System wodociągowy w Sopocie. Rys historyczny miasta Sopotu. Budowa wodociągów i ujęć wody w Sopocie

Transkrypt

1 System wodociągowy w Sopocie Rys historyczny miasta Sopotu Pierwszy zapis o wsi Sopot pochodzi z czasów, gdy w 1283 roku książę Mściwój II, rekompensując Cystersom Oliwskim krzywdy doznane od Krzyżaków, nadał im 16 wsi (jedną z nich był Sopot ). Od tego momentu Sopot rozwijał się i w wieku XIV otrzymał przywileje lokacyjne. W latach wybudowano Łazienki i Dom Zdrojowy, a Sopot pretendował do miana uzdrowiska z inicjatywy dr Jerzego Jana Haffnera. Do szybkiego rozwoju miasta przyczyniła się budowa w 1823 roku szosy pomorskiej oraz linii kolejowej Gdańsk-Szczecin w W roku 1872 zostały wybudowane pierwsze wodociągi, w 1885 wybudowano gazownię, a w 1898 roku zaczęto budowę kanalizacji. W tym okresie powstały w Sopocie nowe obiekty uzdrowiskowe: Zakład Leczniczo - Kąpielowy oraz rozrywkowe: Kasyno, Opera Leśna oraz Tory Wyścigów Konnych. 8 października 1901 roku aktem nadanym przez władze pruskie w Berlinie, Sopot otrzymał prawa miejskie, a w 1910roku osiągnął 9,3 tysiąca mieszkańców. W okresie międzywojennym Sopot rozbudował się, zwłaszcza w części górnego tarasu (pod wzgórzami morenowymi). W roku 1929 liczba mieszkańców wynosiła już 30 tys. Druga wojna światowa nie spowodowała większych zniszczeń Sopotu. Budowa wodociągów i ujęć wody w Sopocie Przed wybudowaniem pierwszych ujęć wody, dla celów komunalnych wodę uzyskiwano z licznych strumieni. Szybki rozwój uzdrowiskowego charakteru miasta zmusił władze do budowy ujęć wody. Sprzyjało temu ukształtowanie terenu, jakość gruntów i obficie występujące zasoby wodne. W roku 1872 wybudowano pierwsze ujęcie wody w centrum miasta (obecnie rejon Al. Niepodległości 840), położone na wysokości 20 m n.p.m. W latach 1926/27 ujęcie to zostało powiększone. W 1945 i 1954 roku przebudowano stację pomp, aby ujęcie mogło służyć coraz większej liczbie mieszkańców (ówczesna nazwa brzmiała Stacja pomp przy ulicy Stalina ). Ujęcie to ujmowało wodę czwartorzędową ze strumienia podziemnego za pomocą drenażu (5 studni o głębokości 2-3 m) oraz dwóch studni wierconych o głęb. 38,0 m. Rozwój miasta i przebudowa dróg spowodował zanik wody, ujęcie zostało wyłączone z eksploatacji, a w 1975 roku zlikwidowane. Wraz z powstaniem pierwszego ujęcia wody wybudowano sieć wodociągową z rur żeliwnych z przyłączami z rur ołowianych, zasilając grawitacyjnie część miasta w kierunku Domu Zdrojowego. Dalszy rozwój miasta spowodował w 1894 r. budowę drugiego ujęcia wody "Stare Sarnie Wzgórze" - położonego w środkowym odcinku doliny Świemirowskiej. Ujęcie to położone na rzędnej 36,0 m n.p.m. ujmowało wody czwartorzędowe przy pomocy sieci drenów (głębokości 1-2 m) i studni wierconych (5 szt.) o głębokościach 9, 12, 18, 18 i 21 m z wydajnością 900 m 3 /d. Górny zbiornik o pojemności 120 m 3 był umieszczony na wysokości około 30,0 m n.p.m. Budowane wodociągi żeliwne doprowadzały wodę do nowych budynków i rezydencji secesyjnych w południowej części miasta, w tym dzisiejszej Al. Niepodległości. Z czasem ujęcie Stare Sarnie Wzgórze straciło możliwość uzyskania wody i po 1965 roku zostało wyłączone z eksploatacji.

