RAPORT OCENY ODDZIAŁYWANIA BUDOWA ZAKŁADU TERMICZNEGO PRZEKSZTAŁCANIA ODPADÓW KOMUNALNYCH NA ŚRODOWISKO PRZEDSIĘWZIĘCIA DLA REJONU TARNOWA

Transkrypt

1 RAPORT OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PRZEDSIĘWZIĘCIA dla Projektu: BUDOWA ZAKŁADU TERMICZNEGO PRZEKSZTAŁCANIA ODPADÓW KOMUNALNYCH DLA REJONU TARNOWA Tarnów, Luty

2 Spis treści: 1. WPROWADZENIE PRZEDSIĘWZIĘCIE INWESTYCYJNE WNIOSKODAWCA KLASYFIKACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA CEL I ZAKRES RAPORTU PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA PROJEKTU AUTORZY RAPORTU WYKORZYSTANE MATERIAŁY AKTY PRAWNE POLSKIE NORMY LITERATURA DOKUMENTY ŹRÓDŁOWE ZGODNOŚĆ PRZEDSIĘWZIĘCIA Z WYMAGANIAMI WYNIKAJĄCYMI Z PRZEPISÓW KRAJOWYCH I UE ZASADY I UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z PRAWA POLSKIEGO ORAZ UNIJNEGO ZGODNOŚĆ PRZEDSIĘWZIĘCIA Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI I PLANISTYCZNYMI MIEJSCE I ROLA ZTPOK W PRZYSZŁYM SYSTEMIE GOSPODARKI ODPADAMI OPIS ANALIZOWANYCH WARIANTÓW ANALIZA TECHNOLOGICZNA METODY BIOLOGICZNO MECHANICZNE PRZEGLĄD TECHNOLOGII DO TERMICZNEGO PRZEKSZTAŁCANIA ODPADÓW TECHNOLOGIA TERMICZNEGO PRZEKSZTAŁCANIA ODPADÓW W KOTŁACH RUSZTOWYCH TECHNOLOGIA TERMICZNEGO PRZEKSZTAŁCANIA ODPADÓW W KOTŁACH FLUIDALNYCH TECHNOLOGIA TERMICZNEGO PRZEKSZTAŁCANIA ODPADÓW Z WYKORZYSTANIEM PROCESU ZGAZOWANIA I PIROLIZY TECHNOLOGIE PLAZMOWE PODSUMOWANIE TECHNOLOGII PRZEKSZTAŁCANIA ODPADÓW W KONTEKŚCIE SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI DLA ZAŁOŻONEGO OBSZARU REFERENCJE OMAWIANYCH TECHNOLOGII I ICH ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO METODY OCZYSZCZANIA SPALIN SYSTEM REDUKCJI KWAŚNYCH ZANIECZYSZCZEŃ SYSTEM ODPYLANIA SPALIN SYSTEM REDUKCJI METALI CIĘŻKICH ORAZ DIOKSYN I FURANÓW SYSTEMY USUWANIA TLENKÓW AZOTU REFERENCJE SYSTEMU OCZYSZCZANIA SPALIN WARIANTY DO ANALIZY OPIS PRZEWIDYWANYCH SKUTKÓW DLA ŚRODOWISKA W PRZYPADKU NIEPODEJMOWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA - WARIANT WARIANT 1 MECHANICZNO BIOLOGICZNE PRZETWARZANIE ODPADÓW ZMIESZANYCH (RACJONALNY WARIANT ALTERNATYWNY) PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA TECHNOLOGICZNE ELEMENTY ZAGOSPODAROWANIA ZM-BP WARIANT 2 TERMICZNE PRZEKSZTAŁCANIE FRAKCJI RESZTKOWEJ ZMIESZANYCH ODPADÓW KOMUNALNYCH (WARIANT PROPONOWANY PRZEZ WNIOSKODAWCĘ) PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA TECHNOLOGICZNE ELEMENTY ZAGOSPODAROWANIA ZTPOK CHARAKTERYSTYKA ANALIZOWANYCH LOKALIZACJI ZTPOK WARIANTY LOKALIZACYJNE LOKALIZACJA NR 1 - MPEC S.A. W TARNOWIE PIASKÓWKA LOKALIZACJA NR 2 - ZAKŁAD SKŁADOWANIA ODPADÓW KOMUNALNYCH W TARNOWIE - PRZY UL. CMENTARNEJ LOKALIZACJA NR 3 ZAKŁADY MECHANICZNE TARNÓW ANALIZA LOKALIZACJI ZTPOK OPIS METOD

3 ANALIZA PUNKTOWA (EKSPERCKA) POTENCJALNYCH LOKALIZACJI ZTPOK OPISOWA ANALIZA SWOT DLA ROZPATRYWANYCH LOKALIZACJI ZTPOK ANALIZA WIELOKRYTERIALNA ANALIZOWANYCH LOKALIZACJI ZTPOK PODSUMOWANIE OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA LOKALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘCIA STAN FORMALNO PRAWNY OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA LOKALIZACJI CHARAKTERYSTYKA CAŁEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA I GŁÓWNE CECHY CHARAKTERYSTYCZNE PROCESÓW PRODUKCYJNYCH OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PRZEDSIĘWZIĘCIA GŁÓWNE CECHY CHARAKTERYSTYCZNE PROCESÓW PRODUKCYJNYCH PRZEKSZTAŁCANIE TERMICZNE WALORYZACJA ŻUŻLI Z ODZYSKIEM METALI BUDOWA SYSTEMU ENERGETYCZNEGO PRZYJMOWANE ODPADY ANALIZA STRUMIENIA ODPADÓW WARUNKI WYKORZYSTYWANIA TERENU I ZADANIA PRZEWIDZIANE W FAZIE REALIZACJI ZAKRES BUDOWY OBIEKTÓW I URZĄDZEŃ ODDZIAŁYWANIE INWESTYCJI W FAZIE BUDOWY ODDZIAŁYWANIE NA POWIETRZE EMISJA HAŁASU DO ŚRODOWISKA WPŁYW NA WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE GOSPODARKA ODPADAMI ODDZIAŁYWANIE NA POWIERZCHNIĘ ZIEMI, GLEBY ODDZIAŁYWANIE NA LUDZI, ZWIERZĘTA I ROŚLINY ODDZIAŁYWANIE NA OBSZARY CHRONIONE, W TYM NATURA WPŁYW NA ZABYTKI, DOBRA KULTURY I DOBRA MATERIALNE WPŁYW NA KRAJOBRAZ ODDZIAŁYWANIE SKUMULOWANE PODSUMOWANIE, ZALECENIA, WNIOSKI WARUNKI WYKORZYSTANIA TERENU W FAZIE EKSPLOATACJI EMISJE ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA EMISJA ODORÓW HAŁAS POBÓR WODY ŚCIEKI ODPADY PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJĄCE WARUNKI WYKORZYSTANIA TERENU W FAZIE LIKWIDACJI CHARAKTERYSTYKA TECHNOLOGII PRZEDSIĘWZIĘCIA INSTALACJA TERMICZNEGO PRZEKSZTAŁCANIA ODPADÓW ZAKŁADANE PARAMETRY TECHNICZNE INSTALACJI PRZEBIEG PROCESU TERMICZNEGO PRZEKSZTAŁCANIA RESZTKOWYCH ODPADÓW KOMUNALNYCH WYPOSAŻENIE TECHNOLOGICZNE WAGA POMOSTOWA I STANOWISKO WAŻENIA KOCIOŁ RUSZTOWY DO SPALANIA ODPADÓW KOMUNALNYCH I OSADÓW ŚCIEKOWYCH KOCIOŁ ODZYSKNICOWY SYSTEM OCZYSZCZANIA SPALIN INSTALACJE ELEKTRYCZNE ZAPOTRZEBOWANIE NA CHEMIKALIA I MATERIAŁY PODCZAS EKSPLOATACJI BILANS PALIWA, ENERGII, WODY I POWIETRZA CHARAKTERYSTYKA TECHNOLOGII INSTALACJA DO WALORYZACJI ŻUŻLI WRAZ Z ODZYSKIEM METALI PRZEBIEG PROCESU WALORYZACJI ŻUŻLA STANDARDY I NORMY PRZYKŁADY ZASTOSOWANIA ŻUŻLA W PRZEMYŚLE ZABEZPIECZENIA INSTALACJI

4 8. OPIS ELEMENTÓW PRZYRODNICZYCH ŚRODOWISKA OBJĘTYCH ZAKRESEM PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO, W TYM ELEMENTÓW ŚRODOWISKA OBJĘTYCH OCHRONĄ NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004R. O OCHRONIE PRZYRODY LOKALIZACJA ZTPOK WARUNKI KLIMATYCZNE JAKOŚĆ POWIETRZA WARUNKI GEOLOGICZNE I MORFOLOGIA WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE WODY POWIERZCHNIOWE WODY PODZIEMNE KLIMAT AKUSTYCZNY PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE POWIERZCHNIA ZIEMI I GLEBY FLORA I FAUNA OBSZARY CHRONIONE, W TYM NATURA OBIEKTY ISTOTNE DLA STANU ŚRODOWISKA W OTOCZENIU LOKALIZACJI OPIS ISTNIEJĄCYCH W SĄSIEDZTWIE LUB W BEZPOŚREDNIM ZASIĘGU ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA ZABYTKÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE ZABYTKÓW I OPIECE NAD ZABYTKAMI OKREŚLENIE PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO WYBRANEGO WARIANTU REALIZACJI INWESTYCJI, W TYM RÓWNIEŻ WYSTĄPIENIA POWAŻNEJ AWARII PRZEMYSŁOWEJ, A TAKŻE MOŻLIWEGO TRANSGRANICZNEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ODDZIAŁYWANIE NA STAN JAKOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO PRZEDMIOT I ZAKRES ANALIZY METODYKA ANALIZA UCIĄŻLIWOŚCI WARUNKI METEOROLOGICZNE I ANALIZA SZORSTKOŚCI TERENU TŁO ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO WYMAGANIA FORMALNO PRAWNE CHARAKTERYSTYKA MIEJSC POWSTAWANIA EMISJI W ZTPOK OBLICZENIA EMISJI Z POSZCZEGÓLNYCH ŹRÓDEŁ EMISJE Z PROCESU TECHNOLOGICZNEGO EMISJA ZORGANIZOWANA EMISJA NIEZORGANIZOWANA POZOSTAŁE DANE DO OBLICZEŃ POZIOMÓW SUBSTANCJI W POWIETRZU OBLICZENIA POZIOMÓW ZANIECZYSZCZEŃ W POWIETRZU OKREŚLENIE MAKSYMALNYCH STĘŻEŃ ORAZ ZAKRESU OBLICZEŃ OBLICZENIA POZIOMÓW SUBSTANCJI W POWIETRZU DLA GRANICZNYCH EMISJI Z LINII TERMICZNEGO PRZEKSZTAŁCANIA ODPADÓW ZTPOK OBLICZENIA POZIOMÓW SUBSTANCJI W POWIETRZU DLA EMISJI Z OCZYSZCZANIEM SPALIN OBLICZENIA POZIOMÓW SUBSTANCJI W POWIETRZU DLA POBLISKIEJ ZABUDOWY OMÓWIENIE I PODSUMOWANIE ODDZIAŁYWANIA EMISJI SUBSTANCJI Z ZTPOK NA POWIETRZE ODDZIAŁYWANIE NA KLIMAT AKUSTYCZNY EMISJA HAŁASU OPIS I ANALIZA WYKORZYSTANYCH DANYCH I ZASTOSOWANYCH METOD OCENY I PROGNOZOWANIA MATERIAŁY WYJŚCIOWE METODY OCENY I PROGNOZOWANIA EMISJI HAŁASU DO ŚRODOWISKA OPIS I ANALIZA DANYCH WYKORZYSTANYCH DO OBLICZEŃ KLIMAT AKUSTYCZNY EMISJA HAŁASU OPIS PRZEWIDYWANYCH DZIAŁAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO ODDZIAŁYWANIE NA WODY PODZIEMNE I POWIERZCHNIOWE POBÓR WODY PROGNOZA ZAPOTRZEBOWANIA NA WODĘ NA CELE PRZEMYSŁOWE

