WYMAGANIA EDUKACYJNE Z PRZEDMIOTU HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO W KLASIE V SZKOŁA PODSTAWOWA

Sylwia Zimoch Zespół Szkól w Wielowsi WYMAGANIA EDUKACYJNE Z PRZEDMIOTU HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO W KLASIE V SZKOŁA PODSTAWOWA Ocena niedostateczna: Umiejętności i aktywność ucznia: Nawet przy pomocy nauczyciela nie potrafi wykonać prostych poleceń wymagających zastosowania podstawowych umiejętności. Wiadomości: nie opanował wiadomości i umiejętności określonych w wymaganiach na ocenę dopuszczającą, nie włącza się do realizacji zadań na lekcjach, nie współpracuje z grupą, swoim zachowaniem uniemożliwia innym realizację zadań. Ocena dopuszczająca (poziom wymagań koniecznych): Umiejętności i aktywność ucznia: Umie opowiedzieć na podstawie ilustracji, jak wyglądali praludzie, z pomocą nauczyciela wymienić zajęcia mieszkańców Egiptu, opowiedzieć o religii Żydów, wymienić różne rodzaje pisma, opowiedzieć, jak Grecy wyobrażali sobie bogów na podstawie ilustracji z podręcznika opowiedzieć o teatrze antycznym, opowiedzieć legendę o powstaniu Rzymu, opisać na podstawie ilustracji w podręczniku uzbrojenie legionisty, na podstawie ilustracji w podręczniku opisać Forum Romanum, rozpoznać łódź wikingów,

na podstawie ilustracji opisać wygląd grodu z przełomu X i XI wieku i zamek krzyżacki, opisać rycerza polskiego i krzyżackiego na podstawie ilustracji w podręczniku, opisać na podstawie ilustracji budowle w stylu romańskim i gotyckim, opowiedzieć, jak powstawała średniowieczna księga. Wiadomości: a) zna nazwy i pojęcia: prehistoria, praludzie, epoka kamienia, faraon, piramida, kapłani, mumia, mity, Olimp, demokracja, Akropol, teatr, igrzyska sportowe, stadion, Biblia, dekalog, alfabet,, legion, niewolnictwo, gladiator, termy, forum, imiona niektórych bogów rzymskich, (Jowisz, Junona, Westa), Mesjasz, Nowy Testament, apostołowie, ewangelia, chrześcijaństwo, wędrówka ludów, Hunowie, Goci, Wandalowie, prawosławie, muzułmanizm, islam, Frankowie, wikingowie, drakar, Prusowie, zjazd gnieźnieński, koronacja, testament Bolesława Krzywoustego, rozbicie dzielnicowe, wielki mistrz, zakon krzyżacki, zakony rycerski, bitwa pod Legnicą, Akademia Krakowska, unia, bitwa pod Grunwaldem, witraże, katedra, pergamin, b) zna postacie : Zeus, Hera, Aleksander Wielki, Jezus z Nazaretu i apostoł Piotr, Justynian I Wielki, Mahomet, Karol Wielki, Mieszko I, Dobrawa, Bolesław Chrobry, Otton III, biskup Wojciech, Bolesław Krzywousty, Konrad Mazowiecki, Henryk Pobożny, Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, Jadwiga, Władysław Jagiełło, Ulrich von Jungingen, Witold, Kazimierz Jagiellończyk, c) zna i wskazuje na osi czasu daty: 1 r. p. n. e., 30 r. p. n. e., 313 r. p. n. e., 395 r. p. n. e., 476 r. p n. e. Ocena dostateczna (poziom wymagań podstawowych): Umiejętności i aktywność ucznia: na podstawie ilustracji opisać zikkurat, wymienić osiągnięcia ludów Mezopotamii, wymienić kilku bogów, w których wierzyli Egipcjanie, przedstawić podział społeczeństwa starożytnego Egiptu, wytłumaczyć, na czym polega różnica między religią monoteistyczną a politeistyczną,

wskazać kilka różnic pomiędzy pismem klinowym, obrazkowym i alfabetycznym, wymienić imiona kilku bogów i dziedziny, którymi się opiekowali, powiedzieć, kto sprawował władzę w republice rzymskiej, opowiedzieć, jak wyglądał amfiteatr i co się w nim odbywało, wymienić osiągnięcia Rzymian i opisać ich wierzenia, wymienić nazwy plemion najeżdżających na Rzym w IV i V w., wymienić języki należące do grupy języków romańskich, podać kilka przykładów osiągnięć Bizantyjczyków, wymienić zmiany, jakie wprowadził Justynian I Wielki w cesarstwie, wymienić główne założenia islamu, podać kilka osiągnięć Arabów, wymienić przyczyny krucjat, wymienić plemiona, które dały początek państwu polskiemu, przedstawić rolę misji biskupa Wojciecha w Prusach, opowiedzieć o zjeździe w Gnieźnie, odpowiedzieć, dlaczego Konrad Mazowiecki sprowadził Krzyżaków do Polski, wymienić istniejące w średniowieczu stany, opowiedzieć o średniowiecznym mieście i jego mieszkańcach, odpowiedzieć, dlaczego króla Kazimierza nazwano Wielkim, wymienić jego reformy, wymienić warunki unii w Krewie, wymienić przyczyny wojen z Krzyżakami opowiedzieć o bitwie pod Grunwaldem. Wiadomości: a) zna pojęcia: zikkurat, kodeks, władza despotyczna, kapłani, politeizm, judaizm, Stary Testament, monoteizm, Arka Przymierza, Jerozolima, piktogramy, papirus, hieroglify, kolonie, flota, mitologia, nektar, ambrozja, herosi, wyrocznie, polis, agora, zgromadzenie ludowe, Iliada, Odyseja, Dionizje, gimnazjon, hellenizm, barbarzyńca, Maraton, republika, konsul, senat, prowincja, imperium, akwedukty, amfiteatr, Koloseum, bazylika, Nowy Testament, ewangelie, apostołowie, Mesjasz, tolerancja, Hunowie, Wandalowie, Goci, epoka antyczna, języki romańskie, patriarcha, ikona, mozaika, Hagia

Sophia, cerkiew, Koran, meczet, Mekka, Allach, cesarstwo, sagi, runy, krucjata, Ziemia Święta, gród, arcybiskupstwo, dzielnica senioralna, feudalizm, cech, sklepienie, przypory, tryptyk, skryptorium, inkaust, kopista, kronika, rocznik, psałterz, b) zna postacie : Salomon, Abraham, Mojżesz, Perykles, Homer, Gajusz Juliusz Cezar, Chlodwig, c) zna i wskazuje na osi czasu daty: urodzin i śmierci Jezusa oraz edyktu tolerancyjnego w Rzymie, 966 r., d) umie wskazać na mapie: Grecję, cesarstwo wschodnie i zachodnie wraz ze stolicami, cesarstwo bizantyńskie i Konstantynopol, Ocena dobra (poziom wymagań rozszerzających): Umiejętności i aktywność ucznia: wymienić zmiany w sposobie życia, które przyniosły epoki żelaza i brązu, podać wynalazki, które wpłynęły na życie ludzi w prehistorii, wyjaśnić wpływ warunków naturalnych i przyrodniczych Mezopotamii na życie ludzi, wymienić kilka osiągnięć Egipcjan, wyjaśnić związek pomiędzy mumifikowaniem zwłok a wyobrażeniami Egipcjan na temat życia pozagrobowego, scharakteryzować religię Żydów, wymienić najważniejsze wydarzenia z historii Żydów w starożytności, omówić znaczenie pisma, wymienić i porównać różne jego rodzaje, wskazać kilka współczesnych piktogramów, wyjaśnić rolę wielkich rzek w tworzeniu się cywilizacji, podać różnice pomiędzy herosami a bogami, wyjaśnić, na czym polegała demokracja ateńska, przedstawić przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich, opowiedzieć o teatrze greckim, umieścić datę pierwszych igrzysk na osi czasu, umieścić daty wojen grecko-perskich i wypraw Aleksandra Wielkiego na osi czasu, opowiedzieć, jak funkcjonowała republika rzymska, wyjaśnić, w jaki sposób powstało Imperium Rzymskie, opisać osiągnięcia Rzymian i omówić rolę prawa w ich życiu, przedstawić wpływ kultury greckiej na kulturę rzymską

