Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych przedstawia dziewięćdziesiąty dziewiąty kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce (II kwartał 2018 r.) oraz prognozy na lata 2018-2019 Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 3/2018 (99) Raporty o stanie koniunktury gospodarczej Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych stanowią kontynuację projektu prognostycznego prowadzonego w Instytucie Badań nad Gospodarką Rynkową od 1994 roku. W 2017 roku zespół prognoz makroekonomicznych wydzielił się ze struktur IBnGR, tworząc nowy ośrodek analityczny Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych (IPAG). Prezentowany raport jest szóstą publikacją z tego cyklu, sygnowaną marką Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych. Sytuacja w II kwartale 2018 r. Trwa ożywienie gospodarcze Według szacunków Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych (IPAG), w drugim kwartale 2018 roku tempo wzrostu produktu krajowego brutto w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego wyniosło 4,9 proc., czyli nieco mniej niż w pierwszych trzech miesiącach roku. Pomimo nieznacznego obniżenia dynamiki wzrostu gospodarczego, podkreślić należy, że w dalszym ciągu utrzymuje się korzystna koniunktura makroekonomiczna. Tempo wzrostu PKB bliskie pięciu procentom utrzymuje się już czwarty kwartał z rzędu, co jest sytuacją nienotowaną od 2011 roku. Uwzględniając czynniki sezonowe, tempo wzrostu PKB w okresie od kwietnia do czerwca wyniosło 1,2 proc. w stosunku do poprzedniego kwartału. Popyt krajowy głównym czynnikiem wzrostu Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego w drugim kwartale w dalszym ciągu pozostawał popyt krajowy, a popyt zagraniczny dynamikę wzrostu jeszcze nieco podwyższał. Tempo wzrostu popytu krajowego w drugim kwartale IPAG szacuje na 4,5 proc. Oznacza to spowolnienie w porównaniu z pierwszym kwartałem, w którym popyt krajowy wzrastał w tempie 6,8 proc. Przyspieszenie tempa wzrostu inwestycji Spośród składników popytu krajowego, najwyższą dynamiką w drugim kwartale odznaczały się nakłady brutto na środki trwałe, czyli wydatki inwestycyjne. W okresie od kwietnia do czerwca wzrosły one o 10,5 proc. Jest to wynik lepszy niż w pierwszym kwartale, w którym inwestycje wzrosły o 8,1 proc. Biorąc jednak pod uwagę niską stopę nakładów inwestycyjnych w gospodarce, trudno dynamikę w tej wysokości uznać za wynik zadowalający. O przyspieszeniu inwestycji decydowało przede wszystkim uruchamianie kolejnych inwestycji finansowanych z budżetu Unii Europejskiej, a więc były to w głównej mierze inwestycje publiczne rządowe i samorządowe. Na stosunkowo niskim poziomie pozostaje od dłuższego czasu dynamika inwestycji w sektorze przedsiębiorstw, wstrzymywana głównie problemami przedsiębiorstw z pozyskiwaniem nowych pracowników. Słabszy wzrost konsumpcji W tempie nieco niższym niż w pierwszych trzech miesiącach roku wzrastało spożycie ogółem, podobnie jak jego największa składowa spożycie indywidualne, czyli konsumpcja. Tempo wzrostu tych agregatów w drugim kwartale Instytut szacuje odpowiednio na 3,7 oraz 4,1 proc. Wysokie tempo wzrostu w budownictwie W ujęciu sektorowym najszybciej rozwijającą się częścią gospodarki było w drugim