5 PROGNOZA ZAPOTRZEBOWANIA NA WODĘ NA CELE INNE NIŻ PRZEMYSŁOWE EMISJA SUBSTANCJI DO WÓD ŚCIEKI PRZEMYSŁOWE ŚCIEKI BYTOWE WODY OPADOWE I ROZTOPOWE GOSPODARKA ODPADAMI POPRAWA STANU ŚRODOWISKA JAKO PODSTAWOWA FUNKCJA ZTPOK ILOŚĆ, RODZAJE ORAZ SPOSÓB POSTĘPOWANIA Z ODPADAMI OCENA WPŁYWU NA ŚRODOWISKO GOSPODARKI ODPADAMI ODDZIAŁYWANIE NA POWIERZCHNIĘ ZIEMI, KRAJOBRAZ, GLEBY WPŁYW NA POWIERZCHNIĘ ZIEMI I KRAJOBRAZ WPŁYW NA GLEBY ODDZIAŁYWANIE NA LUDZI, ZWIERZĘTA I ROŚLINY ODDZIAŁYWANIE NA ZABYTKI ORAZ DOBRA KULTURY I DOBRA MATERIALNE ODDZIAŁYWANIE TRANSGRANICZNE ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH POWAŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE ODDZIAŁYWANIE NA OBSZARY CHRONIONE, W TYM OBSZARY NATURA UZASADNIENIE WYBRANEGO WARIANTU ZE WSKAZANIEM ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO, W SZCZEGÓLNOŚCI LUDZI, ZWIERZĘTA, ROŚLINY, POWIERZCHNIĘ ZIEMI, WODĘ, POWIETRZE, KLIMAT, DOBRA MATERIALNE, DOBRA KULTURY, KRAJOBRAZ ORAZ WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE MIĘDZY ELEMENTAMI ODDZIAŁYWANIE NA LUDZI ODDZIAŁYWANIE NA PRZYRODĘ I KRAJOBRAZ ODDZIAŁYWANIE NA POWIERZCHNIĘ ZIEMI I WARUNKI GRUNTOWO WODNE ODDZIAŁYWANIE NA POWIETRZE I KLIMAT ODDZIAŁYWANIE NA DOBRA MATERIALNE, KULTURY ODDZIAŁYWANIE NA OBSZARY NATURA WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO PODSUMOWANIE OPIS METOD PROGNOZOWANIA ZASTOSOWANYCH ORAZ OPIS PRZEWIDYWANYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO, OBEJMUJĄCY BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE, WTÓRNE, SKUMULOWANE, KRÓTKO-, ŚREDNIO- I DŁUGOTERMINOWE, STAŁE I CHWILOWE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO WYNIKAJĄCE Z ISTNIENIA PRZEDSIĘWZIĘCIA, WYKORZYSTANIE ŚRODOWISKA, EMISJI OPIS PRZEWIDYWANYCH DZIAŁAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, W SZCZEGÓLNOŚCI NA CELE I PRZEDMIOT OBSZARU NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TEGO OBSZARU, PORÓWNANIE FAZA REALIZACJI POWIETRZE ATMOSFERYCZNE KLIMAT AKUSTYCZNY WODY PODZIEMNE I POWIERZCHNIOWE GOSPODARKA ODPADAMI POWIERZCHNIA ZIEMI, KRAJOBRAZ, GLEBY LUDZIE, ZWIERZĘTA I ROŚLINY OBSZARY CHRONIONE OBSZARY NATURA ZABYTKI I DOBRA KULTURY FAZA EKSPLOATACJI POWIETRZE ATMOSFERYCZNE KLIMAT AKUSTYCZNY WODY PODZIEMNE I POWIERZCHNIOWE GOSPODARKA ODPADAMI POWIERZCHNIA ZIEMI, KRAJOBRAZ, GLEBY

6 LUDZIE, ZWIERZĘTA I ROŚLINY METODY OCHRONY OBSZARÓW NATURA ZABYTKI I DOBRA KULTURY FAZA LIKWIDACJI PORÓWNANIE ZASTOSOWANEJ TECHNOLOGII Z TECHNOLOGIĄ SPEŁNIAJĄCĄ WYMAGANIA, O KTÓRYCH MOWA W ART. 143 USTAWY PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA, PORÓWNANIE PROPONOWANEJ TECHNIKI Z NAJLEPSZĄ DOSTĘPNĄ TECHNIKĄ BAT ZGODNOŚĆ PROPONOWANEJ TECHNOLOGII Z ROZPORZĄDZENIEM W SPRAWIE WYMAGAŃ DOTYCZĄCYCH PROWADZENIA PROCESU TERMICZNEGO PRZEKSZTAŁCANIA ODPADÓW PORÓWNANIE PROPONOWANEJ TECHNOLOGII Z BAT WSKAZANIE CZY DLA PRZEDSIĘWZIĘCIA KONIECZNE JEST USTANOWIENIE OBSZARU OGRANICZONEGO UŻYTKOWANIA W ROZUMIENIU PRZEPISÓW USTAWY Z DNIA 27 KWIETNIA 2001R. PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA, ORAZ OKREŚLENIE GRANIC TAKIEGO OBSZARU, OGRANICZEŃ W ZAKRESIE PRZEZNACZENIA TERENU, WYMAGAŃ TECHNICZNYCH DOTYCZĄCYCH OBIEKTÓW BUDOWLANYCH I SPOSOBÓW KORZYSTANIA Z NICH ANALIZA MOŻLIWYCH KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH ZWIĄZANYCH Z PLANOWANYM PRZEDSIĘWZIĘCIEM ORAZ ZAGROŻENIA I KORZYŚCI DLA INNYCH UŻYTKOWNIKÓW ŚRODOWISKA PRZEDSTAWIENIE PROPOZYCJI MONITORINGU ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ETAPIE JEGO BUDOWY I EKSPLOATACJI LUB UŻYTKOWANIA, W SZCZEGÓLNOŚCI NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TEGO OBSZARU ETAP BUDOWY ETAP EKSPLOATACJI MONITORING EMISJI SUBSTANCJI DO POWIETRZA WYMAGANIA FORMALNO PRAWNE WYMAGANIA W STOSUNKU DO ZTPOK MONITORING PARAMETRÓW PROCESOWYCH MONITORING HAŁASU MONITORING WÓD PODZIEMNYCH MONITORING POBORU WODY I WYTWARZANYCH ŚCIEKÓW GOSPODARKA ODPADAMI MONITORING GLEB POZOSTAŁE SYSTEMY KONTROLI WSKAZANIE TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY, JAKIE NAPOTKANO OPRACOWUJĄC RAPORT WSKAZANIE KONIECZNOŚCI PONOWNEGO PRZEPROWADZENIA OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO WNIOSKI ZAŁĄCZNIKI SPIS RYSUNKÓW SPIS TABEL STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM

7 Spis nazw i skrótów używanych w opracowaniu. Użyte w niniejszym Opracowaniu pojęcia i skróty należy rozumieć następująco: BAT (ang. Best Avaible Technique) - najlepsza dostępna technika najbardziej efektywny oraz zaawansowany poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia danej działalności, wykorzystywany jako podstawa ustalania granicznych wielkości emisyjnych, mających na celu eliminowanie emisji lub, jeżeli nie jest to praktycznie możliwe, ograniczanie emisji i wpływu na środowisko jako całość. Wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U nr 25 poz. 150). BREF dokument referencyjny BAT Waste Treatments Industries, wydanie sierpień Frakcja resztkowa odpady pochodzące z różnych systemów, sposobów zagospodarowania odpadów w połączeniu ze zmieszanymi odpadami komunalnymi, które z różnych powodów nie będą przedmiotem żadnego przerobu. Gospodarowanie odpadami zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów, w tym również nadzór nad takimi działaniami oraz nad miejscami unieszkodliwiania odpadów. Wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U nr 185 poz z późn. zm.). Instalacja zgodnie z brzmieniem ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U nr 25 poz. 150) oznacza: a) stacjonarne urządzenie techniczne; b) zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu; c) budowle niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami, których eksploatacja może spowodować emisję. Magazynowanie odpadów czasowe przetrzymywanie lub gromadzenie odpadów przed ich transportem, odzyskiem lub unieszkodliwianiem. Wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U nr 185 poz z późn. zm.). MBT lub MBP (ang. Mechanical Biological Treatment) proces mechaniczno - biologicznego przetwarzania odpadów. Termin ten obejmuje procesy: rozdrabniania, przesiewania, sortowania, klasyfikacji i separacji, ustawione w różnorodnych konfiguracjach w celu mechanicznego rozdzielenia strumienia odpadów (najczęściej zmieszanych odpadów komunalnych) na frakcje dające się w całości lub w części wykorzystać materiałowo lub/i energetycznie oraz na frakcję ulegającą biodegradacji, odpowiednią dla biologicznego przetwarzania w warunkach tlenowych lub beztlenowych. Wg opracowania Wytyczne dotyczące wymagań dla procesów kompostowania, fermentacji mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów (według stanu prawnego na dzień 15 grudnia 2008 r.) Ministerstwo Środowiska, Departament Gospodarki Odpadami. Odnawialne źródło energii zgodnie z art. 3 ustawy Prawo energetyczne (Dz.U r. nr 89 poz. 625) to źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych. 7

8 Odpady zgodnie z art. 3 ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U nr 185 poz z późn.zm.), odpady oznaczają każdą substancję lub przedmiot należący do jednej z kategorii, określonych w załączniku nr 1 do opisanej wyżej ustawy, których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest obowiązany. Odpady komunalne odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U nr 185 poz z późn. zm.). Odpady obojętne odpady, które nie ulegają istotnym przemianom fizycznym, chemicznym lub biologicznym; są nierozpuszczalne, nie wchodzą w reakcje fizyczne ani chemiczne, nie powodują zanieczyszczenia środowiska lub zagrożenia dla zdrowia ludzi, nie ulegają biodegradacji i nie wpływają niekorzystnie na materię, z którą się kontaktują; ogólna zawartość zanieczyszczeń w tych odpadach oraz zdolność do ich wymywania, a także negatywne oddziaływanie na środowisko odcieku muszą być nieznaczne, a w szczególności nie powinny stanowić zagrożenia dla jakości wód powierzchniowych, wód podziemnych, gleby i ziemi. Wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U nr 185 poz z późn. zm.). Odpady opakowaniowe zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 11 maja 2001 roku o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U nr 63, poz. 638 z późn. zm.), przez odpady opakowaniowe rozumie się wszystkie opakowania, w tym opakowania wielokrotnego użytku wycofane z ponownego użycia, stanowiące odpady w rozumieniu przepisów o odpadach, z wyjątkiem odpadów powstających w procesie produkcji opakowań. Odpady ulegające biodegradacji, bio-odpady odpady, które ulegają rozkładowi tlenowemu lub beztlenowemu przy udziale mikroorganizmów. Wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U nr 185 poz z późn. zm.). Odpady wielkogabarytowe rozumie się przez to odpady komunalne, które ze względu na swoje rozmiary lub masę nie mogą być umieszczone w typowych pojemnikach z wyłączeniem zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Wg Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Miasta Stołecznego Warszawy. Odpady zielone rozumie się przez to stanowiące części roślin odpady komunalne pochodzące z pielęgnacji terenów zieleni oraz targowisk, z wyjątkiem odpadów pochodzących z czyszczenia ulic i placów. Wg ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U nr 152 poz. 897). Odzysk wszelkie działania, niestwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska, polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części, lub prowadzące do odzyskania z odpadów substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania, określone w załączniku nr 5 do ustawy o odpadach. Wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U nr 185 poz z późn. zm.). Odzysk energii termiczne przekształcenie odpadów w celu odzyskania energii. Wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U nr 185 poz z późn. zm.). 8

9 Posiadacz odpadów każdy, kto faktycznie włada odpadami (wytwórca odpadów, inna osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna), z wyłączeniem prowadzącego działalność w zakresie transportu odpadów; domniemywa się, że władający powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na nieruchomości. Wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U nr 185 poz z późn. zm.). Przedsięwzięcie lub Projekt lub Inwestycja przedsięwzięcie inwestycyjne polegające na rozbudowie ZUSOK. RDF (ang. Refuse Derived Fuel) paliwo alternatywne powstające w wyniku wysortowania oraz odpowiedniego przygotowania frakcji odpadów charakteryzujących się wysoką wartością opałową. Wg BREF. Recykling taki odzysk, który polega na powtórnym przetworzeniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, w tym też recykling organiczny, z wyjątkiem odzysku energii. Wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U nr 185 poz z późn. zm.). Składowisko odpadów obiekt budowlany przeznaczony do składowania odpadów. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U nr 185 poz z późn. zm.); wyróżnia się następujące typy składowisk odpadów: składowisko odpadów niebezpiecznych, składowisko odpadów obojętnych, składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Spalarnia odpadów rozumie się przez to zakład lub jego część przeznaczone do termicznego przekształcania odpadów z odzyskiem lub bez odzysku wytwarzanej energii cieplnej, obejmujące instalacje i urządzenia służące do prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów wraz z oczyszczaniem gazów odlotowych i wprowadzaniem ich do atmosfery, kontrolą, sterowaniem i monitorowaniem procesów oraz instalacjami związanymi z przyjmowaniem, wstępnym przetwarzaniem i magazynowaniem odpadów dostarczonych do termicznego przekształcania oraz instalacjami związanymi z magazynowaniem i przetwarzaniem substancji otrzymanych w wyniku spalania i oczyszczania gazów odlotowych. Wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U nr 185 poz z późn. zm.). Stabilizat stały produkt (odpad) po biologicznym przetworzeniu w instalacjach MBP, który nie spełnia wymagań dla nawozów organicznych lub środków wspomagających uprawę roślin, ale po spełnieniu określonych wymagań może być poddany odzyskowi lub unieszkodliwianiu określonymi metodami. Wg opracowania Wytyczne dotyczące wymagań dla procesów kompostowania, fermentacji mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów (według stanu prawnego na dzień 15 grudnia 2008 r.) Ministerstwo Środowiska, Departament Gospodarki Odpadami. Straty prażenia (LOI - Loss On Ignition) jest to różnica pomiędzy suchą masą i zawartością popiołu. Reprezentują one zawartość w odpadach zarówno materii biogennej, jak i niebiogennej (np. tworzyw sztucznych). Składniki niebiogenne nie ulegają biodegradacji, pozostają w odpadach i stanowić będą część strat prażenia produktów. Różnicę strat prażenia surowców i produktów podczas procesu MBP można zatem przypisać jedynie do rozkładu biologicznego. Wg BREF. 9