wyjaśnić przyczyny prześladowań chrześcijan, wymienić przyczyny upadku państwa Rzymian, zaznaczyć na osi czasu daty: podziału cesarstwa na wschodnie i zachodnie oraz datę upadku cesarstwa zachodniego, podać przykłady wpływu antyku na współczesną architekturę i sztukę, wskazać na mapie państwo Karola Wielkiego oraz terytoria wydzielone na mocy traktatu w Verdun, wyjaśnić, jakie zmiany w swoim państwie wprowadził Karol Wielki, wymienić współczesne państwa skandynawskie, opowiedzieć, jak powstało państwo polskie, wymienić postanowienia zjazdu w Gnieźnie, wyjaśnić, na jakich zasadach Bolesław Krzywousty podzielił Polskę, wymienić skutki rozbicia dzielnicowego, wskazać pozytywne i negatywne skutki sprowadzenia Krzyżaków do Polski, opowiedzieć, jak zorganizowane było państwo krzyżackie, wyjaśnić, jaką rolę pełnił Kościół katolicki w średniowiecznej Europie,, wyjaśnić sens powiedzenia, że król Kazimierz zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną, wymienić postanowienia I i II pokoju toruńskiego, podać cechy stylów: romańskiego i gotyckiego oraz porównać je ze sobą, wyjaśnić, czym dla historyka są kroniki i roczniki opisać, jak funkcjonowała biblioteka klasztorna. Wiadomości: a) zna pojęcia: politeizm, mit, polis, dyktator, cesarstwo, Panteon, kalendarz juliański, prawo rzymskie, hellenizm, b) zna i wskazuje na osi czasu daty: 753 r. p.n.e., 509/508 r. p.n.e., 476 r., 1054 r., 1453 r., 622 r., 800 r. i 843 r., 1000 r. i 1025 r., 1138 r., 1226 r. i 1308 r., 1241 r., 1320 r. i 1364 r., 1385 r., 1410 r., 1454 r. i 1466 r., c) umie wskazać na mapie: Mezopotamię, Babilonię, Eufrat i Tygrys, Egipt, Nil, Palestynę, Grecję, Ateny, Persję, Macedonię, Półwysep Apeniński i Rzym, prowincje podbite przez Rzym, Palestynę, Jerozolimę, Półwysep Arabski i Mekkę, Gdańsk, Prusy, Gniezno, państwo

krzyżackie, Pomorze Gdańskie i Malbork, Litwę, Grunwald, Żmudź, Prusy Królewskie i Prusy Zakonne, kraje skandynawskie oraz miejsca, do których dopłynęli wikingowie, siedziby plemion polskich, granice Polski w XII wieku, teren państwa polskiego w XIV w., Ocena bardzo dobra (poziom wymagań dopełniających): Umiejętności i aktywność ucznia: zaznaczyć na osi czasu wymienione epoki, wymienić cechy pierwszych cywilizacji na przykładzie cywilizacji sumeryjskiej, wyjaśnić, na czym polegała władza despotyczna faraona, omówić organizację państwa faraonów, scharakteryzować wierzenia starożytnych Egipcjan, umieścić wydarzenia z dziejów Izraelitów na osi czasu, omówić różnice między wierzeniami Żydów i Egipcjan, wymienić cechy wspólne poznanych cywilizacji nadrzecznych, wyjaśnić wpływ środowiska naturalnego na zajęcia mieszkańców Hellady, omówić czynniki jednoczące Hellenów, porównać wierzenia Greków z innymi poznanymi już religiami, wskazać różnice i podobieństwa między demokracją ateńską a współczesną, porównać teatr antyczny i współczesny oraz dawne i obecne igrzyska olimpijskie,.porównać republikę rzymską ze współczesną, wymienić przyczyny upadku republiki rzymskiej, opowiedzieć, na czym polegała wymiana kulturalna w Imperium Rzymskim, samodzielnie wyszukać informacje na temat zbytków starożytnego Rzymu, wyjaśnić znaczenie prawa rzymskiego w starożytności i współcześnie, wyjaśnić, czym chrześcijaństwo różni się od politeistycznych wierzeń Rzymian i religii Żydów, wyjaśnić i omówić przyczyny upadku Rzymu, ocenić wkład starożytności w kulturę współczesnej Europy,

wyszukać samodzielnie zabytki, rzeźby, obrazy itp., wzorowane na sztuce antycznej, wskazać różnice pomiędzy katolicyzmem i prawosławiem, wymienić przyczyny i skutki podziału chrześcijaństwa, porównać islam z innymi poznanymi religiami, zaprojektować wzór arabeski, wymienić kilka współczesnych państw, w których religią dominującą jest islam, scharakteryzować sposób organizacji państwa Franków, wyjaśnić, co ułatwiło wikingom żeglugę opisać życie i wierzenia Skandynawów, wyjaśnić rolę chrześcijaństwa i papieża w średniowiecznej Europie, wyjaśnić znaczenie męczeńskiej śmierci biskupa Wojciecha dla ustanowienia arcybiskupstwa w Gnieźnie, uzasadnić, że zjazd gnieźnieński i koronacja Bolesława Chrobrego miały duże znaczenie dla losów Polski, dokonać oceny rozbicia dzielnicowego, ocenić, jak decyzja Konrada Mazowieckiego wpłynęła na dalsze losy Polski, wyjaśnić, jakie znaczenie dla Polski miała utrata Pomorza Gdańskiego wyjaśnić, jakie czynniki polityczne i kulturalne łączyły średniowieczną Europę, wymienić czynniki, które pomogły zjednoczyć państwo polskie, wyjaśnić, jaką rolę w zjednoczeniu ziem polskich odegrał Władysław Łokietek, ocenić politykę wewnętrzną i zagraniczną Kazimierza Wielkiego, wyjaśnić, dlaczego doszło do zawarcia unii polsko-litewskiej i jakie było jej znaczenie, wskazać na mapie zmiany po II pokoju toruńskim, omówić skutki wojen z Krzyżakami, przygotować i przedstawić informacje na temat zabytków romańskich i gotyckich w swojej miejscowości i regionie, porównać sposób powstawania książek dawniej i dziś. Ocena celująca (poziom wymagań wykraczających poza program): Umiejętności i aktywność ucznia: omówić wpływ odkryć i wynalazków na zmianę trybu życia, omówić wpływ pisma i wynalazków na rozwój cywilizacji,

