TRANSFER WIEDZY I TECHNOLOGII W LOGISTYCE SZ RP NA PODSTAWIE WYBRANYCH PRZYKŁADÓW

Transkrypt

1 Projekt DOTWIT miejsce spotkań biznesu z nauką CZŁOWIEK NAJLEPSZA INWESTYCJA TRANSFER WIEDZY I TECHNOLOGII W LOGISTYCE SZ RP NA PODSTAWIE WYBRANYCH PRZYKŁADÓW ppłk dr hab. inż. Tomasz SMAL, mjr mgr inż. Grzegorz STANKIEWICZ Zakład Logistyki, Instytut Dowodzenia, Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych imienia generała Tadeusza Kościuszki we Wrocławiu. Do wojny jutrzejszej trzeba się uzbroić nie tylko we wszystkie narzędzia wojenne, które są potrzebne do pobicia przeciwnika, ale trzeba się uzbroić myślowo, ażeby te narzędzia były celowo przygotowane i właściwie użyte. Stefan Mossor Przynależność Sił Zbrojnych RP do Sojuszu Północnoatlantyckiego związana jest z podejmowaniem wielu wspólnych działań, dotyczących między innymi również transferu wiedzy i technologii zarówno dotyczącej działań operacyjnych, jak i sfery logistycznej. Dlatego też, konieczne staje się wdrażanie i wykorzystanie innowacyjnych technologii i standardów opracowanych i przystosowanych przez NATO na potrzeby prowadzenia wspólnych działań. Wynika z tego, że posiadanie nowoczesnej logistyki przez SZ RP determinowane jest pozyskiwaniem i implementowaniem nowych rozwiązań, adekwatnych do pojawiających się wyzwań na współczesnym polu 1 walki oraz podnoszących interoperacyjność logistyczną naszych wojsk. 1. WPROWADZENIE Analiza wielu konfliktów zbrojnych, które miały miejsce na przestrzeni ostatnich lat pozwala zwrócić uwagę na fakt, że wprowadzenie licznych rozwiązań organizacyjnych i technologicznych pozwala uzyskać przewagę nad przeciwnikiem pod takimi względami jak: skuteczność2 i sprawność3 prowadzonych działań, bezpieczeństwo żołnierzy, koszty operacji, jak również przewagi w zakresie zabezpieczenia logistycznego4. 1 Interoperacyjność logistyczna jest to zdolność systemów jednostek lub wojsk do świadczenia usług dla oraz przyjmowania usług od innych systemów, jednostek lub wojsk oraz wykorzystania w ten sposób wymienianych usług dla skutecznego działania wspólnego. Por.: NATO poradnik logistyki. Konferencja wyższej kadry logistycznej NATO, Bruksela, kwiecień s Efektywność dodatnia cecha działań dających jakiś pozytywnie oceniany wynik bez względu na to czy był on zamierzony (działanie skuteczne, efektywne), czy nie zamierzony (działanie efektywne). Efektywność zatem dotyczy nie tylko zamierzonych efektów, ale w ogóle tych, które wypadły w konsekwencji, niezależnie od tego czy ktoś je zamierzył czy nie zamierzył, o ile wypadły tylko pozytywnie, a nie negatywnie. Por.: T. Pszczołowski: Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji. Ossolineum, Wrocław 1978, s W sensie syntetycznym (generalnym) sprawnością nazywa się ogół walorów praktycznych działania, czyli ocenianych pozytywnie jego cech. Działanie A jest sprawniejsze od działania B, jeżeli działaniu A przysługuje więcej takich ocen szczegółowych albo, w przypadku takiego samego kompletu ocen, jeżeli w działaniu A są one wyższego stopnia, tzn. sprawne działanie w tym przypadku jest zarazem bardziej skuteczne, korzystne. Por.: tamże, s Zabezpieczenie logistyczne - wojsk lądowych jest to proces zasilania wojsk dostawami zaopatrzenia oraz świadczenie usług niezbędnych do funkcjonowania, szkolenia i walki. Dostawy zaopatrzenia obejmują uzbrojenie i sprzęt wojskowy oraz środki