10 Termiczne przekształcanie odpadów rozumie się przez to: a) spalanie odpadów przez ich utlenianie, b) inne procesy termicznego przekształcania odpadów, w tym pirolizę, zgazowanie i proces plazmowy, o ile substancje powstające podczas tych procesów termicznego przekształcania odpadów są następnie spalane. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U nr 185 poz z późn. zm.). Unieszkodliwianie odpadów poddanie odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych określonych w załączniku nr 6 do ustawy w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska. Wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U nr 185 poz z późn. zm.). Współspalarnia odpadów zakład lub jego część, których głównym celem jest wytwarzanie energii lub produktów, w których wraz z paliwami są przekształcane termicznie odpady w celu odzyskania zawartej w nich energii lub w celu ich unieszkodliwiania, obejmujące instalacje i urządzenia służące do prowadzenia procesu termicznego przekształcania wraz z oczyszczaniem gazów odlotowych i wprowadzaniem ich do atmosfery, kontrolą, sterowaniem i monitorowaniem procesów, instalacjami związanymi z przyjmowaniem, wstępnym przetwarzaniem i magazynowaniem odpadów dostarczonych do termicznego przekształcania oraz instalacjami związanymi z magazynowaniem i przetwarzaniem substancji otrzymanych w wyniku spalania i oczyszczania gazów odlotowych. Wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U nr 185 poz z późn. zm.). Wytwórca odpadów każdy, którego działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów oraz każdego, kto przeprowadza wstępne przetwarzanie, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów; wytwórca odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej. Wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U nr 185 poz z późn. zm.). Zbieranie odpadów każde działanie, w szczególności umieszczanie w pojemnikach, segregowanie i magazynowanie odpadów, które ma na celu przygotowanie ich do transportu do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania. Wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U nr 185 poz z późn. zm.). Zbiornik bezodpływowy rozumie się przez to instalacje i urządzenia przeznaczone do gromadzenia nieczystości ciekłych w miejscu ich powstawania. Wg ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U nr 132 poz. 622). 10

11 Skróty należy rozumieć następująco: BAT Best Available Technique (Najlepsza Dostępna Technologia) BDO Bazę danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami CFC Chlorofluorocarbon - freon CHP Kogeneracja: wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w układzie skojarzonym DRE Destruction and Removal Efficiency (skuteczność niszczenia i usuwania) GUS Główny Urząd Statystyczny HFC Chlorofluorowęglowodory pochodna freonu HCFC Chlorofluorowęglowodory freony HRSG Heat Recovery Steam Generator (układ odzysku ciepła ze spalin) KPGO 2010 Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010 KPGO 2014 Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 MBT Mechanical Biological Treatment (mechaniczno biologiczne przetwarzanie) MPZP Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego MPWiK Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji MRR Ministerstwo Rozwoju Regionalnego NFOŚiGW Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej OOŚ Ocena Oddziaływania Na Środowisko PCDD Polychlorinated dibenzofuran - furan PCDF Wielochlorek dibenzofuranu PGO Plan Gospodarki Odpadami PGOWM Plan Gospodarki Odpadami Województwa Małopolskiego PKB Produkt Krajowy Brutto POIiŚ Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko PZO Punkt Zdawczo - Odbiorczy RDF Refuse Derived Fuel paliwa z odpadów s.m. Sucha masa UE Unia Europejska TOC Całkowity węgiel organiczny WIOŚ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska ZM-BP Zakład Mechaniczno - Biologicznego Przetwarzania ZTPOK Zakład Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych ZZO Zakład Zagospodarowania Odpadów 11

12 1. Wprowadzenie. Niniejszy raport dotyczy przedsięwzięcia pod nazwą Budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych dla Rejonu Tarnowa. Projekt ma przyczynić się do osiągnięcia polskich i europejskich standardów oraz norm ochrony środowiska dotyczących gospodarki odpadami. Ich realizacja umożliwi osiągnięcie poprawy stanu środowiska, poziomów odzysku i progu ilości odpadów dopuszczanych do składowania zgodnie z krajowymi i międzynarodowymi standardami. Budowa ZTPOK pozwoli osiągnąć następujące cele: zmniejszenie masy i objętości odpadów deponowanych na składowiskach, w tym w szczególności odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, zwiększenie udziału odzysku z odpadów, w tym odzysku energii z odpadów, minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów, ograniczenie zagrożeń ekologicznych powodowanych przez składowiska, zagospodarowanie odpadów komunalnych w sposób inny niż składowanie i tym samym dążenie do zmniejszenia kosztów zagospodarowania odpadów, w związku z rosnącymi kosztami ich składowania, dostarczanie znacznej ilości energii cieplnej i elektrycznej powstałej w wyniku procesu termicznego unieszkodliwiania odpadów, ograniczenie kosztów zakupu uprawnień do emisji CO Przedsięwzięcie inwestycyjne. Poniższy raport dotyczy projektu pod nazwą Budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych dla Rejonu Tarnowa. Wykonawcą zadań projektu jest firma SOCOTEC Polska Sp. z o.o., Aleje Jerozolimskie 94, Warszawa. Firma będzie uczestniczyła w toczącym się postępowaniu administracyjnym dotyczącym wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla planowanego przedsięwzięcia. Projekt ma przyczynić się do osiągnięcia polskich i europejskich standardów oraz norm ochrony środowiska dotyczących gospodarki odpadami. Dla przedsięwzięcia będzie przeprowadzona procedura ponownej oceny oddziaływania na środowisko, zgodnie z art. 88 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko, zgodnie z wymaganiami Komisji UE Wnioskodawca. Wnioskodawcą przedmiotowego przedsięwzięcia jest: Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej S.A Tarnów, ul. Sienna Klasyfikacja przedsięwzięcia. Według Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko, w ramach przedsięwzięć mają powstać: instalacje do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów innych niż niebezpieczne przy zastosowaniu procesów termicznych lub chemicznych, w tym instalacje do krakingu odpadów, z wyłączeniem instalacji spalających odpady będące biomasą w rozumieniu 12

13 przepisów o standardach emisyjnych z instalacji ( 2 ust. 1 pkt. 46), wymagające sporządzenia raportu, instalacje związane z odzyskiem lub unieszkodliwianiem odpadów, inne niż wymienione w 2 ust. 1 pkt , z wyłączeniem instalacji do wytwarzania biogazu rolniczego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne o zainstalowanej mocy elektrycznej nie większej niż 0,5 MW lub wytwarzających ekwiwalentną ilość biogazu rolniczego wykorzystywanego do innych celów niż produkcja energii elektrycznej, a także miejsca retencji powierzchniowej odpadów oraz rekultywacja składowisk odpadów ( 3 ust. 1, pkt. 80), dla których sporządzenie raportu może być wymagane, Przedsięwzięcie (czyli budowa ZTPOK) na etapie uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wymaga sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko. Raport stanowić będzie podstawę do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach jest decyzją administracyjną wydawaną na podstawie Ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. W procesie inwestycyjnym jest umiejscowiona przed złożeniem wniosku o pozwolenie na budowę i przed przygotowaniem projektu budowlanego, a także przed rozpoczęciem procedury zmierzającej do uzyskania decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego. W decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach określone są między innymi warunki do uwzględnienia na etapie realizacji i eksploatacji przedsięwzięcia oraz uwzględnienia w projekcie budowlanym. Zgodnie z art. 88 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie..., na etapie pozwolenia na budowę lub innej decyzji realizacyjnej, o ile zajdzie taka potrzeba, procedura oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko może być wykonywana ponownie. Nie rodzi ona praw do terenu ani nie jest pozwoleniem na realizację przedsięwzięcia. Zgodnie z obowiązującym aktualnie rozporządzeniem w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości, instalacja podlega obowiązkowi uzyskania pozwolenia zintegrowanego. Jednocześnie należy podkreślić, iż zakres wniosku o wydanie decyzji środowiskowej dotyczy jedynie Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów. Oznacza to w konsekwencji, iż przyłącza do miejskiej sieci ciepłowniczej oraz do sieci energetycznej prowadzone będą w osobnej procedurze uzyskiwania pozwolenia na budowę. Nie ma podstaw prawnych do zawierania w raporcie skumulowanego oddziaływania z innymi przedsięwzięciami, znajdującymi się w sąsiedztwie. Skumulowane oddziaływanie przedsięwzięć ustala właściwy RDOŚ w przypadku możliwego oddziaływania na obszar Natura 2000, skumulowane oddziaływanie przedsięwzięć bierze pod uwagę właściwy organ odstępując od strategicznej oceny. W art. 66 pkt 8) opis metod prognozowania zastosowanych przez wnioskodawcę oraz opis przewidywanych znaczących oddziaływań planowanego przedsięwzięcia na środowisko, obejmujący bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótko-, średnio- i długoterminowe, stałe i chwilowe oddziaływania na środowisko, wynikające z: a) istnienia przedsięwzięcia, b) wykorzystywania zasobów środowiska, c) emisji; jest mowa o skumulowanym oddziaływaniu, to jednak należy stwierdzić że chodzi o sytuacje kiedy nowobudowane przedsięwzięcie jest elementem całości (II SA/Gd 690/07 - Wyrok WSA w Gdańsku). Ponadto proces uzyskiwania pozwolenia na budowę w tym decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla spalarni odpadów komunalnych jest skomplikowany i długotrwały z powodu poziomu skomplikowania i częstych oporów społecznych. Powody te powodują, 13

14 że procedura jest wieloetapowa co wydłuża czas jej pozyskania nawet do kilku lat. Proces uzyskiwania pozwolenia na budowę dla sieci przyłączeniowych jest znacznie prostszy ponieważ nie budzi oporów społecznych, natomiast rodzi problemy z ustaleniem trasy przebiegu, które zwykle prowadzą przez wiele działek. Często trudne jest uzyskanie zgody wszystkich właścicieli działek, po których przebiega zaplanowana trasa co powoduje konieczność jej zmiany co rodzi konieczność powtarzania procedury. Połączenie uzyskiwania pozwolenia na budowę w tym decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla budowy sieci przyłączeniowych i spalarni odpadów komunalnych w jeden proces spowoduje, że proces jej pozyskiwania może się wydłużyć do kilku a nawet kilkunastu lat lub uniemożliwić go całkowicie, ponieważ własność terenów jest dynamiczna właściciele się zmieniają i powoduje to znaczną komplikację procesu. Przyczyną tego może być potrzeba kilkukrotnego powtarzania procedury trwającej kilka lat. Ponieważ wprowadzenie nowej ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach wymaga szybkiego wprowadzenia nowego systemu gospodarki odpadami, inwestorowi zależy na możliwie szybkim uzyskaniu pozwolenia na budowę dla planowanej inwestycji, w związku z tym postanowiono poprowadzić oddzielnie proces uzyskiwania pozwolenia na budowę w tym decyzji środowiskowej na budowę samego zakładu i oddzielnie dla sieci przyłączeniowych. Dzięki takiemu zabiegowi można równolegle prowadzić proces pozyskiwania pozwolenia na budowę dla spalarni i równolegle dla przyłączy sieciowych. Oczywistym jest, że nie można zrealizować inwestycji bez obu pozwoleń dzięki temu zabezpieczone zostaną interesy wszystkich stron, a pozwolenie na budowę uzyskane zostanie w sensownym czasie Cel i zakres raportu. Celem wykonania niniejszego raportu jest określenie potencjalnego oddziaływania na środowisko oraz jego poszczególne komponenty - planowanej inwestycji i określenie możliwości realizacji inwestycji w proponowanym zakresie i miejscu, z uwzględnieniem zastosowanych metod zapobiegawczych, kompensacyjnych m.in. w świetle standardów i norm ochrony środowiska. Raport stanowić będzie załącznik do wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla planowanego przedsięwzięcia. Celem najistotniejszym sporządzenia raportu jest udzielenie wyczerpującej odpowiedzi o możliwościach realizacji rozważanego przedsięwzięcia w rozpatrywanej lokalizacji. W przypadku stwierdzenia takiej możliwości sformułowane będą warunki z zakresu ochrony środowiska do uwzględnienia w projekcie budowlanym na etapie realizacji i eksploatacji przedsięwzięcia. Zakres niniejszego raportu odpowiada wymaganiom określonym w art. 66 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz w art. 52 ustawy Prawo ochrony środowiska. Ponadto zakres merytoryczny dokumentu jest zgodny z standardami unijnymi zawartymi przede wszystkim w Dyrektywie Rady w sprawie oceny skutków niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć dla środowiska. Informacje zawarte w raporcie pochodzą z dokumentów udostępnionych przez Inwestora, ustaleń własnych oraz specjalistycznych opracowań, w tym także dokumentów BREF i BAT. 14

15 1.5. Podstawa prawna opracowania projektu. Merytoryczną podstawę opracowania Raportu stanowi art. 66 Ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Formalną podstawą wykonania niniejszego raportu jest Umowa nr 011/001/ZTPOK zawarta w dniu 31 maja 2011 r. pomiędzy Miejskim Przedsiębiorstwem Energetyki Cieplnej S.A. z siedzibą w Tarnowie ul. Sienna 4, Tarnów a firmą SOCOTEC Polska Sp. z o.o. z siedzibą al. Jerozolimskie 94, Warszawa Autorzy raportu. Raport opracował Zespół: Mgr inż. Tomasz Miazga Mgr inż. Stanisław Gastoł Mgr inż. Leszek Wroński Mgr inż. Agnieszka Klejdysz Mgr inż. Tomasz Kumon Mgr inż. Bartosz Jankowski Mgr Maciej Osysko Mgr Bartłomiej Trzyna Dominik Gastoł 15

