Nr 969. Informacja. Sposób powoływania i długość kadencji organów banku centralnego

Transkrypt

1 KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ STUDIÓW BUDŻETOWYCH Sposób powoływania i długość kadencji organów banku centralnego (w Austrii, Belgii, Danii, Francji, Grecji, Holandii, Hiszpanii, Niemczech, Norwegii, Portugalii, Szwajcarii, Szwecji, W. Brytanii i USA) Maj 2003 Zofia Szpringer Informacja Nr 969 Rozwiązania dotyczące organizacji banków centralnych są zróżnicowane w poszczególnych krajach, dotyczy to także sposobu powoływania i długości kadencji organów banków. Poniższa informacja przedstawia rozwiązania przyjęte w 14 krajach, przy czym w większości są to kraje UE.

2 BSiE 1 Na wstępie należy zauważyć, że rozwiązania dotyczące organizacji banków centralnych są zróżnicowane w poszczególnych krajach, dotyczy to także sposobu powoływania i długości kadencji organów banków. Poniższa informacja przedstawia rozwiązania przyjęte w 14 krajach, przy czym w większości są to kraje UE. Austria Narodowy Bank Austrii ma formę spółki akcyjnej. Stanowi integralną część Europejskiego Systemu Banków Centralnych ESBC i realizuje cele tego systemu. Istotnym celem jest zachowanie stabilności cen. Wspiera on politykę gospodarczą Rządu oraz Wspólnoty, o ile nie koliduje to z celem stabilizacji cen. Organy banku są typowe dla spółki akcyjnej: walne zgromadzenie akcjonariuszy (General Meeting), rada (General Council) i zarząd (Governing Board). Rada Generalna pełni funkcje nadzorcze. Przewodniczący lub wiceprzewodniczący Rady uczestniczą w posiedzeniach Zarządu z głosem doradczym. Federalny Minister Finansów mianuje Komisarza i jego zastępcę, którzy biorą udział z głosem doradczym w posiedzeniach Walnego Zgromadzenia oraz Rady. Zarząd zarządza całością operacji banku. Członków Zarządu powołuje Prezydent Republiki na wniosek Rządu Federalnego. Kadencja wynosi 5 lat. Ponowny wybór jest dopuszczalny. Zgodnie z art. 9 ustawy regulującej status Narodowego Banku Austrii 1 akcjonariuszami banku mogą być jedynie austriaccy obywatele, osoby prawne lub spółki prawa handlowego mające swoje główne siedziby w Austrii i nie będące zarazem bezpośrednio i pośrednio w większościowym posiadaniu kapitału obcego. Połowa kapitału banku jest w posiadaniu Federacji (Bund). Zgodnie z art. 15 ustawy Walnemu Zgromadzeniu przewodniczy prezes Rady Generalnej, a w razie jego nieobecności, zastępca prezesa. 2 Walne Zgromadzenie jest upoważnione do: - otrzymania raportu Rady Generalnej na temat prowadzenia działalności banku w minionym roku finansowym, - aprobaty rachunków rocznych i udzielenia absolutorium Radzie Generalnej i Zarządowi po wysłuchaniu raportu audytorów, - decydowania o alokacji uzyskanych oszczędności i wypłacie dywidend udziałowcom, - aprobowania zmian (transferów) w udziałach (kapitale akcyjnym) banku, - wyznaczania 2 audytorów i ich zastępców, - wyboru 6 członków Rady Generalnej, - usunięcia z urzędu członków Rady Generalnej, - określenia poziomu wynagrodzenia jakie jest wypłacane prezesowi i wiceprezesowi, - decydowania o każdych innych propozycjach udziałowców banku. 3 1 Zob. tekst na stronach internetowych 2 Walne Zgromadzenie odbywa się w ciągu pierwszych 6 miesięcy roku finansowego. Jest ono dobrze przygotowane; przykładowo odpowiednio wcześniej ustalany jest porządek zgromadzenia, na którym prezentowane są wyniki badania rachunków rocznych banku, zapadają decyzje dotyczące udzielenia absolutorium itd. Niezależnie od takiego corocznego Walnego Zgromadzenia mogą być zwoływane nadzwyczajne Walne Zgromadzenia na pisemne żądanie udziałowców, będących w posiadaniu co najmniej 1/4 kapitału w tym m.in. w sprawie akceptacji transferu akcji banku. 3 Propozycje te wraz z ich uzasadnieniem winny być przedstawione prezesowi na piśmie na co najmniej 14 dni przed Walnym Zgromadzeniem bądź wraz z żądaniem zwołania Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia.

3 2 BSiE W celu wyboru 6 członków Rady Generalnej na Walnym Zgromadzeniu udziałowcy inni niż państwo mogą proponować 1 osobę dla każdego 1 mln euro kapitału jaki reprezentują. W przypadku braku takich propozycji, prawo ich składania spoczywa na państwie. Kadencja tak wybranych członków Rady Generalnej trwa do czasu piątego Walnego Zgromadzenia następującego po wyborze tych członków. Rada Generalna - kieruje całością spraw banku z wyłączeniem tych, które podlegają rozstrzyganiu ESCB. Doradza ona Zarządowi w prowadzeniu spraw banku i polityki pieniężnej. Wspólne posiedzenia Rady Generalnej i Zarządu odbywają się co najmniej raz na kwartał. Akceptacja Rady Generalnej jest wymagana dla: - rozpoczęcia i zakończenia spraw banku z wyłączeniem zastrzeżonych dla ESCB, - ustanowienia lub zamknięcia oddziałów banku, - nabycia i sprzedaży udziałów (akcji) participating interests, - zakupu, sprzedaży majątku oraz spraw związanych z hipoteką, - mianowania członków ciał kontrolnych i zarządczych w spółkach w których Austriacki Bank Narodowy jest udziałowcem, - mianowanie urzędników drugiego szczebla kierowniczego w banku. Rada Generalna ma wyłączne prawo decydowania w następujących sprawach: - przedkładania niewiążących propozycji 4 dla Rządu Federalnego dotyczących mianowań członków Rady Zarządzającej przez Prezydenta Federalnego, - uchwalania rezolucji mających na celu warunki zatrudnienia członków Rady Zarządzającej i innych zatrudnionych w banku wraz z postanowieniami dotyczącymi wynagrodzenia i emerytur dla osób odchodzących z banku, - definiowania generalnych zasad działania banku, - autoryzacji wydatków nie przewidzianych w szacunku kosztów danego roku, - akceptacji rocznych rachunków przedkładanych Walnemu Zgromadzeniu i akceptacji szacunku kosztów na następny rok finansowy, - ustalania regulaminu działania Rady Generalnej i Zarządu. Rada Generalna składa się z Przewodniczącego, jednego wiceprzewodniczącego i 12 członków. Przewodniczący, wiceprzewodniczący i 6 członków Rady są mianowani, natomiast pozostali są wybierani. Członkami Rady Generalnej mogą być tylko osoby posiadające obywatelstwo austriackie nie pozbawione prawa głosowania w wyborach do parlamentu (Nationalrat). Członkami Rady Generalnej powinny być osoby znaczące (prominentne) w sektorze biznesu bądź prawnicy czy ekonomiści. Powinni tam być reprezentanci: - instytucji kredytowych, - przemysłu, - handlu i małych i średnich przedsiębiorstw, - rolnictwa i - zatrudnionych 5. Członkiem Rady Generalnej nie może być żadna osoba, która jest funkcjonariuszem federacji (Bund) bądź landu, instytucji Wspólnot Europejskich bądź będąca członkiem parlamentów fede- 4 W tekście mówi się o tripartite proposals, co może oznaczać np. propozycje trójstronne, potrójne. 5 Salaried employees and wage-earners.