2 Projekt DOTWIT miejsce spotkań biznesu z nauką CZŁOWIEK NAJLEPSZA INWESTYCJA Ocena aktualnej sytuacji geopolitycznej5 wskazuje jednoznacznie na fakt, że w dającej się przewidzieć perspektywie czasowej na świecie najbardziej prawdopodobne są zdarzenia związane przede wszystkim z aktami terrorystycznymi, konfliktami lokalnymi o różnej intensywności oraz klęskami humanitarnymi. Pochodną tych zdarzeń będą działania podejmowane przez społeczność międzynarodową, związane z reagowaniem militarnym w ramach operacji poniżej progu wojny (pokojowych i stabilizacyjnych), co wiąże się również z zaangażowaniem naszych SZ, a jednocześnie determinuje nowe wyzwania dotyczące między innymi wdrażania innowacyjnych i kreatywnych rozwiązań organizacyjnych oraz technologii umożliwiających współdziałanie w środowisku międzynarodowym. Tym bardziej, że w dzisiejszych wysoko konkurencyjnych społeczeństwach jedynie innowacyjne i kreatywne rozwiązania są gwarantem zyskania przewagi nad konkurencją, a tym samym sukcesu. Pojęcie innowacyjność utożsamiane jest głównie z procesem polepszenia lub przekształcenia określonego produktu, usługi, procesu, możliwości. Jest ciągłą chęcią do doskonalenia i wdrażania ulepszeń. Według P. Druckera innowacja, to szczególne narzędzie, za pomocą którego uzyskujemy okazję do podjęcia nowej działalności lub świadczenia nowych usług w obliczu zmian6. Natomiast transfer wiedzy między współpracującymi podmiotami powoduje szybszą dyfuzję tych zmian i ulepszeń w życie. Przenosząc zjawisko innowacyjności na grunt zabezpieczenia logistycznego wojsk, możemy stwierdzić, że wdrażanie nowych pomysłów i ulepszanie dotychczasowych rozwiązań powinno umożliwić efektywniejsze działanie oddziałów i pododdziałów w turbulentnie zmieniającym się środowisku walki7 przy jednoczesnym suboptymalnym8 wykorzystaniu dostępnych zasobów materiałowych, technicznych oraz informacyjnych. Wykorzystanie nowych technologii w logistyce zwiększa efektywność zarządzania łańcuchem dostaw9 i pozwala racjonalniej wykorzystywać dostępne zasoby. Nie inaczej jest w przypadku Systemu Logistycznego Sił Zbrojnych RP, który poddawany jest modernizacji technicznej oraz ogólnej przebudowie. Między innymi w ramach nowych innowacyjnych koncepcji wdrażane są nowe rodzaje specjalistycznych pojemników (zbiorników), sieciocentryczne systemy informatyczne, specjalistyczne pojazdy wyposażone w systemy samozaładowcze. Odbywa się również transfer technologii, wiedzy, informacji i doświadczeń w układzie narodowym i sojuszniczym. Jednak ze względu na ograniczoną objętość niniejszej publikacji autorzy skupią swoją uwagę na wybranych innowacjach i związanym bojowe i materiałowe. Natomiast usługi logistyczne są to przedsięwzięcia wykonywane przez oddziały (pododdziały) i urządzenia oraz elementy logistyczne. Źródło: Doktryna logistyczna Wojsk Lądowych (DD/4.2). DWL, Warszawa 2007, s Geopolityka dziedzina naukowa badająca relacje czasoprzestrzenne występujące między państwami i ich zgrupowaniami. Umieszczana jest między geografią, historią, a naukami politycznymi, ekonomicznymi oraz nauką o społeczeństwie. Por.: B. Balcerowicz: Siły zbrojne w stanie pokoju, kryzysu i wojny. SCHOLAR, Warszawa 2010, s Por.: P. F. Drucker: Innowacja i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady. PWE, Warszawa 1992, s Walka to każde starcie z przeciwnikiem w skali taktycznej. Istotą walki jest zorganizowane w czasie i przestrzeni bezpośrednie oddziaływanie na przeciwnika: fizyczne, psychologiczne, radioelektroniczne oraz informacyjne. Por.: Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, AON, Warszawa 2002, s Optymalizacja najlepsze z możliwych rozwiązanie zadania, które podaje, jakie muszą być spełnione kryteria przy wymienionych ograniczeniach. Por.: T. Pszczołowski: Mała..., wyd. cyt., s Pojęciem łańcuch posłużył się w 1991 roku D. Bak, który na międzynarodowym sympozjum poświęconym praktycznym aspektom logistyki stwierdził, że logistyka jest procesem zarządzania całym łańcuchem dostaw. Oczywiście łańcuch dostaw rozumie się jako całą działalność związaną z przepływem materiału (towaru) od jego oryginalnego źródła, poprzez wszystkie zmiany aż do tej postaci, w której jest konsumowany przez ostatniego klienta. P. Blaik: Logistyka. Warszawa 2001, s. 106.

3 Projekt DOTWIT miejsce spotkań biznesu z nauką CZŁOWIEK NAJLEPSZA INWESTYCJA z nimi transferze wiedzy i technologii w zakresie: platformy informatycznej LOGFAS, systemów samozaładowczych oraz szybkich napraw improwizowanych sprzętu wojskowego w warunkach polowych. 2. SYSTEM LOGFAS PRZYKŁADEM KOMERCALIZACJI WIEDZY Dowodzenie i kierowanie stanowi dla dowódców NATO lub dowódców wyznaczonych przez NATO na szczeblu strategicznym ogromne wyzwanie, co wynika zarówno z różnorodności przydzielonych im sił, jak i ich rozproszenia. Zasadniczym warunkiem ich skutecznego użycia jest spójna, zintegrowana struktura wymiany informacji operacyjnej, w ramach której będą przekazywane10: rozkazy; meldunki; informacje dotyczące współdziałania. Wykorzystanie nowoczesnej technologii informatycznej oraz zastosowanie jej w tworzeniu zespolonej sieci informacyjnej na polu walki niewątpliwie poszerza możliwości dowódców, pozwala im bowiem swoje zamiary przedstawiać podwładnym w jak najbardziej precyzyjny sposób. Jednocześnie, zdolność do ciągłego monitorowania realizowanych działań umożliwia zmianę decyzji stosownie do rozwoju sytuacji. Posiadanie wspólnej świadomości pola walki wynikające z wdrożenia i wykorzystania takiej sieci informacyjnej stwarza większe szanse na osiągnięcie efektywniejszej synchronizacji działań i zachowania zdolności do natychmiastowego dostosowania się do zmian sytuacji11. Jest to wyrazem innowacyjnego podejścia do przyszłych operacji określanego jako sieciocentryczne pole walki12. Zgodnie z zapisami zawartymi w tomie V Dyrektywy meldowania, wsparcie w zakresie informatycznym, dotyczącym sprawozdawczości logistycznej ma być dostarczane do poszczególnych armii Sojuszu w postaci pakietu oprogramowania dotyczącego podstawowych obszarów funkcjonalnych logistyki13. System LOGFAS jest zbiorem narzędzi informatycznych, zawierającym jednolity standard funkcjonowania systemów informatycznych wspomagających zarządzanie zabezpieczeniem logistycznym w wielonarodowych strukturach sojuszniczych. LOGFAS został opracowany przez 10 Logistyczny system meldunkowy NATO poradnik. Szt. Gen., Warszawa 2004, s. 5. Por.: Przygotowanie wojsk lądowych do działań w świetle perspektywicznych wyzwań. Praca naukowa pod kryptonimem PERSPEKTYWA pod red. W. Kaczmarka, AON, Warszawa 2008, s Sieciocentryczne pole walki Network Centric Warfare (NCW) jest to odpowiedź na wyzwania stojące między innymi przed wojskami lądowymi odnośnie wspólnej świadomości operacyjnej, osiągnięcia wysokiego stopnia synchronizacji podczas działań oraz utrzymania zdolności do natychmiastowego dostosowania się do zmian w sytuacji operacyjno taktycznej. W teorii sieciocentrycznych działań militarnych jedną z głównych ról odgrywają procesy pozyskiwania, przetwarzania i przekazywania informacji, a następnie tworzenia z nich odpowiedniej wiedzy, dzięki której uzyskuje się świadomość sytuacyjną. Wymaga to zintegrowania systemów dowodzenia, rozpoznania, wsparcia i zabezpieczenia działań w tzw. system systemów umożliwiający współużytkowanie posiadanych informacji przez wszystkie elementy uczestniczące, czy to w sposób bezpośredni czy też pośredni w danych działaniach. Por.: Przygotowanie wojsk..., wyd. cyt., s Dyrektywa meldowania BI SC. Tom V pierwsza nowelizacja. NATO, styczeń 2000, s