wymienić i opisać kilku bogów egipskich, na przykładzie piramid w Gizie opisać konstrukcję i funkcje piramidy, wyjaśnić pojęcia Tora i synagoga, wytłumaczyć, dlaczego Biblia jest również źródłem historycznym, przedstawić kolejne etapy rozwoju pisma w Europie, przedstawić skutki kolonizacji, wymienić kilku bohaterów mitów greckich i opowiedzieć ich przygody, scharakteryzować świat pozagrobowy według Greków, podać najważniejsze ośrodki kultu bóstw greckich, wymienić typy ustroju, scharakteryzować ustrój polityczny Polski, opowiedzieć kilka epizodów z Iliady i Odysei, przedstawić najważniejsze bitwy, jakie stoczył Aleksander Wielki, wyjaśnić, jak rozwinęła się nauka i sztuka po podbojach Aleksandra Wielkiego krótko przedstawić kampanię Juliusza Cezara w Galii, porównać republikę rzymską i cesarstwo oraz spróbować wymienić wady i zalety obu systemów, opisać walki gladiatorów i scharakteryzować wojsko rzymskie, przygotować plan wycieczki po Forum Romanum, przedstawić osiągnięcia Rzymian w dziedzinie literatury i sztuki, opowiedzieć o działalności Pawła z Tarsu i apostoła Piotra w Rzymie, opisać, z jakich ksiąg składa się Nowy Testament i wymienić czterech ewangelistów, wymienić państwa leżące obecnie na terenie dawnego cesarstwa bizantyńskiego, wymienić cechy świątyni bizantyńskiej, wymienić kilka faktów z życia Mahometa, wyjaśnić, czym jest Koran i z ilu części się składa, opowiedzieć o wojnach Karola Młota z Arabami, scharakteryzować najważniejszych bogów skandynawskich, wymienić miejsca kultu, scharakteryzować zakony: Krzyżaków, joannitów i templariuszy, przedstawić cechy religii słowiańskich, przedstawić życie świętego Wojciecha, opowiedzieć o wojnach prowadzonych przez Bolesława Krzywoustego,

wymienić kolejne etapy ekspansji zakonu krzyżackiego na ziemiach polskich, opowiedzieć o wybranym średniowiecznym mieście -polskim lub europejskim, wymienić trzy europejskie uniwersytety, które powstały w średniowieczu, opowiedzieć o najazdach Mongołów na Polskę, opowiedzieć o bitwie pod Płowcami, wymienić kilka zamków, które powstały w Polsce za czasów Kazimierza Wielkiego, wymienić typy unii, jakie mogą zawierać państwa między sobą oraz podać typ unii, jaka została zawarta w Krewie, podać postanowienia traktatów pokojowych zawartych z Krzyżakami po bitwie grunwaldzkiej i wojnie trzynastoletniej, podać charakterystyczne cechy ksiąg średniowiecznych, samodzielnie dotrzeć do różnych źródeł i informacji i w oparciu o nie rozszerzyć swoją wiedzę historyczną, posługiwać się kategoriami historycznymi (myśleniem przyczynowo-skutkowym), samodzielnie rozwiązywać problemy omawiane w czasie lekcji i być inicjatorem rozwiązywania problemów i zadań w pracy pozalekcyjnej, biegle posługiwać się mapą historyczną, atlasem, sporządzać materiały pomocnicze do realizacji zagadnień na lekcjach, uczestniczyć w konkursach historycznych (klasowych, szkolnych, pozaszkolnych)

Wymagania edukacyjne z przedmiotu historia i społeczeństwo dla klasy V szkoły podstawowej Dział Cele ogólne Proponowany temat jednostki metodycznej i treści programowe Rozdział I: Pierwsi ludzie Rozdział II: Na Bliskim Wschodzie Omówienie warunków życia pierwszych ludzi oraz ich najważniejszyc h osiągnięć Przedstawienie najstarszych cywilizacji i warunków koniecznych do ich funkcjonowania 1. Od jaskini do pierwszych domów - Czas i miejsce pojawienia się pierwszych ludzi - Warunki życia człowieka pierwotnego - Najważniejsze osiągnięcia pierwotnych ludzi 1. Nad wielkimi rzekami - Państwo formą organizacji społeczeństwa - Warunki konieczne i sprzyjające powstawaniu państw - Najważniejsze i największe cywilizacje starożytnego Wschodu Wymagania podstawowe konieczne (K) i podstawowe (P) Uczeń: - definiuje pojęcia: koczowniczy i osiadły tryb życia - wskazuje Afrykę Środkową jako miejsce pojawienia się pierwszych ludzi - charakteryzuje warunki życia najdawniejszych ludzi - wyjaśnia, jak pierwsi ludzie wzniecali ogień - wyjaśnia, jaki wpływ na zmianę warunków życia pierwszych ludzi miała umiejętność wzniecania ognia - definiuje pojęcie: system nawadniający - wyjaśnia, na czym polega rola wielkich rzek w życiu najstarszych społeczeństw - wyjaśnia, dlaczego pierwsze państwa powstały nad wielkimi rzekami - wskazuje na mapie wybrane cywilizacje starożytnego Bliskiego Wschodu i Dalekiego Wschodu Egipt, Mezopotamię, Indie i Chiny Poziom wymagań edukacyjnych K P Wymagania ponadpodstawowe rozszerzające (R) i dopełniające (D) Uczeń: - opisuje wygląd pierwszych ludzi - wyjaśnia przyczyny zmiany trybu życia pierwszych ludzi - wymienia najważniejsze osiągnięcia pierwszych ludzi: - oswojenie dzikich zwierząt, uprawa roli jako dokonania niezbędne do przejścia do osiadłego trybu życia - inne osiągnięcia, np. wytop metali, tkactwo, garncarstwo - wskazuje znaczenie wymienionych osiągnięć dla zmiany trybu życia człowieka - definiuje pojęcie: państwo - potrafi zaznaczyć na taśmie chronologicznej czas powstania pierwszych państw - charakteryzuje warunki niezbędne do ukształtowania się organizacji państwowych (wykształcenie się hierarchii społecznej i aparatu władzy) - wyjaśnia, na czym polegało funkcjonowanie systemów nawadniających Poziom wymagań edukacyjnych R D

Przedstawienie warunków naturalnych występujących w starożytnym Egipcie oraz zajęć poszczególnych grup społecznych Zapoznanie z wierzeniami starożytnych Egipcjan 2. Wśród starożytnych Egipcjan - Położenie starożytnego Egiptu - Znaczenie Nilu dla funkcjonowania państwa - Społeczeństwo starożytnego Egiptu 3. Droga Egipcjanina do wieczności - Wierzenia starożytnych Egipcjan - wyobrażenia o bogach - najważniejsze bóstwa - wiara w życie pozagrobowe - Miejsca kultu religijnego - Piramidy grobowce faraonów - definiuje pojęcie: faraon - wyjaśnia, dlaczego Egipt nazwano darem Nilu - wskazuje na mapie Afrykę, Egipt, Nil - charakteryzuje warunki naturalne starożytnego Egiptu - wskazuje znaczenie wylewów Nilu dla sytuacji mieszkańców Egiptu oraz funkcjonowania państwa - wymienia najważniejsze warstwy społeczne Egiptu (kapłani, urzędnicy, chłopi, niewolnicy) - definiuje pojęcia: wielobóstwo, piramida - wymienia najważniejsze bóstwa Egiptu (np. Ra, Amon, Ozyrys) - opowiada o wierzeniach Egipcjan i sposobach przedstawiania bogów - opisuje sposób oddawania czci bogom - wymienia świątynię jako miejsce kultu religijnego - definiuje pojęcie: monarchia despotyczna - charakteryzuje sytuację grup społecznych w starożytnym Egipcie - wyjaśnia, na czym polegał hierarchiczny podział społeczeństwa egipskiego - opowiada o zajęciach poszczególnych warstw społecznych - omawia zakres władzy faraona, posługując się pojęciem monarchia despotyczna i charakteryzuje jego pozycję w społeczeństwie - definiuje pojęcia: mumia, mumifikacja, sfinks, sarkofag - podaje przyczyny mumifikowania zwłok - wymienia miejsca ostatniego spoczynku Egipcjan w zależności od pochodzenia społecznego