16 2. Wykorzystane materiały Akty prawne. REGULACJE EUROPEJSKIE: Dyrektywa 2000/76/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 grudnia 2000 r. w sprawie spalania odpadów, Dyrektywa 2010/75/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) Tekst mający znaczenie dla EOG, Dyrektywa 2008/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy, Dyrektywa 99/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów, Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 w sprawie oceny i zarządzania hałasem w środowisku, Dyrektywa 2004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym energii oraz zmieniająca dyrektywę 92/42/EWG, Dyrektywa 2010/75/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych zanieczyszczeń IPPC, Dyrektywa 2009/147/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa, Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, Dyrektywa 2000/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 maja 2000 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstwa Państw Członkowskich odnoszących się do emisji hałasu do środowiska przez urządzenia używane na zewnątrz pomieszczeń, Dyrektywa 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. USTAWY: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U Nr 25, poz. 150, z późn. zm.), Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U r Nr 185 poz z późn. zm.), Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U Nr 199, poz z późn. zm.), Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U r. Nr 180, poz z późn. zm.), Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2003, Nr 80, poz. 717, z późn. zm.), Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 63, poz. 638 z późn. zm.), Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U nr 152 poz. 897), Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006, Nr 89, poz. 625 z póź. zm.), 16

17 Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2003, Nr 162, poz z późn. zm.), Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U r. Nr 102, poz. 651 z póź. zm.) Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2005, Nr 239, poz z późn. zm.), Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. 2010, Nr 243, poz z późn. zm.), Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 2005, Nr 228, poz. 1947, z późn. zm.), Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody (Dz. U. 2009, Nr 151, poz z późn. zm.), Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. 2007, Nr 75, poz. 493 z późn. zm.), Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U nr 162 poz z późn. zm.). ROZPORZĄDZENIA: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2007, Nr 120 poz. 826), Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz. U. 2005, Nr 263, poz z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. 2009, Nr 5, poz. 31), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2008, Nr 47, poz. 281), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2004 r. w sprawie warunków, w których uznaje się, że odpady nie są niebezpieczne (Dz. U 2004, Nr 128, poz. 1347), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2006, Nr 137, poz. 984 z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. 2002, Nr 122, poz. 1055), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. 2010, Nr 213, poz. 1397; z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. z 2001, Nr 112, poz. 1206), Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 marca 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów (Dz. U. 2002, Nr 37, poz. 339), zmienione Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 grudnia 2003 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 1, poz. 2), oraz Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 19 marca 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów. 17

18 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz. U Nr 120 poz. 1126), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz. U. z 2010, Nr 249, poz. 1673), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2010, Nr 16, poz. 87), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 listopada 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody (Dz. U. 2008, Nr 206, poz. 1291), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 kwietnia 2011 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. 2011, Nr 95, poz. 558), Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 7 września 2005 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz. U. 2005, Nr 186, poz. 1553), zmienione Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 12 czerwca 2007 r. (Dz. U. 2007, Nr 121, poz. 832), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz. U. 2004, Nr 220, poz. 2237), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. 2010, Nr 77, poz. 510), Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 września 1998 r. w sprawie ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych (Dz. U. 1998, Nr 126, poz. 839), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 października 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać dokumentacje hydrogeologiczne i geologiczno inżynierskie (Dz. U. 2005, Nr 201, poz. 1673), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. 2003, Nr 192, poz. 1883), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 czerwca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych kwalifikowania części energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów komunalnych (Dz. U. 2010, Nr 117, poz. 788), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz. U. 2007, Nr 109, poz. 752), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U Nr 143, poz. 896) Polskie normy. PN-N-01341:2000 / Ap Hałas środowiskowy. Metody pomiaru i oceny hałasu przemysłowego PN-ISO :2006 Akustyka - Opis i pomiary hałasu środowiskowego Podstawowe wielkości i procedury PN-ISO :1999 / A1:2002 Akustyka - Opis i pomiary hałasu środowiskowego Zbieranie danych dotyczących sposobu zagospodarowania terenu 18

19 PN-ISO :1999 Akustyka - Opis i pomiary hałasu środowiskowego Wytyczne dotyczące dopuszczalnych poziomów hałasu PN-B :1999 Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem pomieszczeń w budynkach PN-EN :2008 Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC) - Część 6-3: Normy ogólne - Norma emisji w środowiskach: mieszkalnym, handlowym i lekko uprzemysłowionym PN-EN :2008 Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC) - Część 6-4: Normy ogólne - Norma emisji w środowiskach przemysłowych 2.3. Literatura. Instrukcja ITB Nr Metoda określania emisji i imisji hałasu przemysłowego w środowisku oraz program komputerowy HPZ_95_ITB. Reference Document on Best Available Techniques for Waste Incineration, August Reference Document on Best Available Techniques for the Waste Treatments Industries August 2006, Strategia Zrównoważonego Rozwoju Społeczno-Gopodarczego Miasta Tarnowa na lata , Strategia Rozwoju Miasta Tarnów 2020, Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata , Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego , Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014, Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego, Żuchowicz-Wodnikowska, Emisja i propagacja hałasu przemysłowego w środowisku zewnętrznym, Prace naukowe ITB - monografia, Warszawa 1988 Metody pomiarów hałasu zewnętrznego w środowisku, PIOŚ Biblioteka monitoringu środowiska, 1996, Informacja o stanie środowiska miasta Tarnowa w 2011 roku, Tarnów, luty 2012, opracowane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Tarnowie Dokumenty źródłowe. Polityka Ekologiczna Państwa w latach z perspektywą do roku Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami Województwa Małopolskiego Plan gospodarki odpadami dla miasta Tarnowa na lata z uwzględnieniem lat Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2010 roku, Kraków 2011 r. Program Państwowego Monitoringu Środowiska woj. małopolskiego na lata , WIOŚ, Kraków 2009 r. Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2009 roku, WIOŚ 2010r. Uchwały Nr XXIV/196/96 Rady Miejskiej w Tarnowie w sprawie utworzenia Zakładu Składowania Odpadów Komunalnych w Tarnowie, Decyzja Marszałka Województwa Małopolskiego z dnia 17 września 2009 r. udzielająca pozwolenia zintegrowanego dla instalacji V sektora składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Informacje uzyskane od pracowników ZSOK w Tarnowie. 19

20 Plany gospodarki odpadami gmin w obrębie Rejonu Tarnowa. Analiza wielokryterialna wyboru wariantu realizacji przedsięwzięcia wraz z analizą lokalizacyjną ZTPOK w ramach projektu: Budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych dla Rejonu Tarnowa. 3. Zgodność przedsięwzięcia z wymaganiami wynikającymi z przepisów krajowych i UE Zasady i uwarunkowania wynikające z prawa polskiego oraz unijnego. Zasadniczymi aktami prawnymi regulującymi gospodarkę odpadami w Polsce odnoszącymi się do przedsięwzięcia są: Ustawa Prawo ochrony środowiska, Ustawa o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw, Ustawa o odpadach, Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, oraz w pewnym zakresie (wybrane akty): Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, Ustawa Prawo energetyczne, Ustawa Prawo wodne. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej narzuciło wiele zobowiązań wynikających z przyjętego dorobku prawnego UE. W zakresie gospodarki odpadami najważniejsze są: Dyrektywa 2008/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy, Dyrektywa 2000/76/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 grudnia 2000 r. w sprawie spalania odpadów, Dyrektywa 99/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów, Dyrektywa 2010/75/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych zanieczyszczeń IPPC, Dyrektywa 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, Dyrektywa 2004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym energii oraz zmieniająca dyrektywę 92/42/EWG, Instalacja Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów w Tarnowie ograniczać będzie w największym możliwym stopniu negatywne skutki dla środowiska oraz dla zdrowia ludzkiego wynikające z konieczności zagospodarowania odpadów jak i funkcjonowania samych instalacji przeznaczonych do zagospodarowania odpadów. Zastosowane zostaną technologie opisane w BAT, zgodne z obowiązującym prawodawstwem. Zgodnie z art. 3 pkt. 10 ustawy Prawo ochrony środowiska, przez BAT rozumie się najbardziej efektywny oraz zaawansowany poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia danej działalności, wykorzystywany jako podstawa ustalania granicznych wielkości emisyjnych, mających na celu eliminowanie emisji lub, jeżeli nie jest to praktycznie możliwe, ograniczenie emisji i wpływu na środowisko jako całość. Wykonanie założeń przedsięwzięcia doprowadzi do osiągnięcia standardów obowiązujących kraje członkowskie UE, w szczególności dotyczących osiągnięcia poziomów odzysku, ograniczenia składowania odpadów oraz wykorzystania odpadów jako źródła energii. 20

21 Toteż przedsięwzięcie będące przedmiotem niniejszego raportu zgodne jest z prawem polskim oraz wspólnotowym w powyższym zakresie Zgodność przedsięwzięcia z dokumentami strategicznymi i planistycznymi. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Miasta Tarnowa na lata Strategia rozwoju miasta jest najważniejszym dokumentem miejskim, definiującym obszary i cele prowadzonej lokalnie polityki rozwoju. Stanowi ona punkt wyjścia dla późniejszej aktywności samorządu, pozwala wykorzystać szanse i możliwości rozwojowe, bazując na mocnych stronach danego ośrodka. Strategia rozwoju miasta została przyjęta uchwałą nr XXI/338/2000 Rady Miejskiej w Tarnowie z dnia 23 marca 2000 r. W Strategii zawarte są kierunki i cele rozwoju miasta Tarnów w perspektywie 15 lat. W dziedzinie gospodarki odpadami dokument zakłada następujące cele: prowadzenie zbiórki i utylizacji odpadów niebezpiecznych, prowadzenie regionalnej gospodarki odpadami komunalnymi w sposób bezpieczny i nieuciążliwy dla środowiska, prowadzenie regionalnej gospodarki wodnościekowej i osadowej oraz budowa ponadgminnego zakładu utylizacji odpadów. Strategia Rozwoju Miasta Tarnów Strategia została przyjęta Uchwałą nr X/111/2011 r. Rady Miejskiej z dnia 30 czerwca 2011 r. Podstawowymi czynnikami determinującymi konieczność aktualizacji przyjętego na początku 2000 r. dokumentu strategicznego są:: członkostwo Polski w Unii Europejskiej i związane z tym przyjęcie europejskich standardów, regulacji prawnych i priorytetów rozwojowych, zachowanie zgodności z nowymi priorytetami i okresami programowania rozwoju kraju i regionu, zjawiska obiektywne zachodzące w społeczeństwie, zjawiska obiektywne zachodzące w gospodarce (np. globalizacja, wzrost znaczenia branż innowacyjnych, rozwój nowoczesnych technologii), szerszy wymiar oraz możliwości współpracy i wymiany międzynarodowej. Wizja przyjęta w Strategii Rozwoju Miasta Tarnów 2020 brzmi: Tarnów miasto komfortu i rozwoju, pomnażające bogactwa. Realizacja założonej wizji będzie przebiegała w trzech obszarach polityki rozwoju: Rozwój gospodarczy, Komfort życia, Stolica subregionu. W dziedzinie Komfort Życia cel strategiczny to: Tarnów komfortowy, przyjazny dla mieszkańców. W odróżnieniu od strategii uchwalonej w 2000 r. ekologia nie stanowi juz odrębnego obszaru strategicznego, ponieważ większość zadań i celów została już osiągnięta. Jednak, ze względu na jej wpływ na warunki życia w mieście, jest ona jednym z głównych kierunków polityki rozwoju ujętych w obszarze Komfort życia. Kierunki rozwoju w zakresie ochrony środowiska koncentrują się przede wszystkim na działaniach, które sprawią, że miasto będzie bardziej ekologiczne. Prowadzona będzie szeroko rozumiana edukacja ekologiczna, ponadto działania skierowane zostaną na promowanie i popularyzację odnawialnych źródeł energii, współpracę międzygminną w zakresie prawidłowej gospodarki odpadami. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Strategia rozwoju województwa jest najważniejszym dokumentem przygotowywanym przez samorząd województwa, określającym cele i priorytety polityki rozwoju prowadzonej na terenie regionu. Strategia została przyjęta Uchwałą Nr XLI/527/06 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 30 stycznia 2006 r. Mając na uwadze dzisiejszą i przewidywaną pozycję rozwojową województwa, zakładamy, że strategia rozwoju województwa koncentrować się 21

