SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI

Transkrypt

1 SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI ROCZNEGO PROGRAM WSPÓŁPRACY SAMORZĄDU MIASTA CZĘSTOCHOWY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI NA ROK 2011 PARTNERSTWO DLA CZĘSTOCHOWY BIURO INICJATYW LOKALNYCH I KONSULTACJI SPOŁECZNYCH KWIECIEŃ 2012 R. Strona 1 z 12

2 SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI ROCZNEGO PROGRAM WSPÓŁPRACY SAMORZĄDU MIASTA CZĘSTOCHOWY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI NA ROK 2011 PARTNERSTWO DLA CZĘSTOCHOWY WSTĘP Celem głównym Rocznego Programu współpracy samorządu miasta Częstochowy z organizacjami pozarządowymi na rok 2011 Partnerstwo dla Częstochowy było prowadzenie skutecznych działań na rzecz poprawy jakości życia mieszkańców poprzez rozwijanie współpracy samorządu miasta z organizacjami pozarządowymi działającymi na terenie miasta. Prowadzone działania oparte były o zasadę pomocniczości, suwerenności stron, partnerstwa, efektywności i uczciwej konkurencji i jawności. Uczestnikami programu były organizacje pozarządowe i podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy, prowadzące działalność pożytku publicznego oraz mające swoją siedzibę na terenie miasta Częstochowy lub działające na rzecz jego mieszkańców. Na koniec 2011 r. w Częstochowie zarejestrowanych było 737 organizacji pozarządowych, w tym 489 stowarzyszeń, 116 jednostek terenowych, 59 stowarzyszeń zwykłych oraz 73 fundacje. Dla porównania na koniec 2010 r. w Częstochowie było zarejestrowanych 673 organizacje. Przeważająca większość organizacji działa w obszarze spraw społecznych oraz sportu. 46 organizacji posiada status organizacji pożytku publicznego. Rodzaj organizacji pozarządowej Ilość Stowarzyszenia 357 Jednostki terenowe stowarzyszeń 116 Fundacje 73 Uczniowskie kluby sportowe 72 Stowarzyszenia zwykłe 59 Stowarzyszenia sportowe 37 Ochotnicze straże pożarne 23 RAZEM 737 Tab. 1 Podział ilościowy organizacji pozarządowych ze względu na formę prawną działalności Strona 2 z 12

3 FORMY WSPÓŁPRACY 1. Zlecanie zadań publicznych W roku 2011 udzielono organizacjom pozarządowym 464 dotacje na realizację zadań publicznych na kwotę ,52 zł, co stanowiło 1,4% budżetu miasta. W tym udzielono po raz pierwszy 13 dotacji w trybie małych zleceń na kwotę zł. Z udzielonego wsparcia skorzystało 188 podmiotów, w tym 172 organizacje pozarządowe oraz 16 podmiotów kościelnych i wyznaniowych. W ramach obowiązywania Programu ogłoszono 15 otwartych konkursów ofert: 1.Otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicznych Miasta Częstochowy w 2011 r. z zakresu kultury i sztuki, wychowania dzieci młodzieży, kultury fizycznej i turystyki, wypoczynku zimowego dzieci i młodzieży, edukacji ekologicznej, zapobiegania patologiom społecznym i przeciwdziałanie narkomanii oraz pomocy społecznej 2.Otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicznych Miasta Częstochowy w 2011 r. z zakresu pomocy społecznej dotyczącego udzielania wsparcia osobom bezdomnym 3.Otwartego konkursu ofert na realizację programów zdrowotnych w 2011 roku 4.Otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicznych Miasta Częstochowy w 2011 r. pn.: Organizacja działalności chóru Miasta Częstochowy w 2011 r. 5.II edycja Otwartego konkursu ofert na realizację programów zdrowotnych w 2011 r. 6.Otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicznych Miasta Częstochowy w 2011 r. z zakresu przeciwdziałania patologiom społecznym oraz pomocy społecznej 7.Otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicznych Miasta Częstochowy w 2011 r. z zakresu ochrony zwierząt w 2011 r. 8.Otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicznych Miasta Częstochowy w 2011 r. pn.: Wypoczynek letni dzieci i młodzieży 9.Otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicznych Miasta Częstochowy w 2011 r. z zakresu pomocy społecznej dotyczących udzielenia wsparcia osobom bezdomnym 10.Otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicznych Miasta Częstochowy w 2011 r. pn.: Utworzenie i prowadzenie Częstochowskiego Centrum Wsparcia Seniorów 11.Otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicznych Miasta Częstochowy w 2011 r. pn.: Świadczenie usług opiekuńczych 12.Otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicznych Miasta Częstochowy w 2011 r. pn. Prowadzenie placówek opiekuńczych Strona 3 z 12

