GOSPODARKA DRZEWOSTANEM NA TERENIE BUDOWY A KOMPETENCJE UCZESTNIKÓW PROCESU BUDOWLANEGO

Transkrypt

1 Gospodarka drzewostanem na terenie budowy... Człowiek i Środowisko 34 (3-4) 2010, s Marzena Suchocka GOSPODARKA DRZEWOSTANEM NA TERENIE BUDOWY A KOMPETENCJE UCZESTNIKÓW PROCESU BUDOWLANEGO ABSTRAKT Drzewa na terenach zurbanizowanych poddawane są antropopresji, która prowadzi do wielu powtarzających się konfliktów i związanych z nimi uszkodzeń. Brakuje badań dotyczących długookresowego wpływu procesu inwestycyjnego na żywotność drzew i pozwalających na ocenę rokowań życia, ale również informacji, na którym etapie procesu inwestycyjnego drzewa uszkadzane są w największym stopniu. Kluczowa w podejmowaniu właściwych decyzji dotyczących gospodarki drzewostanem na terenie budowy okazuje się świadomość wartości drzewa wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego, świadomość rzeczywistych kosztów zabezpieczeń, ale również takich uwarunkowań jak brak wpływu zastosowania technik ochronnych na spowolnienie procesu inwestycyjnego. Polskie prawodawstwo nie rozwiązuje problemu niszczenia drzew na terenach budowy, a przy braku wiedzy stosowane są kontrowersyjne lub niewłaściwe zabezpieczenia drzew w trakcie prac budowlanych, a po ich zakończeniu niewłaściwa pielęgnacja na etapie zarządzania nieruchomością. Sytuacja ta powoduje, że w perspektywie dłuższej niż 10 lat co drugie drzewo uszkodzone przez prace budowlane zamiera. Wstęp Antropopresja powoduje wiele konfliktów infrastruktury z drzewami w miastach, a ciągle niewiele jest badań w zakresie wpływu procesów inwestycyjnych na żywotność drzew, szczególnie w kontekście długo- 105

2 Marzena Suchocka okresowego wpływu uszkodzeń i rokowań życia. W rozumieniu prawa budowlanego (7 lipca 1994 r., Dz.U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016) teren budowy to przestrzeń, w której prowadzone są roboty budowlane wraz z przestrzenią zajmowaną przez urządzenia zaplecza budowy. Ta sama ustawa roboty budowlane określa jako budowę, także prace polegające na przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego. Obiektem budowlanym może być park lub osiedle mieszkaniowe, a więc także drzewa rosnące na tym terenie. W kontekście tej definicji miasta są nieustającym placem budowy. O skali problemu mogą świadczyć badania nad drzewami miejskimi Dmuchowskiego i Badurek (2002). Od początku lat 70. prowadzili oni obserwacje drzew w Warszawie; wyniki wykazały, że w tym czasie ze śródmieścia zniknęło 42% drzew. Według tych autorów średnia życia drzewa w śródmieściu Warszawy nie przekracza 10 lat. Jest bardzo prawdopodobne choć brakuje badań w tym zakresie w naszym kraju że wpływ na zamieranie drzew w dużym stopniu mają prace budowlane powtarzające się w systemie korzeniowym drzew. Oczywiście, możemy nasadzać nowe drzewa na miejsce tych utraconych, ale trzeba pamiętać, że według Mc Persona (2003) powierzchnia liści jednego letniego buka równa się 6-7 bukom o średnicy korony 10 m i 1700 buków o średnicy korony 1 m. Niniejszy artykuł analizuje problemy związane z gospodarką drzewostanem na placu budowy z punktu widzenia ludzi realizujących gospodarkę drzewostanem na tym terenie, czyli projektantów, wykonawców, ludzi odpowiedzialnych za drzewa w trakcie budowy (arborystów) oraz zarządców nieruchomości po zakończeniu procesu budowlanego. Analiza problemów związanych z gospodarką drzewostanem na terenie budowy Przeanalizowane zostały publikacje naukowe, których tematem były problemy związane z gospodarką drzewostanem. Jak wynika z przeglądu, zabiegi ochronne stosowane przed rozpoczęciem i w trakcie prac budowlanych, polegające przede wszystkim na ustaleniu nienaruszalnych stref ochronnych dla korzeni, pni i koron drzew, mają zasadnicze znaczenie dla minimalizowania strat w drzewostanie, powstałych na skutek robót budowlanych (Coder, 1996; Szczepanowska, 2001; Dicke, 2004; Elmendorf i in., 2005; Suchocka i Kolendowicz, 2008). Jak dowodzą badania, istnieje jednak ogromna przepaść pomiędzy wiedzą a zastosowaniem jej 106