22 będzie na trzech polach aktywności: konkurencyjność gospodarcza, spójność społeczna, potencjał instytucjonalny dla których wytyczone są odpowiednio trzy cele strategiczne: wzmocnienie konkurencyjności gospodarczej województwa, stworzenie warunków dla wszechstronnego rozwoju społecznego i wysokiej jakości życia oraz wzmocnienie potencjału instytucjonalnego województwa. Celem działania w zakresie gospodarki odpadami jest minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów oraz wprowadzenie zgodnego z normami europejskimi systemu ich odzysku i unieszkodliwiania. Podstawowe działania obejmują: wprowadzanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi w układzie ponadlokalnym, w tym budowa zakładów zagospodarowania odpadów (sortownie, kompostownie, obiekty termicznego przekształcania odpadów, składowiska o funkcji ponadlokalnej) zgodnie z Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami; modernizacja składowisk odpadów niespełniających wymogów ochrony środowiska, a użytkowanych do czasu wprowadzenia rozwiązań ponadlokalnych; bieżąca likwidacja nielegalnych składowisk, w tym dzikich wysypisk, rekultywacja składowisk wyłączonych z eksploatacji oraz nieczynnych kwater na składowiskach funkcjonujących; kompleksowe rozwiązanie problemu osadów ściekowych w obliczu licznych inwestycji z zakresu gospodarki ściekowej; systematyczne wprowadzanie bezodpadowych i mało odpadowych technologii produkcji, ze szczególnym uwzględnieniem najlepszej dostępnej techniki; stymulowanie podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady przemysłowe do zintensyfikowania działań zmierzających do maksymalizacji gospodarczego wykorzystania odpadów; zintensyfikowanie unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest i PCB; edukacja społeczeństwa w zakresie współudziału w prowadzeniu właściwej gospodarki odpadami oraz promocja dobrych przykładów segregacji odpadów; stworzenie systemu zachęt ekonomicznych dla powstania zakładu recyklingu. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego Realizacji celu głównego Strategii Małopolska 2020 służyć będą polityki publiczne oparte na siedmiu zasadniczych obszarach aktywności samorządu województwa tj. obszarach polityki rozwoju. W nawiązaniu do konstrukcji Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata , zaktualizowana struktura obszarów interwencji uwzględnia w szczególności nowe obszary polityki rozwoju województwa, a także nowe kierunki i sposoby działania w dotychczasowych obszarach. Dla każdego z siedmiu obszarów polityki rozwoju sformułowany został cel strategiczny, stanowiący opis pożądanego kierunku zmian lub stanu docelowego i pozycji regionu w perspektywie 2020 roku. Problem gospodarki odpadami zakwalifikowany jest do 6-tego obszaru: Bezpieczeństwo ekologiczne, zdrowotne i społeczne. Kluczowe działania związane z tematem gospodarki odpadami to: zapobieganie powstawaniu odpadów, przygotowywaniu odpadów do ponownego użycia, recyklingu oraz inne metody odzysku i unieszkodliwiania. Krajowy plan gospodarki odpadami Krajowy plan gospodarki odpadami 2014 stanowi aktualizację Krajowego planu gospodarki odpadami 2010 (KPGO 2010), uchwalonego w 2006 r. Zgodnie z polityką ekologiczną państwa, przyjęto następujące cele główne w KPGO 2014: utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyrażonego w PKB, 22

23 zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymogami ochrony środowiska, zmniejszenie ilości wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów, wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, utworzenie i uruchomienie bazy danych o produktach, opakowaniach i gospodarce odpadami (BDO). W zakresie zapobiegania i minimalizacji wytwarzania odpadów będą podejmowane przede wszystkim następujące działania: wspieranie wprowadzania niskoodpadowych technologii produkcji oraz zapewniających wykorzystanie możliwie wszystkich składników stosowanych surowców, promowanie zarządzania środowiskowego, intensywna edukacja ekologiczna, promująca idee zapobiegania powstawania odpadów, podniesienie stawek opłat za składowanie odpadów, w szczególności zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów ulegających biodegradacji oraz odpadów wcześniej nieprzetworzonych, objęcie 100% mieszkańców systemem selektywnego odbierania odpadów komunalnych, rozwój czystych technologii. W zakresie kształtowania polityki gospodarki odpadami głównymi kierunkami działań są: intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej właściwe postępowanie z odpadami oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno-edukacyjnej w tym zakresie, wspieranie wdrażania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalających na odzyskiwanie energii zawartej w odpadach w procesach termicznego i biochemicznego ich przekształcania, wzmocnienie kontroli podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów, wyeliminowanie praktyk niewłaściwej eksploatacji i rekultywacji składowisk odpadów. Plan Gospodarki Odpadami Województwa Małopolskiego PGO Województwa Małopolskiego określa cele i kierunki działań na lata z perspektywą na lata Dokument ten zgodnie z założeniami KPGO przewiduje m.in., że w województwie małopolskim niezbędne są przemiany organizacyjno-techniczne, które wymuszą: minimalizację ilości wytwarzanych odpadów w stosunku do tempa wzrostu gospodarczego regionu, zwiększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku, w tym recyklingu, prowadzenie zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska i normami europejskimi systemu odzysku i unieszkodliwiania odpadów, zmniejszenie strumienia odpadów, w szczególności odpadów ulegających biodegradacji i odpadów niebezpiecznych, kierowanych na składowiska, wyeliminowanie procederu nielegalnego składowania i zagospodarowywania odpadów, zapewnienie wiarygodnego i obszernego monitoringu pozwalającego na diagnozowanie potrzeb w zakresie gospodarowania odpadami w województwie. W celu realizacji powyższych założeń PGOWM 2010 zakłada następujące cele: osiągnięcie do końca 2010 r. poziomu selektywnego zbierania odpadów w wysokości minimum 15%, natomiast do końca 2018 r. 25%, zmniejszenie do końca 2014 r. do maksimum 85% wskaźnika masy składowanych odpadów komunalnych w stosunku do ogólnej masy wytworzonej w skali roku, zredukowanie liczby składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na których są składowane odpady komunalne, by możliwe było funkcjonowanie 23

24 maksymalnie 12 dużych składowisk będących częścią zakładów zagospodarowania odpadów i zapewniających łączną pojemność chłonną w województwie na co najmniej 15-letni okres eksploatacji, wdrożenie i rozwój innych niż składowanie technologii zagospodarowania i przekształcania odpadów. Niezbędnymi elementami proponowanego systemu gospodarowania odpadami na terenie województwa małopolskiego są następujące obiekty: sortownie odpadów zbieranych selektywnie, kompostownie odpadów zielonych, instalacje do mechaniczno-biologicznego przekształcania odpadów, instalacje do termicznego przekształcania odpadów, stacje demontażu odpadów wielkogabarytowych, zakłady przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, instalacje do przerobu odpadów budowlanych i remontowych. Nowy Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami najprawdopodobniej przypisze 5 powiatów (bocheński, brzeski, dąbrowski, tarnowski i miasto Tarnów) jako jednolity Rejon systemu gospodarki odpadami posiadający m.in. ZTPOK. Plan gospodarki odpadami dla miasta Tarnowa na lata z uwzględnieniem lat Plan gospodarki odpadami dla Miasta Tarnowa na lata został przyjęty Uchwałą Nr XXVII/471/2004 Rady Miejskiej w Tarnowie z dnia 2 września 2004 r., natomiast obecna aktualizacja Planu gospodarki odpadami została sporządzona jako realizacja przepisów ustawy o odpadach. Zaktualizowana wersja dokumentu przedstawia sposób kontynuacji działań, które zostały podjęte dla utworzenia nowoczesnego i skutecznego systemu gospodarowania odpadami, zgodnego z Polityką Ekologiczną Państwa, Krajowym planem gospodarki odpadami 2014 oraz Planem gospodarki odpadami Województwa Małopolskiego Przyjęto następujące cele główne: zwiększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku, w tym recyklingu, minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów w stosunku do tempa wzrostu gospodarczego regionu, prowadzenie zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska i normami europejskimi systemu odzysku i unieszkodliwiania odpadów, zmniejszenie strumienia odpadów, w szczególności odpadów ulegających biodegradacji i odpadów niebezpiecznych, kierowanych na składowiska, wyeliminowanie procederu nielegalnego składowania i zagospodarowywania odpadów, zapewnienie wiarygodnego i obszernego monitoringu pozwalającego na diagnozowanie potrzeb w zakresie gospodarowania odpadami w Mieście. W sprawie odpadów komunalnych przyjęto główne założenia: osiągnięcie do końca 2010 r. poziomu selektywnego zbierania odpadów w wysokości minimum 15%, natomiast do końca 2018 r. 25%, zmniejszenie do końca 2014 r. do maksimum 85% wskaźnika masy składowanych odpadów komunalnych w stosunku do ogólnej masy wytworzonej w skali roku, wdrożenie i rozwój innych niż składowanie technologii zagospodarowania i przekształcania odpadów. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego. Teren inwestycji nie jest objęty Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego. 24

25 3.3. Miejsce i rola ZTPOK w przyszłym systemie gospodarki odpadami. Zakłady termicznego przekształcania odpadów komunalnych stanowią nieodłączny element nowoczesnych systemów kompleksowego zagospodarowania odpadów komunalnych, szeroko stosowanych w miastach UE. Instalacje termicznego przekształcania odpadów komunalnych są niezbędne, szczególnie w systemach gospodarki odpadami dużych polskich miast, aby poszczególne gminy, a tym samym Polska, mogła wypełnić przyjęte zobowiązania akcesyjne i ustawowo zapisane wymagania w zakresie m.in. redukcji odpadów ulegających biodegradacji. Zgodnie z treścią art. 5.2 dyrektywy 99/31/WE oraz art. 16a ust.4 znowelizowanej ustawy o odpadach redukcję tę należy przeprowadzić w trzech, następująco zdefiniowanych etapach: do dnia 31 grudnia 2010 r. ilość odpadów komunalnych kierowanych na składowiska wynosić ma nie więcej niż 75% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., do dnia 31 grudnia 2013 r. ilość odpadów komunalnych kierowanych na składowiska wynosić ma nie więcej niż 50% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., do dnia 31 grudnia 2020 r. ilość odpadów komunalnych kierowanych na składowiska wynosić ma nie więcej niż 35% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Zgodnie z art. 3c. 1. ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gminy są obowiązane ograniczyć masę odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania: 1) do dnia 16 lipca 2013 r. do nie więcej niż 50% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, 2) do dnia 16 lipca 2020 r. do nie więcej niż 35% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych dla Rejonu Tarnowa umożliwi spełnienie obowiązujących wymagań prawnych m.in. ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, osiągnięcie wysokich standardów ekologicznych oraz rozwój gospodarczy miasta, który byłby ograniczony bez stworzenia nowoczesnego systemu gospodarki odpadami. ZTPOK będzie największym i najważniejszym elementem tego systemu. Zmniejszenie ilości składowanych odpadów poprzez wybudowanie ZTPOK doprowadzi do poprawy stanu powietrza atmosferycznego, wód podziemnych i powierzchniowych, gleb oraz korzystnie wpłynie na świat roślinny i zwierzęcy a co za tym idzie również na człowieka. ZTPOK będzie obsługiwał teren 5 powiatów: powiat tarnowski, powiat brzeski, powiat bocheński, powiat dąbrowski oraz miasto Tarnów. Wnioskodawca projektu Budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych dla Rejonu Tarnowa MPEC S.A. w Tarnowie jako producent energii zainteresowany jest wprowadzaniem nowoczesnych technologii produkcji tzw. zielonej energii. Termiczne unieszkodliwianie odpadów komunalnych w dzisiejszym ustawodawstwie uważane jest za ekologiczne i bezpieczne dla środowiska. 42% energii wyprodukowanej z takiej instalacji jest uważane za tzw. energię zieloną". MPEC S.A. w Tarnowie dzięki zielonym inwestycjom" będzie zmierzał do: zwiększenia produkcji energii przyjaznej środowisku, ograniczenia kosztów zakupu uprawnień do emisji CO 2, niedobór uprawnień wystąpi w okresie , zwiększenia produkcji energii elektrycznej wytwarzanej w wysokosprawnej kogeneracji. 25

26 Aktualny system gospodarki odpadami komunalnymi w Rejonie Tarnów. Rysunek 3.1 Aktualny system gospodarki odpadami komunalnymi w Rejonie Tarnów. 26

27 4. Opis analizowanych wariantów Analiza technologiczna Metody Biologiczno Mechaniczne. Metody biologiczno-mechaniczne dotyczą takiej technologii przerobu odpadów (niezależnie od rodzaju), która zawiera w sobie z konieczności dwa istotne elementy. Odpady poddawane przerobowi metodami biologicznymi są na początku poddawane mechanicznej obróbce prowadzącej w mniejszym lub większym stopniu do ujednolicenia składu tego odpadu. Następnie tak przetworzone odpady poddane są procesom biologicznym. Generalnie procesy biologiczne można podzielić na tlenowe i beztlenowe. Z powodu konieczności dokonywania podziału różnych metod biologicznego przetwarzania odpadów na procesy przyjęto generalnie, iż dla odpadów pochodzących z selektywnej zbiórki procesy tlenowe będą nazywane kompostowaniem a beztlenowe nazywane będą fermentacją. W wyniku takiego przerobu ww. odpadów w większości wypadków otrzymuje się odpady jako pełnowartościowy biologicznie, czynny nawóz organiczny stosowany w rolnictwie i ogrodnictwie. Natomiast dla odróżnienia obróbki zmieszanych odpadów komunalnych (nazywanych niejednokrotnie resztkowymi co może wynikać z ich wstępnej obróbki mechanicznej) procesy tlenowe nazywane są stabilizacją tlenową a procesy biologiczne beztlenowe nazywane są stabilizacją beztlenową. W wyniku ww. przerobu zmieszanych odpadów komunalnych uzyskuje się nowy odpad przygotowany do składowania lub stanowiący paliwo energetyczne, a także biogaz. Ze względu na powstające w wyniku tych procesów paliwo alternatywne, nieodzownym elementem uzupełniającym instalację MBT jest instalacja termicznego przekształcania. Tabela 4.1. Metody przetwarzania odpadów, w zależności od ich źródła pochodzenia. Odpady zmieszane odpady komunalne z selektywnej zbiórki odpady zielone (resztkowe) - kompostowanie Sortowanie i: - fermentacja - stabilizacja tlenowa Cel: uzyskanie produktu - nawóz organiczny lub - środek wspomagający uprawę roślin (proces recyklingu organicznego) Źródło: Opracowanie własne. - stabilizacja beztlenowa Cel: przygotowanie do składowania, odpad paliwo, odpad + biogaz Zgodnie z ustawą o odpadach procesy biologiczne mogą być klasyfikowane jako: R3 - recykling lub regeneracja substancji organicznych, które nie są stosowane jako rozpuszczalniki (włączając kompostowanie i inne biologiczne procesy przetwarzania), zgodnie z załącznikiem 5 do ww. ustawy, D8 - obróbka biologiczna niewymieniona w innym punkcie załącznika nr 6 do ustawy o odpadach, w wyniku której powstają odpady, unieszkodliwiane za pomocą któregokolwiek z procesów wymienionych w punktach od D1 do D12 (np. fermentacja), zgodnie z załącznikiem 6 do ww. ustawy. Jeśli jakość produktów procesu biologicznego dedykowanego jako proces recyklingu organicznego R3 nie odpowiada wymaganiom dla nawozów lub środków wspomagających uprawę roślin wówczas klasyfikacja tego procesu musi zostać zmieniona na D8/R15. 27

