informatycy. Istniejący niezaspokojony popyt zewnętrzny (zasoby siły roboczej w krajach UE ulegać będą coraz większemu zmniejszeniu) może zwiększać atrakcyjność podejmowania pracy poza granicami kraju przez absolwentów naszych szkół i pracowników.

Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy Dziś potrzebny jest zawód szerokoprofilowy czyli taki zawód, który stwarza podstawę do wielokierunkowej specjalizacji w toku pracy zawodowej i umożliwiający przekwalifikowanie się w obrębie tego zawodu oraz zdobywanie specjalizacji dodatkowych. Pracodawcy coraz powszechniej żądają, aby w nauczaniu kształtować określone kompetencje, tzn. aby zdobywający je młody człowiek lub dorosły w procesie przekwalifikowania, mógł bezpośrednio po ich osiągnięciu wykonywać zadania zawodowe zgodnie ze standardami wymaganymi na danym stanowisku pracy, np. z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa, norm czasowych, kryteriów jakości itp. Rosnąć będzie też zapotrzebowanie na pracowników w różnych zawodach, którzy wraz z ukończeniem nauki posiadać będą także niezbędne minimum praktyki zawodowej dla przejmowania obowiązków w firmie szczególnie MŚP.

Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy Są podstawy do twierdzenia, że w przyszłości pojawią się nowe zawody, których dzisiaj nie jesteśmy w stanie przewidzieć. W literaturze ocenia się, że w ciągu 20 lat powstanie co najmniej 10-20% nowych zawodów uprzednio nie zidentyfikowanych. Sukcesami zawodowymi w przyszłości będą cieszyć się ci pracownicy, którzy zmienią swoje nastawienie z mieć etat na mieć pracę do wykonania. Dzisiejsi absolwenci szkół w ciągu swojego życia zawodowego będą prawdopodobnie zmuszeni zmieniać swój zawód co najmniej trzy razy. Będą zmieniać zawód a nie pracę, którą zmieniać będą jeszcze częściej. Według prognoz niektórych niezależnych instytutów badawczych, nawet 12 razy.

Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy Osoby młode rozpoczynające karierę zawodową, by móc dobrze radzić sobie na rynku pracy, powinny: znać języki obce (globalizacja, umiędzynarodowienie), posługiwać się sprawnie komputerem (rozwój technologii informacyjnych), być mobilne i elastyczne (nastawione na zmianę miejsca pracy i zawodu), śledzić rynek pracy i dokształcać się, być przygotowane na okresy bezrobocia, które mogą nastąpić w ich życiu, rozwijać umiejętności pracy z ludźmi i organizatorskie, umieć liczyć! (w sensie dosłownym, ale i przenośnie) - głównie na siebie, ponieważ państwa wycofują się coraz bardziej z roli opiekuna.

Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy Mówiąc o zawodach przyszłości należy myśleć o możliwie szerokich grupach zawodów obejmujących całe zbiory umiejętności, które mogą pomóc pracownikowi, gdy np. zatrudniająca go firma zmieni profil produkcji lub usług oraz gdy w innej firmie pracownik stwierdzi dla siebie perspektywy rozwoju. Połączenie odpowiedniego wykształcenia, doświadczenia (praktyki), szczegółowych umiejętności zawodowych, kompetencji ogólnych i cech osobowościowych spełni dopiero oczekiwania pracodawców. Problem prognozowania i rozwoju zawodów odpowiednio do wymogów rynku pracy oraz skutecznych czyli elastycznych programów kształcenia zawodowego w szkołach zawodowych pozostaje otwarty. Szkolnictwo zawodowe było, jest i będzie potrzebne dla rozwoju gospodarki i życia społecznego.

Projekty badawcze zrealizowane przez Wojewódzki Urząd Pracy ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki: Monitoring osób pozostających bez zatrudnienia na świętokrzyskim rynku pracy Bez pracy ; Podniesienie efektywności wsparcia dla bezrobotnych długotrwale poprzez zapewnienie instytucjom rynku pracy dostępu do informacji; Bliżej rynku pracy; Wiedzieć więcej = działać skuteczniej. Ostrowiecki rynek pracy okiem przedsiębiorczości; Mapa lokalnego rynku pracy; Kielecki rynek pracy pod lupą; Od diagnozy do prognozy potrzeby gospodarki, a jakość kapitału ludzkiego w województwie świętokrzyskim; Skuteczna aktywizacja.