Ukazanie warunków życia codziennego mieszkańców starożytnego Egiptu Zapoznanie z warunkami życia starożytnych Izraelitów i ich wierzeniami Ukazanie dokonań cywilizacji starożytnego Bliskiego i Dalekiego Wschodu 4. Różne domy, różne życie - Mieszkania starożytnych Egipcjan - Ubiór mieszkańców - Jedzenie i rozrywki - Różnice w położeniu poszczególnych warstw 5. W poszukiwaniu Ziemi Obiecanej - Palestyna i jej mieszkańcy. Warunki życia - Dzieje Izraelitów - Wierzenia Żydów 6. Dziedzictwo dawnych ludów Bliskiego i Dalekiego Wschodu - Dokonania cywilizacji starożytnego Bliskiego Wschodu: - architektura - nauka - pismo - opisuje wygląd domów w starożytnym Egipcie - wymienia materiał stosowany do budowy domów - opowiada o sposobach ubierania się kobiet i mężczyzn w starożytnym Egipcie - wymienia potrawy spożywane przez starożytnych Egipcjan - opowiada o sposobach spędzania wolnego czasu przez Egipcjan (biesiady, tańce, gra) - definiuje pojęcia: Jahwe, Dekalog, Żydzi, Mesjasz, Stary Testament, - charakteryzuje postaci: Salomona, Mojżesza - wymienia przyczyny wędrówek Izraelitów - wskazuje na mapie Palestynę, Jordan, Morze Martwe - opowiada o warunkach życia i zajęciach Hebrajczyków (koczowniczy tryb życia, pasterstwo) - opowiada o zasadach religii Izraelitów - wymienia wybrane dokonania cywilizacji starożytnych w takich dziedzinach, jak: - architektura - nauka - pismo - wskazuje różnice w warunkach życia codziennego mieszkańców starożytnego Egiptu - definiuje pojęcie: tora, synagoga, judaizm - wyjaśnia, dlaczego Żydzi czekali na Mesjasza - wymienia najważniejsze wydarzenia z historii narodu żydowskiego - wyjaśnia, na czym polegała odmienność judaizmu od religii egipskiej (jedynobóstwo, wyobrażenia o bogu) - definiuje pojęcia: pismo klinowe, pismo obrazkowe - wyjaśnia znaczenie pisma dla poznania dziejów starożytnych cywilizacji - wskazuje, co stanowi wkład ludów starożytnych w rozwój cywilizacji współczesnej

Rozdział III: W Helladzie Ukazanie starożytnej Grecji jako ojczyzny Hellenów i miejsca narodzin demokracji Zapoznanie z wierzeniami starożytnych Greków 1. W starożytnej Grecji - Położenie i warunki naturalne starożytnej Grecji - Zajęcia mieszkańców - Przyczyny wykształcenia się polis i przedstawienie form ustrojowych na przykładach Aten i Sparty - Przedstawienie elementów jednoczących Hellenów 2. Z wizytą na Olimpie - Wyobrażenia o bogach - Greckie miejsca kultu religijnego i służba bogom - Najważniejsi bogowie greccy - definiuje pojęcia: polis, demokracja, Hellada, Hellenowie - wymienia najważniejsze miastapaństwa Grecji (Ateny, Sparta) - wyjaśnia, w jaki sposób doszło do wykształcenia się polis - wskazuje na mapie starożytną Grecję - opowiedzieć o warunkach naturalnych w starożytnej Grecji - opowiada o zajęciach mieszkańców starożytnej Grecji i określa ich związku z warunkami naturalnymi - wymienia czynniki jednoczące Greków w starożytności - definiuje pojęcia: bogowie olimpijscy, Olimp - wskazuje na mapie Olimp i Delfy - opowiada o tym, jak Grecy wyobrażali sobie bogów (wygląd zewnętrzny, cechy charakteru) - wymienia sposoby oddawania czci bogom - definiuje pojęcie: zgromadzenie ludowe - opowiada o wychowaniu spartańskim i postawach Spartan w czasie wojny - charakteryzuje położenie starożytnej Grecji, posługując się następującymi nazwami geograficznymi: basen Morza Śródziemnego, Morze Egejskie, południe Europy - omawia zasady funkcjonowania demokracji ateńskiej - definiuje pojęcia: wyrocznia, Pytia - wskazuje, jak wierzenia wpływały na życie starożytnych Greków - charakteryzuje olimpijskich bogów z uwzględnieniem ich dziedzin opiekuńczych oraz atrybutów Ukazanie wpływu mitów na różne dziedziny życia 3. Spotkania z bohaterami mitów - Mity greckie opowieściami o bogach i bohaterach - Odzwierciedlenie mitów we współczesnym języku - Mitologia źródłem inspiracji dla twórców - definiuje pojęcia: mit, mitologia - wskazuje w mitologii źródło pochodzenia wybranych wyrażeń - definiuje pojęcie: herosi - wymienia dzieła sztuki nawiązujące do tematyki mitologicznej

Przedstawienie celów i zasad organizowania igrzysk w starożytności. Ukazanie warunków życia codziennego mieszkańców starożytnej Grecji Przedstawienie wkładu starożytnych Greków w rozwój nauki i kultury 4. W drodze po laur - Powody rozgrywania igrzysk w starożytnej Grecji - Przebieg igrzysk - Konkurencje sportowe rozgrywane podczas igrzysk - Rola igrzysk w życiu starożytnych Greków i współcześnie 5. W greckim domostwie - Domostwa starożytnych Greków - Ubiór i pożywienie - Sposoby spędzania czasu wolnego w Grecji 6. Co zawdzięczamy starożytnym Grekom? - Architektura i sztuka grecka - Teatr grecki - Demokracja w starożytności i dzisiaj - Dokonania naukowe starożytnych Greków - definiuje pojęcia: igrzyska, laur - wymienia Olimpię jako miejsce rozegrania pierwszych igrzysk starożytnych - wymienia Ateny jako miejsce rozegrania pierwszych igrzysk nowożytnych - wymienia dyscypliny sportowe rozgrywane podczas igrzysk - wymienia sposoby nagradzania zwycięzców - wskazuje na mapie Olimpię i Ateny - definiuje obyczaje domowników i gości związane z kultem ogniska domowego - omawia zasady funkcjonowania rodziny greckiej - wymienia produkty spożywane przez Greków w starożytności - opowiada o wyglądzie i wyposażeniu domu greckiego - opowiada o możliwościach spędzania wolnego czasu przez starożytnych Greków - opowiada o wyglądzie teatru ateńskiego i sposobie prezentacji sztuk - wymienia dokonania starożytnych Greków w różnych dziedzinach (polityka, sport, sztuka) - definiuje pojęcie: pokój boży - określa datę pierwszych igrzysk starożytnych (776 r. p.n.e.) oraz nowożytnych (1896 r.) i potrafi zaznaczyć je na taśmie chronologicznej - wyjaśnia, na czym polega rola współczesnych igrzysk olimpijskich - omawia rolę igrzysk w starożytności i współcześnie - omawia rolę igrzysk w życiu starożytnych Greków - opowiada o przebiegu igrzysk w Olimpii - wskazuje podobieństwa i różnice pomiędzy igrzyskami w starożytności i dzisiaj (np. ubiór, nagrody, dyscypliny, rola sportu) - sporządza jadłospis, uwzględniając produkty i potrawy spożywane w Grecji na co dzień - wyjaśnia, na czym polegał związek między warunkami życia a sytuacją społecznym - wymienia greckie dzieła sztuki zaliczane do 7 cudów świata starożytnego - wymienia najpiękniejsze zabytki architektury i sztuki greckiej - porównuje demokrację starożytną i współczesną - wymienia wybranych przedstawicieli nauki greckiej i ich dokonania