kwartale budownictwo, w którym przyspieszenie wynika ze wspomnianej realizacji projektów infrastrukturalnych oraz bardzo korzystnej koniunktury w budownictwie mieszkaniowym. Tempo wzrostu wartości dodanej w budownictwie w drugim kwartale Instytut szacuje na 19,8 proc., podczas gdy produkcja sprzedana budownictwa (w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej dziewięciu osób) wzrosła o 22,5 proc. Wolniej niż w budownictwie wzrastała wartość dodana w przemyśle. W opinii IPAG, tempo jej wzrostu wyniosło 6,3 proc., a produkcji sprzedanej przemysłu 7,0 proc. Oznacza to przyspieszenie w tym sektorze w porównaniu z sytuacją
z pierwszego kwartału. Nieco wolniejsze tempo odnotowano w usługach rynkowych, w których wartość dodana zwiększyła się w drugim kwartale o 4,1 proc. Poprawa salda handlowego Tempo wzrostu eksportu (w ujęciu rachunków narodowych) było w drugim kwartale wyższe niż tempo wzrostu importu. W ocenie Instytutu, eksport wzrósł w tym czasie o 6,5 proc., a import o 5,8 proc. Oznacza to poprawę salda handlowego Polski z zagranicą. Obrotom handlowym kraju sprzyjała deprecjacja złotego względem waluty europejskiej oraz dolara amerykańskiego. W porównaniu z okresem między styczniem a marcem, średni kurs euro w drugim kwartale zwiększył się o 8 groszy, a średni kurs dolara wzrósł o 17 groszy. Rekordowo niskie bezrobocie Stopa bezrobocia na koniec pierwszego półrocza wyniosła 5,9 proc. Oznacza to jej spadek o 0,7 punktu procentowego w porównaniu z końcem pierwszego kwartału oraz o 1,1 punktu procentowego w porównaniu z sytuacją sprzed roku. Był to najniższy poziom stopy bezrobocia notowanej na koniec drugiego kwartału od 28 lat. Niższą stopę bezrobocia obserwowano wyłącznie w czerwcu 1990 roku. Jest to również najniższy poziom stopy bezrobocia od listopada 1990 roku. Spadek stopy bezrobocia w stosunku do końca marca po części stanowi zjawisko sezonowe, jednak w głównym stopniu jest skutkiem obserwowanej wyjątkowo korzystnej, z punktu widzenia pracowników, sytuacji na rynku pracy. Spadkowi stopy bezrobocia towarzyszył wzrost liczby zatrudnionych w gospodarce. Według szacunków IPAG, przeciętne zatrudnienie w gospodarce narodowej wzrosło w drugim kwartale o 2,3 proc. w skali roku. Stopa bezrobocia (%) 13,0 12,0 11,0 10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 Źródło: GUS Szybszy wzrost cen 10,2 Średnie tempo wzrostu cen dóbr i usług konsumpcyjnych, czyli inflacja, wyniosło w okresie od kwietnia do czerwca 1,7 proc., przy czym na koniec czerwca wyniosło ono 2,0 proc. (w skali roku). Oznacza to, przyspieszenie wzrostu cen konsumpcyjnych w porównaniu z sytuacją obserwowaną w pierwszym kwartale. W pierwszej połowie roku, w porównaniu z sytuacją z analogicznego okresu roku 2017, najbardziej wzrosły ceny żywności i napojów bezalkoholowych (o 3,6 proc.) oraz ceny usług hotelarskich i restauracyjnych (o 2,9 proc.). Spadły natomiast ceny odzieży i obuwia (o 4,1 proc.). 8,7 7,0 5,9 2015 2016 2017 2018 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2