4 Projekt DOTWIT miejsce spotkań biznesu z nauką CZŁOWIEK NAJLEPSZA INWESTYCJA NC3A14, jako platforma informatyczna składająca się z poszczególnych modułów, które z kolei zawierają określone aplikacje (narzędzia) składowe rys. 1. Standard LOGFAS stanowi w chwili obecnej pewnego rodzaju platformę integracyjną dla modułów, które odpowiadają poszczególnym obszarom funkcjonalnym zabezpieczenia logistycznego. System ma na celu zarządzanie rozproszonymi zasobami informacyjnymi na bazie wspólnych banków danych i narzędzi współczesnej teleinformatyki, opartych o sieci wymiany danych15. W chwili obecnej (ponieważ platforma cały czas jest rozwijana) w jej skład wchodzą: system optymalizacji zasobów logistycznych połączonego dowództwa europejskiego ACROSS (Allied Command Europe Resource Optimasation Software System); narzędzie do prowadzenia sprawozdawczości logistycznej LOGREP (Logistics Report); M & T - system wsparcia przerzutów operacyjnych i przemieszczenia wojsk (Movement and Tranportation); wspólna baza danych (LOGBASE); narzędzia administracyjne. Rys. 1. Elementy składowe platformy informatycznej LOGFAS Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów z kursu M&T Fundamentals ukończonego przez autora w NATO Communications and Information Systems School. Każde wdrożenie kolejnej wersji oprogramowania LOGFAS związane jest z odpowiednim przygotowaniem jego użytkowników. Transfer wiedzy związanej z tym 14 NATO Consultation, Command and Control Agency (NC3A) - Agencja NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kierowania - została utworzona 1 lipca 1996 roku poprzez fuzję: SHAPE Technical Centre oraz NATO Communications and Information Systems Agency (NACISA). Obie wymienione organizacje z kolei powstały w związku z zapotrzebowaniem NATO na rozwiązania umożliwiające wprowadzenie zmian w obszarze dowodzenia i kontroli. Obecnie instytucja ta zajmuje się badaniem, pozyskiwaniem i gromadzeniem, a także rozwojem zaawansowanych rozwiązań informatycznych dedykowanych dla potrzeb NATO. 15 K. Ficoń, G. Krasnodębski: LOGFASS jako platforma informatyczna logistyki wielonarodowych sił zbrojnych NATO. [w:] Problemy eksploatacji techniki bojowej oraz kompetencje oficerów logistyki Wojsk Lądowych: III Sympozjum Naukowo - Techniczne EKSPLOLOG '2008. Praca pod red. Kazimierza Kowalskiego, Wrocław - Karłów r., s. 73.

5 systemem dokonywany jest przy pomocy kanałów formalnych (np. kursy, wspólne uczestnictwo w ćwiczeniach) oraz nieformalnych (np. spotkania indywidualne lub rozmowy telefoniczne pomiędzy użytkownikami a wykładowcami). Najszerzej rozpropagowane są kursy organizowane przez wybrane ośrodki szkolenia i uczelnie wojskowe w kraju 16 oraz poza granicami np. w NATO Communications and Information Systems School w Latinie we Włoszech. Na potrzeby SZRP profesjonalne, cykliczne kursy w kraju dla użytkowników organizowane są między innymi przez Wyższą Szkołę Oficerską Wojsk Lądowych we Wrocławiu. Koszty tych kursów (zarówno krajowych, jak i zagranicznych) pokrywane są z budżetu MON. Realizowane kursy stwarzają ich uczestnikom możliwości w zakresie wymiany praktyk oraz doświadczeń z użytkowania systemu, przy jednoczesnym uzupełnieniu lub przekazaniu nowych wartości (wiedzy) związanych bezpośrednio z prowadzeniem sprawozdawczości logistycznej zgodnie z wymogami sojuszniczymi przy wykorzystaniu modułu LOGREP, sporządzaniem meldunków logistycznych w układzie sojuszniczym w czasie pokoju, ćwiczeń międzynarodowych, treningów sztabowych, wojny lub operacji pokojowych i misji stabilizacyjnych. Podejmowane działania przez obie uczelnie w tym zakresie są ściśle skorelowane z celami do osiągnięcia w ramach prowadzonych kursów, które zostały określone przez ich Gestora, którym jest Zarząd Planowania Logistyki P HAKOWY SYSTEM ZAŁADUNKOWO ROZŁADUNKOWY ORAZ PLATFORMY ŁADUNKOWE TYPU FLAT RACK JAKO PRZYKŁAD TRANSFERU TECHNOLOGII Ekspedycyjny charakter współcześnie prowadzonych zarówno działań wojennych, jak i tych poniżej progu wojny, wymusił poszukiwanie nowych rozwiązań funkcjonalno technicznych i unifikacyjnych w celu zoptymalizowania sprawności działania narodowych podsystemów zaopatrzeniowych. Optymalizacja techniczno - unifikacyjna i będąca jej pochodną optymalizacja funkcjonalna narodowych podsystemów zaopatrywania jest podporządkowana idei kompatybilności 17 na poziomie wykonawczym umożliwiającym opcjonalną realizację zadań zaopatrzeniowych w sojuszniczej przestrzeni operacyjnej. W tym kierunku ewoluują systemy zaopatrzeniowe wielu państw członkowskich Sojuszu Szkolenie realizowane w kraju odbywa się w ramach kursów doskonalących, które organizowane są zgodnie z Wytycznymi w sprawie zasad oraz trybu planowania i realizacji doskonalenia zawodowego żołnierzy zawodowych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej stanowiącymi załącznik do decyzji Nr 420/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 12 września 2008 r. w sprawie wprowadzenia w Siłach Zbrojnych systemu doskonalenia zawodowego żołnierzy zawodowych (Dz. Urz. MON Nr 18, poz. 241). 17 Kompatybilność - właściwość produktów, procesów lub usług do wspólnego wykorzystywania w określonych warunkach, w celu spełnienia założonych wymagań bez powodowania niedopuszczalnego wzajemnego oddziaływania. Źródło: AAP-6 Słownik terminów i definicji NATO. Agencja Standaryzacyjna NATO, 2007, s Por.: S. Hajt, G. Stankiewicz: Charakterystyka rozwiązań funkcjonalno - technicznych używanych w logistycznym podsystemie zaopatrywania wojsk Wielkiej Brytanii, USA, Francji i Niemiec część I. [w:] Zeszyty Naukowe WSOWL, s. 44.