Rozdział IV: Rzym Przedstawienie rozwoju form ustrojowy państwa rzymskiego i źródeł jego potęgi Ukazanie zajęć i sytuacji poszczególnych warstw społecznych w starożytnym Rzymie Przedstawienie warunków życia niewolników w starożytnym Rzymie Zapoznanie z warunkami życia codziennego mieszkańców starożytnego Rzymu 1. Rzym imperium świata starożytnego - Położenie i warunki naturalne Rzymu - Początki miastapaństwa i legenda o jego powstaniu - Podboje Rzymian i powstanie imperium - Formy ustrojowe republika, cesarstwo 2. Spotkania z Rzymianami - Warunki naturalne starożytnego Rzymu - Zajęcia ludności - Położenie poszczególnych warstw społecznych 3. Niewolnicy - Źródła pochodzenia niewolników - Sytuacja niewolników - Powstanie Spartakusa 4. Życie codzienne w starożytnym Rzymie - Domostwa Rzymian - Ubiór i pożywienie - Sposoby spędzania czasu wolnego w starożytnym Rzymie - definiuje pojęcia: legion, imperium - określa datę założenia Rzymu (753 rok p.n.e.) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej - wskazuje na mapie Rzym, Półwysep Apeniński, Morze Śródziemne, Tyber - opowiada legendę o założeniu Rzymu - wymienia przyczyny powstania imperium rzymskiego - wymienia źródła sukcesów militarnych Rzymian - wymienia grupy społeczne występujące w starożytnym Rzymie - omawia zajęcia poszczególnych grup społecznych w starożytnym Rzymie - definiuje pojęcia: niewolnik, niewolnictwo, gladiator - charakteryzuje postać Spartakusa - wymienia źródła pochodzenia niewolników - opowiada o walkach gladiatorów - opisuje wygląd domu zamożnego Rzymianina - charakteryzuje warunki życia niższych warstw społecznych - wymienia produkty spożywane w starożytnym Rzymie - opowiada o sposobach spędzania czasu wolnego w starożytnym Rzymie - definiuje pojęcia: republika, konsul, trybun ludowy, królestwo, cesarstwo, senat rzymskim - charakteryzuje formy sprawowania władzy w państwie rzymskim w okresie królestwa, republiki i cesarstwa - wskazuje na mapie zasięg rzymskich podbojów - wyjaśnia przyczynę upadku gospodarstw chłopskich - opowiada o sytuacji poszczególnych warstw społecznych, z uwzględnieniem posiadanych przez nich praw oraz wpływu na rządy - charakteryzuje sytuację niewolników - wyjaśnia, na czym polegała zależność między pracą wykonywaną przez niewolnika a jego sytuacją życiową - wymienia przyczyny upadku powstania Spartakusa oraz jego skutki - definiuje pojęcia: willa, atrium, tunika, toga - opisuje stroje noszone przez Rzymian - opowiada o różnicach w poziomie życia poszczególnych warstw społecznych

Przedstawienie wierzeń starożytnych Rzymian Zapoznanie z naukami głoszonymi przez Jezusa z Nazaretu oraz przedstawienie podstawowych zasad religii chrześcijańskiej Przedstawi enie najważniejs zych dokonań starożytnyc h Rzymian 5. W kręgu Jowisza, Marsa i innych bogów rzymskich - Rzymskie wyobrażenia o bogach. Wzorce greckie - Miejsca kultu religijnego i służba bogom - Najważniejsi bogowie rzymscy 6. Chrześcijaństwo - Działalność i nauki Jezusa z Nazaretu - Narodziny chrześcijaństwa - Rozprzestrzenienie się chrześcijaństwa 7. Rzym mój widzę wspaniały - Architektura rzymska - Osiągnięcia techniczne Rzymian - Prawo rzymskie - opowiada o tym, jak Rzymianie wyobrażali sobie bogów - wymienia miejsca kultu religijnego i sposoby oddawania czci bogom (świątynie, ofiary, kapłani, kapłanki) - wymienia najważniejszych bogów rzymskich i dziedziny, którymi się opiekowali - definiuje pojęcia: apostoł, Biblia, chrześcijaństwo, Nowy Testament - charakteryzuje postać Jezusa z Nazaretu - wymienia Palestynę jako kraj, w którym narodziło się chrześcijaństwo - potrafi zaznaczyć na taśmie chronologicznej wiek, w którym narodził się i działał Jezus - opowiada o naukach Jezusa z Nazaretu - potrafi zapisać cyfry (1-40) sposobem rzymskim - wymienia najważniejsze dokonania Rzymian w dziedzinie budownictwa i techniki (akwedukty, termy, drogi, mosty) - definiuje pojęcia: westalka, triumf - wyjaśnia, jaki wpływ na wierzenia Rzymian miały wierzenia greckie - wyjaśnia, w jaki sposób religia wpływała na życie Rzymian - określa wiek, w którym religię chrześcijańską uznano za równoprawną z innymi religiami w starożytnym Rzymie (IV wiek n.e.) i potrafi zaznaczyć go na taśmie chronologicznej - wskazuje różnice między naukami Jezusa a powszechnie w Palestynie wyznawaną religią żydowską - wskazuje judaizm jako źródło narodzin chrześcijaństwa (korzenie żydowskie) - wymienia przyczyny rozprzestrzeniania się religii chrześcijańskiej - opowiada o prześladowaniach chrześcijan - definiuje pojęcia: Forum Romanum, termy, amfiteatry, łuk triumfalny, akwedukt. Koloseum, Panteon - opisuje najpiękniejsze i najbardziej znane budowle starożytnego Rzymu Koloseum, łuk triumfalny, np. Tytusa

Rozdział V: Na przełomie epok Ukazanie rozłamu w Kościele chrześcijańskim w XI wieku. Przedstawienie charakterystyki islamu oraz roli Arabów w rozwoju cywilizacyjnym Przedstawienie państwa Karola Wielkiego jego terytorium, organizacji oraz osiągnięć w dziedzinie kultury 1. Chrześcijaństwo u progu średniowiecza - Chrześcijaństwo religią jednoczącą Europę po upadku cesarstwa zachodniego - Dwa ośrodki chrześcijaństwa: Rzym i Konstantynopol - Kościół prawosławny dzisiaj jego rola i działalność 2. Arabowie pomostem łączącym starożytność ze średniowieczem - Narodziny nowej religii islam - Rola Arabów w zapoznaniu sobie współczesnych z wynalazkami ludów starożytnych - Kultura arabska i jej rola - Ekspansja islamu 3. Powstaje nowa Europa - Państwo Franków - Monarchia Karola Wielkiego i jej osiągnięcia - Podział państwa Karola Wielkiego - definiuje pojęcia: cerkiew, ikona, pop, papież, patriarcha - wymienia nazwy kościołów: (katolickiego i prawosławnego) powstałych w wyniku podziału chrześcijaństwa - określa czas podziału Kościoła chrześcijańskiego (XI wiek) i potrafi zaznaczyć go na taśmie chronologicznej - wskazuje na mapie Rzym i Konstantynopol - definiuje pojęcia: Arabowie, islam, Allah - wymienia postać Mahometa jako założyciela islamu - wymienia zajęciach Arabów - określa wiek, w którym powstał islam (VII wiek) i potrafi zaznaczyć go na taśmie chronologicznej - wskazuje na mapie Półwysep Arabski, Mekkę i Medynę oraz tereny zajęte w średniowieczu przez Arabów - definiuje pojęcia: król, państwo Franków - wymienia reformy przeprowadzone przez Karola Wielkiego - wymienia nowe państwa powstałe w wyniku rozpadu państwa Karola Wielkiego - wymienia podobieństwa i różnice między religią prawosławną i katolicką - wymienia religię chrześcijańską jako czynnik jednoczący Europę po upadku imperium rzymskiego - definiuje pojęcia: meczet, Koran, muzułmanie - wyjaśnia, dlaczego Arabów nazywamy pomostem łączącym starożytność i średniowiecze - opowiada o roli Arabów w przekazywaniu myśli starożytnej - opowiada o zasadach, jakimi kierują się wyznawcy islamu - wymienia osiągnięcia i wynalazki, które zawdzięczamy Arabom - wyjaśnia, na czym polega znaczenie dokonań Karola Wielkiego dla rozwoju kultury w Europie - wskazuje na mapie obszar państwa Karola Wielkiego - opowiada o dokonaniach i osiągnięciach Karola Wielkiego - określa datę koronacji Karola Wielkiego (800 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej

VI. Polska pierwszych Piastów Przedstawienie podziału plemion słowiańskich, ich wierzeń i organizacji państw Ukazanie okoliczności powstania się państwa polskiego oraz wyjaśnienie przyczyn i skutków przyjęcia chrztu 4. Nasi przodkowie Słowianie - Przedstawienie i omówienie podziału plemion słowiańskich - Ukazanie położenia pierwszych państw słowiańskich: wielkomorawskiego, czeskiego i ruskiego. Informacje o współczesnych państwach słowiańskich - Omówienie i przedstawienie wierzeń i zwyczajów Słowian, z uwzględnieniem tych, które zachowały się do czasów współczesnych - Funkcjonowanie państwa słowiańskiego 1. Początki państwa polskiego - Plemiona polskie i ich siedziby - Zjednoczenie plemion polskich - Chrzest Mieszka I i jego znaczenie - definiuje pojęcia: wiec, plemię, Słowianie - wymienia sposoby oddawania czci bogom - podaje przykłady zwyczajów ludowych nawiązujących do obrzędów słowiańskich - wskazuje na mapie tereny zajmowane przez plemiona słowiańskie - podaje przykłady bliskości kulturowej Słowian (np. język, zwyczaje) - charakteryzuje postać Mieszka I - wymienia sposoby jednoczenia plemion w X wieku - wyjaśnia pochodzenie nazwy Polska - wymienia ród Piastów jako pierwszą dynastię panującą w Polsce - wskazuje na mapie Gniezno jako pierwszą stolicę państwa polskiego - określa datę przyjęcia chrztu przez Mieszka I (966 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej - wymienia najważniejszych bogów słowiańskich i dziedziny, jakimi się opiekowali - przedstawia podział plemion słowiańskich na trzy grupy: Słowian Wschodnich, Zachodnich i Południowych oraz przyporządkowuje plemiona polskie do właściwej grupy - omawia okoliczności powstania państwa polskiego - wymienia przyczyny przyjęcia chrztu przez Mieszka I - opowiada o korzyściach wynikających z faktu przyjęcia chrztu - wskazuje na mapie obszar zajmowany przez najważniejsze polskie plemiona, np. Polan, Wiślan

Przedstawienie sytuacji Polski za panowania Bolesława Chrobrego Ukazanie walki Bolesława Krzywoustego o utrzymanie niezależności państwa oraz przedstawienie podziału państwa polskiego na dzielnice 2. Korona dla Bolesława - Bolesław Chrobry następcą Mieszka I - Misja św. Wojciecha i zjazd gnieźnieński - Rozwój terytorialny państwa Bolesława - Koronacja Bolesława Chrobrego w 1025 roku 3. Bolesław Krzywousty i jego testament - Walka Bolesława Krzywoustego o władzę i utrzymanie jedności państwa - Zmiany terytorialne w Polsce za czasów Bolesława Krzywoustego - Testament Bolesława Krzywoustego - określa daty: zjazdu gnieźnieńskiego (1000 rok), koronacji Bolesława Chrobrego (1025 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie chronologicznej - charakteryzuje postaci: Bolesława Chrobrego, Ottona III - wyjaśnia znaczenie przydomka Chrobry - wymienia głównych uczestników zjazdu w Gnieźnie - opowiada o przebiegu zjazdu gnieźnieńskiego - wymienia przyczyny zjazdu gnieźnieńskiego - definiuje pojęcia: statut Krzywoustego, senior - charakteryzuje postać Bolesława Krzywoustego - wyjaśnia przyczyny podziału Polski na dzielnice w XII wieku - określa datę podziału Polski na dzielnice (1138 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej - wskazuje na mapie Głogów, Pomorze - określa datę: misji św. Wojciecha (997 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej - podaje cel misji św. Wojciecha oraz jej skutki - przedstawia korzyści, jakie wyniknęły dla Polski ze zjazdu gnieźnieńskiego - wyjaśnia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego dla wzmocnienia międzynarodowej pozycji Polski - na podstawie mapy wymienia ziemie przyłączone do Polski przez Bolesława Chrobrego - określa datę obrony Głogowa (1109 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej - przedstawia zasady podziału Polski na dzielnice - wymienia przyczyny najazdu cesarza Henryka V na Polskę - wyjaśnia znaczenie przyłączenia Pomorza do państwa Piastów - wyjaśnia, na czym polegała zasada senioratu - na podstawie mapy omawia podział Polski na dzielnice

Rozdział VII: Życie i praca w kraju pierwszych Piastów Ukazanie funkcjonowanie społeczeństwa polskiego we wczesnym średniowieczu Ukazanie wyglądu i funkcji grodów oraz omówienie ich znaczenia. Zapoznanie z zajęciami mieszkańców grodu i podgrodzia. Omówienie zasad funkcjonowania zakonów w X- XIII wieku 1. Społeczeństwo polskie za pierwszych Piastów - Władca jego prawa i obowiązki - W kręgu władzy pierwsze urzędy i urzędnicy - Wojsko siła zbrojna państwa - Ludność służebna i jej obowiązki 2. W grodzie i na podgrodziu w X-XIII wieku - Miejsca powstania grodów - Wygląd, funkcja i znaczenie grodów - Zajęcia mieszkańców grodu i podgrodzia - Pierwsze grody na ziemiach polskich 3. Za furtą klasztorną w X-XIII wieku - Powstanie zakonów w Europie - Zakony na ziemiach polskich i ich zadania - Zajęcia zakonników - definiuje pojęcia: drużyna, podskarbi - wymienia obowiązki władcy i jego prawa - nazywa insygnia koronacyjne oraz symbole władzy książęcej i królewskiej i wskazuje je na ilustracji - wymienia nazwy pierwszych urzędów państwowych (wojewody, kasztelana) - wymienia obowiązki drużyny wobec księcia - definiuje pojęcia: gród, podgrodzie, fosa - wymienia elementy obronne grodu - wymienia nazwy najważniejszych grodów istniejących w Polsce za pierwszych Piastów - potrafi opowiedzieć o zajęciach każdej z tych grup - wymienia miejsca powstawania grodów - opisuje wygląd grodu i podgrodzia - wskazuje na mapie Polski: Legnicę, Poznań, Gniezno, Kraków - wskazuje na schemacie gród i podgrodzie - definiuje pojęcia: zakon, klasztor, reguła zakonna - wymienia nazwy wspólnot zakonnych powstałych w Europie: benedyktyni, cystersi, dominikanie, franciszkanie - wymienia główne zadania zakonników w X-XIII wieku (szerzenie wiary chrześcijańskiej, przepisywanie ksiąg, służba władcy, szkolnictwo, uprawa roli, opieka nad chorymi) - definiuje pojęcia: ludność służebna, wojewoda, kasztelan, kanclerz - wymienia grupy społeczne istniejące w państwie pierwszych Piastów - wymienia obowiązki poszczególnych grup społecznych istniejących w państwie pierwszych Piastów - przedstawia zasady organizacji państwa za pierwszych Piastów - wyjaśnia, na czym polegała rola grodu jako ośrodka życia politycznego, gospodarczego i kulturalnego - wymienia przedstawicieli grup społecznych zamieszkujących gród i podgrodzia - charakteryzuje i porównuje zajęciach mieszkańców grodu i podgrodzia - definiuje pojęcia: skryptorium, zakony rycerskie, habit, praca benedyktyńska - wyjaśnia zasady funkcjonowania wspólnoty zakonnej - określa wiek powstania zakonów w Europie Zachodniej (VI wiek) oraz na ziemiach polskich (X wiek) i potrafi zaznaczyć je na taśmie chronologicznej - wskazuje na mapie siedziby zakonne w swoim regionie