28 Procesy biologiczne przeznaczone do przetwarzania czystych, zbieranych selektywnie odpadów ulegających biodegradacji, pochodzenia komunalnego nazywane są: tlenowe - kompostowaniem, czyli procesem recyklingu organicznego (R3), którego głównym celem jest wytworzenie kompostu produktu, który nie będzie już odpadem, gdy spełniać będzie kryteria jakościowe dla nawozów organicznych lub środków wspomagających uprawę roślin, beztlenowe - fermentacją metanową, czyli procesem recyklingu organicznego (R3), którego głównym celem jest wytworzenie biogazu oraz przefermentowanego produktu fermentatu, który nie będzie już odpadem, jeżeli spełniać będzie kryteria jakościowe dla nawozów organicznych lub środków wspomagających uprawę roślin. Procesy biologiczne przeznaczone do przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych po wstępnym sortowaniu mogą być realizowane w warunkach tlenowych i beztlenowych: tlenowa stabilizacja - proces biologicznego unieszkodliwiania odpadów w warunkach tlenowych, w wyniku którego wytworzony zostanie nowy odpad stabilizat, który nie spełnia wymagań dla nawozów organicznych lub środków wspomagających uprawę roślin, ale po dodatkowym doczyszczeniu dla spełnienia określonych wymagań może być poddany odzyskowi lub unieszkodliwianiu poprzez składowanie (w przypadku składowania wymagania określone są w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu); beztlenowa stabilizacja (fermentacja metanowa) - proces biologicznego unieszkodliwiania odpadów w warunkach beztlenowych, w wyniku którego wytworzony zostanie biogaz oraz nowy odpad stabilizat, który nie spełnia wymagań dla nawozów organicznych lub środków wspomagających uprawę roślin, ale po dodatkowym doczyszczeniu dla spełnienia określonych wymagań może być poddany odzyskowi lub unieszkodliwianiu poprzez składowanie (ewentualnie termicznemu przekształcaniu); w przypadku składowania odpadów wymagania wskazano powyżej. Procesy biologiczne w połączeniu z mechaniczną obróbką (niezależnie od sposobu obróbki) przeznaczone są głównie do przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, w tym odpadów pozostałych (odpadów pozostałych po selektywnym zbieraniu frakcji do odzysku, w tym recyklingu) w celu ich przygotowania do: składowania, procesów odzysku, w tym odzysku energii, lub termicznego unieszkodliwiania, nazywane są procesami mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów (MBT). Termin ten obejmuje procesy: rozdrabniania, przesiewania, sortowania, klasyfikacji i separacji, ustawione w różnorodnych konfiguracjach w celu mechanicznego rozdzielenia strumienia odpadów (najczęściej zmieszanych odpadów komunalnych) na frakcje dające się w całości lub w części wykorzystać materiałowo lub/i energetycznie oraz na frakcję ulegającą biodegradacji, odpowiednią dla biologicznego przetwarzania w warunkach tlenowych lub beztlenowych. Produkt procesu tlenowego kompost niespełniający wymagań dla nawozów lub środków wspomagających uprawę roślin, czyli stabilizat jest wówczas klasyfikowany jako odpady o kodzie kompost nie odpowiadający wymaganiom (nie nadający się do wykorzystania). Należy w tym miejscu wyjaśnić nazwę tych odpadów. Odpady o kodzie nie nadają się do wykorzystania jako produkt, ale mogą być poddane odzyskowi jako odpady. Nie należy klasyfikować stabilizatu jako odpadów o kodzie nieprzekompostowane frakcje odpadów komunalnych i podobnych, gdyż stabilizat zawiera zarówno częściowo 28

29 rozłożoną frakcję biologiczną, jak i części nierozkładalne biologicznie (np. tworzywa sztuczne, szkło), które nie są oddzielane od ustabilizowanej frakcji ulegającej biodegradacji. Kodem oznaczone są nierozłożone lub nieulegające rozkładowi składniki masy kompostowej zanieczyszczenia tj. np. drewno, szkło, kamienie, tworzywa sztuczne itp. - wydzielane ze stabilizatów w procesie ich oczyszczania (separacji zanieczyszczeń w procesie przesiewania i oddzielania szkła, kamieni, folii i innych). Wobec powyższego oczyszczony stabilizat, który ze swej natury nie spełnia wymagań jakościowych dla nawozu organicznego lub środka wspomagającego uprawę roślin, należy sklasyfikować jako odpady o kodzie kompost nie odpowiadający wymaganiom (nienadający się do wykorzystania). Ten oczyszczony stabilizat może być użyty do rekultywacji zamkniętego składowiska jako dolna warstwa pokrywy rekultywacyjnej lub składowany na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, przy czym musi on spełniać określone wymagania. Natomiast produkt procesu beztlenowego czyli fermentat nie spełnia wymagań dla produktu nawozu organicznego lub środka wspomagającego uprawę roślin, wówczas jest klasyfikowany jako odpady oznaczone w katalogu odpadów kodem przefermentowane odpady z beztlenowego rozkładu odpadów komunalnych. Przedstawiona powyżej analiza nie obejmuje jednak typowego układu technologicznego stosowanego w biologicznym przetwarzaniu odpadów komunalnych - kombinacji procesu beztlenowego w pierwszym stopniu i tlenowego w drugim. W wyniku dodatkowego kompostowania produktu procesu fermentacji fermentatu - uzyskuje się kompost. Można zatem przyjąć, że proces ten składający się z dwóch procesów kolejno po sobie następujących, tj. fermentacji metanowej oraz kompostowania produktu fermentacji można zaliczyć do recyklingu organicznego, jeżeli produkt ciągu tych procesów spełnia wymagania dla nawozu organicznego lub środka wspomagającego uprawę roślin. W przeciwnym razie jest to proces unieszkodliwiania D8 lub odzysku R15. Odpady przeznaczone do biologicznego przetwarzania powinny spełniać określone wymagania pod względem składu chemicznego i właściwości fizycznych. Jeśli poszczególne rodzaje odpadów spełniają tylko niektóre z tych wymagań, możliwe jest mieszanie ze sobą różnych odpadów dla uzyskania optymalnego składu przetwarzanej mieszanki oraz uzyskania materiału o odpowiedniej jakości. Mieszanie ze sobą różnych rodzajów odpadów w celu poprawy warunków prowadzenia procesów biologicznych spełnia wymagania ustawy o odpadach. Podstawowe parametry jakościowe odpadów do przetwarzania biologicznego: zawartość substancji organicznej, wilgotność, zawartości składników biogennych, zawartości metali ciężkich. 29

30 WYMAGANIA BREF/BAT. Na poziomie Unii Europejskiej opracowany został dokument referencyjny BAT (Waste Treatments Industries z sierpnia 2006 roku) zawierający następujące wymagania dla rozwiązań technicznych instalacji biologicznego przetwarzania odpadów: Należy dostosować dopuszczalne rodzaje odpadów i procesy separacji do typu procesów biologicznego przetwarzania i możliwej do zastosowania techniki ograniczania emisji (np. w zależności od zawartości odpadów nierozkładalnych); Należy zastosować następujące rozwiązania fermentacji metanowej: a) ścisła integracja procesu z gospodarką wodno-ściekową, b) recyrkulacja możliwie największych ilości ścieków do reaktora, c) prowadzenie procesu w warunkach termofilowych, jednak dla niektórych typów odpadów proces ten nie może być stosowany, d) mierzenie wartości TOC, ChZT, N, P i Cl - w dopływie i odpływie z reaktora; jeśli to będzie potrzebne należy zwiększyć liczbę monitorowanych parametrów, e) należy maksymalizować produkcję biogazu, sprawdzając jednak jak to wpływa na jakość fermentatu i biogazu; Należy ograniczać emisje pyłu, NO x, SO x, CO, H 2 S i VOC do powietrza (w gazach spalinowych ze spalania biogazu jako paliwa) poprzez zastosowanie odpowiednich kombinacji procesów oczyszczania; Należy optymalizować mechaniczno-biologiczne przetwarzanie odpadów poprzez: a) stosowanie w pełni zamkniętych bioreaktorów, b) unikanie warunków beztlenowych podczas procesu tlenowej stabilizacji poprzez kontrolę przebiegu procesu i ilości wprowadzanego powietrza (użycie stabilnych obiegów powietrza) i dostosowanie napowietrzania do aktualnej intensywności biodegradacji, c) efektywne gospodarowanie wodą, d) izolowanie termiczne ścian hali (reaktorów) biologicznej stabilizacji w procesie tlenowym, e) minimalizację ilości wytwarzanych gazów procesowych, co najmniej do m 3 /Mg odpadów (wartości poniżej 2500 m 3 też były już osiągane), f) zapewnienie jednorodnego składu wsadu do procesu, g) recyrkulację wody poprocesowej lub odpadów w ramach instalacji tlenowej stabilizacji dla wyeliminowania emisji wód na zewnątrz, h) prowadzenie ciągłego monitoringu korelacji pomiędzy kontrolowanymi parametrami biodegradacji i mierzonymi emisjami (gazowymi), i) minimalizację emisji amoniaku przez optymalizację składu masy, a w szczególności wartości ilorazu C:N w przetwarzanych odpadach; Należy ograniczyć emisje z instalacji mechaniczno-biologicznej do < jz/m 3 dla odorów oraz do 1-20 mg NH 3 /m 3 przez stosowanie odpowiednich technik procesowych; Należy ograniczać emisje do wód, w tym emisje azotu ogólnego, amoniaku, azotynów i azotanów. Kierując się ogólnymi zaleceniami zawartymi w powyższych wymaganiach BAT, a także wynikami badań efektywności przetwarzania odpadów w różnych instalacjach, przedstawia się poniżej wymagane minimalne warunki prowadzenia procesów biologicznych i mechanicznobiologicznych. Zapewniają one uzyskanie produktów tych procesów o wymaganych parametrach jakościowych i wymaganym stopniu ustabilizowania w aspekcie dopuszczenia do składowania na składowiskach odpadów. 30

31 Kompostowanie Proces kompostowania powinien być prowadzony w taki sposób, aby przez okres kilku tygodni były zagwarantowane: termofilny zakres temperatury (55-65 C), wysoki poziom aktywności biologicznej w sprzyjających warunkach odnośnie wilgotności i dostępności składników pokarmowych, jak również optymalna struktura i optymalne napowietrzanie. Zalecenia generalne prowadzenia procesu kompostowania: proces dwustopniowy: - pierwszy stopień w reaktorze zamkniętym lub w zamkniętej hali, o czasie prowadzenia procesu minimum 4 tygodnie zalecany proces kompostowania dynamicznego lub quasidynamicznego, - drugi stopień czas kompostowania od 6 tygodni do 10 tygodni, w pryzmach z regularnym przerzucaniem odpadów, z reguły co tydzień, w niektórych przypadkach, co 5 dni przez okres ww.. łączny czas kompostowania w obydwu stopniach min. 8 tygodni, napowietrzanie wymuszone w pierwszym stopniu, z oczyszczaniem powietrza procesowego, otwarte pryzmy z mechanicznym przerzucaniem w drugim stopniu. Łączny czas kompostowania może zostać skrócony pod warunkiem uzyskania stopnia dojrzałości kompostu określonego parametrami: AT 4 poniżej 10 mg O 2 /g s.m. strata prażenia poniżej 35% s.m. lub TOC poniżej 20% s.m W przypadku kompostowania wyłącznie odpadów zielonych lub ogrodowych dopuszcza się kompostowanie jednostopniowe w otwartych pryzmach, bez wymuszonego napowietrzania, ale z mechanicznym przerzucaniem materiału. Czas trwania tego procesu zależy wyłącznie od spełnienia przez kompost wymagań sanitarnych oraz fizyko-chemicznych, a także osiągnięcia wymaganego stopnia dojrzałości. Fermentacja metanowa Beztlenowy proces rozkładu powinien być realizowany w taki sposób, aby minimalna temperatura dla procesu mezofilnego wynosiła nie mniej niż 35 o C a dla procesu termofilnego nie była mniejsza niż 55 o C oraz była utrzymana przez okres 24 godzin bez przerwy, a czas przetrzymania (nazywany w literaturze hydraulicznym) w reaktorze wynosił co najmniej 20 dni. Zalecane regularne przerzucanie odpadów, z reguły co tydzień, w niektórych przypadkach, co 5 dni przez okres fermentacji metanowej. Zazwyczaj fermentacja metanowa przebiega w okresie od 8 do 12 tygodni. Parametry dojrzałości fermentatu określa się parametrami: AT 4 poniżej 10 mg O 2 /g s.m. strata prażenia poniżej 35% s.m. lub TOC poniżej 20% s.m Fermentacja metanowa + kompostowanie Beztlenowy proces rozkładu powinien być realizowany w taki sposób, aby minimalna temperatura dla procesu mezofilnego wynosiła nie mniej niż 35 o C a dla procesu termofilnego nie była mniejsza niż 55 o C oraz była utrzymana przez okres 24 godzin bez przerwy, a hydrauliczny czas przetrzymania w reaktorze wynosił co najmniej 20 dni. 31