6 Na początku lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku Siły Zbrojne Zjednoczonego Królestwa, popularnie zwane Brytyjskimi Siłami Zbrojnymi (British Armed Forces) rozpoczęły realizację programu rozwojowego o nazwie DROPS (Demountable Rack Off Loading Pick up System), co było konsekwencją dążeń związanych z udoskonaleniem logistycznego podsystemu zaopatrywania walczących wojsk 19. Podstawą programu miała być koncepcja odłączalnych platform ładunkowych umożliwiających przemieszczanie różnych ładunków (w formie specjalnych pojemników lub ładunków spaletyzowanych), a docelowo kontenerowych jednostek ładunkowych. W połowie lat osiemdziesiątych armia brytyjska zwróciła się do rodzimego przemysłu, aby ten przedstawił projekty funkcjonalno techniczne odpowiadające przyjętym dla programu założeniom. Spośród projektów, które trafiły do Brytyjskiego Ministerstwa Obrony Narodowej (BMON) zostały wybrane pojazdy terenowe LEYLAND i FODEN, których wyposażenie stanowiły autonomiczne urządzenia załadunkowo rozładunkowe o konstrukcji hakowej MULTILIFT Mark IV firmy CARGOTEC - rys. 2. Pojazdy wybrane przez BMON wraz z urządzeniami MULTILIFT były szczegółowo testowane przez okres jednego roku w specjalnie utworzonych do realizacji tego celu jednostkach eksperymentalnych. Ministerstwo obrony było wynikami przeprowadzonych testów w pełni usatysfakcjonowane uznając, że system sprosta wyzwaniom współczesnego i perspektywicznego pola walki. Ponadto idea systemu daje znaczne możliwości modernizacyjne, gwarantując dostosowanie do zmieniających się potrzeb 20. Rys. 2. Hakowy system załadunkowo rozładunkowy MULTILIFT firmy CARGOTEC oraz platforma ładunkowa typu Flat Rack Źródło: strona internetowa: S. Hajt, G. Stankiewicz: Charakterystyka rozwiązań funkcjonalno - technicznych używanych w logistycznym podsystemie zaopatrywania wojsk Wielkiej Brytanii, USA, Francji i Niemiec część I. [w:] Zeszyty Naukowe WSOWL, s. 53. Aktualnie system DROPS jest zastępowany nowszym rozwiązaniem o nazwie EPLS (Enhanced Pallet Load System), który między innymi umożliwia załadunek kontenerów 20 1ISO bez konieczności wcześniejszego umieszczania ich na platformach ładunkowych typu Flat Rack. 19 J. C. Larminie: Logistyczne zabezpieczenie działań bojowych zaopatrywanie wojsk w paliwa i amunicję (według poglądów brytyjskich). [w:] WPZ, nr 3/87, s Por.: Demountable Rack Offload and Pickup System. strona internetowa: z dnia