4 BSiE 3 ralnych i krajowych oraz Parlamentu Europejskiego, rządu federalnego i rządów krajowych (landowych), Komisji Europejskiej. Restrykcja ta nie dotyczy profesorów prawa i ekonomii aktywnych w służbie państwowej (Bund). Nie więcej niż 4 członków Rady Generalnej może być z kierownictwa instytucji kredytowych, przy czym nie mogą oni pełnić funkcji prezesa bądź wiceprezesa. Prezes, wiceprezes i 6 dalszych członków Rady Generalnej są mianowani przez Rząd Federalny na 5-letnią kadencję. Kadencja może być odnowiona. W czasie sprawowania urzędu mianowani członkowie mogą być usunięci z urzędu przez rząd federalny tylko wtedy, kiedy nie są w stanie dłużej spełniać warunków dla sprawowania urzędu (w tym niewykonywanie obowiązków w okresie dłuższym niż 1 rok), bądź są winni poważnego naruszenia obowiązujących przepisów. Możliwa jest także rezygnacja z urzędu przez członka Rady w czasie trwania kadencji. Wówczas rząd mianuje nowego członka na 5-letnią kadencję. Podobnie rozwiązania mają zastosowanie w przypadku rezygnacji z funkcji członka Rady wybranego przez Walne Zgromadzenie bądź odwołania go z funkcji z powodów o których mowa wyżej. Wówczas wybór nowego członka Rady dokonywany jest przez Walne Zgromadzenie. Prezes i wiceprezes otrzymują wynagrodzenie za swoją pracę stosownie do nałożonych nań obowiązków. Poziom tego wynagrodzenia ustalany jest przez Walne Zgromadzenie. Inni członkowie Rady Generalnej pełnią swoje obowiązki bez wynagrodzenia, otrzymują jedynie zwrot kosztów podróży. Zarząd jest odpowiedzialny za całość operacji banku. W osiąganiu celów ESCB działa zgodnie z wytycznymi i instrukcjami ECB. W sprawach innych niż wynikających z uczestnictwa w ESCB, Zarząd podejmuje decyzje samodzielnie za wyjątkiem tych, które należą do kompetencji Rady Generalnej, bądź wymagają jej akceptacji. Zarząd przedstawia regularnie najczęściej raz w miesiącu raporty, ustnie lub na piśmie Radzie Generalnej, jest także uprawniony do przedstawiania jej różnych propozycji. Zarząd rekrutuje pracowników Narodowego Banku Austrii o tyle, o ile nie jest to zarezerwowane dla Federalnego Prezydenta. Jest on odpowiedzialny za pracowników i emerytów a także za zawiadamianie o zwolnieniach. Zarząd reprezentuje bank zarówno w sądach jak i poza nimi. Gubernator (Governor) - i jego zastępca składają sprawozdania Komisji Finansów w wyższej Izbie parlamentu (Nationalrat) co najmniej 2 razy w roku w zakresie przyjętych zasad polityki pieniężnej, przy zachowaniu obowiązku tajemnicy o jakiej mowa w art. 38 Statutu ESCB/ECB. Zarząd składa się z gubernatora, jego zastępcy i 2 dalszych członków. Członkowie Zarządu są mianowani przez Prezydenta Federalnego na podstawie propozycji rządu federalnego. Każde mianowanie następuje na okres 5 lat, przy czym możliwe jest ponowienie kadencji. Wymogi dotyczące tego kto nie może być członkiem zarządu i kiedy jest możliwe usunięcie z urzędu są takie same jak w przypadku członków Rady Generalnej. Gubernator jest członkiem Rady Zarządzającej ECB (art. 109a 1 Traktatu WE, art. 10 Statutu ESCB/ECB). Nie może on być zmuszony do działań będących w sprzeczności z tymi wynikającymi z uczestnictwa w ESCB i być podmiotem jakichkolwiek instrukcji. Informuje on prezesa Rady Generalnej w odpowiednim czasie o wszystkich propozycjach przedłożonych przez Zarząd.

5 4 BSiE W przypadku nieobecności gubernatora bądź niemożności pełnienia obowiązków może być on reprezentowany przez wicegubernatora a w przypadku nieobecności tego drugiego przez członka Zarządu najdłużej sprawującego swój urząd. Sprawy za które odpowiedzialny jest zarząd są alokowane (rozdzielane) do poszczególnych departamentów banku. Belgia 6 Zgodnie z ustawą z 22 lutego 1998 r. ustanawiającą Organiczny Statut Narodowego Banku Belgii (na podstawie art. 78 Konstytucji) Narodowy Bank Belgii jest integralną częścią Europejskiego Systemu Banków Centralnych, którego statut ustanowiono i dołączono do Traktatu ustanawiającego WE. Organami banku są: - Gubernator, - Komitet Dyrektorów (Zarząd), - Rada Regencyjna i - Komitet Cenzorów (Rewizyjny). Gubernator zarządza bankiem i przewodniczy Komitetowi Dyrektorów i Radzie Regencyjnej. W razie jego nieobecności zastępuje go wicegubernator bez naruszenia art Statutu ESBC. Komitet Dyrektorów składa się z co najmniej 5 ale nie więcej niż 7 dyrektorów, przy czy jeden z nich jest upoważniony do noszenia tytułu Vice-gubernatora nadanego przez Króla. Komitet Dyrektorów składa się z równej liczby osób posługujących się językiem francuskim i flamandzkim, z możliwym wyjątkiem gubernatora. Komitet jest odpowiedzialny za administrowanie i zarządzanie bankiem i decyduje o kierunkach jego polityki. Ma uprawnienia regulacyjne w zakresie nadanym mu przez prawo. Decyduje o inwestowaniu kapitału, rezerw i deprecjacji rachunków po konsultacji z Radą Regencyjną i bez uszczerbku dla postanowień przyjętych przez ECB. Odpowiada za wszystkie sprawy, które nie są wprost zarezerwowane dla innego organu przez prawo, statut i wewnętrzne regulacje. Rada Regencyjna składa się z gubernatora, dyrektorów i 10 regentów. W skład jej wchodzą w równej liczbie osoby posługujące się językiem francuskim i holenderskim. Rada wymienia poglądy na różne sprawy dotyczące banku, polityki pieniężnej i sytuacji gospodarczej kraju i UE. Każdego miesiąca zapoznaje się z sytuacją instytucji. Na wniosek Komitetu Dyrektorów ustanawia wewnętrzne regulacje, zawierające podstawowe zasady operacji dokonywanych przez organy banku oraz organizację jego departamentów, usług i biur zewnętrznych. Rada ustala indywidualne wynagrodzenia i emerytury dla członków Komitetu Dyrektorów. Te wynagrodzenia i emerytury nie mogą zawierać udziałów w zyskach i żadne wynagrodzenie nie może być ponad to wypłacone przez bank w sposób bezpośredni i pośredni. Rada zatwierdza budżet (wydatki) i roczne rachunki przedstawione przez Komitet Dyrektorów. Rada ostatecznie określa podział zysków proponowany przez Komitet. 6 Zob.

6 BSiE 5 Komitet Cenzorów składa się z 10 członków, w równiej liczbie posługujących się językiem francuskim i flamandzkim. Zadaniem tego organu jest nadzór nad przygotowaniem i wykonywaniem budżetu. Cenzorzy otrzymują wynagrodzenia ustalone przez Radę Regencyjną. Minister Finansów, za wyjątkiem celów i transakcji, które należą do ESBC, może poprzez swoich przedstawicieli kontrolować transakcje banku i przeciwstawiać się wprowadzaniu jakichkolwiek działań, które są sprzeczne z prawem bądź interesem państwa. Przedstawiciel Ministra Finansów uczestniczy z urzędu w posiedzeniach Rady Regencyjnej i Komitetu Cenzorów. Może on kontrolować transakcje banku (za wyjątkiem funkcji i transakcji będących w domenie ESBC), i może wstrzymywać każdą decyzję która jest sprzeczna z prawem, Statutem oraz interesami państwa. Jeśli Minister Finansów nie podejmie decyzji w ciągu 8 dni od wstrzymania, to decyzja może być wdrożona. Wynagrodzenie przedstawiciela Ministra Finansów jest określane przez Ministra Finansów po konsultacji z Zarządem banku. Wynagrodzenie to pokrywane jest ze środków banku. Przedstawiciel składa roczne sprawozdanie Ministrowi Finansów z wykonania swoich zadań. Mianowania Gubernator jest mianowany przez Króla na odnawialną 5-letnią kadencję. Inni członkowie Komitetu Dyrektorów są mianowani przez Króla na wniosek Rady Regencyjnej na odnawialną kadencję 6 lat. Regenci są wybierani na 3-letnią kadencję przez Walne Zgromadzenie (General Meeting). Ich kadencja może być odnowiona. Dwóch regentów wybiera się na wniosek najbardziej reprezentatywnych organizacji pracowniczych. Trzech regentów wybiera się na wniosek najbardziej reprezentatywnych organizacji z przemysłu i handlu, rolnictwa i małych firm oraz handlowców. Pięciu regentów wybiera się na wniosek Ministra Finansów. Metody zgłaszania kandydatów do tych mianowań ustala Król w uzgodnieniu z Radą Ministrów. Cenzorzy są wybierani na 3-letnią kadencję przez Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy. Są oni wybierani spośród osób o szczególnych kwalifikacjach w zakresie procedur kontrolnych. Ich kadencja może być odnowiona. Regenci otrzymują wynagrodzenie za udział w posiedzeniach i jeśli to wskazane zwrot kosztów podróży. Kwota tych należności ustalana jest przez Radę Regencyjną. Członkowie izb legislacyjnych, Parlamentu Europejskiego, Rad Wspólnot i Regionów, ministrowie, sekretarze stanu, członkowie rządu Wspólnoty czy Regionu nie mogą sprawować funkcji gubernatora, wicegubernatora, członka Komitetu Dyrektorów, regenta czy cenzora. Gubernator, wicegubernator i inni członkowie Komitetu Dyrektorów nie mogą pełnić żadnej funkcji w spółce handlowej bądź komercyjnej czy w żadnej publicznej instytucji prowadzącej działalność przemysłową, handlową czy finansową. Po uzyskaniu zgody Ministra Finansów mogą jednakże pełnić urząd w: - międzynarodowych instytucjach finansowych ustanowionych w wyniku umów, których stroną jest Belgia, - Funduszu Regulacji Papierów Wartościowych (Securities Regulation Fund), Funduszu Ochrony Depozytów i Instrumentów Finansowych (Fund for the Protection of Deposits and Financial Instruments), Instytutu Gwarancji i Redyskonta (Rediscount and Guarantee Institute) i Biura Poręczeń (Delcredere Office),