Rozdział VIII: Blaski i cienie rządów Piastów Przedstawienie cech stylu romańskiego w architekturze oraz ukazanie przykładów zabytków sztuki romańskiej w Polsce Ukazanie sytuacji ziem polskich w okresie rozbicia dzielnicowego Przedstawienie przyczyn tendencji zjednoczeniowy ch i znaczenie koronacji Władysława Łokietka na króla Polski 4. W cieniu romańskich świątyń - Sztuka romańska w Polsce cechy stylu - Zabytki sztuki romańskiej w Polsce - Zabytki pisane: Kronika polska Galla Anonima, żywoty świętych 1. Kraj wielu książąt - Statut Bolesława Krzywoustego i jego skutki - Sytuacja polityczna ziem polskich w okresie rozbicia dzielnicowego - Gospodarka w okresie rozbicia dzielnicowego 2. Koniec rozbicia dzielnicowego - Tendencje zjednoczeniowe - Walka Władysława Łokietka o zjednoczenie kraju - Koronacja Władysława Łokietka w 1320 roku i jej znaczenie - definiuje pojęcie: styl romański - wskazuje na przykładach cechy charakterystyczne dla architektury romańskiej - z ilustracji przedstawiających zabytki sakralne wybiera te, które zostały zbudowane w stylu romańskim - definiuje pojęcia: Krzyżacy, Mongołowie - wskazuje na mapie Legnicę i ziemię chełmińską, Mazowsze, Pomorze Gdańskie - wymienia przyczyny sprowadzenia Krzyżaków do Polski - definiuje pojęcie: szczerbiec - charakteryzuje postać Władysława Łokietka - określa datę koronacji Władysława Łokietka (1320 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej - opowiada o dążeniach Władysława Łokietka do zjednoczenie kraju - wskazuje na mapie Wielkopolskę, Małopolskę, Pomorze, Kujawy, Państwo Zakonu Krzyżackiego - definiuje pojęcia: portal, sklepienie - wyjaśnia, jaką funkcję pełniły malowidła i rzeźby w kościołach romańskich - wymienia elementy obronne budowli romańskich - charakteryzuje zabytki romańskie znajdujące się w najbliższej okolicy - wymienia najcenniejsze zabytki romańskie w Polsce - wymienia przykłady polskich zabytków piśmiennictwa średniowiecznego - określa daty: sprowadzenia Krzyżaków na ziemie polskie (1226 rok) oraz bitwy pod Legnicą z Tatarami (1241 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie chronologicznej - opowiada o rozwoju gospodarki na ziemiach polskich w XII-XIII - opowiada o sytuacji politycznej kraju w okresie rozbicia dzielnicowego, wskazując na jego słabość zewnętrzną - określa datę utraty Pomorza Gdańskiego (1308 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej - wymienia przyczyny dążeń zjednoczeniowych - opowiada o okolicznościach utraty Pomorza Gdańskiego - wyjaśnia, na czym polegało znaczenie koronacji Władysława Łokietka - wymienia przyczyny wojen polskokrzyżackich za Władysława Łokietka

Rozdział IX: Życie codzienne u schyłku średniowiecz a Ukazanie działań Kazimierza Wielkiego zmierzających do umocnienia Królestwa Polskiego Przedstawienie zasad funkcjonowania monarchii stanowej w XIV wieku 3. Spadkobierca polityki ojca - Kazimierz Wielki królem Polski - Pokojowa polityka Kazimierza - Dokonania Kazimierza Wielkiego 1. Polska monarchią stanową - Monarchia stanowa - Obowiązki i przywileje poszczególnych stanów: a) duchownego b) rycerskiego c) mieszczańskiego d) kmiecego (chłopskiego) - definiuje pojęcia: Akademia Krakowska, żupy solne - charakteryzuje postać Kazimierza Wielkiego - określa datę założenia Akademii Krakowskiej (1364 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej - wymienia przyczyny prowadzenia przez Kazimierza Wielkiego pokojowej polityki - omawia znaczenie powstania Akademii Krakowskiej - wyjaśnia znaczenie powiedzenia dotyczącego Kazimierza Wielkiego: Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną - wyjaśnia, dlaczego króla Kazimierza Wielkiego nazwano Wielkim - definiuje pojęcia: stan, monarchia stanowa - określa czas powstania monarchii stanowej w Polsce (XIV wiek) i potrafi zaznaczyć go na taśmie chronologicznej - wymienia stany, na jakie dzieliło się społeczeństwo polskie w XIV wieku - określa datę pokoju w Kaliszu (1343 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej - wymienia działania Kazimierza Wielkiego, które wpłynęły na umocnienie pozycji Królestwa Polskiego - opowiada o sposobie rozwiązania problemu krzyżackiego przez Kazimierza Wielkiego - wyjaśnia zasady funkcjonowania monarchii stanowej - charakteryzuje prawa i obowiązki każdego stanu - wyjaśnia, jaką rolę odgrywał władca w systemie funkcjonowania monarchii stanowej