7 Zwiększające się tempo działań wynikające z coraz to większej mobilności wojsk skutkowało wzrostem zużycia paliw oraz środków bojowych. Prowadzone analizy konfliktów zbrojnych, a także badania nad efektywnością rozwiązań w systemie logistycznym sprawiły, że w armii amerykańskiej (podobnie jak w brytyjskiej) również dostrzeżono konieczność zmian w zakresie sprzętu wykorzystywanego do realizacji dostaw środków bojowych i materiałowych. Wyniki podejmowanych działań jasno wskazywały na to, że dotychczasowa koncepcja zaopatrywania (FASTARM 21 ) stała się mało efektywna i nie była w stanie w pełni sprostać potrzebom materiałowym generowanym przez walczące wojska, szczególnie zaś w czasie prowadzenia działań o charakterze ekspedycyjnym. Rezultatem przeprowadzonych precyzyjnych analiz operacyjno - taktycznych oraz kosztowych, było przyjęcie pod koniec lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku koncepcji zakładającej zmiany w dotychczas funkcjonującym systemie zaopatrywania FASTARM zmian, które umożliwiłyby sprostanie potrzebom walczących wojsk w środki bojowe i materiałowe. Tą nową koncepcją był MOADS/PLS (Maneuver Oriented Ammunition Distribution System/Palletized Loading System) 22. Wysokiej mobilności ciężarówkę PLS (będącą technologicznym rozwinięciem jednostki HEMTT 23, funkcjonującej w ramach systemu FASTARM) wyposażono w integralny, oparty na licencji formy CARGOTEC system załadunkowo rozładunkowy z układem MULTILIFT Mark V, umożliwiający zarówno załadunek i rozładunek kontenerów 20 1ISO, jak i ładunków sformowanych w palety, umieszczonych na platformie ładunkowej Flat Rack. Dodatkowo pojazd PLS został opracowany konstrukcyjnie, tak aby stanowił bazowy element nowoczesnego systemu do pierwotnej i wtórnej dystrybucji środków bojowych i materiałowych na całą głębokość ugrupowania bojowego wojsk 24, zarówno na duże, jak i małe odległości. Udane zastosowanie przez armię brytyjską i amerykańską powyżej przedstawionego rozwiązania firmy CARGOTEC będącego połączeniem odłączalnych platform ładunkowych oraz hakowego 21 FASTARM Fast Arming - koncepcja odtwarzania zużywanych zapasów taktycznych amunicji w walczących wojskach (szczególnie zaś w jednostkach pancernych i artylerii) przy wykorzystaniu sprzętu zmechanizowanego. W jego skład wchodziły cztery zasadnicze komponenty: 1. samochody ciężarowe o zwiększonej mobilności HEMTT M977 z autonomicznym urządzeniem dźwigowym do załadunku i rozładunku paletowych jednostek ładunkowych; 2. gąsienicowe pojazdy kategorii AFARV (Armored Forward Area Rearm Vehicle) przeznaczone do zaopatrywania w relacji ostatnia mila walczących pododdziałów pancernych i artylerii bezpośrednio w stanowiskach ogniowych; 3. zestawy dodatkowego wyposażenia MHE (Material Handling Equipment) przeznaczone do doposażenia pojazdów w celu zwiększenia spektrum autonomicznych zdolności do prowadzenia różnego rodzaju prac manipulacyjnych i przeładunkowych; 4. nowej konstrukcji opakowania jednostkowe umożliwiające tworzenie optymalnych modułów ładunkowych na standardowych paletach transportowych. Por.: D. C. Holliday: Zaopatrywanie jednostek pancernych w amunicję i paliwo. [w:] WPZ,nr 2/85, s Por.: J. O. Winbush: Arming the Force on the 21 st - Century Battlefield. Strona internetowa: z dnia r. 23 HEMTT - Heavy Expanded Mobility Tactical Trucks pojazdy przeznaczone transportu środków zaopatrzenia sformowanych w jednostki ładunkowe na standardowych paletach, a także do transportu systemów uzbrojenia oraz innego wyposażenia. 24 Ugrupowanie wojsk jest to uszykowanie oraz rozmieszczenie sił i środków w terenie odpowiednio do celu (koncepcji) prowadzonych działań. Powinno ono odpowiadać charakterowi zadania i zamiarowi dowódcy oraz zapewnić: pełne wykorzystanie posiadanego potencjału bojowego; skupienie wysiłków na wybranym kierunku i w określonym czasie; jak najmniejszą wrażliwość wojsk na uderzenia z lądu i powietrza oraz utrzymanie ciągłości współdziałania i operatywność dowodzenia wojskami. Por.: Regulamin Działań Wojsk Lądowych. DWL, Warszawa 2008, s. 438.

8 systemu samozaładowczego, zaowocowały kolejnymi wdrożeniami w innych armiach podobnych rozwiązań technicznych (np. Francja, Niemcy, Czechy). W Siłach Zbrojnych RP od roku 2001 rozpoczęty został proces wprowadzania jakościowo nowego wyposażenia (w tym okresie głównie w 10 Opolskiej Brygadzie Logistycznej), które pozwala zwiększyć zakres usług logistycznych wykonywanych przy wykorzystaniu pojazdów JELCZ-862, na których są montowane urządzeniami hakowe MULTILIFT Mark IV. Biorąc pod uwagę uniwersalność urządzenia samozaładowczego wprowadzono platformy ładunkowe umożliwiające wykorzystanie samochodu JELCZ-862 z urządzeniem MULTILIFT Mark IV jako 25 : - uniwersalny transporter spaletyzowanych i kontenerowych jednostek ładunkowych; - transporter lekkich pojazdów opancerzonych (np. BWP-1, MTLB); - wywrotka tylnozsypowa; - cysterna wodna; - ruchomy agregat prądotwórczy. Dyfuzja zarówno wiedzy, jak i technologii związanych z wykorzystaniem i budową systemów samozaładowczych, pojemników, platform typu Flat Track, czy też innego sprzętu transportowo przeładunkowego pomiędzy poszczególnymi armiami NATO doprowadziła do sytuacji, w której pojawiła się tzw. odgórna (zewnętrzna) przyczyna dotycząca przeprowadzenia regulacji związanych z usystematyzowaniem poszczególnych rozwiązań pod kątem podnoszenia i rozwoju interoperacyjności logistycznej. Znalazło to swoje odzwierciedlenie np. takich porozumieniach standaryzacyjnych 26, jak: - STANAG Demountable Load Carrying Platforms (DLCP) Flatracks; - STANAG Materials Handling In The Field; - STANAG Military Pallets, Packages And Containers; - STANAG Materials Handling Aids. 4. SZYBKIE NAPRAWY IMPROWIZOWANE SPRZĘTU WOJSKOWEGO TRANSFER ZARÓWNO WIEDZY, JAK I TECHNOLOGII Sprzęt wojskowy należy do grupy obiektów technicznych użytkowanych w trybie losowym 27 i podobnie jak np. sprzęt rolniczy, czy sprzęt służb miejskich lub ratowniczych, wymaga on specyficznego systemu utrzymania, ukierunkowanego na wykonanie zadania 25 Por.: Samochód ciężarowy JELCZ-862 z urządzeniem samozaładowczym MULTILIFT Mk IV. Strona internetowa: z dnia r. 26 Porozumienie Standaryzacyjne (ang. STANAGs) - włączenie narodowego systemu zabezpieczenia logistycznego do systemu wielonarodowego wymaga zgody na dzielenie się kontrolą nad ważnymi funkcjami realizacji zabezpieczenia logistycznego z Dowódcami NATO, jak również technicznej interoperacyjności w obszarach zabezpieczenia logistycznego. STANAG-i przedstawiają rozwiązania dotyczące polityki i standardów dla członków NATO, i tworzą otoczenie dla obszarów zabezpieczenia opisywanych w koncepcjach, doktrynach, procedurach i technicznych wymaganiach Od Nie NATO-wskich państwa biorących udział w NATO-wskich operacjach będzie się wymagać przestrzegania procedur zawartych w tych publikacjach. Źródło: Doktryna logistyczna... wyd. cyt., s S. Niziński, R. Michalski (red.): Utrzymanie pojazdów i maszyn. Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji, Olsztyn 2007, s.323.