7 6 BSiE - w osobach prawnych o których mowa w art. 14 ustawy (tj. jednostkach powołanych w celu realizacji zadań banku innych niż będących w domenie ESCB). Zakazy o których mowa wyżej obowiązują także przez rok od czasu kiedy gubernator, wicegubernator i inni członkowie Komitetu Dyrektorów przestali sprawować swój urząd. Okres ten wydłuża się do 2 lat w przypadku instytucji kredytowej. Regenci nie mogą piastować funkcji dyrektora zarządzającego, dyrektora czy kierownika w instytucji kredytowej. Kadencja członków Komitetu Dyrektorów, Rady Regencyjnej i Komitetu Cenzorów upływa nie później niż z chwilą osiągnięcia przez nich wieku 70 lat. Dania 7 Zgodnie z 3 ustawy o Narodowym Banku Danii kierownictwo banku powierzone jest - Radzie Dyrektorów (Board of Directors), - Komitetowi Dyrektorów (Committee of Directors) i - Radzie Gubernatorów (Board of Governors). Członkami ww. organów mogą być obywatele duńscy zamieszkali w Danii, którzy są w odpowiednim wieku, cieszą się reputacją i zaufaniem wymaganymi do sprawowania urzędu i nie zostali pozbawieni prawa do dysponowania swoim majątkiem. Rada Dyrektorów składa się z 25 członków, z czego: - 8 członków będących deputowanymi w "Rigsdagu". Są oni wybierani zgodnie z postanowieniami 45 Konstytucji. W przypadku, gdy jeden z tych członków rezygnuje ze swego miejsca w Rigsdagu nowy wybór członka winien być dokonany na resztę kadencji ustępującego członka. Rezygnujący członek sprawuje swój urząd do czasu powołania nowego. - 2 członków, z których jeden jest ekonomistą a drugi prawnikiem. Ci członkowie (którymi nie mogą być deputowani) są mianowani przez Ministra Handlu, Przemysłu i Przemysłu Stoczniowego członków z odpowiednią wiedzą dotyczącą handlu. Ci członkowie (którymi nie mogą być deputowani) są wybierani przez całą Radę Dyrektorów, przy czym 3 członków odchodzi każdego roku. Wybór ma ustanowić pełną reprezentację zawodów, w tym pracowników zatrudnionych w handlu, z uwzględnieniem podziału geograficznego kraju. Wybrani członkowie są mianowani na okres 5 lat. W przypadku gdy członek ustępuje przed upływem końca kadencji nowy członek jest powołany na jego miejsce na resztę kadencji. Rada Dyrektorów wybiera na 1 rok przewodniczącego i jego zastępcę. Rada Dyrektorów wydaje swoją opinię przed wprowadzeniem poprawek do postanowień (regulacji) dotyczących zarządzania bankiem. 7 Narodowy Bank Danii odpowiada za dostarczenie banknotów i monet, prowadzi politykę pieniężną, jest bankiem banków i instytucji kredytu hipotecznego a także rządu, odpowiada za politykę kursową, odgrywa centralną rolę w transakcjach płatniczych i na rynkach finansowych, gromadzi opracowuje i publikuje statystyki finansowe, reprezentuje Danię za granicą w niektórych obszarach. Narodowy Bank Danii jest niezależną instytucją ustanowioną przez Parlament. Jego zysk po podziale przekazywany jest rządowi. Pracuje w nim ok. 560 osób. Bank utworzono w 1818 r. w celu przywrócenia ładu w systemie pieniężnym. To był jedyny bank który miał wyłączne prawo do emisji duńskich banknotów. Podstawy prawne działalności banku zawarto w ustawie o banku krajowym z 1936 r. Zgodnie z art. 18 ustawy o Narodowym Banku Danii rachunki za rok finansowy podlegają audytowi wykonywanemu przez 2 dyplomowanych księgowych wyznaczanych przez Ministra Handlu, Przemysłu i Przemysłu Stoczniowego na 1 rok.

8 BSiE 7 Komitet Dyrektorów składa się z 2 członków Rady Dyrektorów mianowanych przez Ministra Handlu, Przemysłu i Przemysłu Stoczniowego i 5 członków wybranych na 1 rok przez Radę Dyrektorów spośród jej członków. System proporcjonalnej reprezentacji powinien być zastosowany wtedy, gdy żąda tego 3 członków Rady Dyrektorów. Komitet Dyrektorów wybiera na 1 rok przewodniczącego i jego zastępcę. Wybór powinien być zaaprobowany przez Ministra Handlu, Przemysłu i Przemysłu Stoczniowego. Rada Gubernatorów składa się z 3 członków. Jeden z nich (przewodniczący) jest mianowany przez Króla a dwaj powoływani przez Radę Dyrektorów z rekomendacji Komitetu Dyrektorów. Gubernatorzy rezydują w Kopenhadze bądź miejscowościach o dobrych połączeniach z Kopenhagą. Nie mogą zasiadać w zarządach (kierownictwie) organizacji handlowych i w spółkach a także uczestniczyć w prywatnej działalności handlowej. Mają oni obowiązek złożyć rezygnację przez upływem miesiąca w którym kończą 70 rok życia. Zgodnie z 7 Ustawy Minister Handlu, Przemysłu i Przemysłu Stoczniowego w zakresie swoich obowiązków Królewskiego Komisarza banku kontroluje czy bank wypełnia swoje obowiązki zgodnie z ustawą i aktami wykonawczymi do niej. Królewski Komisarz Banku przewodniczy posiedzeniom Rady Dyrektorów. Ma wstęp na posiedzenia Komitetu Dyrektorów i winien uzyskać informację dotyczącą banku w zakresie przez niego żądanym. Decyzje, w szczególności o dalekosiężnym charakterze nie mogą być podejmowane na posiedzeniach Komitetu Dyrektorów w czasie gdy Królewski Komisarz Banku jest nieobecny, chyba że był wcześniej informowany o takich zamiarach. Francja 8 Bank Francji jest instytucją, której kapitał jest własnością państwa. Jest on reprezentowany przez jego prezesa, wiceprezesów i 6 członków Rady Polityki Pieniężnej, nie może oczekiwać (przyjmować) ani akceptować instrukcji od rządu bądź jakiegokolwiek innego ciała w realizacji celów wypływających z uczestnictwa w Europejskim Systemie Banków Centralnych. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzi prezes i 2 jego zastępców (wiceprezesów) oraz 6 pozostałych członków. Sześciu pozostałych członków powołuje Rada Ministrów w drodze rozporządzenia na 9-letnią kadencję. Są oni wybierani z listy zawierającej liczbę nazwisk trzykrotnie większą od powoływanej liczby członków. Lista taka jest ustalana we wzajemnym porozumieniu lub w przypadku braku takowego, w równych proporcjach przez: przewodniczącego Senatu, przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego oraz przewodniczącego Rady Ekonomicznej i Społecznej. Nazwiska do listy kandydatów wybierane są spośród osób o uznanej pozycji i doświadczeniu zawodowym w sprawach pieniężnych, fiskalnych i ekonomicznych. Przed przedłożeniem rządowi - w celu odnowienia kadencji Rady - przekazywane są do zaopiniowania obecnej Radzie Polityki Pieniężnej. Kadencja jednej trzeciej członków Rady odnawiana jest co 3 lata. 9 Zarządzenia dotyczące wymiany członków są wydawane co najmniej 8 dni przed wygaśnięciem Zgodnie z przepisami kiedy była ustanawiana pierwsza kadencja Rady 2 członków Rady (innych niż prezes i 2 wiceprezesów) miało sprawować swój urząd przez 3 lata, dwóch przez 6 lat i dwóch przez 9 lat. Później mogła być ona odnowiona ale dla tych członków dla których przewidywano krótszy czas kadencji, tak aby łącznie nie sprawowali urzędu dłużej niż przez 9 lat.