Prognoza na lata 2018-2019 6,0 5,0 3,0 2,0 1,0 0,0 Prognozy IPAG powstały przy następujących założeniach: wzrost PKB w UE 2,1 proc. w 2018 r. oraz 2,0 proc. w 2019 r., kontynuacja dotychczasowej polityki fiskalnej, utrzymanie stopy referencyjnej NBP bez zmian do końca 2018 r. Słabsze tempo wzrostu w 2019 r. W opinii Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych, tempo wzrostu produktu krajowego brutto w 2018 roku wyniesie w Polsce 4,5 proc., co oznacza, że będzie ono tylko nieznacznie niższe niż w roku poprzednim. Wzrost gospodarczy nieco zwolni w drugiej połowie roku i w kolejnych kwartałach będzie coraz niższy w trzecim i w czwartym kwartale PKB rosnąć będzie odpowiednio w tempie 4,4 proc. i proc. W roku 2019 spodziewać się należy dalszego zmniejszenia tempa wzrostu gospodarczego do poziomu 3,8 proc. Tempo wzrostu PKB (%, r/r) 3,8 3,3 3,6 4,6 Źródło: GUS, IPAG Wzrost konsumpcji 3,1 3,4 2,7 2,7 4,4 5,2 4,9 5,2 4,9 4,4 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV 2015 2016 2017 2018 Popyt krajowy w 2018 roku wzrastał będzie w tempie 4,8 proc., czyli podobnie jak w 2017 roku. Według prognozy Instytutu, spożycie indywidualne, czyli konsumpcja, wzrośnie w tym okresie o 4,2 proc. Wzrostowi spożycia sprzyjała będzie przede wszystkim dobra sytuacja na rynku pracy rosnące zatrudnienie i względnie wysoka dynamika wynagrodzeń. Z drugiej strony na obniżenie tempa wzrostu konsumpcji względem 2017 roku wpływać będzie słabnący efekt programu Rodzina 500+. Niższy wzrost inwestycji w 2019 r. Wartość nakładów brutto na środki trwałe, czyli inwestycji, wzrośnie natomiast o 9,4 proc. O tempie tym w dalszym ciągu decydować będzie przede wszystkim wzrost inwestycji publicznych, ale zwiększy się dodatkowo udział inwestycji ze strony przedsiębiorstw prywatnych, związany z koniecznością rozbudowy potencjału produkcyjnego. Barierą dla bardziej dynamicznego wzrostu inwestycji przedsiębiorstw będzie jednak rekordowo wysoki niedobór pracowników na rynku pracy. Stosunkowo wysoki, choć w kolejnych kwartałach słabnący, wpływ na dynamikę inwestycji będą miały gospodarstwa domowe, realizujące wydatki na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. Dynamika nakładów brutto na środki trwałe nieco osłabnie w 2019 roku, kiedy to według prognozy Instytutu, inwestycje wzrosną o 7,5 proc. W tym samym czasie spożycie indywidualne zwiększy się o 3,8 proc., a popyt krajowy wzrośnie o 3,5 proc. Dobra koniunktura w budownictwie W 2018 roku wartość dodana w przemyśle wzrośnie, według prognozy IPAG, o 5,6 proc., a więc wzrost będzie nieco wolniejszy niż w roku poprzednim. Znacząco poprawi się sytuacja w sektorze budowlanym, w którym odnotowana zostanie rekordowa z punktu widzenia ostatnich lat dynamika. W 2018 roku wartość dodana w budownictwie zwiększy się o 15,5 proc., co będzie wynikało z połączenia wyższych wydatków na realizację publicznych inwestycji infrastrukturalnych oraz wydatków gospodarstw domowych na cele mieszkaniowe. Wzrost wartości dodanej w usługach rynkowych, mających największy udział w tworzeniu PKB, wyniesie w 2018 roku 4,3 proc. W roku 2019, według prognozy Instytutu, we wszystkich omawianych sektorach dynamiki wzrostu nieco się obniżą. Wartość dodana w przemyśle wzrośnie o 5,3 proc., w budownictwie o 10,0 proc., a w usługach rynkowych o 3,6 proc. Wzrost bezrobocia w 2019 r. W drugiej połowie 2018 roku na rynku pracy nadal obniżać się będzie bezrobocie, a niedobory wykwalifikowanych pracowników pogłębią się. Dynamika spadku stopy bezrobocia rejestrowanego będzie jednak coraz niższa. Mimo to, stopa bezrobocia 3