Przedstawienie zamków i obyczajów rycerskich w średniowieczu Zapoznanie z wyglądem wsi średniowiecznej oraz omówienie zajęć i powinności mieszkańców Ukazanie zasad funkcjonowania średniowieczne go miasta 2. W Polsce w rycerskich czasach - Zamki rycerskie, ich funkcje i lokalizacja - Mieszkańcy zamku, ich zajęcia w czasie wojny i pokoju - Rycerze ich obowiązki i obyczaje - Stroje i herby - Turnieje rycerskie wybitni rycerze 3. Życie na wsi w średniowieczu - Charakter zabudowy wiejskiej. Wygląd wsi - Zajęcia mieszkańców i ich obowiązki - Narzędzia i sposoby uprawy - Życie codzienne mieszkańców średniowiecznej wsi 4. Średniowieczne miasto - Lokacja i wygląd miasta średniowiecznego (elementy obronne) - Rynek centrum życia miejskiego jego wygląd i zabudowa - Słynne polskie miasta 500 lat temu - definiuje pojęcia: rycerz, turniej rycerski, herb, paź, giermek - wymienia miejsca, w których wznoszono zamki - na podstawie rysunku lub ilustracji nazywa i wskazuje elementy obronne zamku - wymienia obowiązki rycerza - opowiada o uroczystości pasowania na rycerza - wskazuje Zawiszę Czarnego jako wzór rycerza - wymienia zajęcia mieszkańców wsi w średniowieczu (rolnictwo, hodowla, rybołówstwo) - nazywa narzędzia wykorzystywane w pracy - opowiada o sposobach spędzania wolnego czasu przez mieszkańców wsi - definiuje pojęcia: ratusz, lokacja - opisuje wygląd średniowiecznego miasta z uwzględnieniem elementów obronnych - wyjaśnia, na czym polegała rola rynku w średniowiecznym mieście - wymienia miejsca, w których w średniowieczu budowano miasta - opisuje wygląd zamków rycerskich i omawia ich funkcje - na podstawie materiału ilustracyjnego opisuje strój rycerza - na podstawie materiału ilustracyjnego opisuje walki turniejowe - wskazuje cechy postępowania rycerskiego, które są aktualne do dzisiaj - definiuje pojęcia: trójpolówka, wiatrak, metoda żarowa (wypaleniskowa) - opisuje wygląd wsi średniowiecznej - charakteryzuje obowiązki chłopów wobec władcy i właściciela wsi - wymienia sposoby uprawy roli w średniowieczu - definiuje pojęcia: rajca, waga miejska, pręgierz - wymienia budowle wznoszone na średniowiecznych rynkach - wskazuje na mapie najważniejsze miasta w średniowiecznej Polsce

Ukazanie życia codziennego mieszkańców średniowieczne go miasta Przedstawienie zasad funkcjonowania szkolnictwa w średniowieczu Omówienie cech charakterystycz nych architektury gotyckiej. Prezentacja znanych zabytków architektury gotyckiej w Polsce 5. Wśród mieszkańców miasta - Mieszkańcy miasta i ich zajęcia - Zróżnicowanie społeczne mieszkańców miast - Warsztaty rzemieślnicze - Dzień powszedni i świąteczny w średniowiecznym mieście 6. W średniowiecznej szkole - Początki szkolnictwa średniowieczne szkoły - Wspólnota uniwersytecka - Zwyczaje żaków - Średniowieczne tradycje uniwersyteckie 7. Pod strzelistymi wieżami gotyku - Cechy architektury gotyckiej - Budownictwo sakralne i świeckie - Słynne zabytki architektury gotyckiej w Polsce - definiuje pojęcie: mieszczanie - wymienia grupy społeczne zamieszkujące miasto średniowieczne - wskazuje rzemieślników i kupców jako grupy najsilniejsze ekonomicznie - wymienia zajęcia kupców i rzemieślników - opowiada o sposobach spędzania wolnego czasu w mieście - definiuje pojęcie: żak - wymienia nazwę najstarszego polskiego uniwersytetu (Akademia Krakowska) - określa datę założenia Akademii Krakowskiej (1364 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej - wskazuje Kazimierza Wielkiego jako założyciela Akademii Krakowskiej - opowiada o życiu krakowskich żaków - wskazuje na mapie Kraków - definiuje pojęcie: styl gotycki - charakteryzuje budowlę gotycką nazywając jej charakterystyczne elementy - z ilustracji przedstawiających zabytki wybiera te, które zostały zbudowane w stylu gotyckim - definiuje pojęcia: cech, mistrz cechowy, majstersztyk - podaje przykłady specjalności rzemieślniczych - wyjaśnia zasady funkcjonowania cechów - opowiada o drodze awansu zawodowego rzemieślników od ucznia do mistrza - definiuje pojęcia: bursa, otrzęsiny charakteryzuje zasady funkcjonowania średniowiecznych uniwersytetów - wymienia rodzaje szkół średniowiecznych - wskazuje ciągłość tradycji uniwersyteckich (ubiór, hymn) - wymienia różnice między współczesnymi szkołami a średniowiecznymi uczelniami - wymienia miejscowości, w których istniały najstarsze uczelnie w Europie - definiuje pojęcie: witraż - określa czas narodzin stylu gotyckiego w Polsce - wyjaśnia, na czym polega różnica między stylami gotyckim i romańskim - wymienia najcenniejsze zabytki gotyckie w Polsce

Rozdział X: Pod berłem nowej dynastii Przedstawienie sytuacji w Królestwie Polskim po śmierci Kazimierza Wielkiego oraz ukazanie okoliczności objęcia tronu przez Władysława Jagiełłę Przedstawienie przyczyn i skutków wielkiej wojny z Zakonem w latach 1409-1411 1. Jagiellonowie na tronie Polski - Jadwiga Andegaweńska królem Polski - Unia polsko-litewska - Zasługi Jadwigi i Władysława Jagiełły dla rozwoju Królestwa Polskiego 2. W lipcowym słońcu Grunwald 1410 roku - Wielka wojna z zakonem krzyżackim 1409-1411 - Pokój w Toruniu w 1411 roku - Spór polskokrzyżacki na soborze w Konstancji - definiuje pojęcie: unia - charakteryzuje postaci Władysława Jagiełły, królowej Jadwigi - wymienia Jagiellonów jako nową dynastię panującą w Polsce - wskazuje na mapie: Krewo, Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Litewskie, Państwo Zakonu Krzyżackiego - określa datę unii w Krewie (1385 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej - wymienia przyczyny zawarcia przez Polskę i Litwę unii w Krewie - określa daty: bitwy pod Grunwaldem (1410 rok), pokoju w toruńskiego (1411 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie chronologicznej - wskazuje na mapie Grunwald, Malbork, Toruń - wymienia przyczyny wojny z Krzyżakami w latach 1409-1411 - opowiada o sytuacji Polski przed zawarciem unii w Krewie - wymienia postanowienia unii w Krewie - wymienia skutki unii z 1385 roku - opowiada o zasługach Jadwigi i Władysława Jagiełły dla rozwoju nauki i kultury polskiej, m.in. znaczeniu odnowienia uniwersytetu w Krakowie - definiuje pojęcie: sobór - charakteryzuje postać Pawła Włodkowica - opowiada o przebiegu działań wojennych, ze szczególnym uwzględnieniem bitwy pod Grunwaldem - wymienia skutki bitwy pod Grunwaldem (gospodarcze osłabienie potęgi zakonu krzyżackiego) postanowienia pokoju w Toruniu w 1411 roku - opowiada o wystąpieniu delegacji polskiej na soborze w Konstancji i poglądach Pawła Włodkowica na temat wojen

Zapoznanie z działaniami zmierzającymi do odzyskania Pomorza Gdańskiego za panowania Kazimierza Jagiellończyka 3. Pomorze wraca do Polski - Wojna trzynastoletnia 1454-1466 - II pokój w Toruniu w 1466 roku - Wzrost znaczenia spławu wiślanego - charakteryzuje postać Kazimierza Jagiellończyka - wyjaśnia znaczenie odzyskania Pomorza Gdańskiego przez Polskę - określa czas trwania wojny trzynastoletniej (1454-1466 rok) oraz datę pokoju toruńskiego (1466 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie chronologicznej - wskazuje na mapie: Toruń, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne - wymienia przyczyny wybuchu wojny trzynastoletniej - wymienia najważniejsze postanowienia II pokoju w Toruniu - definiuje pojęcia: armia zaciężna, szkuta - opowiada o sytuacji w Państwie Zakonu Krzyżackiego przed wybuchem wojny trzynastoletniej - opowiada o działalności Zakonu zmierzającej do rozwoju gospodarczego ziem Pomorza - wymienia produkty eksportowane i importowane przez kupców polskich XV/XVI wieku