9 8 BSiE ich kadencji. Jeśli powołany członek nie może pełnić obowiązków do końca swej kadencji, należy niezwłocznie powołać na jego miejsce następcę. Statut Banku Francji stanowi w art. L.142-4, że Rada Polityki Pieniężnej zbiera się w takim terminie, w jakim prezes - jej przewodniczący - może zwołać posiedzenie, a przynajmniej raz na miesiąc. Prezes powinien zwołać posiedzenie w ciągu 48 godzin po otrzymaniu wniosku od większości członków Rady. Decyzje podjęte na posiedzeniach Rady Polityki Pieniężnej są ważne jedynie wówczas, jeżeli podjęto je w obecności przynajmniej dwóch trzecich pełniących swoje obowiązki członków. Przy braku kworum, prezes ponownie zwołuje posiedzenie z tym samym porządkiem dziennym i decyzje wówczas podjęte są ważne niezależnie od kworum. Decyzje są podejmowane zwykłą większością głosów obecnych członków. W przypadku równej liczby głosów za i przeciw, głos przewodniczącego jest decydujący. Rada Polityki Pieniężnej podejmuje swoje decyzje uwzględniając niezależność swojego przewodniczącego, który jest członkiem Rady Zarządzającej Europejskiego Banku Centralnego i poufny charakter norm wspomnianego banku. W art. L Statutu zapisano, iż członkowie Rady Polityki Pieniężnej są zobowiązani do tajemnicy zawodowej. Członek Rady Polityki Pieniężnej może być odwołany przed upływem kadencji jedynie wówczas, gdy nie jest w stanie wykonywać swoich obowiązków lub jeżeli jest winien poważnego wykroczenia służbowego. Każde takie odwołanie z urzędu wymaga przedstawienia uzasadnienia przez Radę Polityki Pieniężnej, działającą na podstawie większości głosów swoich członków, z wykluczeniem osoby zainteresowanej. Prezes, wiceprezesi oraz inni członkowie Rady Polityki Pieniężnej nie mogą zajmować żadnych innych stanowisk zawodowych publicznych ani prywatnych, dochodowych czy niedochodowych, z wyjątkiem funkcji członka Rady Ekonomicznej i Społecznej. Rada Polityki Pieniężnej może uwzględnić wyjątki w odniesieniu do działalności nauczycielskiej lub stanowisk w organizacjach międzynarodowych. Nie mogą oni również sprawować funkcji z wyboru. Jeżeli są urzędnikami państwowymi, to są uważani za oddelegowanych do innych zadań i nie mogą być przedstawiani do awansu uznaniowego w macierzystych organach administracyjnych. Jeżeli prezes lub wiceprezesi ustępują z funkcji z powodu innego niż dymisja za poważne wykroczenie służbowe, nadal otrzymują swoje wynagrodzenie przez okres 3 lat. Dla innych członków Rady Polityki Pieniężnej okres ten wynosi rok. W tym czasie nie mogą wykonywać zajęć zawodowych innych niż sprawowanie urzędów politycznych z wyboru lub funkcji członków rządu, chyba że zostaną do tego upoważnieni przez Radę Polityki Pieniężnej. Jeżeli Rada Polityki Pieniężnej upoważni ich do wykonywania zajęć zawodowych lub jeżeli sprawują oni funkcję publiczną z wyboru na szczeblu innym niż państwowy, to Rada Polityki Pieniężnej określi warunki, na których nadal będzie im wypłacana całość lub część wynagrodzenia. Zgodnie z art. L prezes Banku Francji co najmniej raz w roku składa Prezydentowi Republiki i Parlamentowi raport z transakcji dokonywanych przez bank, prowadzonej polityki pieniężnej w ramach ESBC i jej perspektyw. Stosownie do postanowień art. 108 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską i poufny charakter wiadomości EBC, prezes Banku Francji bądź Rada Polityki Pieniężnej mogą być poproszeni o wcześniejsze zjawienie się przed komisjami finansów dwóch izb parlamentu.

10 BSiE 9 Rachunki Banku Francji i raport audytorów przesyła się do Komisji Finansowych Zgromadzenia Narodowego i Senatu. Rada Naczelna - zarządza Bankiem Francji. Decyduje o kwestiach związanych z prowadzeniem działalności banku (z wyłączeniem spraw związanych z prowadzeniem polityki pieniężnej, tj. tych przypisanych ESBC). Rada podejmuje decyzje w kwestiach dotyczących warunków zatrudnienia pracowników banku. Warunki te prezes banku przedkłada do zatwierdzenia odpowiednim ministrom. Rada decyduje także o podziale funduszy własnych banku. Sporządza kosztorys wydatków banku oraz wnosi do niego poprawki, sporządza bilans i sprawozdanie finansowe, oraz przedstawia propozycje dotyczące wysokości zysku netto, dywidendy które mają być wypłacone na rzecz państwa. Wyznacza ona także audytorów upoważnionych do badania sprawozdań finansowych banku. Są oni wzywani do udziału w posiedzeniach Rady Naczelnej, która zatwierdza sprawozdanie rachunkowe za miniony rok. Rada Naczelna składa się z członków Rady Polityki Pieniężnej oraz przedstawiciela pracowników banku wybranego na 6 letnią kadencję. Decyzje podjęte na posiedzeniach są ważne wówczas, gdy podejmowane są w obecności co najmniej 6 członków. W sytuacji równiej liczby głosów za i przeciw decyduje głos jej przewodniczącego, którym jest prezes banku. Rada może przekazać uprawnienia prezesowi banku, który może je przekazać dalej, stosownie do warunków ustanowionych przez Radę Naczelną. W posiedzeniach Rady bierze udział cenzor lub jego zastępca wyznaczony przez Ministra Gospodarki i Finansów. Może on przedkładać Radzie propozycje do rozważenia. Decyzje podjęte przez Radę są ostateczne, chyba że cenzor lub jego zastępca wniosą sprzeciw. Prezes - kieruje bankiem. Przewodniczy on Radzie Polityki Pieniężnej i Radzie Naczelnej. Przygotowuje i wprowadza w życie decyzje podjęte przez Rady. Reprezentuje bank w interesach z osobami trzecimi i podpisuje w imieniu banku wszystkie oficjalne umowy. Powołuje pracowników banku (z zastrzeżeniem dotyczącym składu Rady Polityki Pieniężnej). Prezes wspomagany jest przez 2 zastępców, którzy sprawują funkcje przekazane im przez prezesa. Prezes i jego zastępcy powoływani są w drodze rozporządzenia przez Radę Ministrów na 6 - letnią kadencję, która może być przedłużona jeden raz. Granica wieku dla sprawowania funkcji wynosi 65 lat. Grecja Celem Banku Grecji 10 jest stabilność cen. bank organizuje sprawne systemy płatnicze. Wykonuje nadzór nad instytucjami kredytowymi oraz finansowymi. Działa jako agent fiskalny rządu. Emituje banknoty i monety. bank jest spółką akcyjną. Organy banku to: Walne Zgromadzenie, Zarząd i Rada Generalna. Zgodnie z art. 19 Statutu Banku Grecji Roczne Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy jest jedynym kompetentnym organem w następujących sprawach: - akceptacji raportów rocznych, - akceptacji bilansu banku poprzedzonego raportem audytorów, - decydowania o rezerwach i innych specjalnych funduszach, dywidendach i podziale zysków, - decydowania o wyborze i odwołaniu członków Rady Generalnej i audytorów i określenia ich wynagrodzeń oraz kosztów podróży, - uwolnienia od osobistej odpowiedzialności członków Rady Generalnej i audytorów, 10

