SPIS TRESCI 11 NIEZWYKŁA PODKARPACKA PRZYRODA Z BIEGIEM TANWI KOTLINA SANDOMIERSKA POGÓRZE KARPACKIE BESKID NISKI BIESZCZADY

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "SPIS TRESCI 11 NIEZWYKŁA PODKARPACKA PRZYRODA Z BIEGIEM TANWI KOTLINA SANDOMIERSKA POGÓRZE KARPACKIE BESKID NISKI BIESZCZADY"

Paulina Kołodziejczyk
8 lat temu
Przeglądów:

2 PROCARPATHIA Projekt Zielone Podkarpacie realizowany jest dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, a także ze środków budżetu Rzeczpospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych Komponent II Ochrona środowiska i zrównoważony rozwój

Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, a także ze środków budżetu Rzeczpospolitej

3 SPIS TRESCI 11 NIEZWYKŁA PODKARPACKA PRZYRODA 85 Z BIEGIEM TANWI KOTLINA SANDOMIERSKA POGÓRZE KARPACKIE BESKID NISKI 141 BIESZCZADY

4 WOJEWÓDZTWO Powierzchnia: km ( 5,7% obszaru Polski) Długość granic: 961 km, w tym: ze Słowacją 134 km, z Ukrainą 39 km (wschodnia granica Unii Europejskiej), z województwem małopolskim 186 km, lubelskim 30 km i świętokrzyskim 8 km. Podział administracyjny: 1 powiatów ziemskich oraz 4 grodzkie, 18 gmin. Liczba mieszkańców: około 100 tys. osób, ( 5,5% ludności kraju ). Istnieje tu 47 miast. Największe to: Rzeszów (173 tys. mieszkańców), Przemyśl (67 tys.), Stalowa Wola (65 tys.), Mielec (61 tys.), Tarnobrzeg (50 tys.), Krosno (47 tys.), Dębica (46 tys.), Jarosław (40 tys.), Sanok (39 tys.), Jasło (37 tys.). Średnia gęstość zaludnienia: 118 osób/km, największa w Rzeszowie (1865 os./km ), najmniejsza w gminie Lutowiska (5 os./km ). Magurski Park Narodowy Obszary pod ochroną: 44,5% powierzchni województwa objęto różnymi formami ochrony przyrody (średnia w Polsce 3,3%). SŁOWACJA Lasy: 36,8% obszaru województwa to tereny zalesione (w kraju 8,9%).

Największe to: Rzeszów (173 tys. mieszkańców), Przemyśl (67 tys.), Stalowa Wola (65 tys.), Mielec (61 tys.), Tarnobrzeg (50 tys.), Krosno (47 tys.), Dębica (46 tys.), Jarosław (40 tys.

5 PODKARPACKIE Najdłuższe rzeki: San (443,4 km) dopływ Wisły Wisłok (0 km) dopływ Sanu Wisłoka (164 km) dopływ Wisły UK RA IN A Największe jeziora: Zalew Soliński ( km ) Zalew Myczkowski ( km ) Zalew w Sieniawie (1,3 km ) Najwyższe szczyty pasm w województwie podkarpackim: Bieszczady Tarnica (1346 m) BeskidNiski Wątkowa (846m) Góry Sanocko-Turczańskie Jaworniki (910 m) Pogórze Dynowskie Sucha Góra (591 m) Pogórze Przemyskie Kopystańka (541 m) Pogórze Strzyżowskie Bardo (534 m) Roztocze Długi Goraj (391,5 m) Najdalej wysunięty na południe punkt Polski: Bieszczadzki szczyt Opołonek. Najniżej położone miejsce: Poziom Wisły w Chwałowicach (138 m n.p.m.) w gminie Radomyśl nad Sanem.

Sanocko-Turczańskie Jaworniki (910 m) Pogórze Dynowskie Sucha Góra (591 m) Pogórze Przemyskie Kopystańka (541 m) Pogórze Strzyżowskie Bardo (534 m) Roztocze Długi Goraj

6 Rozdział I NIEZWYKŁA PODKARPACKA PRZYRODA W południowo-wschodniej Polsce zachowały się puszcze pełne zwierzyny oraz pasma górskie, jakich nie spotkamy nigdzie indziej w kraju. Prawie połowę obszaru województwa podkarpackiego zajmują tereny chronione. Warto odwiedzać ten region przez cały rok, żeby zobaczyć niesamowite zjawiska przygotowywane przez naturę, poznawać bogactwo tutejszej fauny i flory oraz osobliwości przyrody nieożywionej.

Prawie połowę obszaru województwa podkarpackiego zajmują tereny chronione.