2 W 1900 roku rozpoczęto budowę trzeciego ujęcia wody "Nowe Sarnie Wzgórze" na rzędnej 40,0 m n.p.m. o wydajności 3000 m 3 /d. Teren o powierzchni m 2 został zdrenowany, dreny ułożono na głębokości od 1,60m do 2,25 m (wraz z siedemnastoma sztukami studni) oraz 1 studnią wierconą trzeciorzędową o głęb. 12,0 m. Woda odprowadzona była do podziemnego zbiornika żelbetowego o pojemności 500 m 3, a stamtąd grawitacyjnie zasilała rozwijające się miasto. Ujęcie było dwukrotnie rozbudowywane w latach 1908/9 oraz 1911/12, następnie przeszło remonty w latach 1924, 1945, Ujęcie jest czynne do chwili obecnej. Za pomocą przepompowni przy Al. Niepodległości woda była przepompowywana do zbiornika wody Wzgórze Trzech Gracji. Czwarte ujęcie wody Szpital Specjalistyczny (nazywane również w archiwalnych dokumentach WZ-9 Komarowo) powstało w 1908 roku. Było położone na zapleczu Szpitala (przy obecnej Al. Niepodległości 618), na wysokości 45 m n.p.m. Ujęcie miało dobrą jakość wody i bez uzdatniania pracowało samoczynnie. Składało się z 3 studni wierconych o głębokości 12 m. Przeciętna wydajność ujęcia wynosiła około 300 m 3 /d. W 1965 roku spadła do 148 m 3 /d. Ponieważ wydajność ujęcia nadal spadała, dlatego w latach 70-tych wyłączono je z eksploatacji. Okres I wojny światowej na 10 lat zablokował rozbudowę wodociągów, w wyniku czego miasto było niedostatecznie zaopatrzone w wodę. Dopiero w 1922 r. zaczęto budowę piątego ujęcia wody "Brodwinowa" zlokalizowanego na pograniczu Sopotu i Wielkiego Kacka na wysokości 60,0 m n.p.m. Było to ujęcie złożone z systemu drenażowego (6 studni o głębokości od 1,6m do 2,2 m). Ujęcie zajmowało teren m 2, pracowało samoczynnie i było połączone ze zbiornikiem wody o pojemności V=300 m 3. Wydajność ujęcia wynosiła około 806 m 3 /d, a w latach 70-tych około 500 m 3 /d. Rysunek 1. Kamień informacyjny z datą budowy oraz nieczynny budynek ujęcia drenaŝowego "Brodwinowo"

3 Rysunek 2. Schemat wysokościowy sieci wodociągowej Sopotu (stan na 1951r.) Rysunek 3. Nadziemna część zbiornika wody "Wzgórze Trzech Gracji" w lesie pomiędzy ulicami Herberta i Moniuszki

4 Szóste ujęcie wody "Zacisze" wybudowano w latach 1934/35 w górnym odcinku doliny Świemirowskiej na rzędnej około 60,0 m n.p.m. oparte na dwóch studniach wierconych czwartorzędowych o głębokościach 36,0 m i 42,0 m. Ujęcie o dobrej jakości wody bez uzdatniania pracowało grawitacyjnie, we współpracy ze zbiornikiem o pojemności 300 m 3. Ze względu na znaczne pogorszenie jakości wody ujęcie zostało wyłączone z eksploatacji w 1996 roku. Rysunek 4. Nadziemna część zbiornika wody na ujęciu "Zacisze" przy ulicy Smolnej Rysunek 5. Studnia głębinowa "Zacisze" w lesie przy ulicy Smolnej