4 13.Otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicznych Miasta Częstochowy w 2011 r. z zakresu przeciwdziałania patologiom społecznym 14.Otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicznych Miasta Częstochowy w 2011 r. z zakresu pomocy społecznej dotyczących udzielenia wsparcia osobom bezdomnym 15.Otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicznych Miasta Częstochowy w listopadzie i grudniu 2011 r. pn.: Udział w zawodach sportowych na wysokim poziomie współzawodnictwa Dodatkowo z zastosowaniem przepisów wynikających z innych uregulowań prawnych zlecono realizację zadań z zakresu prowadzenia całodobowych placówek pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży, realizacji programów zdrowotnych oraz opieki nad bezdomnymi zwierzętami. Nazwa zadania publicznego Ilość Ilość Kwota złożonych zawartych dofinansowania ofert umów dotacji (w zł) Kultura i sztuka Wychowanie dzieci i młodzieży ,88 Kultura fizyczna i turystyka ,57 Wypoczynek zimowy i letni dzieci i młodzieży Edukacja ekologiczna Programy zdrowotne Przeciwdziałanie patologiom społecznym Pomoc społeczna, w tym prowadzenie ,07 placówek Opieka nad bezdomnymi zwierzętami Małe zlecenia RAZEM ,52 Tab. 2 Podział środków finansowych na poszczególne zadania wg. danych wydziałów Strona 4 z 12

5 Rodzaj odmiotu Ilość złożonych ofert Ilość zawartych umów dotacji Kwota dofinansowania (w zł) Organizacje pozarządowe ,45 Podmioty kościelne i wyznaniowe ,07 Spółdzielnie socjalne RAZEM ,52 Tab. 3 Podział środków finansowych ze względu na rodzaj podmiotu Szczegółowy wykaz dotacji udzielonych poszczególnym organizacjom pozarządowym na realizację zadań publicznych stanowi załącznik nr 1 do sprawozdania. 2. Wzajemne informowanie się o kierunkach działalności 11 maja odbyło się otwarte spotkanie Prezydenta Miasta Częstochowy z przedstawicielami organizacji pozarządowych. Podczas spotkania zaprezentowano powstałe w strukturach Urzędu Miasta Częstochowy Biuro Inicjatyw Lokalnych i Konsultacji Społecznych zajmujące się działaniami dotyczącymi partycypacji społecznej, w tym współpracą z organizacjami pozarządowymi, wsparciem szkoleniowo-doradczym sektora pozarządowego oraz prowadzeniem Częstochowskiego Centrum Organizacji Pozarządowych. Omówiono zagadnienia dotyczące zlecania nowych zadań publicznych organizacjom, założenia do Wieloletniego programu współpracy samorządu miasta Częstochowy z organizacjami pozarządowymi oraz omówiono sposób konsultowania aktów prawa miejscowego z organizacjami pozarządowymi. Dodatkowym miejscem wymiany doświadczeń i informacji w zakresie działań podejmowanych w obszarze współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi, w tym sposobu zlecania zadań publicznych były obrady zespołów tematycznych: zespół Kultura i dziedzictwo narodowe ( r.), zespół Sport i kultura fizyczna ( r), zespół Problematyka społeczna ( r.), zespół Edukacja ekologiczna, nauka i wychowanie ( r.). Celem spotkań była ocena realizacji Rocznego programu współpracy samorządu miasta Częstochowy w 2011 roku oraz konsultacje z organizacjami pozarządowymi Rocznego programu współpracy na rok Strona 5 z 12