7 OSOBLIWOSCI Fragment Karpat Wschodnich Bieszczady, Góry Sanocko-Turczańskie i część Pogórza PrzemyskiegotojedynywPolscefragmentKarpatWschodnich. Tylko tu można zobaczyć specyficzne dla tego obszaru krajobrazy (bieszczadzkie połoniny) oraz niespotykane nigdzie indziej bogactwo świata roślin i zwierząt. Królestwo dzikich zwierząt Szachownica kostkowata EM WS Kłokoczka południowa Piękne i zagrożone W województwie podkarpackim występuje wiele cennych gatunków roślin wymienionych w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin. Niektóre z nich w Polsce w warunkach naturalnych rosn¹ tylko na tym terenie. Do szczególnie zagrożonych, a zarazem niezwykle atrakcyjnych roślin należą: różanecznik żółty (zwany azali¹ pontyjsk¹), szachownica kostkowata, ostro eñ siedmiogrodzki, wawrzynek główkowaty, kotewka orzech wodny, wisienka kar³owata i k³okoczka po³udniowa. Sporo unikatowych gatunków roœnie tylko w Bieszczadach. Nale ¹ do nich m.in. chaber Kotschyego, ciemiernik czerwonawy (purpurowy) i pszeniec bia³y. Podkarpackie, a zwłaszcza jego południowa część, to największe w Polsce skupisko dużych ssaków drapieżnych: niedźwiedzi, wilków i rysi. Licznie występują tu także ptaki drapieżne i wielkie zwierzęta roślinożerne: jelenie karpackie (większe od nizinnych) oraz żubry. Wielkie puszcze Ciemiernik czerwonawy Na tych terenach zachowały się duże kompleksy lasów. To pozostałości pradawnej Puszczy Sandomierskiej w północnej części regionu i Puszczy Karpackiej na południu. Sporo fragmentów lasów ma charakter naturalny i przypomina, jak te tereny wyglądały przed wiekami.

Królestwo dzikich zwierząt Szachownica kostkowata EM WS Kłokoczka południowa Piękne i zagrożone W województwie podkarpackim występuje wiele cennych gatunków roślin wymienionych w Polskiej Czerwonej

8 PRZYRODNICZE Niezwyk³y powrót przyrody W południowej i wschodniej części regionu doszło do procesu wtórnej sukcesji na wielką skalę. Po II wojnie, po wysiedleniu ludności żyjącej w Bieszczadach, Beskidzie Niskim, na Pogórzu Przemyskim i Południowym Roztoczu, dzika przyroda zajęła tereny dawnych osad i pól. Pola kwiatów W po³udniowej czêœci Podkarpacia możemy podziwiać łąki, któreprzezniemalcałyokreswegetacjimieni¹siêróżnymi kolorami. Na niektórych obszarach, zwłaszcza na Pogórzu Przemyskim w dolinie Wiaru, występują zbiorowiskakserotermiczneprzypominającekwietnystepłąkowy. Niepowtarzalny krajobraz rolniczy Piękne i zagrożone Do gatunków zagrożonych wyginięciem, wpisanych do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt należą m.in. żyjące w woj. podkarpackim ssaki, takie jak: żubr, żbik, ryś i niedźwiedź. EM WS AGF Żbik Podkarpacie to także miejsce występowania pięknych i bardzo rzadkich ptaków. Spotkać tu można m.in. żołny (jedyne stanowiska w okolicach Przemyśla) oraz żyjące w Puszczy Sandomierskiej kraski. W Puszczy Solskiej i Lasach Janowskich występuje głuszec. Żołny Z gadów na szczególną uwagę zasługuje wąż Eskulapa, którego najczęściej można spotkać w dolinie Sanu pod Otrytem. W Bieszczadach licznie spotykana jest traszka karpacka (endemit karpacki). Ewenementem w skali europejskiej jest podkarpacki krajobraz, który nie został przetworzony podczas intensywnego rozwoju przemysłu i rolnictwa. Zachowała się mozaika niewielkich pól, rozdzielonych miedzami, przeplatanych śródpolnymi zadrzewieniami. Wąż Eskulapa

Pola kwiatów W po³udniowej czêœci Podkarpacia możemy podziwiać łąki, któreprzezniemalcałyokreswegetacjimieni¹siêróżnymi kolorami.