32 Generalnie zaleca się tak, aby prowadzić proces kompostowania dwustopniowo: fermentacja w zakresie mezofilowym trwała min. 20 dni, a w zakresie termofilowym min.12 dni, tlenowa stabilizacja przefermentowanego materiału trwała przez min. 4 tygodnie, w tym, z ujmowaniem i oczyszczaniem powietrza procesowego, pozostałe tygodnie (do 12 tygodni łącznie oba stopnie) w pryzmach z mechanicznym przerzucaniem, z reguły co tydzień, w niektórych przypadkach, co 5 dni przez okres fermentacji metanowej przez okres tlenowej stabilizacji. Parametry dojrzałości fermentatu określa się parametrami: AT 4 poniżej 10 mg O 2 /g s.m. strata prażenia poniżej 35% s.m. lub TOC poniżej 20% s.m Tabela 4.2. Podsumowanie przebiegu procesów kompostowania i fermentacji [Butlewski i in. 2004]. Parametry Kompostowanie Fermentacja Mikroorganizmy Bakterie, grzyby, Różne bakterie promieniowce Przetworzenie biomasy 50 % redukcja węgla 10% redukcja węgla organicznego Środowisko: tlen zawartość wody substancje odżywcze temperatura wartość ph 5-15 % w porach % C/N = 20:1-35: C 5,5-8 Brak tlenu % C/N=10:1-30:1 35 C (mezofilowy) 55 C (termofilowy) 6,5-8 Przyjmowanie odpadów Zasobnie płaskie lub głębokie Zbiorniki płaskie lub głębokie Przygotowanie odpadów Preferowane technologie suche Technologie suche i/lub mokre Surowce Odpady organiczne, powietrze, Odpady organiczne, woda i ewent. materiał strukturalny ciepło Produkty Stopień rozkładu substancji organicznych Ścieki Ilość (dm 3 /Mg) ChZT (g/dm 3 ) BZT5 (g/dm 3 ) NH + 4 (mg N /dm 3 ) Emisja zapachów Kompost (do sprzedaży) Powietrze odlotowe oczyszczane na filtrach biologicznych Ścieki/woda odpadowa wzg. kondensaty wodne Ustabilizowany biologicznie przefermentowany materiał (wymagane odwodnienie i stabilizacja tlenowa) Biogaz (wysokoenergetyczny gaz) Ścieki (wymagane oczyszczanie biologiczne) ok.55 % od. 45 do 67 % (odcieki) We wszystkich etapach procesu (wymagane oczyszczanie na filtrach biologicznych) ,50-2,5 0,10-1, W czasie obróbce wstępnej, rozkładu i konfekcjonowania (sensowna dezodoryzacja np. na filtrach biologicznych) 32

33 Zapotrzebowanie energii: Elektrycznej Cieplnej Produkcja energii (nadmiar): elektrycznej cieplnej Zapotrzebowanie powierzchni (przepustowości 15 tys. Mg/a) kwh/mg bioodpadu 50 kwh/mg bioodpadu 120 kwh/mg bioodpadu prawie niewykorzystywana 150 kwh/t bioodpadu 300 kwh/t bioodpadu 6500 m m 2 Źródło: Określenie wymagań dla kompostowania i innych metod biologicznego przetwarzania odpadów. NFOŚiGW, Warszawa Proces mechaniczno-biologiczny z tlenową stabilizacją Proces ten powinien być przeprowadzany w odpowiedniej temperaturze, za niska hamuje proces, za wysoka przyspiesza proces. Dlatego powinno się izolować kontenery (lub reaktory, lub komory), w których przeprowadza się ten proces. Optymalną temperaturą jest C. Nowoczesne systemy stabilizacji tlenowej zwykle korzystają z systemów kontenerowych z uwagi na ich prostotę budowy i użycia. Kontenery to konstrukcje stalowe samonośne kryte blachą falistą a wykańczane w zależności od potrzeb. Stabilizacja tlenowa kontenerowa to system urządzeń modułowych, co pozwala dobrać zestaw tak, aby spełniał aktualne wymagania użytkownika, a także może zostać rozbudowany jeśli zachodzi taka potrzeba. Na ogół jeden moduł podstawowy składa się z: 6-8 kontenerów kompostujących, 1 kontenera stacji sprężarkowej z systemem rurociągów, 1 kontenera administracyjnego z centralą sterowania, komputerem sterującym i drukarką, 1 kontenera z filtrem biologicznym. Proces tlenowej stabilizacji poprzedzany jest zwykle przez mechaniczne sortowanie zmieszanych odpadów komunalnych na frakcje granulometryczne: minimum 2 frakcje: - odsiew, frakcja wysokokaloryczna; sortowana dla wydzielenia części surowców wtórnych przydatnych do recyklingu, pozostałość kierowana do przetwarzania na paliwo zastępcze ( paliwo alternatywne ) i przekazywana do odzysku energii bądź do spalania w spalarni odpadów komunalnych (w przyszłości po zrealizowaniu programu budowy spalarni), - przesiew, kierowany do biologicznej stabilizacji; zalecany proces quasidynamiczny, z aktywnym napowietrzaniem, z ujmowaniem i oczyszczaniem powietrza procesowego. Zaleca się regularne przerzucanie odpadów, z reguły co tydzień, w niektórych przypadkach, co 5 dni przez okres od 8 do 12 tygodni. Linia sortownicza wykorzystywana może być również do sortowania zbieranych selektywnie surowców wtórnych, natomiast modułowa instalacja do kompostowania, może kompostować również odpady zielone 33

34 Proces mechaniczno-biologiczny z beztlenową i tlenową stabilizacją Proces ten jest tak samo wrażliwy na zmiany temperatury jak ww. metoda powinien być przeprowadzany w podobnym zakresie temperatur. Procesy ww. poprzedzane są zwykle przez mechaniczne sortowanie zmieszanych odpadów komunalnych na frakcje granulometryczne, minimum 2 frakcje: - odsiew, frakcja wysokokaloryczna; sortowana dla wydzielenia części surowców wtórnych przydatnych do recyklingu, pozostałość kierowana do przetwarzania na paliwo zastępcze ( paliwo alternatywne ) i przekazywana do odzysku energii bądź do spalania w spalarni odpadów komunalnych (w przyszłości po zrealizowaniu programu budowy spalarni), - przesiew, kierowany do biologicznej stabilizacji; proces dwustopniowy, w pierwszym stopniu fermentacja mezofilowa lub termofilowa, w drugim stopniu jednostopniowa stabilizacja tlenowa w zamkniętym reaktorze lub hali, z aktywnym napowietrzaniem, z ujmowaniem i oczyszczaniem powietrza procesowego (zaleca się regularne przerzucanie odpadów, z reguły, co tydzień, w niektórych przypadkach, co 5 dni) przez okres od 2 do 4 tygodni). W procesie beztlenowej stabilizacji nazywanej także metanizacją powstaje biogaz, który jako paliwo może być spalany dla pozyskania energii, choćby na potrzeby własne zakładu, a jej nadmiar może być sprzedawany na zewnątrz. Efektywność produkcji biogazu i jego jakość zależy w znacznym stopniu od użytych substratów i sposobu prowadzenia procesu fermentacji. Uzyskiwane aktualnie wydajności zawierają się w przedziale od 100 do 200 m 3 na Mg odpadów biologicznych. Uzyskany biogaz powinien być oczyszczony (odsiarczanie), najczęściej na rudzie darniowej oraz (w uzasadnionym przypadku) wzbogacany w metan poprzez usuwanie dwutlenku węgla. Biogaz najczęściej jest wykorzystywany przez spalanie w instalacjach skojarzonych wytwarzających energię elektryczna i energię cieplną lub po wprowadzeniu do miejskiej sieci gazowej. Stabilizaty po mechaniczno-biologicznym przekształcaniu odpadów w procesach tlenowych i beztlenowych (z dodatkową tlenową stabilizacją), oraz produkty innych procesów tlenowych lub beztlenowych, jeżeli będą przekazywane na składowiska, powinny spełniać wymagania zawarte w tabeli: Tabela 4.3. Dopuszczalne granice wymywania zanieczyszczeń z odpadów przeznaczonych do składowania na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne Dopuszczalne graniczne wartości wymywania [mg/kg s.m.]* L.p. Składnik Test podstawowy Ciecz/faza stała = 10 dm 3 /kg Test pomocniczy Ciecz/faza stała = 2 dm 3 /kg 1 Arsen (As) 2 0,4 2 Bar (Ba) Kadm (Cd) 1 0,6 4 Chrom całkowity (Cr) Miedź (Cu) Rtęć (Hg) 0,2 0,05 7 Molibden (Mo) Nikiel (Ni) Ołów (Pb) Antymon (Sb) 0,7 0,2 11 Selen (Se) 0,5 0,3 34

35 12 Cynk (Zn) Chlorki (Cl - ) Fluorki (F - ) Siarczany (SO 2-4 ) Rozpuszczony węgiel organiczny (DOC) Stałe związki rozpuszczone (TDS) *dopuszczalne graniczne wartości wymywania w przypadku odpadów składowanych na składowiskach wyposażonych w systemy gromadzenia odcieków kierowanych następnie do oczyszczalni ścieków, z wyjątkiem składników DOC i TDS, uznaje się za spełnione w przypadku wartości wyższych niż określone w tabeli. Źródło: Określenie wymagań dla kompostowania i innych metod biologicznego przetwarzania odpadów. NFOŚiGW 2008r. PODSUMOWANIE METOD BIOLOGICZNEGO PRZETWARZANIA ODPADÓW. W tabeli poniżej przedstawiono zalety i wady metod biologicznych przetwarzania odpadów komunalnych. Tabela 4.4. Zalety i wady procesów biologicznych. Metoda Zalety Wady Beztlenowa stabilizacja zmieszanych odpadów komunalnych Tlenowa stabilizacja zmieszanych odpadów komunalnych Kompostowani e odpadów zielonych z selektywnej zbiórki Waloryzacja części ulegającej fermentacji Produkcja biogazu możliwa kogeneracja Efektywny proces do obróbki odpadów o dużej zawartości wilgoci Redukcja masy wynosi około 10-15% suchej masy odpadów na wejściu, co w odniesieniu do masy całkowitej daje 20-40%. Możliwość sterowania procesem Redukcja masy wynosi około 10-20% suchej masy odpadów na wejściu, co w odniesieniu do masy całkowitej daje 30-40%. Waloryzacja substancji organicznych Niski koszt inwestycji Dobra jakość kompostu Niski koszt inwestycji Redukcja masy wynosi ok % Fermentacja Dobra jakość kompostu odpadów Powstanie dodatkowego paliwa zielonych Możliwość sterowania procesem z selektywnej Redukcja masy wynosi ok % zbiórki Źródło: Opracowanie własne. Dotyczy jedynie części odpadów mało przystosowana dla dużych aglomeracji Konieczność dodatkowego unieszkodliwiania pozostałości wysoki koszt funkcjonowania Wysoki koszt inwestycji Konieczność oczyszczania biogazów w niektórych przypadkach dodatkowy koszt Kompost niskiej jakości Niskie temperatury zimą wydłużają czas kompostownia Konieczność unieszkodliwiania pozostałości z kompostowania Dotyczy tylko części odpadów, Selektywna zbiórka i wymuszone sortowanie substancji fermentujących Dotyczy niewielkiej ilości odpadów komunalnych Niskie temperatury zimą wydłużają czas kompostownia Dotyczy niewielkiej ilości odpadów komunalnych Wysoki koszt inwestycji Konieczność oczyszczania biogazów 35

36 Tabela 4.5. Procesy biologicznego przetwarzania wyłącznie selektywnie zbieranych frakcji (odpady kuchenne ulegające biodegradacji , odpady ulegające biodegradacji oraz odpady z targowisk ). Nazwa technologii Opis procesu Opcja Produkty powstające w trakcie procesu Kompostowanie Fermentacja metanowa + kompostowanie proces dwustopniowy, łączny czas kompostowania w obydwu stopniach min. 12 tygodni, napowietrzanie wymuszone w pierwszym stopniu, otwarte prymy z mechanicznym przerzucaniem w drugim stopniu. fermentacja w zakresie mezofilowym przez min. 20 dni, a w zakresie termofitowym min 12 dni. tlenowa stabilizacja (kompostowanie) przefermentowanego materiału I II I II Kompost: - produkt spełnia wymagania dla nawozów lub środków wspomagających uprawę roślin - R3; kierowany do wykorzystania produkt nie spełnia wymagań dla nawozów lub środków wspomagających uprawę roślin - D8/R15; kierowany do składowania na składowisku odpadów (jeśli spełnia wymagania w zakresie stabilizacji) lub do rekultywacji Kompost: - produkt spełnia wymagania dla nawozów lub środków wspomagających uprawę roślin - R3; kierowany do wykorzystania produkt nie spełnia wymagań dla nawozów lub środków wspomagających uprawę roślin - D8/R15; kierowany do składowania na składowisku odpadów (jeśli spełnia wymagania w zakresie stabilizacji) lub do rekultywacji Produkty powstające w trakcie procesu kierowane do składowania Rodzaj odpadów Kod odpadu Zmniejszenie składowania SUB jako % Całkowitej masy odpadów zbieranych selektywnie Całkowitej zawartości SUB w całej masie odpadów zbieranych selektywnie Odpad ok (składowanie) 100 (użycie do rekultywacji) Odpad Źródło: Określenie wymagań dla kompostowania i innych metod biologicznego przetwarzania odpadów. NFOŚiGW 2008r. ok (składowanie) 100 (użycie do rekultywacji)