3 Gospodarka drzewostanem na terenie budowy... w praktyce (Vander Weit, Miller, 1986; Coder, 1995; Despot i Gerhold, 2003). Z analiz wynika, że drzewa są uszkadzane głównie dlatego, że wiedza dotycząca ich ochrony nie jest wprowadzana w praktyce (Szczepanowska, 2001; Despot, Gerhold, 2003). Ponadto autorzy podkreślają, że jeżeli nie zostaną zaplanowane środki ochronne przed rozpoczęciem budowy, drzewa rosnące na tym terenie mają małe szanse na przetrwanie (Shigo, 1986; Coder, 1996). Zwiększone koszty zabezpieczeń mogą być częściowo zniwelowane przez korzyści, które wnoszą drzewa do zrealizowanego projektu (Matheny i Clark, 1998), a w przypadku zatrudnienia specjalisty, zanim dojdzie do uszkodzenia, pieniądze wydane na ekspertyzę zwrócą się w postaci znacznych oszczędności i korzyści po zakończeniu procesu budowlanego (Johnson, 2009). Vander Wait i Miller (1986) podają, że wartość domu zwiększona przez fakt lokalizacji na działce leśnej jest wystarczająco wysoka, aby pokryć wyższe koszty kupna i budowy na zalesionej działce. Dodatkowym ciekawym faktem jest to, że w badaniach zwiększone koszty zabezpieczeń były postrzegane głównie jako problem przez arborystów i budowlańców, niż przez projektantów (Despot i Gerhold, 2003). Miller i Hauer (1995) oszacowali spadek wartości ozdobnej 3% drzew uszkadzanych przez przebudowę dróg każdego roku w Milwaukee z ogólnej liczby w latach Pogorszenie kondycji drzew o 6,1% powodowało obniżenie wartości o dolarów rocznie. Każdego roku obumierało średnio 246 drzew o wartości dolarów. Oznacza to coroczną utratę wartości spowodowaną obumieraniem drzew związanych z pracami budowlanymi, równą dolarów. Trzyletnie badania przeprowadzone na terenie Warszawy na lipach drobnolistnych i jesionach wyniosłych, uszkodzonych przez prace budowlane, wykazały, że w trakcie badań obumarło co szóste drzewo uszkodzone (17,5%) w 8 roku po zakończeniu prac, w przypadku drzew kontrolnych nie obserwowano martwych osobników. Prawie 1/3 drzew uszkodzonych (28%) została zakwalifikowana do grupy wykazującej objawy gwałtownego obniżenia żywotności i powstania nieodwracalnych zmian. W sumie cztery drzewa na pięć z uszkodzonych dziewięć lat temu od momentu zakończenia badań (84%) zakwalifikowano do grupy drzew obumarłych, wykazujących oznaki zamierania lub stagnacji. W grupie drzew uszkodzonych pięć lat od momentu zakończenia badań co trzecie drzewo zareagowało oznakami rezygnacji, pozostałe wykazywały oznaki regeneracji (Suchocka, 2010). Wyniki te wskazują, jak wiele drzew obumiera po zakończeniu prac budowlanych. Po latach przyczyna zamierania nie jest właściwie interpretowana, a sprawca uszkodzenia nie ponosi odpowiedzialności za zniszczone drzewa. 107