osiągać będzie poziomy nienotowane od 1990 roku. Spowolnienie spadku stopy bezrobocia wynikać będzie przede wszystkim z czynników statystycznych już obecnie notowane są wieloletnie minima jej wysokości. Według prognozy IPAG, stopa bezrobocia na koniec roku 2018 wyniesie 5,7 proc., czyli o 0,9 punktu procentowego mniej niż w grudniu 2017 roku. W roku 2019 stopa bezrobocia nieco wzrośnie o 0,3 punktu procentowego do poziomu 6,0 na koniec grudnia. Wpłynie na to obniżenie tempa wzrostu gospodarczego, napływ pracowników z zagranicy, zwłaszcza z Ukrainy, oraz nieznaczny wzrost stopy aktywności zawodowej. Niższy niż w pierwszej połowie roku 2018 będzie w kolejnych sześciu miesiącach wzrost zatrudnienia, który w drugim półroczu wyniesie 1,6 proc., w całym 2018 roku 2,1 proc., a w 2019 roku 1,6 proc. Inflacja (%, r/r) 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0 Źródło: GUS, IPAG pasmo celu inflacyjnego I IV VII X I IV VII X I IV VII X I IV VII X 2015 2016 2017 2018 Przekroczenie celu inflacyjnego w 2019 r. W latach 2018 2019 ceny w Polsce rosły będą w sposób umiarkowany. W 2018 roku inflacja nie przekroczy poziomu wyznaczonego przez cel inflacyjny NBP, a w roku następnym przekroczenie to mieścić się będzie w tzw. paśmie wahań tego celu. Według prognozy IPAG, w roku bieżącym średni poziom inflacji wynosić będzie 1,8 proc., a jej poziom w grudniu wyniesie 1,9 proc. Z kolei w 2019 roku inflacja średnioroczna powinna wynieść 2,5 proc., a grudniowa 2,8 proc. Istotnym czynnikiem wpływającym na tempo wzrostu cen konsumpcyjnych będzie związany z sytuacją międzynarodową wzrost cen surowców energetycznych, wzrost cen żywności, będący skutkiem suszy w większości państw europejskich oraz wzrost presji popytowej na rynku krajowym. Ujemny wkład handlu zagranicznego do PKB Według prognozy IPAG, w roku 2018 tempo wzrostu eksportu wyniesie 4,7 proc., natomiast import w tym samym czasie wzrośnie o 5,3 proc. Oznacza to, że wkład handlu zagranicznego w tworzenie PKB będzie w tym czasie ujemny. Na obniżenie dynamik handlu zagranicznego wpływać będzie otoczenie zewnętrzne konflikty celne Stanów Zjednoczonych oraz nieco słabsza koniunktura w państwach Unii Europejskiej, w tym głównie w Niemczech. Na pogorszenie salda handlowego wpływać będzie dodatkowo wzrost importu o charakterze inwestycyjnym. W roku 2019 spodziewać się należy, że tempa wzrostu eksportu i importu zbliżone będą do tegorocznych i wyniosą odpowiednio 5,8 oraz 5,5 proc. Stopniowa aprecjacja złotego Na handel zagraniczny wpływać będą zmiany kursu złotego względem euro oraz wobec dolara amerykańskiego. Według prognozy Instytutu, średni kurs euro w 2018 roku wyniesie 4,2 złotego, a dolara 3,6 złotego. W 2019 roku średni kurs złotego wobec euro nieco się umocni i wyniesie 4,1 złotego, a wobec dolara wzrośnie do poziomu 3,5 złotego. 4