5 Siódme ujęcie wody Wzgórze Zamkowe zlokalizowano przy ul. Jana Jerzego Haffnera 79, na wysokości 20 m n.p.m. Prace nad budową ujęcia rozpoczęto w roku 1945, a w latach uległo ono gruntownej przebudowie. Na ujęciu znajdowały się 3 studnie o głębokości 15 m, 19,5 m i 20 m. W roku 1965 ujęcie to pracowało z wydajnością 962 m 3 /d. Obecnie ujecie jest wyłączone z eksploatacji. W roku 1958 odwiercona została Studnia K1 czerpano z niej wodę z trzeciorzędowych pokładów wodonośnych (głębokość 193 m) w ilości około 150 m 3 /h. Ze studnią współpracowała tymczasowa przepompownia wody Bitwy pod Płowcami w której znajdowały się trzy zespoły pompowe poziome (w tym jeden awaryjny). Woda z przepompowni tłoczona była przewodem żeliwnym DN350/300 mm ulicami: 3-go Maja, Al. Niepodległości i 23-go Marca do zbiornika wyrównawczego przy ul. Piaskowej (rok budowy 1962/63). Przepompownia wody została wyłączona z eksploatacji w roku 1980w związku z uruchomieniem właściwego ósmego ujęcia wody Bitwy pod Płowcami. Studnia K-1 nadal jest czynna i okresowo podaje wodę bezpośrednio do sieci wodociągowej. Rysunek 6. Ujęcie wody Bitwy pod Płowcami - studnia kredowa K-1 W 1965 roku równolegle z wyłączeniem ujęcia Stare Sarnie Wzgórze została wybudowana przepompownia wody przy ul. Armii Krajowej, która do dnia dzisiejszego przepompowuje wodę z ujęcia Nowe Sarnie Wzgórze do zbiornika wyrównawczego Wzgórze Trzech Gracji.

6 Rysunek 7. Plan sytuacyjny sieci wodociągowej Sopotu (stan na 1961r.) W roku 1970 zostało wybudowane dziewiąte ujecie Haffnera przy ulicy Haffnera. Woda ujmowana była za pomocą jednej studni głębinowej trzeciorzędowej z wydajnością około 510 m 3 /d. Woda ze studni za pomocą stacji pomp była wtłaczana bezpośrednio do sieci. Studnia uruchamiana była tylko w przypadkach występowania niedoborów wody. Ponieważ jakość wody była zła, ujęcie to wyłączono z eksploatacji.

7 Do dnia dzisiejszego zachowały się archiwalne zeszyty z danymi produkcji ujęć, mapy sytuacyjne oraz karty inwentarzowe przyłączy (najstarsze pochodzą z 1934 roku). Rysunek 8. Karta inwentarzowa przyłącza wodociągowego 1937r - awers Rysunek 9. Karta inwentarzowa przyłącza wodociągowego 1937r - rewers

8 Opis stanu istniejącego systemu wodociągowego Długość czynnych sieci wodociągowych w Sopocie wynosi 82,3 km, a długość przyłączy wodociągowych 42,8 km (2 815 szt.) Obecnie system wodociągowy podzielony jest na cztery strefy zasilania. Rysunek 10. Strefy zasilania w wodę sieci wodociągowej Sopotu (stan obecny)

9 Rysunek 11. Schemat wysokościowy sieci wodociągowej Sopotu (stan obecny) Obecnie system wodociągowy w Sopocie zaopatruje mieszkańców w wodę za pomocą trzech ujęć: Bitwy pod Płowcami, Brodwino i Nowe Sarnie Wzgórze. Materiały źródłowe: 1. Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej, Zakład Wodociągów i Kanalizacji Miasta Sopot Plany sieci kanalizacji sanitarnej wg stanu na r (archiwum nr 1884); 2. Miejskie Zakłady Gazowni, Wodociągów i Kanalizacji m. Sopotu Inwentaryzacja sieci wodociągowej, kanalizacji sanitarnej i deszczowej m. Sopot stan na 1964r (archiwum nr 10040); 3. Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej, Zakład Wodociągów i Kanalizacji Miasta Sopot Opis techniczny urządzeń sieci wodociągowej m. Sopot (archiwum nr 10292); 4. Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Gdańsku Zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków w Sopocie w latach (archiwum nr 10153); 5. Biuro Planowania Przestrzennego w Gdańsku Inwentaryzacja sieci wodociągowej m. Sopot II etap (archiwum nr i 10054); 6. Archiwalne plany sytuacyjne sieci kanalizacji sanitarnej oraz wodociągowej; 7. Poniemieckie zeszyty z danymi produkcji ujęć; 8. Karty inwentarzowe przyłączy wodociągowych i kanalizacji sanitarnej.