4 Marzena Suchocka Morell (za: Watson 1995) porównał koszty tunelowania 1 z kosztami usuwania i wymiany 44% drzew obumarłych w jego badaniach na skutek wykonania otwartych wykopów do położenia instalacji w ich systemie korzeniowym. Koszt tunelowania ( dolarów) zostałby w tym przypadku z nawiązką wynagrodzony brakiem kosztów usuwania i wymiany (ok dolarów), przy uwzględnieniu utraconej wartości ozdobnej ( dolarów). Koszty tunelowania powinny zostać uwzględnione w budżecie projektu. Należy tu zaznaczyć, że oszacowane zostały tu tylko koszty związane z drzewami obumarłymi; obniżenie wartości drzew ciągle żyjących, ale w gorszym stanie zdrowotnym z powodu przeprowadzania wykopów w ich systemie korzeniowym były znacznie wyższe (tab.1). Tabela 1. Porównanie kosztów tunelowania i usunięcia drzew uszkodzonych przez kopanie otwartych wykopów Rodzaj poniesionych kosztów Koszt prowadzenia otwartych rowów Koszt tunelowania Koszty projektu dolarów dolarów Koszty tunelowania 0 dolarów dolarów Obumarłe drzewa 44% brak Koszty usunięcia i wymiany dolarów 0 dolarów Rzeczywiste koszty projektu dolarów dolarów Utracona wartość drzew dolarów 0 dolarów Źródło: Morell, za: Watson (1995) W badaniach (Vander Weit i Miller, 1986; Coder, 1995; Close i in., 2001; Despot i Gerhold, 2003) bardzo mocno podkreślana jest potrzeba edukacji wyrażana przez grupy zawodowe odpowiedzialne za drzewostan na terenie budowy, ale również właścicieli domów na zalesionych działkach. Zaskakujące jest, że przedstawiciele trzech grup: architekci, arboryści i pracownicy budowlani wybrali wpływ robót budowlanych na kondycję drzew jako przynoszący najwięcej korzyści temat ich dalszej edukacji 1 Tunelowanie jest techniką prowadzenia instalacji podziemnych pod powierzchnią gruntu. Metoda ta pozwala przykładowo na precyzyjne przeprowadzenie przewodów pod nawierzchnią drogi, nawet po torze, który nie jest prosty na odległość nawet większą niż 1 kilometr. Zalecana jest również i szeroko stosowana na Zachodzie do prowadzenia instalacji pod korzeniami żyjących drzew. Technika ta pozwala na zachowanie dużo większej części systemu korzeniowego niż w przypadku kopania odkrytych rowów i dzięki temu unikania strat w drzewostanie. 108

5 Gospodarka drzewostanem na terenie budowy... (Despot i Gerhold, 2003). W dalszej kolejności były to kolejno stan gleby konieczny dla prawidłowego rozwoju drzewa, proces ochrony drzewa, koszty ochrony i korzyści z drzew. Ponad 96% respondentów z ponad 1300 profesjonalistów odpowiedziało, że chciałoby widzieć więcej drzew w stosunku do których zastosowano techniki ochronne; co 10 respondent odpowiedział, że przez ostatnie 3 lata nie miał szansy ochrony drzew istniejących, ponieważ nie był angażowany w podejmowanie ostatecznych decyzji dotyczących drzew lub był angażowany za późno. Pozostali stwierdzili, że w maksimum połowie inwestycji mogli zaproponować ochronne środki dla drzew. Arboryści byli najbardziej pewni swoich umiejętności (98%), robotnicy budowlani uznali, że w 34% opanowali wiedzę dotyczącą gleby, w 48% w zakresie biologii drzew, w 58% ochrony drzew; projektanci plasowali się pośrodku tych dwóch grup (Despot i Gerhold, 2003). Z badań Vander Weit a i Millera (1986) wynika, że osoby zaangażowane w prace budowlane używają kontrowersyjnych lub niewłaściwych technik ochronnych lub brakuje im wiedzy koniecznej do ochrony zalesionych terenów budowlanych. Brak wiedzy dotyczył szczególnie korzeni i przyczyn ich uszkodzeń. W pewnym stopniu możliwe jest przewidywanie dalszych reakcji drzew na podstawie obserwacji, np. zawartości skrobi w pędach, kondycji i fenologii. Najkorzystniej jest, kiedy reakcje drzew uszkodzonych porównywane są do reakcji drzew kontrolnych, czyli takich, które nie zostały uszkodzone (Suchocka, 2010). Warunki siedliskowe do rozwoju drzew w miastach są niekorzystne (Kosmala, 2005; Dmuchowski i Badurek, 2001). Prace budowlane zazwyczaj te warunki pogarszają, a uszkodzenia mechaniczne są dodatkowym źródłem stresu dla drzewa. Intensywność reakcji uzależniona jest od pojawienia się dodatkowych stresów, takich jak niekorzystne warunki pogodowe w następnych latach, pielęgnacja, nieświadome pogarszanie warunków siedliskowych, przykładowo przez dalsze zagęszczenie gleby itp. W tym kontekście bardzo istotny jest monitoring po zakończeniu prac budowlanych, który w polskim prawodawstwie nie jest wymagany. Ustawa o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 roku (art. 84) wprowadza okres monitoringu dla drzew przesadzonych i nowo sadzonych i mówi, że opłata za usunięcie jest umarzana jeżeli ( ) drzewa ( ) zachowały żywotność po upływie 3 lat ( ) lub nie zachowały żywotności z przyczyn niezależnych od posiadacza nieruchomości. W ustawie nie ma obowiązku sprawdzenia stanu drzew istniejących po zakończeniu prac budowlanych. Konsekwencją zmiany sposobu zagospodarowania terenu jest zazwyczaj potrzeba cięcia koron drzew, często przyjmująca formę ogławiania. Za 109