Prognozy IPAG z 3 sierpnia 2018 r. Kwartały 2018 2017 2018 2019 I II III IV PKB (wyrównany sezonowo) wzrost w % 1,6 1,0 0,9 0,7 PKB wzrost w % 5,2 4,9 4,4 4,6 4,5 3,8 Wartość dodana w przemyśle wzrost w % 5,3 6,3 5,8 5,3 6,2 5,6 5,3 Wartość dodana w budownictwie wzrost w % 24,4 19,8 11,5 12,0 11,5 15,5 10,0 Wartość dodana w usługach rynkowych wzrost w % 5,7 4,1 3,9 3,5 4,4 4,3 3,6 Popyt krajowy wzrost w % 6,8 4,5 4,2 4,7 4,8 3,5 Spożycie ogółem wzrost w % 4,5 3,7 3,8 3,4 4,4 3,8 3,5 Spożycie indywidualne wzrost w % 4,8 4,1 3,8 4,8 4,2 3,8 Nakłady brutto na środki trwałe wzrost w % 8,1 10,5 9,0 9,5 3,4 9,4 7,5 Produkcja sprzedana przemysłu wzrost w % 5,5 7,0 5,8 5,6 6,6 6,0 5,5 Produkcja sprzedana budownictwa - pełna zbiorowość wzrost w % 6,6 15,4 10,0 - przeds. zatrudniające powyżej 9 osób wzrost w % 26,1 22,5 12,5 12,7 12,1 17,2 12,5 Inflacja (CPI; średnio w okresie) wzrost w % 1,5 1,7 2,1 1,9 2,0 1,8 2,5 Inflacja (CPI; k.o.) wzrost w % 1,3 2,0 2,0 1,9 2,1 1,9 2,8 Podaż pieniądza nominalnie (k.o.) wzrost w % 5,8 7,3 7,8 6,7 4,6 6,7 7,1 Przeciętne wynagrodzenia brutto realne wzrost w % 4,7 4,3 4,8 3,4 4,5 4,2 Przeciętne zatrudnienie w GN wzrost w % 2,8 2,3 1,8 1,4 3,4 2,1 1,6 Stopa bezrobocia rejestrowanego (k.o.) % 6,6 5,9 5,8 5,7 6,6 5,7 6,0 Eksport (GUS/RN) wzrost w % 1,1 6,5 6,0 5,0 8,2 4,7 5,8 Import (GUS/RN) wzrost w % 3,5 5,8 5,8 5,0 8,7 5,3 5,5 Saldo obrotów bieżących BP (krocząco) % PKB -0,2-0,2-0,5-1,6 0,2-1,6-2,3 Średni kurs dolara (NBP) PLN/USD 3,40 3,57 3,7 3,6 3,78 3,6 3,5 Średni kurs euro (NBP) PLN/EUR 4,18 4,26 4,3 4,2 4,26 4,2 4,1 Kwartalne tempa wzrostu PKB podawane są w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego w cenach stałych, średniorocznych roku poprzedniego. Wyjątek stanowi tempo wzrostu PKB podawane w dwóch konwencjach w porównaniu z analogicznym kwartałem roku poprzedniego (ceny stałe średnioroczne roku poprzedniego) oraz w porównaniu do poprzedniego kwartału, po eliminacji czynników sezonowych (ceny stałe przy roku odniesienia 2010). Źródło: dane historyczne GUS, NBP (czarny kolor); szacunki i prognozy IPAG (czerwony kolor) dr Bohdan Wyżnikiewicz, Jacek Fundowicz, Krzysztof Łapiński 5
Misją Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych jest wspieranie rozwoju gospodarczego Polski poprzez dostarczanie opinii publicznej, podmiotom gospodarczym oraz instytucjom rzetelnych analiz, trafnych prognoz i użytecznych rekomendacji Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych Fundacja Naukowa specjalizuje się w opracowaniach określanych jako ekonomia stosowana, przygotowuje ekspertyzy i raporty w następujących obszarach tematycznych: Ocena gospodarczych skutków regulacji Pionierskie raporty sektorowe Badanie i monitoring sektorów gospodarczych Strategie rozwoju i ekspertyzy Prognozy ekonomiczne Krótko- i długookresowe prognozy makroekonomiczne (od 1994 roku) Model branżowego ryzyka inwestycyjnego (od 1992 roku) przygotowuje opracowania przekrojowe, takie jak: Uaktualniane na bieżąco bazy prognoz makroekonomicznych najważniejszych organizacji międzynarodowych i rządu Badania szarej strefy gospodarczej i jej skutków dla gospodarki i sektorów Analizy rozkładu dochodów na różnych szczeblach Więcej informacji na stronie WWW.IPAG.ORG.PL ZAPRASZAMY! Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych Fundacja Naukowa, ul. Arkadowa 29 lok. 10; 02-776 Warszawa, Tel. (22) 226 00 15; e-mail: ipag@ipag.org.pl; www.ipag.org.pl Miejsce rejestracji: Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, XIII Wydział Gospodarczy KRS KRS 0000685027, NIP 9512441195