11 10 BSiE - przedkładania propozycji nowelizacji Statutu Banku Grecji, z wyłączeniem podwyższenia kapitału. Propozycje te są przedstawiane Parlamentowi przez rząd, - przedkładania propozycji w innych sprawach przedstawionych przez Radę Generalną. Rada Generalna składa się z przewodniczącego (Governor), 2 jego zastępców oraz pozostałych członków Rady Polityki Pieniężnej, a także dodatkowych 6 członków (Councillors). Tych 6 pozostałych członków wybiera Walne Zgromadzenie. Co najmniej 3 członków powinno się wywodzić z gospodarki (przemysłu, handlu, rolnictwa). Przewodniczący i jego zastępcy są mianowani przez Prezydenta na wniosek Rządu na okres 6 lat. Rząd przed zgłoszeniem kandydata powinien wysłuchać Rady Generalnej. Sześciu wspomnianych członków jest wybieranych przez Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy na odnawialną kadencję 3 lat. Członkami Rady nie mogą być: członkowie Parlamentu, urzędnicy (civil servants), bądź zatrudnieni w instytucjach i przedsiębiorstwach państwowych, doradcy czy zatrudnieni w innych bankach oraz osoby, które nie spełniają warunków o których mowa w art. 14 Statutu (tj. nie posiadające obywatelstwa greckiego, bankruci, osoby którym ograniczono ich prawa, osoby nie wywiązujące się z obowiązków w stosunku do banku, tj. te których rachunki trzymane w banku zostały oprotestowane lub są niespłacone, osoby pozbawione praw osobistych i politycznych w wyniku popełnienia przestępstw kryminalnych). Przewodniczący, jego zastępcy i członkowie Rady mogą być usunięci z pełnienia funkcji przez Walne Zgromadzenie jeśli nie są w stanie dłużej wywiązywać się ze swoich obowiązków bądź są winni poważnych przestępstw, zwłaszcza jeśli naruszyli obecny Statut banku, ujawnili poufne informacje o sprawach banku bądź nadużyli swojej pozycji dla własnych korzyści lub dla celów biznesowych. Zarząd (Komitet Wykonawczy) składa się z przewodniczącego, jego zastępcy i 2 członków Rady. Bank przedkłada Parlamentowi i rządowi raport roczny w sprawie polityki pieniężnej. Rada Polityki Pieniężnej zajmuje się implementacją polityki pieniężnej i ustalaniem stóp procentowych w ramach zadań określonych w ESBC. Składa się z: przewodniczącego Banku Grecji, 2 zastępców oraz 3 dalszych członków mianowanych przez Prezydenta na wniosek rządu, po wysłuchaniu opinii przewodniczącego. Oprócz Zarządu (komitetu Zarządzającego) jest Rada Zarządzająca zajmująca się operatywnym zarządzeniem bankiem (oprócz przewodniczącego i zastępców składa się z dyrektorów departamentów). Holandia 11 Bank centralny w Holandii jest spółką akcyjną z siedzibą w Amsterdamie. Zgodnie z obowiązującą od maja 1998 r. ustawą bankową (zastępującą ustawę z 1948 r.) organami banku są Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy, Zarząd (Governing Board), Rada Nadzorcza (Supervisory Council) i Rada Banku (Bank Council). Zarząd banku odpowiedzialny jest za zarządzanie bankiem. Składa się on z prezesa i z co najmniej 3 ale nie więcej niż 5 dyrektorów (Executive Directors). Zarząd może w osiąganiu celów banku dotyczących wdrażania Traktatu i Statutu ESCB przyjmować instrukcje wyłącznie od 11 Więcej informacji zob.

12 BSiE 11 ECB. Prezes Zarządu jest członkiem Rady Zarządzającej ECB. Prezes i dyrektorzy są mianowani każdorazowo na okres 7 lat królewskim dekretem (Royal Decree). Dla tego celu, dla każdego mianowania krótka lista zawierająca nazwiska 3 osób jest określana wspólnie przez Walne Zgromadzenie i Radę Nadzorczą. Członkowie zarządu mogą być usunięci ze stanowiska tylko wówczas, gdy nie są w stanie dłużej spełniać warunków niezbędnych do sprawowania funkcji bądź są winni popełnienia poważnych przestępstw. Zarząd reprezentuje bank, jego władza może być przekazywana indywidualnie prezesowi i dyrektorom. Wynagrodzenia prezesa i dyrektorów są określane przez Radę Nadzorczą i zatwierdzane dekretem królewskim. Rada Nadzorcza składa się z co najmniej 9 i nie więcej niż 12 członków. Jeden członek jest mianowany przez rząd, każdorazowo na okres 4 lat. Przewodniczący i pozostali członkowie Rady są mianowani przez Walne Zgromadzenie Udziałowców, każdorazowo na okres 4 lat spośród osób z listy przygotowanej przez Radę Nadzorczą zawierającej po 3 kandydatów na każde wolne miejsce. Rada Nadzorcza nadzoruje zarządzanie bankiem bez uszczerbku dla postanowień Traktatu i Statutu ESCB, rada nadzoruje sprawy i działalność banku. Doradza ona Zarządowi. W celu przygotowania narad i materiałów niezbędnych do podejmowania decyzji na Walnym Zgromadzeniu może ona tworzyć ze swojego składu odpowiednie komisje. Wynagrodzenia Rady Nadzorczej określane są przez Walne Zgromadzenie. Rada Banku organ doradczy - składa się z co najmniej 11 i nie więcej niż z 13 członków, przy czym jeden członek jest mianowany przez Rząd, jeden przez Radę Nadzorczą spośród jej składu a co najmniej 9 i nie więcej niż 11 członków mianowanych jest przez Radę Banku na okres 4 lat. Jeśli chodzi o te ostatnie nominacje, to każdorazowo w przypadku wakatu krótka lista zawierająca co najmniej 2 kandydatów na wolne miejsce jest przygotowywana przez Zarząd ma ona zapewnić odpowiednią reprezentację różnych grup społeczeństwa. Rada Banku wyznacza przewodniczącego ze swojego składu. W przypadku jego absencji przewodniczy jeden z członków wybrany przez Walne Zgromadzenie. bank zapewnia warunki działania Radzie (sekretariat). Zarząd i przedstawiciel Ministra Finansów (Treasurer General) lub jego zastępca uczestniczy w spotkaniach Rady Banku i może brać udział w jej dyskusjach. Zarząd wyznacza wynagrodzenie członkom Rady Banku. prezes banku przedkłada raport Radzie Banku dotyczący ogólnych zasad rozwoju gospodarczego i omawia politykę prowadzoną przez bank (inne sprawy związane z celami i działalnością banku mogą być także przedmiotem dyskusji). Głównym celem działalności banku jest stabilność cen. Bez uszczerbku w osiąganiu tego celu bank może wspierać ogólną politykę gospodarczą rządu. Hiszpania 12 Ustawa o Autonomii Banku Hiszpanii w art. 24 ustawy przypisuje rządowi wyłączną odpowiedzialność za mianowanie wszystkich członków organów zarządzających bankiem. Art. 20 upoważnia Ministra Gospodarki i Finansów i Sekretarza Stanu ds. Gospodarki do brania udziału w spotkaniach Rady Banku, jeśli uznają to za niezbędne, po to, aby umożliwić rządowi wyjaśnianie swoich argumentów, nawet w sferach w których bank może podejmować niezależne decyzje. Art. 10 specyfikuje odpowiedzialność banku w dziedzinie składania sprawozdań (raportów) z prowadzonej polityki monetarnej do Parlamentu i Rządu, tak więc te instytucje mogą monitoro- 12 Zob.