6 Marzena Suchocka ogławianie uważa się w niektórych zagranicznych regulacjach prawnych cięcie konarów powyżej 3 cali (7,68 cm) (Szczepanowska, 2001). Zmiana zagospodarowania terenu po budowie i związane z tym konflikty nowych form zagospodarowania i użytkowania, podobnie jak sposób zarządzania nieruchomością wydaje się mieć kluczowe znaczenie dla szans rozwojowych drzew (Suchocka, 2010). Drzewa w tym okresie chronione są aktami prawnymi. Ustawa o ochronie przyrody (Dz.U. z dnia 30 kwietnia 2004 r., rozdz. 4, art. 78) mówi o obowiązku utrzymywania w należytym stanie terenów zieleni, natomiast ustawa o zarządzaniu nieruchomościami (Dz.U. z dnia 21 sierpnia 1997 r., art. 185) stwierdza, że zarządzanie nieruchomością polega na podejmowaniu działań mających na celu ( ) czynności zmierzające do utrzymania nieruchomości w stanie niepogorszonym. Zastosowanie praktyk przyjaznych drzewom (unikanie nieuzasadnionych cięć i prześwietleń korony, redukcji gałęzi w kolizji z użytkowaniem, uszkodzeń pni, dodatkowego zagęszczenia gleby, uszkodzeń spowodowanych układaniem głębokich krawężników) powoduje zmniejszenie wpływu prac nawet na gatunki wrażliwe (Suchocka, 2010). Natomiast jak wynika z obserwacji zarządcom brakuje wystarczającej wiedzy, aby zastosować właściwą pielęgnację drzew po zakończeniu budowy, adekwatną do uszkodzeń i fazy żywotności drzew. Przeciwnie, zabiegi stosowane w tym okresie często są zupełnie nieuzasadnione i sprzeczne z biologią drzew. Do uszkodzeń mechanicznych wpływających negatywnie na żywotność drzew niewątpliwie zaliczyć można celowe cięcie gałęzi drzew. Cięcia koron na terenie budowy wykonywane są w związku z kolizją drzew z realizowanymi obiektami, ale również bardzo często na skutek kolizji związanej z ruchem maszyn na placu budowy, lub jako konieczność przycięcia koron uszkodzonych w trakcie budowy (rys. 1). Jak wynika z badań, intensywne cięcia koron wykonywane są również na etapie zarządzania nieruchomością, niezależnie od tych w trakcie trwania budowy. Efektem cięcia jest rana, która staje się drogą do wniknięcia grzybów i chorobotwórczych organizmów (Shigo, 1991; Weber i Mattheck, 2004; Johnson, 1999; Suchocka, 2010). Ogławianie powoduje rozległą zgniliznę w przypadku drzew o słabych zdolnościach kompartymentacyjnych 2, a niewielką w przypadku tych o do- 2 Zdolności kompartymentacyjne drzew opisane zostały przez Shigo (1989), który proces gojenia ran przez drzewa opisał modelem CODIT (Compartymentalization of Decay in Trees). Model ten zakłada istnienie 4 barier ochronnych wytwarzanych w drewnie. Każda budowana jest w inny sposób, z różną szybkością, w dużym stop- 110