Publikacje Wojewódzkiego Urzędu Pracy Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie świętokrzyskim Badanie zapotrzebowania na zawody i kwalifikacje w województwie świętokrzyskim Analiza i ocena sytuacji na rynku pracy w województwie świętokrzyskim Młodzież na rynku pracy w województwie świętokrzyskim Aktywny na rynku pracy Poradnik dla poszukujących pracy Wyznaczaj, planuj, działaj - o skutecznym osiąganiu celów zawodowych Ulotki tematyczne dla osób poszukujących pracy Kształcenie ustawiczne i jego rola w rozwoju zawodowym człowieka Publikacje i projekty badawcze Wojewódzkiego Urzędu Pracy umożliwiają instytucjom rynku pracy, uczelniom wyższym, szkołom, organizacjom pozarządowym oraz innym podmiotom zajmującym się problematyką rynku pracy właściwe przygotowanie oferty edukacyjnej dostosowanej do potrzeb regionalnego i lokalnych rynków pracy.

Oferta Wojewódzkiego Urzędu Pracy dla szkół ponadgimnazjalnych Prowadzimy zajęcia warsztatowe dla młodzieży szkolnej dotyczące wyboru zawodu zgodnego z predyspozycjami i zainteresowaniami. Dla uczniów ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych organizujemy zajęcia m.in. z zakresu metod poszukiwania pracy, redagowania dokumentów aplikacyjnych, przygotowania się do rozmowy kwalifikacyjnej z pracodawcą oraz autoprezentacji w pierwszej pracy. Z myślą o młodych - w ramach współpracy ze szkołami ponadgimnazjalnymi organizujemy także spotkania informacyjne, dyskusje panelowe, debaty oksfordzkie i inne przedsięwzięcia mające na celu propagowanie wiedzy o rynku pracy i zawodach oraz promowanie idei świadomego planowania własnej drogi zawodowej.

Oferta Wojewódzkiego Urzędu Pracy dla szkół ponadgimnazjalnych Indywidualne konsultacje z doradcą zawodowym lub psychologiem to nasza propozycja dla osób, które pragną dowiedzieć się więcej o sobie, potrzebują wsparcia w zakresie wyboru szkoły, kierunku studiów czy zawodu, chcą skonsultować plany na przyszłość lub myślą o założeniu własnej firmy. Podczas rozmowy indywidualnej z naszym doradcą zawodowym młody człowiek może określić osobiste preferencje i predyspozycje zawodowe, odkryć talenty, możliwości i cechy osobowości oraz opracować indywidualny plan działania uwzględniający kierunek dalszego kształcenia i wybór zawodu. Osobom pełnoletnim doradca zawodowy - psycholog może zaproponować wykonanie testów. Młodym stawiającym pierwsze kroki na rynku pracy pomagamy w zredagowaniu życiorysu zawodowego i listu motywacyjnego. Korzystając z pomocy doradcy zawodowego młoda osoba uczy się, jak stworzyć poprawne, profesjonalne i interesujące dla pracodawcy dokumenty aplikacyjne.

Wojewódzki Urząd Pracy Wydział Badań i Analiz Rynku Pracy tel. (41) 36-41-612 Wydział Polityki Rynku Pracy tel. (41) 36-41-621 / 620 Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej tel. (41) 36-41-638 Wydział Obsługi Rynku Pracy tel. (41) 36-41-609

Dziękuję za uwagę Andrzej Lato Dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Kielcach Wykorzystanie materiału w całości lub w części dozwolone wyłącznie z podaniem źródła.

WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W KIELCACH adres: ul. Witosa 86, 25-561 Kielce, tel. (41) 36-41-600, fax. (41) 36-41-666 e-mail: wup@wup.kielce.pl www: http://www.wup.kielce.pl