13 12 BSiE wać i debatować nad polityką monetarną w oparciu o regularne podstawy. Jednocześnie bank może informować Parlament i rząd o każdej przeszkodzie utrudniającej polityce monetarnej osiągnąć stabilność cen. Ma to pomóc w osiągnięciu odpowiedniej równowagi z prowadzoną polityką gospodarczą. W sferach odmiennych niż polityka monetarna, obejmujących kontrolę instytucji kredytowych, bank podlega nie tylko istotnym ustawom ale także regulacjom zaprojektowanym przez rząd w celu wdrożenia prawa (aktów administracyjnych, rezolucji kierowanych do Ministra Gospodarki i Finansów). Powyższe powoduje, że bank jest specjalną instytucją w ramach administracji; jest w ogólnych warunkach podporządkowany rządowi, jednak cieszy się pełną autonomią w sferze polityki monetarnej, po to aby lepiej występować w obronie swojego celu - stabilności cen. W zakresie rozwiązań organizacyjnych dokonano pewnych zmian mających na celu zwiększenie niezależności organów banku. Kadencja prezesa i zastępcy prezesa została wydłużona do 6 lat a powody możliwego odwołania z urzędu zostały jasno określone. Aczkolwiek nowe regulacje prawne wprowadzają istotne zmiany w sferach o których wspominano wyżej (tj. prowadzeniu polityki pieniężnej i statusie organów zarządzających bankiem), nie ma znaczących zmian w zakresie innych funkcji przypisanych prawnie bankowi. W szczególności funkcje nadzorcze banku w stosunku do instytucji kredytowych wciąż podlegają ustawie 26/1988 z 29 lipca o Dyscyplinie i Interwencji w Instytucjach Kredytowych i innym odpowiednim przepisom. Powinno się bowiem mieć na względzie to, że zgodnie z art Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego, narodowe banki centralne kształtują inne funkcje, nie związane z polityką pieniężną i nie zakłócające podstawowego ich celu, poprzez krajowe regulacje i nie mogą być one rozpatrywane jako część funkcji ESCB. Zgodnie z art. 20 Ustawy o Autonomii Banku Hiszpanii: 1. Rada Zarządzająca składa się z prezesa banku, zastępcy prezesa, 6 wybieralnych członków Rady, dyrektora naczelnego Skarbu Państwa i Polityki Finansowej, zastępcy przewodniczącego Narodowej Komisji Papierów Wartościowych i Giełdy. 2. Dyrektorzy generalni banku uczestniczą w posiedzeniach Rady na zasadach partycypacji, lecz bez prawa do uczestniczenia w głosowaniach. Reprezentant personelu banku wybrany na podstawie wewnętrznie obowiązujących przepisów uczestniczy w posiedzeniach Rady, również bez prawa głosu. 3. Dyrektor naczelny Skarbu Państwa i Polityki Finansowej oraz zastępca przewodniczącego Narodowej Komisji Papierów Wartościowych i Giełdy nie dysponuje prawem głosu, gdy Rada podejmuje decyzje w sprawach związanych z dziedzinami uregulowanymi w sekcji 1, 2 i 4 rozdziału II niniejszej ustawy, ale w przypadku dwóch ostatnich sekcji tylko wtedy, kiedy decyzje są podejmowane na podstawie rozwiązań wynikających z funkcji ESBC. 4. Minister Gospodarki i Finansów lub Sekretarz Stanu ds. Gospodarki mogą brać udział w spotkaniach Rady jako członkowie partycypujący, lecz nie mający prawa głosu, jeśli uznają to za wskazane ze względu na szczególną doniosłość spraw, które mają być rozpatrywane. Mogą oni również zgłaszać wnioski do rozważenia przez Radę. 5. Sekretarzem Rady Zarządzającej jest sekretarz banku; uczestniczy on w obradach Rady na zasadzie partycypacji, bez prawa głosu. W art. 21 określone zostały uprawnienia rady zarządzającej. 1. Rada Zarządzająca: a) Przyjmuje generalne wytyczne działania banku w zakresie powierzonych mu funkcji.

14 BSiE 13 b) Strzeże zgodności z wytycznymi i instrukcjami ECB, niezależności prezesa i obowiązku zachowania tajemnicy jako członka organów zarządzających ECB, w zakresie spraw dotyczących polityki monetarnej i może nadzorować wkład banku we wdrażaniu polityki monetarnej ESBC wykonywanej przez Komisję Wykonawczą. c) Przyjmuje, na wniosek Komisji Wykonawczej sprawozdanie roczne banku, i jeśli trzeba, inne raporty, które bank ma obowiązek przedstawiać Parlamentowi, rządowi lub Ministrowi Gospodarki i Finansów. d) Zatwierdza "okólniki monetarne" i "okólniki" banku. e) Przedstawia rządowi wnioski o zwolnienia, o których mowa w art. 25 punkcie 4d. W sprawie tych decyzji członek Rady, w stosunku do którego wniosek o zwolnienie został postawiony, nie ma prawa głosu. f) Na wniosek Komisji Wykonawczej, przyjmuje wewnętrzny regulamin banku. g) Uchwala roczny budżet banku, określa rozliczenia roczne, proponuje sposób podziału zysków. h) Przyjmuje założenia dotyczące polityki osobowej i zatwierdza powoływanych dyrektorów generalnych. i) Nakłada sankcje, do których nałożenia uprawniony jest bank. j) Uchwala propozycje sankcji, które bank musi przedkładać Ministrowi Gospodarki i Finansów. k) Rozstrzyga odwołania lub zażalenia skierowane przeciwko postanowieniom banku, jeśli ich rozpatrzenie leży w gestii banku. l) Przyjmuje inne konieczne postanowienia dla wykonywania funkcji powierzonych bankowi w ramach niniejszej ustawy, a które nie podlegają wyłącznej odpowiedzialności Komisji Wykonawczej, z możliwością delegacji na prezesa, zastępcę prezesa lub Komisję Wykonawczą obowiązków bądź zadań, które uzna za stosowne; określa w sposób jednoznaczny w jakich przypadkach delegacje drugiego stopnia są możliwe. Niemcy Niemiecki bank centralny Bundesbank jest federalną instytucją prawa publicznego posiadającą osobowość prawną. Jego kapitał w wysokości 2,5 mld euro jest własnością Republiki Federalnej Niemiec. Nowelizacją ustawy o Bundesbanku, która weszła w życie 30 kwietnia 2002 r. (tzw. 7 nowela) postanowiono, że ciałem decyzyjnym i ponoszącym wyłączną odpowiedzialność za prowadzenie banku jest Zarząd, składający się z prezesa, wiceprezesa i 6 dalszych członków. Zarząd zobowiązany został do uchwalenia statutu organizacyjnego, w którym na nowo ustanowione zostaną obowiązki rozdzielone pomiędzy członków Zarządu i określone zadania, które mogą być przekazane do 9 Biur Regionalnych Bundesbanku (wcześniej znanych jako banki centralne landów) zlokalizowanych w dużych miastach niemieckich 13. Wszyscy członkowie Zarządu są mianowani przez Prezydenta Republiki, przy czym prezes i wiceprezes i 2 innych członków są mianowani na wniosek rządu, a pozostali 4 członkowie na wniosek Bundesratu (izby wyższej parlamentu) po uzgodnieniu z rządem. Zarówno rząd, jak i Bundesrat, przed desygnowaniem kandydatów na członków Zarządu powinni zasięgnąć opinii istniejącego Zarządu. 13 Są to: Stuttgart, Monachium, Berlin, Hanower, Hamburg, Frankfurt nad Menem, Dűsseldorf, Moguncja i Lipsk.

15 14 BSiE Kadencja członków Zarządu wynosi 8 lat. W wyjątkowych przypadkach mogą mieć miejsce mianowania na krótsze okresy (przy czym nie krótsze niż 5-letnie). Przy każdym Regionalnym Biurze tworzy się Radę Doradczą (Beirat), która spotyka się regularnie z prezesem Biura Regionalnego i omawia z nim sprawy związane z realizacją postawionych celów. Rada Doradcza składa się z nie więcej niż 14 członków, którzy powinni być znawcami w dziedzinie bankowości. Nie więcej niż połowa z tych członków powinna być wybrana z różnych sfer sektora bankowego natomiast pozostali z przemysłu, handlu, sektora ubezpieczeń, rolnictwa, wolnych zawodów itd. Rada Doradcza spotyka się 2 razy w roku. Członkowie Rady są nominowani przez rządy krajów federalnych (Landów) i mianowani przez prezesa Bundesbanku na 3 letnią kadencję. Spotkaniom Rady przewodniczy prezes Biura Regionalnego. Zgodnie z 3 ustawy o Bundesbanku niemiecki bank centralny jest integralną częścią ESBC. Głównym jego celem jest zapewnianie stabilności cen i zarządzanie rezerwami walutowymi. Obsługuje także system płatniczy. Za pośrednictwem prezesa Bundesbank współdecyduje o polityce pieniężnej Rady EBC. Realizuje politykę pieniężną Eurosystemu w Niemczech. W ramach instrumentów polityki pieniężnej refinansuje niemiecki system bankowy. W ramach zgody EBC wprowadza do obiegu monety - eurocenty. Aby Bundesbank mógł wykonywać te zadania wolny od presji politycznej, ustawodawca wyposażył go w niezależność. Przy realizacji swoich zadań Bundesbank jest niezależny od wytycznych rządu federalnego. O tyle, o ile jest to możliwe w ramach zadań Bundesbanku jako części składowej ESBC, wspiera on politykę gospodarczą rządu. Ani EBC, ani krajowy bank centralny, nie mogą przyjmować zadań czy obowiązków od rządów i innych władz krajów członkowskich. Bundesbank może jednak pełnić rolę banku państwa (fiscal agent) federacji (Bund), a w pewnym stopniu także dla krajów (Landów). Nie może im natomiast udzielać bezpośrednio kredytów i pożyczek. Prowadzi rachunki dla budżetu, zapewnia obrót płatniczy, a także wspiera federację i kraje w ich działalności na rynku kapitałowym. Doradza rządowi w sprawach polityki walutowej i zarządza środkami zabezpieczenia emerytalnego urzędników państwowych. System rachunkowości banku powinien być zgodny z generalnie akceptowanymi zasadami rachunkowości. W rachunkach rocznych uwzględniać należy cele banku, w szczególności te wypływające z uczestnictwa w ESBC. Zarząd obowiązany jest sporządzić roczne sprawozdanie tak szybko jak to możliwe. Podlega ono ocenie niezależnego audytora lub audytorów wskazanych przez zarząd w porozumieniu z Federalną Izbą Obrachunkową (Bundesrechtungshof) i jest później publikowane. Raport audytorów służy jako podstawa dla audytu/kontroli przeprowadzanego przez Federalną Izbą Obrachunkową. Bundesbank przygotowuje rachunek kosztów. Przed rozpoczęciem roku finansowego bank określa standardowy rachunek kosztów i plan inwestycyjny. W końcu roku finansowego dokonuje analiz porównawczych zaplanowanych wielkości z faktycznie zrealizowanymi. Te analizy są poddane oglądowi niezależnych audytorów. Rachunki roczne, standardowy rachunek kosztów, plan inwestycyjny, analizy zaplanowanych wielkości w porównaniu z faktycznie osiągniętymi i raporty audytorów są kierowane do Federalnego Ministra Finansów i Federalnej Izby Obrachunkowej. Są one także prezentowane Bundestagowi (niższej izbie parlamentu). Federalna Izba Obrachunkowa informuje Bundestag o swoich ustaleniach.