6 3.Konsultowanie z organizacjami pozarządowymi projektów aktów normatywnych Przeprowadzono konsultacje dotyczące projektu Rocznego programu współpracy samorządu miasta Częstochowy z organizacjami pozarządowymi w roku Projekt programu powstawał etapowo w procesie konsultacji z organizacjami pozarządowymi poprzez uczestnictwo przedstawicieli organizacji pozarządowych w otwartych spotkaniach, uczestnictwo przedstawicieli organizacji w obradach zespołów tematycznych dotyczących wybranych dziedzin współpracy oraz za pośrednictwem stron internetowych miasta. Odbyły się obrady 4 zespołów tematycznych: r. zespół Kultura i dziedzictwo narodowe z udziałem 16 przedstawicieli organizacji pozarządowych, r. zespół Sport i kultura fizyczna z udziałem 23 przedstawicieli organizacji pozarządowych, r. zespół Problematyka społeczna z udziałem 19 przedstawicieli organizacji pozarządowych, r. zespół Edukacja ekologiczna, nauka i wychowanie z udziałem 7 przedstawicieli organizacji pozarządowych. Podczas spotkania zespołu Problematyka społeczna Stowarzyszenie Wzajemnej Pomocy Agape zgłosiło jedną uwagę do projektu Rocznego programu współpracy: wpisanie zadanie dotyczącego wspierania działań wolontariatu, co zostało uwzględnione. Dodatkowo uwagi można było przekazać w formie pisemnej. W dniu r. Centrum Mediacji Pomoc drogą mailową zgłosiło uwagę do projektu Rocznego programu współpracy dotyczącą rozszerzenia zapisów programu o zadania z zakresu mediacji, co zostało uwzględnione. Końcowy projekt Programu został zaprezentowany podczas IX Forum Częstochowskich Organizacji Pozarządowych, które odbyło się r. W Forum wzięło udział 174 osób związanych z III sektorem. W dniach r. projekt programu został poddany konsultacjom poprzez opublikowanie na portalu internetowym W tym okresie nie wpłynęły żadne uwagi. Tak przygotowany projekt Programu współpracy Prezydent Miasta Częstochowy w dniu r. przedstawił do przyjęcia Radzie Miasta Częstochowy. 4.Tworzenie i uczestnictwo przedstawicieli organizacji pozarządowych w zespołach o charakterze doradczym i inicjatywnym Organizacje pozarządowe w roku 2011 uczestniczyły w posiedzeniach następujących zespołów i komisji o charakterze doradczym i inicjatywnym: 1.Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 2.Powiatowa Społeczna Rada ds. Osób Niepełnosprawnych Strona 6 z 12

7 3.Zespół ds. Przeciwdziałania Narkomanii 4.Forum Gospodarczo-Społeczne przy Prezencie Miasta Częstochowy Przedstawiciele organizacji pozarządowych brali udział w pracach komisji konkursowych powoływanych przez Prezydenta Miasta w celu zaopiniowania ofert złożonych na realizację poszczególnych zadań. W skład komisji konkursowych każdorazowo wchodzili przedstawiciele Prezydenta w liczbie od 1 do 4 osób, w tym pracownik Biura Inicjatyw Lokalnych i Konsultacji Społecznych oraz osoba wskazana przez organizacje pozarządowe. W posiedzeniach komisji uczestniczyły następujące osoby wskazane przez organizacje pozarządowe: Ewa Lichterowicz, Paulina Jesionowska, Marian Głowacki, Alina Kula, Grzegorz Nienartowicz, Zygmunt Różański oraz Alina Grabna. 5.Zawieranie umów o wykonanie inicjatywy lokalnej Przygotowano projekt uchwały w sprawie trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadań publicznych w ramach inicjatywy lokalnej, który został przyjęty przez Radę Miasta Częstochowy 10 października 2011 r. 6.Zawieranie umów partnerstwa określonych w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju Miasto Częstochowa zawarło jedną umowę partnerską z Fundacją Widzialni z Częstochowy w ramach realizacji projektu pn. Samorząd NGO's, dobre praktyki w zakresie przekazywania zadań publicznych. Umowę partnerską zawarto r. Projekt został złożony w ramach konkursu na Poddziałanie Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki i otrzymał dofinansowanie na jego realizację w okresie Częstochowskie Centrum Organizacji Pozarządowych Głównym zadaniem Centrum jest profesjonalizacja częstochowskich organizacji pozarządowych poprzez organizację szkoleń i doradztwa, informowanie organizacji o potencjalnych źródłach finansowania i zasadach udzielania dotacji, organizowanie szkoleń i konsultacji z zakresu pozyskiwania funduszy zewnętrznych, ułatwienie dostępu do komputera i internetu, wydawanie rekomendacji i opinii do wniosków, na wniosek organizacji, Strona 7 z 12