7 Gospodarka drzewostanem na terenie budowy... Rys. 1. Przykładowe cięcia korekcyjne koron drzew na placu budowy. Fot. M. Suchocka brych zdolnościach (Shigo, 1989). Drzewa ogłowione formują widoczne, zabarwione na ciemno bariery wzdłuż miazgi (kambium) obecnej w czasie zranienia, w przypadku Lagerstroemia sp., zranionego pięć lat wcześniej, zaobserwowano bariery długości średnio 74 cm. Ogławianie powoduje również powstawanie martwych czopów pozostałości po obciętych gałęziach (Gilman i Knox, 2007). Close i in. (2001) udowodnili, że ogławianie drzew jest bardziej powszechne w przypadku właścicieli o niższym wykształceniu, starszych i mniej zamożnych, którzy nie są świadomi wpływu ogławiania na kondycję drzew. Podawane powody były np. takie: drzewo było za duże, chcieli poprawić wygląd drzewa, zmniejszyć liczbę dużych gałęzi. Close i inni sugerują, że zjawisko ogławiania zostanie zmniejszone lub wyeliminowane tylko w przypadku poprawienia świadomości ludzi zaniu uzależnioną od uwarunkowań gatunkowych, żywotności drzewa i jego zapasów energetycznych. Bariery odgradzają wewnątrz pnia zdrowe tkanki od porażonych patogenami grzybowymi, ograniczając lub opóźniając w ten sposób rozwój grzybów. Przerwanie barier (przykładowo spowodowane uszkodzeniami mechanicznymi lub wyschnięciem murszu w ubytku wewnątrz pnia) powoduje rozprzestrzenianie się patogenu na zdrowe tkanki. 111

8 Marzena Suchocka angażowanych w podejmowanie decyzji dotyczących drzew w zakresie negatywnego wpływu ogławiania na kondycję drzew, ich wygląd, biologię i szanse przeżycia. Prawo państwowe uznawane było w badaniach za najmniej efektywny środek ochrony drzew, jako zbyt mało elastyczne i zbyt ogólne. Nieco wyżej oceniana była skuteczność prawa lokalnego, a oba rodzaje były postrzegane za najmniej skuteczne przez pracowników budowlanych. Ograniczenia prawne nie powstrzymywały właścicieli od wycinania drzew. Dla ochrony drzew ważniejsza od prawodawstwa była świadomość wartości drzewa (Vander Weit, Miller, 1986; Close i in., 2001; Despot i Gerhold, 2003; Szczepanowska i in., 2009). Jako powód ochrony drzew na placu budowy podawana była świadomość profesjonalisty i zaraz potem świadomość właściciela lub klienta w zakresie wartości drzewa. Ponad 83% respondentów uważało, że klienci są skłonni płacić więcej za nieruchomość, żeby mieć zdrowe, dojrzałe drzewa. Robotnicy bardziej niż arboryści i projektanci byli skłonni stwierdzić, że ochrona drzew niekoniecznie spowalnia proces budowlany i nie ma wpływu na terminowe wykonanie prac (24% do 8% i 9%). Wszystkie grupy zawodowe uznały ograniczenia miejsca 3 za najważniejszy powód braku ochrony drzew w większym stopniu (Despot i Gerhold, 2003). Watson (1995) podkreśla, że mimo istniejących standardów i progów krytycznych dotyczących utraty korzeni ostatnie badania sugerują, że przy pewnych uwarunkowaniach wskazana i skuteczna jest ocena warunków siedliskowych konkretnego miejsca przez doświadczonego arborystę. Coder (1995) uznał świadomość właściciela w zakresie prawidłowego postępowania z drzewostanem za kluczowy czynnik umożliwiający skuteczną ochronę drzew. Lloyd i Miller (1997) proponują schemat właściwego reagowania SWR (Apropriate Response Process) z uwzględnieniem oczekiwania klienta, fitosanitarnego stanu drzewa oraz czynników stresowych. Po zastosowaniu zabiegów mających na celu poprawienie kondycji drzewa wykonywana jest kolejna ocena i proces zaczyna się od nowa (rys. 2). Zdarzenie lub symptomy powodują potrzebę kontaktu ze specjalistą. Najbardziej wartościową formą jest osobiste spotkanie z klientem, gdzie 3 Presja antropogeniczna w miastach powoduje, że nowe inwestycje projektowane są tak, aby w maksymalnym stopniu wykorzystać zakupiony teren, czyli wybudować największą liczbę mieszkań i w ten sposób uzyskać największe zyski. Drzewa w tej sytuacji traktowane są jako bariera ograniczająca możliwość wykorzystania działki i uszkadzane zarówno na skutek decyzji projektowych, jak i sposobu wykonania prac (składowanie materiałów, ruch sprzętu budowlanego itp.). 112