16 BSiE 15 Norwegia Bank Norwegii 14 podlega wytycznym rządu (ustawa z 24 maja 1985 r. o Banku Norwegii i Systemie Monetarnym). Polityka pieniężna banku centralnego powinna przyczyniać się do zrównoważonego wzrostu gospodarczego i osiągania celu inflacyjnego. Bank jest odpowiedzialny za implementację polityki pieniężnej - nie jest w tej mierze decydentem (por. dekret królewski z 29 marca 2001 r.). Charakterystyczny jest wymóg konsultowania istotnych decyzji banku z właściwymi ministrami. Istnieje przepis, zgodnie z którym bank centralny może prowadzić wszelkie operacje bankowe (a więc konkurować w istocie z bankami komercyjnymi). W sferze zadań banku leży tworzenie skutecznych systemów płatniczych i zapewnienia stabilności finansowej. Organami Banku Norwegii są: Zarząd (Executive Board) i Rada Nadzorcza (Supervisory Council). Zarząd kieruje operacjami dokonywanymi przez bank i zarządza jego majątkiem. Rada Nadzorcza sprawuje funkcje kontrolno-nadzorcze, przyjmuje raport roczny banku. Zarząd składa się z 7 członków powołanych przez Króla na 7-letnią kadencję. Król wyznacza wynagrodzenia i emerytury prezesa (Governor) i jego zastępcy oraz innych członków Zarządu. Członkami zarządu nie mogą być ministrowie rządu, sekretarze stanu i inny personel polityczny ministerstw oraz członkowie parlamentu (Storting). Wykonaniem decyzji Zarządu zajmuje się prezes. Rada Nadzorcza składa się z 15 członków wybranych przez parlament na okres 4 lat. Co dwa lata siedmiu ewentualnie 8 - członków odchodzi (retire). Parlament wybiera przewodniczącego i jego zastępcę na 2-letnią kadencję. Po reelekcji, członkowie mogą pełnić funkcję w całkowitym okresie 12 lat. Członkami Rady nie mogą być ministrowie rządu, sekretarze stanu i inny personel polityczny ministerstw oraz członkowie parlamentu (Storting). Król wyznacza wynagrodzenia członków Rady. Portugalia 15 Organami Banku Portugalii są: - Gubernator (Governor), - Rada Dyrektorów (Board of Directors), - Rada Audytorów (Board of Auditors), - Rada Doradcza (Advisory Board). Gubernator i inni członkowie Rady Dyrektorów są mianowani przez gabinet na wniosek Ministra Finansów. Obowiązkami ciążącymi na gubernatorze są: a) wywiązywanie się z obowiązków jako członka Rady zarządzającej i Rady Generalnej ECB, stosownie do postanowień zawartych w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską i Statutu ESCB/ECB, b) reprezentowanie banku, c) występowanie w imieniu banku wobec zagranicznych i międzynarodowych instytucji, d) kierowanie i koordynowanie działalności Rady Dyrektorów i zwoływanie jej posiedzeń, 14 Zob Zob. Banco de Portugal, Organic Law Approved by Law No. 5/98 of 31 January 1998, as amended by Decree-Law No. 118/2001 of 17 April

17 16 BSiE e) przewodniczenie posiedzeniom komitetów ustanowionych przez Radę Dyrektorów, f) parafowanie stosownych dokumentów, g) realizacja innych uprawnień przewidzianych przepisami prawa. Gubernator może w drodze protokołu w określonych warunkach delegować część swoich uprawnień na wicegubernatora bądź dyrektorów i może wyznaczyć spośród nich osobę, która zastąpi go w realizacji obowiązków o jakich mowa w punkcie a). W sytuacji, gdy poważne interesy kraju bądź banku wchodzą w grę i jest niemożliwe zwołanie Rady Dyrektorów, stosownie do nagłej potrzeby, z powodu braku kworum bądź innych usprawiedliwionych powodów gubernator ma pełną władzę działania we wszystkich sprawach wymaganych dla osiągnięcia celów banku i które podlegają kompetencji Rady. Gubernator ma rozstrzygający głos na posiedzeniach, którym przewodniczy. Głos akceptujący gubernatora jest wymagany dla wszystkich decyzji podejmowanych przez Radę Dyrektorów bądź Komisje Wykonawcze (Executive Committees), które w jego uzasadnionym osądzie, mogą naruszać zarówno jego niezależność w zakresie podejmowania decyzji jako członka Rady Zarządzającej i Rady Generalnej ECB lub naruszać zobowiązania banku jako członka ESCB. Rada Dyrektorów składa się z gubernatora, który jest jej przewodniczącym, jednego bądź dwóch wicegubernatorów i 3-5 dyrektorów. Członkowie Rady powoływani są na 5 letnią kadencję (może być ona odnawialna), przy czym kadencja ta upływa w dniu zatwierdzenia rachunków z ostatniego roku fiskalnego, który rozpoczął się podczas tej kadencji. Gubernator i inni członkowie Rady Dyrektorów mogą być usunięci z urzędu w przypadku zaistnienia okoliczności o jakich mowa w art Statutu ESCB/ECB, a więc wtedy, kiedy nie są oni w stanie spełniać swoich obowiązków bądź kiedy są winni poważnego naruszenia obowiązujących przepisów. Gubernator może ustanowić procedury przeciwko takim decyzjom, stosownie do postanowień art. 14 Statutu ESCB/ECB. Rada Dyrektorów odpowiada za wszystkie działania mające na celu osiągnięcie celów przewidzianych dla banku, które nie są w wyłącznej kompetencji innych organów. Rada może w drodze protokołu, delegować swoje uprawnienia na jednego bądź więcej swoich członków bądź pracowników banku i autoryzować subdelegacje, ustanawiając w każdym przypadku odpowiednie limity i warunki. Rada może na propozycję (wniosek) gubernatora przydzielić jej członkom odpowiedzialność za jeden lub więcej sektorów usług banku. Rada Dyrektorów może ustanawiać stałe bądź nadzwyczajne komisje wykonawcze jeśli jest to niezbędne w celu decentralizacji i dla właściwego prowadzenia operacji (świadczenia usług) banku. Rada Dyrektorów może delegować część swoich uprawnień na komisje wykonawcze. Rada Dyrektorów decyduje o strukturze i funkcjonowaniu departamentów banku i formułuje niezbędne wewnętrzne regulacje. Odpowiedzialność przed Radą ponoszą oddziały, przedstawicielstwa, agencje, filie. Członkowie Rady Dyrektorów mają prawo do: - wynagrodzenia ustanawianego rocznie przez komisję ds. wynagrodzeń składającą się z Ministra Finansów bądź jego przedstawiciela, który jest przewodniczącym komisji, przewodniczącego Rady Audytorów i poprzedniego gubernatora, powołanych w tym celu przez Radę Doradczą;