8 promowanie programów, na które można uzyskać środki ze źródeł zewnętrznych oraz wspieranie powstających organizacji pozarządowych. Organizacje pozarządowe korzystały nieodpłatnie z lokali będących w dyspozycji Centrum organizując zebrania, konferencje, wystawy obrazów. Organizacje korzystały na bieżąco z doradztwa z zakresu prawa i księgowości. Centrum uczestniczyło również w zorganizowaniu spotkania wigilijnego częstochowskich organizacji pozarządowych. Na podstawie zawartych porozumień ze wsparcia Centrum stale korzystało 11 organizacji pozarządowych: 1.Częstochowski Oddział Przewodników Polskiego Towarzystwa Turystyczno- Krajoznawczego 2.Częstochowskie Towarzystwo Naukowe 3.Bank Żywności w Częstochowie 4.Ogólnopolskie Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Dziennikarstwa Obywatelskiego 5.Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków Grupa Lokalna w Częstochowie 6.Polski Klub Psa Rasowego Oddział nr 5 w Częstochowie 7.Polskie Towarzystwo Numizmatyczne im. dr Wł. Terleckiego w Częstochowie 8.Rugby Club Częstochowa 9.Stowarzyszenie Archeologiczno-Numizmatyczne im. dr Wł. Terleckiego w Częstochowie 10.Stowarzyszenie Wzajemnej Pomocy AGAPE 11.Towarzystwo Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich Oddział w Częstochowie W celu wsparcia działań merytorycznych prowadzonych przez Centrum Urząd Miasta Częstochowy podjął działania dotyczące pozyskania środków zewnętrznych na prowadzenie działań szkoleniowo-doradczych dla organizacji pozarządowych. W 2011 r. przygotowano w partnerstwie z 6 miastami z województwa śląskiego projekt Inkubator Społecznej Przedsiębiorczości Województwa Śląskiego w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Projekt otrzymał dofinansowanie, a jego realizacja rozpocznie się w kwietniu 2012 r., a zakończy w marcu 2015 r. Budżet projektu przewidziany dla miasta Częstochowy w poszczególnych latach trwania projektu to w 2012 r zł, w 2013 r zł, w 2014 r zł oraz w 2015 r zł. 8.Uczestnictwo we wspólnych inicjatywach organizowanych przez Miasto Częstochowa i organizacje pozarządowe W dniu r. odbyło się IX Forum Częstochowskich Organizacji Pozarządowych, podczas którego zaprezentowano działalność częstochowskich organizacji oraz działania w zakresie współpracy samorządu z organizacjami. Podczas Forum podpisano Strona 8 z 12