9 w określonym miejscu i czasie. Jak pokazuje historia i doświadczenia ostatnich wojen, użycie przez przeciwnika nowoczesnych oraz niekonwencjonalnych środków rażenia powodować będzie coraz większe straty w sprzęcie wojskowym 28,29. W przypadku sprzętu wojskowego, istotną jego część, uszkodzoną w trakcie działań bojowych, odzyskuje się i włącza do dalszych działań poprzez naprawę bezpośrednio w rejonie działań (w warunkach polowych). Często będzie to podstawowe źródło uzupełniania jednostek w sprzęt techniczny 30. Dlatego też, istotnym procesem zabezpieczenia logistycznego wojsk jest sprawne odtwarzanie zdatności technicznej środków walki. Jak wynika z analizy minionych bitew i wojen, bardzo często sukces na współczesnym polu walki determinowany był właśnie wysoką skutecznością tego procesu 31,32,33. Badania autorów również dowodzą, że brak realizacji zadań ratownictwa technicznego w czasie trwania działań bojowych prowadził by do szybkiego wyczerpania środków walki, a w konsekwencji do porażki 34. Jednym z innowacyjnych rozwiązań, które wspierają służby logistyczne w zakresie odtwarzania zdatności technicznej sprzętu wojskowego są systemy szybkich napraw improwizowanych realizowanych w warunkach polowych. Systemy te, w zależności od kraju, nazywane są BDR 35, BDAR 36 lub ER 37. Bez względu jednak na stosowaną nazwę, czy też wykorzystywane w nim procedury, sprzęt i technologie naprawcze, w każdym z krajów NATO możemy wyróżnić takie elementy omawianego systemu jak: specjalistyczne pojazdy wraz z wyposażeniem naprawczym uniwersalnym oraz dedykowanym do szybkich napraw improwizowanych (rys. 3.), dedykowane kursy szkoleniowe z zakresu realizacji tego typu napraw dla personelu technicznego, stosowne procedury i instrukcje z zakresu omawianych napraw oraz w niektórych krajach informatyczne systemy archiwizacji działań naprawczych. 28 Zasady zabezpieczenia tyłowego połączonych SZ NATO. [w:] WPZ, nr 3/1989, s S. Dworecki, T. Kęsoń: Konflikty zbrojne w Europie i na Bliskim Wschodzie. MON, Warszawa 1996, s K. Ficoń: Logistyka operacyjna. BEL Studio Sp. z o.o., Warszawa 2004, s M. Brzeziński, E. Chylak: Eksploatacja w logistyce wojskowej. Bellona, Warszawa D. Voyls: What is in a Name. Aircraft Survability, Summer P. Czerwiński: Co to jest BDAR? [w:] PWL, nr 12/1999, s T. Smal, G. Stankiewicz: Justification for applying expedient/battle damage repairs of weapon systems under combat operations. [w:] Zeszyty Naukowe WSOWL, nr 4/2012, s BDR (Battle Damage Repair) naprawa uszkodzeń bojowych, pojęcie stosowane przez większość krajów NATO. 36 BDAR (Battle Damage Assessment and Repair) ocena i naprawa uszkodzeń bojowych, pojęcie stosowane przez armię USA. 37 ER (Expedient Repair) naprawa improwizowana, pojęcie stosowane w NATO, które określa naprawę realizowaną w sposób improwizowany i często tymczasowy, aby szybko odtworzyć sprawność techniczną sprzętu w miejscu uszkodzenia na potrzeby wykonania określonego zadania.

10 Rys. 3. Elementy funkcjonalne systemu szybkich napraw improwizowanych (doraźnych) Źródło: opracowanie własne na bazie danych zebranych podczas udziałów w Grupie Roboczej Wsparcia Logistycznego Agencji Standaryzacyjnej NATO. Dla przykładu, w armii norweskiej funkcjonuje 3-stopniowy system realizacji szybkich napraw improwizowanych, na który składa się zestaw BDR dla kierowcy/załogi wozu bojowego, którego orientacyjny koszt wynosi ok Euro, zestaw poziomu 2. dla załogi pojazdu ratownictwa technicznego rozmieszczony w 11 aluminiowych kasetach na tymże pojeździe (orientacyjny koszt zestawu to Euro oraz zestaw poziomu 3. rozmieszczony w specjalnie do tego przystosowanym kontenerze 20 stopowym przeznaczonym dla pododdziałów remontowych. Na wspomniany poziom 1. systemu BDR składają się między innymi takie środki naprawcze jak: podstawowe narzędzia, taśmy regeneracyjne, zestaw do naprawy instalacji elektrycznych i hydraulicznych, uniwersalne zaciski, opaski, zawleczki i uszczelki, tworzywa adhezyjne i środki do uszczelniania instalacji (rys. 4.). Każdy mechanik w armii norweskiej, oprócz regularnego szkolenia, przechodzi 5-cio dniowy trening z zakresu systemu napraw doraźnych oraz wykorzystania elementów zestawu BDR.