9 Gospodarka drzewostanem na terenie budowy... Symptom Wydarzenie Klient: - nastawienie - oczekiwania - zaufanie dla specjalisty Ocena Stres: - diagnoza stresu -ocena potencjału uszkodzenia: typ, rozmiar SWR Roślina: - witalność -faza rozwojowa - wrażliwość - budowa Reakcja? Rys. 2. Schemat właściwego reagowania (SWR) w zakresie gospodarki drzewostanem. Źródło: Lloyd i Miller (1997) następuje pełny przepływ informacji w obie strony i możliwa jest edukacja właściciela terenu, na którym rośnie drzewo. Następuje badanie i diagnoza czynnika stresowego lub kompleksu czynników z analizą historii miejsca, zbiegów pielęgnacyjnych, warunków pogodowych i innych ważnych w tym kontekście czynników. Na podstawie wszystkich dostępnych informacji, oczekiwań klienta, wiedzy praktycznej, doświadczenia i przewidywań podejmowana jest decyzja o dalszym postępowaniu w zakresie zabiegów pielęgnacyjnych lub prewencyjnych (np. przeciw rozprzestrzenianiu się choroby). Kolejnym etapem jest monitoring i ewentualne podjęcie następnego procesu oceny. Lawson i O Callaghan (1995), Gilbert (1996) i Szczepanowska (2001) za podstawowy warunek właściwego zarządzania drzewostanem uznają konieczność wejścia arborysty jako pierwszego na teren planowany pod budowę. Dopiero wtedy ma on szansę dostosować plan zarządzania drzewostanem do uwarunkowań lokalnych. Sukces w ochronie drzew może być osiągnięty tylko wtedy, kiedy wpisany jest ściśle w proces projektowy oraz przedstawiony jest w sposób przyjazny dla inwestorów i uczestników procesu budowlanego. 113

10 Marzena Suchocka Wnioski Przeprowadzone analizy prowadzą do wniosków, że istnieje wiele stereotypów i błędnych opinii wśród osób, które podejmują decyzje mające wpływ na żywotność drzew na terenie budowy. Ocena wpływu uszkodzeń powodowanych przez prace budowlane jest procesem dynamicznym i zakres podjętych działań nie może być przewidziany na etapie przedprojektowym. W trakcie budowy mają miejsce różne zdarzenia zmieniające warunki siedliskowe na placu budowy. Niezbędna jest reakcja specjalisty na konkretne, zaistniałe uwarunkowania i dalszy monitoring reakcji drzewa. Brak odpowiednich przepisów w polskim prawodawstwie powoduje brak kontynuacji odpowiedzialności za drzewa uszkodzone w procesie budowlanym na etapie zarządzania nieruchomością. Uszkodzenia drzew o obniżonych zapasach energetycznych na etapie zarządzania następują często na skutek niewiedzy nowych właścicieli lub zarządców w zakresie biologii i fizjologii drzew i bez uwzględnienia wpływu poprzednich uszkodzeń. Prowadzi to do pogłębiania niekorzystnych zmian w organizmie drzew i bardzo często do ich obumarcia w krótkiej lub oddalonej perspektywie czasu. Wszyscy autorzy badań zgodnie podkreślają znaczenie edukacji wszystkich uczestników procesu budowlanego, poczynając od projektantów, poprzez wykonawców robót, arborystów oraz zarządców nowo oddanych obiektów budowlanych w zakresie wartości drzew, wpływu uszkodzeń związanych z procesem budowlanym na obniżenie żywotności drzew, możliwości zastosowania technik ochronnych. Edukacja wszystkich uczestników procesu budowlanego jest najskuteczniejszym środkiem ochrony drzew na terenach budowy, skuteczniejszym od prawa ogólnokrajowego i nawet prawodawstwa lokalnego. Adres Autorki: dr Marzena Suchocka Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa Warszawa, ul. Targowa