9 Porozumienie o współpracy na rzecz rozwoju gospodarki społecznej w Częstochowie. Forum zostało poprzedzone obradami zespołów tematycznych z zakresu kultury i dziedzictwa narodowego, kultury fizycznej i turystyki, problematyki społecznej, edukacji ekologicznej, nauki i wychowania. Ważnym działaniem była organizacja Pikniku Pozarządowego, który odbył się w Parku im. Staszica r. Podczas imprezy 39 częstochowskich organizacji zaprezentowało swoją działalność, rozdawało materiały promocyjne, zachęcało do zaangażowania się w swoją działalność, prezentowało swój dorobek na scenie. Wspólną inicjatywą były również obchody Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Transportu. W ramach ETZT zorganizowano Piknik w Olsztynie ( r.), Cycle Chic Sunday Extra ( r.), w III Alei odbył się przejazd rowerów rzeźb autorstwa częstochowskiego artysty, Mariusza Chrząstka, przekazano mieszkańcom stojaki rowerowe ufundowanych przez firmę Fortum, przeprowadzono Dzień Bez Samochodu ( r.), podczas którego obowiązywał darmowy przejazd środkami MPK dla właścicieli samochodów osobowych, odbył się Wyścig miejski: samochód - autobus rower. Częstochowskie obchody i ich koordynator pracownik Biura Marzena Cuprjak-Wagner zajęły II miejsce na najlepiej przeprowadzoną kampanię ETZT w kraju. 9.Zapewnienie udogodnień w dostępie do lokali na prowadzenie działalności pożytku publicznego W roku 2011 Miasto Częstochowa refundowała 40 organizacjom pozarządowym opłaty za wynajem i koszty użytkowania 46 lokali z zasobów miasta. Łączna kwota refundacji w 2011 r. wynosi ,83 zł. W grupie organizacji korzystających z refundacji kosztów znajduje się 8 organizacji o charakterze kombatanckim. Powierzchnia Powierzchnia Koszt refundacji Koszt refundacji całkowita refundacji w 2010 r. w 2011 r. 4953,15 m ,23 m ,69 zł ,83 zł Tab. 4 Powierzchnia i koszty refundacji lokali użytkowanych przez organizacje W miarę możliwości organizacjom były udostępniane nieodpłatnie pomieszczenia będące w dyspozycji miasta, w celach odbywania spotkań, seminariów, konferencji, organizacji wystaw i wernisaży na warunkach określonych przepisami wewnętrznymi. Strona 9 z 12

10 Rodzaj lokalu I jego lokalizacja Ilość Sala sesyjna w budynku UMC (ul. Śląska 11/13) 12 Sala toastowa w budynku USC (ul. Focha19/21) 69 Holl w budynku USC (ul. Focha19/21) 5 Tab. 5 Wykaz lokali będących w zasobach Urzędu Miasta Częstochowy nieodpłatnie udostępnianych organizacjom 10.Promocja działalności prowadzonej przez organizacje pozarządowe i inne podmioty W roku 2011 przyznano Nagrody Miasta Częstochowy za działalność w organizacjach pozarządowych. Laureatami zostali: Janusz Danek, Jerzy Raganiewicz, Paweł Bilski, Urszula Janiec, dr Mieczysław Lejman, hm. Adrian Staroniek, Waldemar Borkowski, Częstochowskie Towarzystwo Profilaktyki Społecznej, Związek Harcerstwa Polskiego Chorągiew Śląska Hufiec Częstochowa, Częstochowskie Stowarzyszenie Plastyków im. Jerzego Dudy-Gracza. Nagrody zostały wręczane r. w trakcie Forum Częstochowskich Organizacji Pozarządowych. W roku 2011 nie przydzielono przedstawicielom organizacji pozarządowych Nagród dla pracowników działających w obszarze pomocy społecznej z okazji Dnia Pracownika Socjalnego. Przeprowadzono akcję Zostaw swój 1% podatku w Częstochowie polegającą na promocji częstochowskich organizacji pożytku publicznego. W 2011 r. podatnicy podlegający częstochowskim urzędom skarbowym przekazali organizacjom pożytku publicznego blisko zł, z podatku dochodowego za rok 2010, natomiast do częstochowskich organizacji pożytku publicznego trafiło zł. Porównując lata poprzednie, ilość osób wybierających częstochowskie organizacje wzrosła, wzrosły również środki przekazane tym organizacjom Podatnicy przekazujący 1% dla wszystkich OPP Suma przekazanych środków dla wszystkich OPP Podnicy przekazujący 1% dla częstochowskich OPP Suma przekazanych środków dla częstochowskich OPP ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł Strona 10 z 12