11 Projekt DOTWIT miejsce spotkań biznesu z nauką CZŁOWIEK NAJLEPSZA INWESTYCJA Rys. 4. Zestaw BDR poziomu 1. armii norweskiej Źródło: Dane z 15. spotkania Panelu NATO/PfP Battlefield Maintenance Agencji Standaryzacyjnej NATO zorganizowanego w maju 2010 w Turcji. Zestaw BDR poziomu 2. Znajduje się na wyposażeniu pojazdu ratownictwa technicznego. Składa się on z trzech skrzyń aluminiowych, w których znajduje się 11 szufladowych kuwet z materiałami naprawczymi usystematyzowanymi według przeznaczenia (tworzywa sztuczne, instalacje hydrauliczne, instalacje pneumatyczne, obróbka ślusarska, itp.) - rys. 5. Z rozmowy z oficerem norweskimi wynika, że dobór części i narzędzi do zestawu jest efektem dwuletnich prac doświadczalnych i eksploatacyjnych. Umieszczenie zestawu BDR na pojeździe ewakuacyjnym jest bardzo ciekawym pomysłem, gdyż umożliwia połączenie działań ewakuacyjnych z naprawczymi. Załoga takiego pojazdu może podjąć działania z zakresu ratownictwa technicznego stosownie do okoliczności, czasu i rodzaju uszkodzenia poprzez ewakuację uszkodzonego sprzętu, jego naprawę lub kombinację tych dwóch zadań. Rys. 5. Zestaw BDR poziomu 2. zamontowany na pojeździe ratownictwa technicznego oraz skrzynie aluminiowe zestawu zdemontowane z pojazdu Źródło: T. Smoła: Sprawozdanie z ćwiczeń Collective Effort 04. Poznań 2004.

12 Trzeci poziom systemu BDR obejmuje wyposażenie specjalnie zaprojektowanego mobilnego warsztatu zabudowanego na uniwersalnym kontenerze 1C (20 stopowym). Waga takiego kontenera z wyposażeniem wynosi do 20 ton i zawiera on wszystkie elementy wchodzące w zakres poziomu 2. oraz dodatkowo uniwersalne narzędzie, spawarkę, lutownice, zestaw do naprawy kół, źródło zasilania, kompresor powietrza, urządzenie dźwigowe, zestaw do cięcia gazowego i plazmowego oraz urządzenia pomocnicze (np. imadło), a także klimatyzację (rys. 6.). Rys. 6. Mobilny warsztat naprawczy 3. poziomu BDR będący na wyposażeniu armii norweskiej Źródło: Dane z 15. spotkania Panelu NATO/PfP Battlefield Maintenance Agencji Standaryzacyjnej NATO zorganizowanego w maju 2010 w Turcji. W niniejszym podrozdziale scharakteryzowano jedynie w sposób ogólny systemy szybkich napraw improwizowanych sprzętu wojskowego. Prace nad tego typu systemami trwają z większą bądź mniejszą intensywnością we wszystkich krajach NATO oraz niektórych krajach stowarzyszonych w ramach PfP 38. Transfer wiedzy i doświadczeń z zakresu tego typu napraw możliwy jest między innymi dzięki uczestnictwie Polski w NATO i wynikającym z tego wspólnym operacjom wojskowym i ćwiczeniom, a także dzięki działaniom zwiększającym interoperacyjność SZ RP w stosunku do pozostałych krajów Sojuszu, takich jak udział polskich ekspertów w NATO Research and Technology Organisation oraz NATO Standardization Organisation. W zakresie rozpowszechniania wiedzy z tej tematyki znaczące osiągnięcia posiada Zakład Logistyki z wrocławskiej Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych w postaci prac naukowo badawczych, których wyniki były i są rozpowszechniane w licznych artykułach naukowych oraz wystąpieniach konferencyjnych w kraju i za granicą. Transfer wiedzy i technologii związanych z szybkimi naprawami improwizowanymi spowodował, iż podjęto i rozpoczęto proces implementacji stosowanych regulacji z tego obszaru, co znalazło swoje odzwierciedlenie w porozumieniach standaryzacyjnych, takich jak: - STANAG Procedures for Expedient Repair, including Battle Damage Repair; 38 PfP (Partners for Peace) stowarzyszenie krajów, które nie należą do NATO, ale aspirują do sojuszu lub chca z nim tylko współpracować, w celu wymiany informacji i doświadczeń oraz prowadzenia wspólnych ćwiczeń, które to działania mają ogólnie na celu budowanie wspólnej polityki pokojowej.