9 14 POŁOŻENIE Województwo podkarpackie ma dwa oblicza. Południowa część to tereny górzyste: Bieszczady, Beskid Niski i Pogórze Karpackie, a północna równiny Kotliny Sandomierskiej. Region leży w południowo-wschodniej Polsce. Na południu sąsiaduje ze Słowacją, a na wschodzie z Ukrainą. Tutaj przebiega także wschodnia granica Unii Europejskiej. Na zachodzie Podkarpackie sąsiaduje z Małopolską, a północno- -zachodnią granicą jest Wisła, oddzielająca region od województwa świętokrzyskiego. Na północy Podkarpackie styka się z Lubelszczyzną. Górzyste i nizinne tereny regionu dzieli próg karpacki. Na jego krawêdzi zosta³y przeprowadzone szlaki drogowe i kolejowe Dębica Rzeszów Przemyśl. Widok z progu karpackiego na Rzeszów i Kotlinę Sandomierską Zgodnie z powszechnie przyjętym podziałem fizycznogeograficznym, ustalonym przez Jerzego Kondrackiego, prawie cały obszar województwa podkarpackiego znajduje się w prowincji Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym. Dzieli się ona na dwie podprowincje: Podkarpacie Północne oraz Zewnętrzne Karpaty Zachodnie. W skład podprowincji Podkarpacie Północne wchodzi makroregion Kotlina Sandomierska. Z kolei podprowincja Zewnętrzne Karpaty Zachodnie dzieli się na makroregiony Pogórze Środkowobeskidzkie oraz na Beskidy Środkowe (obszar Beskidu Niskiego). Wschodni skrawek regionu należy do prowincji Karpaty Wschodnie, dzieląc się na podprowincje: Beskidy Wschodnie (makroregion Beskidy Lesiste są to Bieszczady i Góry Sanocko-Turczańskie) oraz Podkarpacie Wschodnie (niewielki fragment makroregionu Płaskowyż Sańsko-Dniestrzański na południe od Przemyśla). Północny skrawek województwa leży w prowincji Wyżyny Polskie, w skład której wchodzi podprowincja Wyżyna Lubelsko-Lwowska. Częścią tej ostatniej w województwie podkarpackim jest fragment makroregionu Roztocze (Roztocze Po³udniowe i czêœæ Roztocza Œrodkowego). Makroregiony dzielą się na mezoregiony, które zostały zaznaczone na mapie na sąsiedniej stronie.

Na zachodzie Podkarpackie sąsiaduje z Małopolską, a północno- -zachodnią granicą jest Wisła, oddzielająca region od województwa świętokrzyskiego. Na północy Podkarpackie styka się z Lubelszczyzną.

10 Mezoregiony 15 Wzniesienia Urzędowskie N i z i n a N a d w i ś l a ń s k a Dolina Dolnej Wisłoki Równina Tarnobrzeska Płaskowyż Kolbuszowski R ó w n i n a Bił g o r a jsk a D n o l i a D o l n e g P radolina Podkar packa o S u a n Roztocze Środkowe Roztocze Wschodnie Pogórze Pogórze Strzyżowskie Jasielskie Pog ór ze D y n o w s k Kotlina Jasielsko-Krośnieńska P o d g ó r z e i e Pogórze Bukowskie R z e s z o w s k i e Płaskowyż Chyrowski B e s k i d N i s k i Podział fizycznogeograficzny wg J. Kondrackiego W dużym uproszczeniu teren województwa podkarpackiego dzieli się na fragment Roztocza, Kotlinę Sandomierską oraz Karpaty. Beskid Niski i pasma Pogórzy należą do Karpat Zachodnich, a Bieszczady i Góry Sanocko-Turczańskie to część Karpat Wschodnich. Z podziałów uwzględniających całą szatę roślinną, najszerzej stosowany jest system opracowany przez W. Szafera i B. Paw³owskiego. Występuje w formie poziomej (obszary) i pionowej (piętra roślinności). Podział fizycznogeograficzny nie zawsze zgadza się z geobotanicznym, np. według Kondrackiego, Pogórze Przemyskie należy do Karpat Zachodnich, a zdaniem Szafera do Karpat Wschodnich. Granica Pogórza Przemyskiego u Szafera sięga dalej na południe niż u Kondrackiego, obejmuj¹c czêœæ Gór Sanocko-Turczañskich. W najwyższej części województwa, czyli w Bieszczadach Zachodnich, obserwuje się wyraźną piętrowość szaty roślinnej. Piętro pogórza sięga do wysokości m n.p.m. Powyżej występują rozległe lasy liściaste lub mieszane zaliczane do regla dolnego, które dorastają do m n.p.m. Ponad górną granicą lasów, tworzonych przez skarłowaciałe buki, jawory i jarzębiny, rozciąga się unikalne piętro połonin, które w Polsce występuje tylko w Bieszczadach. Nie ma tu natomiast lasów świerkowych regla górnego. Na Pogórzu Karpackim i w Beskidzie Niskim wyróżniamy dwa piętra: pogórza i regla dolnego.

Bukowskie R z e s z o w s k i e Płaskowyż Chyrowski B e s k i d N i s k i Podział fizycznogeograficzny wg J.

Podobne dokumenty

Kurs Przodownika Turystyki Górskiej PTTK Pogórza Beskidzkie

Kurs Przodownika Turystyki Górskiej PTTK 2012 Pogórza Beskidzkie Jerzy Antychowicz Położenie Jest niższa północna partia (1)Zewnętrznych Karpat Zachodnich na terenie Polski i Czech Podział Pogórze Zachodniobeskidzkie