11 Tab. 5 Ilość podatników i wielkość przekazanych środków tytułem 1% podatku w latach Dodatkowo informacje na temat realizowanych przedsięwzięć edukacyjnych, kulturalnych i sportowych były publikowane w wydawnictwach Urzędu Miasta i jednostek podległych Co, gdzie, kiedy, Informator Urzędu Miasta, Aleje 3. Oferta organizacji pozarządowych na bieżąco była prezentowane na Częstochowskim Portalu Ekonomii Społecznej 11.Pomoc w nawiązywaniu kontaktów międzynarodowych W ramach współpracy z Pforzheim (Niemcy) w dniach r. odbyła się wizyta delegacji z Pforzheim. Uczestnicy odwiedzili Ośrodek Profilaktyczno-Społeczny dla Uzależnionych i ich Rodzin w Częstochowie prowadzonym przez Towarzystwo Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych Powrót z U, świetlicę socjoterapeutyczną Ludki z Blaszanej Budki Częstochowskiego Towarzystwa Profilaktyki Społecznej, Warsztat Terapii Zajęciowej prowadzony przez Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepełnosprawnych Integracja. Dodatkowo na specjalne życzenie, delegacja odwiedziła dzieci ze świetlicy prowadzonej przez Stowarzyszenia na Rzecz Dzieci i Młodzieży Uśmiech dziecka. W ramach współpracy z Altötting (Niemcy) grupa składająca się z pięciu sportowców Stowarzyszenia Klub Ludzi Aktywnych Zabiegani Częstochowa wzięła udział w Biegu Odpustowym w Altötting w dniach r. Koszty pobytu w Altötting pokryła strona niemiecka. Ubezpieczenie podróży zagranicznych zostało sfinansowane przez Urząd Miasta Częstochowy. Podjęto działania w zakresie wsparcia współpracy organizacji z miastem Lourdes (Francja). Pięć osób z Klubu Karate Budo dniach r. przebywało w Lourdes na koszt strony francuskiej. Koszty przejazdu grupy sportowców oraz ich ubezpieczenie pokrył Urząd Miasta Częstochowy. Członkowie Klubu Karate Budo uczestniczyli w obchodach dwudziestej rocznicy istnienia Klubu Karate Yama Zuki i wzięli udział w dniu r. w gali pod nazwą Legenda sztuk walki. Strona 11 z 12

12 ZAKOŃCZENIE W wyniku realizacji Rocznego Programu współpracy samorządu miasta Częstochowy z organizacjami pozarządowymi na rok 2011 stworzono odpowiednie warunki dla pobudzenia aktywności społecznej w zakresie współodpowiedzialności za zrównoważony rozwój Częstochowy jako miasta obywatelskiego. Dzięki wsparciu finansowemu organizacje pozarządowe mogły w sposób skuteczny realizować szereg zadań publicznych w zakresie kultury i sztuki, wychowania dzieci młodzieży, kultury fizycznej i turystyki, wypoczynku zimowego i letniego dzieci i młodzieży, edukacji ekologicznej, zapobiegania patologiom społecznym i przeciwdziałanie narkomanii, pomocy społecznej w tym pomocy osobom niepełnosprawnym, osobom starszym, prowadzenia placówek oraz realizacji zadań z zakresu programów zdrowotnych i opieki nad zwierzętami. Przeznaczona na ten cel kwota ponad 9,5 mln zł została wydatkowana przez organizacje w sposób efektywny i oszczędny. Równolegle ze wsparciem finansowym organizacje otrzymały pomoc logistyczną i merytoryczną w zakresie rozwoju swoich zasobów, poszerzania działalności, pozyskiwania środków zewnętrznych na realizację zadań statutowych, podejmowania wspólnych z samorządem działań oraz promocji działalności pożytku publicznego. Wsparcie to pozwoliło na stabilny rozwój sektora organizacji pozarządowych w Częstochowie, znaczny wzrost liczby organizacji pozarządowych oraz absorpcję przez organizacje znacznych środków finansowych ze źródeł zewnętrznych Strona 12 z 12