18 BSiE 17 - świadczeń społecznych, takich jak pracownicy banku, w szczególności mając na względzie szczególny charakter ich zadań, praw do emerytury lub renty rodzinnej, zgodnie z warunkami ustanowionymi przez komisję ds. wynagrodzeń; - dodatków emerytalnych. Rada Audytorów składa się z 4 członków, 3 z nich jest mianowanych przez Ministra Finansów a 1 przez personel banku. Jeden z członków mianowanych przez Ministra Finansów jest Przewodniczącym Rady (i ma rozstrzygający głos), drugi jest dyplomowanym księgowym a trzeci jest uznanym specjalistą z zakresu spraw ekonomicznych. Członkowie Rady Audytorów pełnią swoje obowiązki przez 3 lata (kadencja może być odnawialna). Funkcje w Radzie Audytorów mogą być łączone z innymi (nie powodującymi konfliktów) obowiązkami zawodowymi. Rada Audytorów jest odpowiedzialna za: - monitorowanie pracy banku i obserwowanie przestrzegania stosownych ustaw i innych regulacji, - badanie okresowych raportów przedkładanych przez Radę Dyrektorów w czasie sprawowania jej funkcji, - wydawanie opinii w zakresie budżetu, bilansu, i rachunków rocznych, - badanie ksiąg, norm bezpieczeństwa banku, - zwracanie uwagi gubernatora i Rady Dyrektorów na sprawy, które w przekonaniu Rady Audytorów powinny być rozpatrywane i wydawanie opinii na jakikolwiek temat przedłożony przez te organy. Rada Audytorów może być wspierana przez departamenty banku i urzędników przezeń wybranych. Członkowie Rady są uprawnieni do miesięcznego wynagrodzenia określonego przez Ministra Finansów. Członkowie Rady mogą uczestniczyć w posiedzeniach Rady Dyrektorów, bez prawa głosu. Jednakże obligatoryjna jest obecność jednego z nich na posiedzeniach które odbywają się regularnie. Bez uszczerbku dla uprawnień Rady Audytorów, księgi rachunkowe banku podlegają także kontroli zewnętrznych audytorów, stosownie do postanowień zawartych w art Statutu ESBC/ECB. Rada Doradcza składa się z gubernatora banku, który jest jej przewodniczącym i następujących członków: a) wicegubernatorów, b) byłych gubernatorów, c) 5 osób o uznanych kompetencjach w sprawach ekonomicznych, finansowych i gospodarczych, d) przewodniczącego Portugalskiego Stowarzyszenia Banków, e) przewodniczącego Instytutu Zarządzania Kredytem Publicznym (Public Credit Management Institute), f) g) reprezentanta każdego z autonomicznych regionów Azorów i Madery, wyznaczonych przez kompetentne władze samorządowe, h) przewodniczącego Rady Doradczej banku.

19 18 BSiE Członkowie o których mowa w pkt. c) są mianowani przez gabinet, na wniosek Ministra Finansów, na odnawialną 3-letnią kadencję. Członkowie Rady Doradczej, którzy nie są członkami innych organów banku mogą otrzymywać wynagrodzenie na wniosek gubernatora aprobowany przez Ministra Finansów. Przewodniczący Rady Doradczej może zapraszać na jej posiedzenia reprezentantów pewnych przedsiębiorstw bądź sektorów, zgodnie z sugestią urzędników organów publicznych. Nie mają jednakże oni prawa głosowania. Do obowiązków Rady Doradczej należy wydawanie niewiążących opinii na temat: - rocznego raportu banku, przed jego upublicznieniem; - działań podjętych przez bank w ramach powierzonych funkcji; - spraw przekazanych jej przez gubernatora bądź Radę Dyrektorów. Rada Doradcza spotyka się regularnie raz na pół roku a dodatkowo wtedy, kiedy jest zawezwana przez gubernatora. Szwecja Celem głównym Banku Szwecji 16 - odpowiedzialnego za politykę pieniężną - jest stabilność cen. Dodatkowo może on promować bezpieczny i efektywny system płatniczy. Bank ma prawo do wydawania przepisów dotyczących sfery jego odpowiedzialności. Zgodnie z poprawkami do ustawy o banku centralnym Szwecji obowiązującymi od początku 1999 r. organami banku są rada i zarząd. 17 Nowa Rada Generalna banku, składa się z 11 członków mianowanych przez parlament (Riksdag). Rada ta wybiera ze swego składu przewodniczącego i wiceprzewodniczącego. Zarząd, który składa się z 6 członków w tym przewodniczącego (Governor) i wiceprzewodniczącego mianuje Rada na 6 letnią kadencję. Członkiem Rady Generalnej nie może być m.in.: - minister rządu, - członek Zarządu, - członek kierownictwa banku lub innej instytucji podlegającej kontroli instytucji nadzoru finansowego (Financial Supervisory Authority), - mający zatrudnienie bądź wyznaczony na stanowisko, które nie jest odpowiednie do mianowania na członka Rady, - osoba niepełnoletnia, - bankrut lub osoba, której zakazano prowadzenia działalności gospodarczej. Jednocześnie zgodnie z postanowieniami rozdz. 2 ustawy o banku centralnym (The Riksbank Act) w przypadku, gdy członek rady podejmuje zatrudnienie lub przyjmuje stanowisko, które może prowadzić do konfliktu interesów, Parlament może zwolnić go z funkcji członka Rady Generalnej. Rada Generalna może odwołać członka zarządu zgodnie z postanowieniami rozdz. 9 art. 12 Konstytucji. Decyzja ta może podlegać zaskarżeniu w okresie 2 miesięcy od jej wydania. Prze- 16 Zob. informacje na stronach internetowych Riksbanku www://riksbank.se (w tym The Whole Riksbank Act). 17 Inną zmianą jest to, że o polityce kursu walutowego decyduje rząd po wcześniejszych konsultacjach z bankiem centralnym, który realizuje tę politykę.

20 BSiE 19 wodniczący zarządu (Governor) może odwoływać się do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, inni członkowie zarządu mogą się odwoływać do Sądu Najwyższego. Członkiem Zarządu nie może być: - członek parlamentu, - minister rządu, - zatrudniony w placówce rządowej, - zatrudniony w administracji centralnej przez partię polityczną, - członek kierownictwa banku lub innej instytucji podlegającej kontroli instytucji nadzoru finansowego (Financial Supervisory Authority), - mający zatrudnienie bądź wyznaczony na stanowisko, które nie jest odpowiednie do mianowania na członka Zarządu, - osoba niepełnoletnia, - mający nadzór kuratora zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, - bankrut lub osoba, której zakazano prowadzenia działalności gospodarczej. Jeśli członek zarządu podejmuje zatrudnienie lub przyjmuje stanowisko, które może prowadzić do konfliktu interesów winien o tym fakcie poinformować Radę Generalną. W okresie 1 roku od ustania członkostwa w zarządzie niemożliwe jest podejmowanie zatrudnienia bez uzyskania zgody Rady Generalnej w banku lub innej instytucji podlegającej kontroli instytucji nadzoru finansowego (Financial Supervisory Authority), bądź takiej, w której zatrudnienie było nieodpowiednie do pełnienia funkcji członka zarządu. Zgodnie z postanowieniami art. 4 rozdz. 4 przewodniczący i wiceprzewodniczący Rady Generalnej oraz członkowie zarządu powiadamiają Parlament na piśmie o swoim stanie majątkowym i o jego zmianie 18 (tj. o posiadanych papierach wartościowych, o zaangażowaniu w instrumenty finansowe, o postanowieniach finansowych zawartych z poprzednimi pracodawcami, które będą wypłacane w okresie pełnienia funkcji w banku centralnym, o innych należnościach oraz o zobowiązaniach, płaconych podatkach, kredytach itd.). Powiadomienie takie nie jest potrzebne jeśli łączna wartość rynkowa majątku i należności nie przekracza 500 tys. koron szwedzkich. Ta sama kwota dotyczy zobowiązań, w tym z tytułu zaciągniętych kredytów. Każdego roku, przed końcem grudnia zarząd przygotowuje projekt przyszłorocznego budżetu na działalność administracyjną banku. Projekt ten przedstawiany jest stałej parlamentarnej komisji finansów i parlamentarnemu Biuru Audytorów oraz Radzie Generalnej. Jednocześnie do 15 lutego zarząd przedstawia parlamentowi, parlamentarnemu Biuru Audytorów oraz Radzie Generalnej roczny raport dotyczący działalności banku w roku poprzednim. Wynik finansowy banku podlega zatwierdzeniu przez Parlament, który także określa sposób alokowania zysku. Jeśli jednak wartość funduszu rezerwowego obniżyła się poniżej 500 mln koron, to co najmniej 10% zysku powinno być przeznaczone na ten fundusz. Parlament określa kiedy Rada Generalna może być zwolniona z odpowiedzialności za swoje operacje i Zarząd za kierowanie bankiem. 19 Nie dotyczy to przypadków kiedy powinni być oni sądzeni za działania kryminalne. 18 W przypadku zmiany na takie powiadomienie mają oni 1 miesiąc. 19 Instytucja podobna do absolutorium.