11 Gospodarka drzewostanem na terenie budowy... BIBLIOGRAFIA Close D.D., Groninger J.W., Mangum J.C., Roth P.L. 2000: Homeowners opinions on the Practice and Effects of Topping Trees. Arboriculture & Urban Forestry 27(3), Coder K. D. 1996: Construction Damage Assessment Trees and Sites. University of Georgia. Coder K.D. 1995: Tree Quality BMPs for Developing Wooded Areas and Protecting Residence Trees [w:] Trees and Building Sites, International Society of Arboriculture, Savoy, Illinois, Despot D., Gerhold H. 2003: Preserving Trees in Construction Projects: Identyfying InCentives and Barriers. Journal of Arboriculture 29(5): Dicke S.G. 2004: Preserving Trees In Construction Sites. DPR Street tree preservation protection and planting standards, Mississippi State University, 6, Dmuchowski W., Badurek M. 2001: Stan zieleni przyulicznej w Warszawie na podstawie wieloletnich obserwacji i doświadczeń Ogrodu Botanicznego CZRB PAN. Materiały z konferencji Zieleń Warszawy, problemy i nadzieje 5 lat później. Warszawa, Elmendorf W., Gerhold H., Kuhns L. 2005: a Guide To Preserving Trees In Development Project. College of Arboricultural Sciences. Agricultural Research and Cooperative Extension. The Pennsylvania State University, 10. Gilbert O. 1996: Retaining trees on construction side. Arboricultural Journal, 20: Gilman E.F., Knox G.W. 2005: Pruning type Affects Decay and Structure of Crapemyrtle. Agriculture & Urban Forestry Johnson G. R. 1999: Protecting Trees from Construction Damage: a Homeowner s Guide. University of Minnesota Extension Service catalog/item.html?item=06135 [dostęp ] Kosmala M. 2005: Co każdy arborysta o korzeniach drzew wiedzieć powinien. Uprawa i Ochrona Drzew nr 14., Międzynarodowe Towarzystwo Uprawy i Ochrony Drzew, Lawson M., O Callagan D. 1995: a critical look at the potential formation damage caused by roots. Tree roots foundation. Liverpool England pub/a_critical_look_at_the_potential_for_foundation-damage_caused_by_tree_roots. pdf [dostęp: ] Lloyd J. Miller M. 1997: Plant Health Care For Woody Ornaments. Champaign, Illinois, Matheny N. Clark J.R. 1998: Trees and Development a Technical Guide to Preservation of Trees During Land Development. ISA Champaign USA, Mc Person E.G. 2003: a Benefit Costs Analysis of Street Tree Species in Modesto, California U.S.. Journal of Arboriculture:1-8. Szczepanowska H.B. 2001: Drzewa w mieście, Hortpress Warszawa, 151, Shigo A. 1991: Modern arboriculture: a systems approach to the care of trees and their associates. Shigo and Trees Associates LLC., New Hampshire. Shigo A.L. 1989: a New Tee Biology and Dictionary. Shigo and Trees, Associates. 115

12 Marzena Suchocka LLC, New Hampshire, 552. Suchocka M. 2010: Wpływ warunków siedliskowych na żywotność drzew na terenach budowy. Praca doktorska Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu SGGW. Suchocka M., Kolendowicz M. 2008a: Strefy ochronne drzew na terenach prac budowlanych. Człowiek i Środowisko 3-4 (2008). Szczepanowska H.B. 2001: Drzewa w mieście, Hortpress, Warszawa, 151, Vander Wait W.J., Miller R.W. 1986: The Wooded Lot: Homeowner and Builder Knowledge and Perception. Journal of Arboriculture 12(5): Watson G.W. 1995: Tree Root Damage From Utility Trenching [w:] Trees on the building site. Savoy Illinois, Weber K., Mattheck C. 2004: The effects of excessive drilling on wood decay in trees. Forschungszentrum Karlsruhe GmbH in der Helmholtz-Gemeinschaft. Germany, 2-5. Tree management on construction site and competence of participans in the construction process Abstract Urban investment pressure is causing conflicts in case of new investments but also by reconstruction work of existing infrastructure. There is a lack of analyses concerning long lasting influence of construction work on tree vitality and information on which phase of construction process trees are damaged the most. The assessment of long lasting effects of construction damage on tree vitality is in that context essential. Making proper decision concerning tree management on construction site the knowledge of tree value is essential and should concern all people involved in development proces. Knowledge must include conciseness of monetary value of tree, but also aware of the actual cost of technical protection solutions, and also about lack of influence on slowing down construction works. Polish low it s not giving solution to the problem of damaging and destroying trees on construction place. Lack of knowledge about proper protecting solutions is causing wrong tree protection in time of construction and wrong care in time of property management, after end of construction. All that aspects are causing, that in time longer that 10 years every second tree damaged by construction works is ding. 116