13 - STANAG Battlefield Recovery / Evacuation Operations. 5. WNIOSKI Z przeprowadzonej analizy przedstawionych przykładów dotyczących transferu i komercjalizacji wiedzy oraz technologii w logistyce SZ RP wyłaniają się następujące wnioski: 1. Transfer wiedzy i technologii w chwili obecnej stanowi podstawową przesłankę w zakresie rozwoju systemu logistycznego SZ RP, dostosowując jego funkcjonowanie do nowych uwarunkowań. 2. Dzięki transferowi zarówno wiedzy, jak i technologii logistyka SZ RP w chwili obecnej nie odbiega w znaczący sposób od innych armii sojuszniczych (z wyjątkiem BDR). Motorem wdrażanych rozwiązań jest konieczność implementowania i przestrzegania porozumień standaryzacyjnych oraz podejmowanie wspólnych działań na arenie międzynarodowej. 3. Prowadzone szkolenia, spotkania w grupach roboczych, ćwiczenia i pokazy, stanowią źródło transferu zarówno wiedzy, jak i technologii pomiędzy ośrodkami naukowymi (w tym uczelniami wojskowymi) a przedstawicielami dowództw i jednostek wojskowych. 4. Implementowanie innowacyjnych rozwiązań organizacyjnych i technologicznych wymaga spotkań trójstronnych pomiędzy: przedstawicielami środowiska naukowego (w zakresie teorii), przedstawicielami dowództw i jednostek wojskowych (w zakresie praktyki), przedstawicielami biznesu (w zakresie możliwości realizacyjnych). Wdrażanie nowych jakościowo rozwiązań niejednokrotnie związane będzie z potrzebą komercjalizacji posiadanej przez uczestników takich spotkań wiedzy. 5. Wdrażanie zmian i ulepszeń do systemu logistycznego SZ RP wpisuje się w obszar koncepcji oraz eksperymentowania 39, a także wykorzystania doświadczeń 40, które funkcjonują w chwili obecnej w polskich SZ. LITERATURA: 1. AAP-6 Słownik terminów i definicji NATO. Agencja Standaryzacyjna NATO, Balcerowicz B.: Siły zbrojne w stanie pokoju, kryzysu i wojny. SCHOLAR, Warszawa Blaik P.: Logistyka. Warszawa Brzeziński M., Chylak E.: Eksploatacja w logistyce wojskowej. Bellona, Warszawa Czerwiński P.: Co to jest BDAR? [w:] PWL, nr 12/ Zasadnicze zadania realizowane w obszarze rozwoju koncepcji i eksperymentowania dotyczą: opracowywania oraz weryfikowania poprzez eksperymentowanie nowych rozwiązań, form, metod i procedur szkolenia dowództw, sztabów i wojsk; udziału w wybranych eksperymentach lub obszarach eksperymentów, zarówno krajowych jak i prowadzonych przez NATO i UE, stosownie do potrzeb Sił Zbrojnych RP; opracowania i wdrażania koncepcji szkolenia na odległość, weryfikowanie przyjętych rozwiązań w ramach programów pilotażowych. Por.: strona internetowa: z dnia r. 40 Wykorzystanie doświadczeń to: wdrażanie i monitorowanie procesów analiz oraz wykorzystania doświadczeń, wypracowywanie wniosków oraz rekomendowanie rozwiązań; zarządzanie informacjami zawartymi w Centralnej Bazie Danych Systemu Wykorzystania Doświadczeń; prowadzenie badań w ramach ćwiczeń z wojskami wg opracowanej i wdrożonej metodyki; upowszechnianie wniosków i doświadczeń zebranych z realizacji procesu szkolenia oraz operacji prowadzonych przez SZ RP poza granicami kraju. Por.: strona internetowa: z dnia r.

14 6. Dane i materiały zebrane podczas udziału w Grupie Roboczej Wsparcia Logistycznego Agencji Standaryzacyjnej NATO oraz z 15. spotkania Panelu NATO/PfP Battlefield Maintenance Agencji Standaryzacyjnej NATO zorganizowanego w maju 2010 w Turcji. 7. Demountable Rack Offload and Pickup System. Strona internetowa: z dnia Doktryna logistyczna Wojsk Lądowych (DD/4.2). DWL, Warszawa Drucker P. F.: Innowacja i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady. PWE, Warszawa Dworecki S., Kęsoń T.: Konflikty zbrojne w Europie i na Bliskim Wschodzie. MON, Warszawa Dyrektywa meldowania BI SC. Tom V pierwsza nowelizacja. NATO, styczeń Ficoń K., Krasnodębski G.: LOGFASS jako platforma informatyczna logistyki wielonarodowych sił zbrojnych NATO. [w:] Problemy eksploatacji techniki bojowej oraz kompetencje oficerów logistyki Wojsk Lądowych: III Sympozjum Naukowo - Techniczne EKSPLOLOG '2008. Praca pod red. Kazimierza Kowalskiego Wrocław - Karłów r. 13. Ficoń K.: Logistyka operacyjna. BEL Studio Sp. z o.o., Warszawa Holliday D. C.: Zaopatrywanie jednostek pancernych w amunicję i paliwo. [w:] WPZ, nr 2/ Larminie J. C.: Logistyczne zabezpieczenie działań bojowych zaopatrywanie wojsk w paliwa i amunicję (według poglądów brytyjskich). [w:] WPZ, nr 3/ Logistyczny system meldunkowy NATO poradnik. Szt. Gen., Warszawa NATO poradnik logistyki. Konferencja wyższej kadry logistycznej NATO, Bruksela, kwiecień Niziński S., Michalski R. (red.): Utrzymanie pojazdów i maszyn. Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji, Olsztyn Przygotowanie wojsk lądowych do działań w świetle perspektywicznych wyzwań. Praca naukowa pod kryptonimem PERSPEKTYWA pod red. W. Kaczmarka, AON, Warszawa Pszczołowski T.: Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji. Ossolineum, Wrocław Regulamin Działań Wojsk Lądowych. DWL, Warszawa S. Hajt, G. Stankiewicz: Charakterystyka rozwiązań funkcjonalno - technicznych używanych w logistycznym podsystemie zaopatrywania wojsk Wielkiej Brytanii, USA, Francji i Niemiec część I. [w:] Zeszyty Naukowe WSOWL. 23. Samochód ciężarowy JELCZ-862 z urządzeniem samozaładowczym MULTILIFT Mk IV. Strona internetowa: z dnia r. 24. Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, AON, Warszawa Smal T., Stankiewicz G.: Justification for applying expedient/battle damage repairs of weapon systems under combat operations. [w:] Zeszyty Naukowe WSOWL, nr 4/ Voyls D.: What is in a Name. Aircraft Survability, Summer Winbush J. O.: Arming the Force on the 21 st - Century Battlefield. Strona internetowa: z dnia r. 28. Zasady zabezpieczenia tyłowego połączonych SZ NATO. [w:] WPZ, nr 3/1989.