37 Tabela 4.6. Procesy mechaniczno-biologiczne przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, w tym odpadów pozostałych po selektywnym zbieraniu wybranych frakcji do recyklingu o kodzie Nazwa technologii Opcja I Produkty powstające w trakcie procesu Mechaniczne sortowanie zmieszanych odpadów komunalnych w sicie o prześwicie oczek 80 mm na 2 frakcje: przesiew - frakcja 0-80 mm, kierowana do biologicznej tlenowej stabilizacji, a następnie do składowania na składowisku odpadów; odsiew - frakcja wysokokaloryczna > 80 mm; kierowana do składowania na składowisku odpadów. Produkty powstające w trakcie procesu kierowane do składowania Rodzaj odpadów Stabilizat 0-80 mm Odpad > 80 mm Kod odpadu Zmniejszenie składowania substancji ulegającej biodegradacji jako % Całkowitej masy ZOK* Całkowitej zawartości SUB w całej masie ZOK* 14,7±4 61,9±5 Uwagi Metoda niegwarantująca osiągnięcia celów UE (metoda niezalecana) Proces mechanicznobiologiczny z tlenową stabilizacją II III Mechaniczne sortowanie zmieszanych odpadów komunalnych w sicie o prześwicie oczek 80 mm na 2 frakcje: przesiew - frakcja 0-80 mm, kierowana do biologicznej tlenowej stabilizacji, a następnie do składowania na składowisku odpadów; odsiew - frakcja wysokokaloryczna > 80 mm; kierowana do wysortowania papieru i tektury oraz innych surowców w celu skierowania ich do recyklingu, a następnie pozostałość kierowana do składowania na składowisku odpadów. Mechaniczne sortowanie zmieszanych odpadów komunalnych w sicie o prześwicie oczek 80 mm na 2 frakcje: przesiew - frakcja 0-80 mm, kierowana do biologicznej tlenowej stabilizacji, a następnie do składowania na składowisku odpadów; odsiew - frakcja wysokokaloryczna > 80 mm; kierowana do sortowania surowców oraz produkcji paliwa zastępczego ( paliwa alternatywnego ), bez wydzielania papieru, które jest spalane. Stabilizat 0-80 mm Odpad > 80 mm pozbawiony dającego się wydzielić papieru i tektury Stabilizat 0-80 mm ,4±4 69,6±5 62,0±5 100 Metoda umożliwiająca osiągnięcie celów UE w okresie przed 2020 r. (metoda dopuszczalna) Metoda umożliwiająca osiągnięcie celów UE (metoda preferowana) W praktyce konieczność budowy instalacji do produkcji paliwa lub ewentualnie instalacji 37

38 do bezpośredniego spalania frakcji wysokokalorycznej IV V VI Mechaniczne sortowanie zmieszanych odpadów komunalnych w sicie o prześwicie oczek 100 mm na 2 frakcje: przesiew - frakcja mm, kierowana do biologicznej tlenowej stabilizacji, a następnie do składowana na składowisku odpadów; odsiew - frakcja wysokokaloryczna > 100 mm; kierowana do składowania na składowisku odpadów. Mechaniczne sortowanie zmieszanych odpadów komunalnych w sicie o prześwicie oczek 100 mm na 2 frakcje: przesiew - frakcja mm, kierowana do biologicznej tlenowej stabilizacji, a następnie do składowania na składowisku odpadów; odsiew - frakcja wysokokaloryczna > 100 mm; kierowany do wysortowania papieru i tektury i innych surowców w celu skierowania ich do recyklingu, a następnie pozostałość kierowana do składowania na składowisku odpadów. Mechaniczne sortowanie zmieszanych odpadów komunalnych w sicie o prześwicie oczek 100 mm na 2 frakcje: przesiew - frakcja mm, kierowana do biologicznej tlenowej stabilizacji, a następnie do składowania na składowisku odpadów; odsiew - frakcja wysokokaloryczna > 100 mm; kierowana do sortowania surowców i produkcji paliwa zastępczego ( paliwa alternatywnego ), bez wydzielania papieru, które jest następnie spalane. Stabilizat mm Odpad > 100 mm Stabilizat mm Odpad > 100 mm, pozbawiony dającego się wydzielić papieru i tektury Stabilizat mm ,1±5 70,9±5 24,0±5 77,9±5 49,1±6 100 Metoda umożliwiająca osiągnięcie celów UE w okresie przed 2020 r. (metoda dopuszczalna) Metoda umożliwiająca osiągnięcie celów UE (metoda preferowana) Metoda umożliwiająca osiągnięcie celów UE (metoda preferowana) W praktyce konieczność budowy instalacji do produkcji paliwa lub ewentualnie instalacji do bezpośredniego spalania frakcji wysokokalorycznej 38

39 VII Mechaniczne sortowanie zmieszanych odpadów komunalnych w sicie o prześwicie oczek 20/ 80 mm na 3 frakcje: przesiew - frakcja 0-20 mm, kierowana do składowania na składowisku odpadów; biofrakcja mm, kierowana do biologicznej stabilizacji tlenowej, a następnie do składowania na składowisku odpadów; odsiew - frakcja wysokokaloryczna > 80 mm; kierowana do składowania na składowisku odpadów. Odpad < 20 mm Stabilizat mm Odpad > 80 mm ,5±3 43,6±5 Metoda niegwarantująca osiągnięcia celów UE (metoda niezalecana) VIII IX Mechaniczne sortowanie zmieszanych odpadów komunalnych w sicie o prześwicie oczek 20/ 80 mm na 3 frakcje: przesiew - frakcja 0-20 mm, kierowana do składowania na składowisku odpadów; biofrakcja mm, kierowana do biologicznej stabilizacji tlenowej, a następnie do składowania na składowisku odpadów; odsiew - frakcja wysokokaloryczna > 80 mm; kierowana do wysortowania papieru i tektury oraz innych surowców w celu ich recyklingu, a następnie pozostałość kierowana do składowania. Mechaniczne sortowanie zmieszanych odpadów komunalnych w sicie o prześwicie oczek 20/ 100 mm na 3 frakcje: przesiew - frakcja 0-20 mm, kierowana do składowania na składowisku odpadów; biofrakcja mm, kierowana do biologicznej stabilizacji tlenowej, a następnie składowana na składowisku odpadów; odsiew - frakcja wysokokaloryczna > 100 mm; kierowana do składowania. Odpad < 20 mm Stabilizat mm Odpad > 80 mm pozbawiony dającego się wydzielić papieru i tektury Odpad < 20 mm Stabilizat mm Odpad > 100 mm ±3 51,3±5 25,5±4 52,6±4 Metoda niegwarantująca osiągnięcia celów UE (metoda niezalecana) Metoda niegwarantująca osiągnięcia celów UE (metoda niezalecana) X Mechaniczne sortowanie zmieszanych odpadów komunalnych w sicie o prześwicie oczek 20/ 100 mm na 3 frakcje: przesiew - frakcja 0-20 mm, kierowana do składowania na składowisku odpadów; biofrakcja mm, kierowana do biologicznej stabilizacji tlenowej, a następnie składowana na składowisku odpadów; odsiew - frakcja wysokokaloryczna > 100 mm; kierowana do wysortowania papieru i tektury oraz innych surowców w celu ich recyklingu, a następnie pozostałość kierowana do składowania. Odpad < 20 mm Stabilizat mm Odpad > 100 mm pozbawiony dającego się ,5±4 59,6±5 Metoda niegwarantująca osiągnięcia celów UE (metoda niezalecana) 39

40 wydzielić papieru i tektury Proces mechaniczno -biologiczny z beztlenową i tlenową stabilizacją I II III Mechaniczne sortowanie zmieszanych odpadów komunalnych w sicie o prześwicie oczek 20/ 80 mm na 3 frakcje: przesiew - frakcja 0-20 mm, kierowana do składowania na składowisku odpadów; biofrakcja mm, kierowana do biologicznej stabilizacji beztlenowej, a następnie stabilizowana tlenowo, po czym kierowana do składowania na składowisku odpadów; odsiew - frakcja wysokokaloryczna > 80 mm; kierowana do składowania. Mechaniczne sortowanie zmieszanych odpadów komunalnych w sicie o prześwicie oczek 20/ 80 mm na 3 frakcje: przesiew - frakcja 0-20 mm, kierowana do składowania na składowisku odpadów; biofrakcja mm, kierowana do biologicznej stabilizacji beztlenowej a następnie stabilizowana tlenowo, po czym kierowana do składowania na składowisku odpadów; odsiew - frakcja wysokokaloryczna > 80 mm; kierowany do wysortowania papieru i tektury i innych surowców w celu ich recyklingu, a następnie pozostałość kierowana do składowania Mechaniczne sortowanie zmieszanych odpadów komunalnych w sicie o prześwicie oczek 40 mm na 2 frakcje: przesiew - frakcja 0-40 mm, kierowana do biologicznej stabilizacji beztlenowej metodą suchą, a następnie stabilizowana tlenowo, po czym składowana na składowisku odpadów; odsiew - frakcja > 40 mm; kierowana do składowania na składowisku odpadów Odpad < 20 mm Stabilizat mm Odpad > 80 mm Odpad < 20 mm Stabilizat mm Odpad > 80 mm pozbawiony dającego się wydzielić papieru i tektury Stabilizat 0-40 mm Odpad > 40 mm ,5±6 43,6±5 18,1±6 50,6±6 9,7±3 41,2±4 Metoda niegwarantująca osiągnięcia celów UE (metoda niezalecana) Metoda niegwarantująca osiągnięcia celów UE (metoda niezalecana) Metoda niegwarantująca osiągnięcia celów UE (metoda niezalecana) W szacunkach zmniejszenia składowania SUB przyjęto, że w procesach kompostowania i fermentacji oraz biologicznego przetwarzania rozkład substancji ulegających biodegradacji mierzony stratą prażenia jest wyższy niż 50 %, przy korekcie wilgotności. UWAGA od 1 stycznia 2013 roku, nie będzie możliwe składowanie odpadów o kodzie , których TOC < 5%, strata prażenia <8%, ciepło spalania < 6 MJ/kg s.m. Problem ten dotyczy w szczególności frakcji drobnej <20 mm (TOC, strata prażenia), jak i wysokokalorycznej >80 (100) mm (TOC, strata prażenia, ciepło spalania). Źródło: Określenie wymagań dla kompostowania i innych metod biologicznego przetwarzania odpadów. NFOŚiGW 2008r

41 Jako kryterium uznania metody za preferowaną lub dopuszczalną lub niezalecaną przyjęto następujące przedziały wartości wskaźnika zmniejszenie składowania substancji ulegającej biodegradacji jako % całkowitej zawartości SUB w całej masie ZOK: wskaźnik <65% - metoda niegwarantująca osiągnięcia celów UE (metoda niezalecana), wskaźnik 65-75% - metoda umożliwiająca osiągnięcie celów UE w okresie przed 2020 r. (metoda dopuszczalna), wskaźnik > 75% - metoda umożliwiająca osiągnięcie celów UE (metoda preferowana). Niezależnie od przedstawionych powyżej parametrów rozróżnialnych dla poszczególnych metod należy dodać, iż procesy mechaniczno biologiczne zarówno ze stabilizacją tlenową jak i beztlenową prowadzą do odzysku odpadów surowcowych tj: Papier i tektura, Metale żelazne, Metale nieżelazne, Tworzywa sztuczne i guma, Szkło. Wyprodukowanie kompostów lub fermentatów, które spełnią wymagania dla nawozów organicznych, możliwe jest jednak zasadniczo tylko z odpadów zbieranych selektywnie zarówno komunalnych, jak i z sektora gospodarczego. Jest bardzo trudne, a w zasadzie nie jest możliwe, uzyskanie nawozów organicznych ze zmieszanych odpadów komunalnych w instalacjach MBT. Technologie MBT nie stanowią ostatecznego rozwiązania dla przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych. Pozostający odpad musi być składowany lub unieszkodliwiany innymi metodami (np. termicznie). Ilość zagospodarowanej materii organicznej zmniejsza się tylko częściowo, więc korzyści dla środowiska są także ograniczone. W KPGO 2014 zaleca się, aby w przypadku aglomeracji lub regionów obejmujących powyżej 300 tys. mieszkańców preferowaną metodą zagospodarowania zmieszanych odpadów komunalnych było ich termiczne przekształcanie, natomiast w przypadku zakładów zagospodarowania odpadów (ZZO) przyjmujących odpady od mniejszej liczby mieszkańców (ale co najmniej mieszkańców) - mechaniczno-biologiczne przetwarzanie (MBT) zmieszanych odpadów komunalnych (w tym pozostałości po selektywnym zbieraniu odpadów). WYBÓR OPTYMALNEGO WARIANTU MECHANICZNO BIOLOGICZNEGO PRZETWARZANIA ODPADÓW. Dobór metody mechaniczno biologicznego przetwarzania wynika z kilku istotnych czynników: koniecznej wielkości, mocy przerobowych, możliwości organizacji logistyki itp. Dla przypadku opisanego w raporcie, a zatem wariantu możliwego przerobu 350 tys. Mg zmieszanych odpadów komunalnych rocznie metoda mechaniczno biologiczna możliwa do zastosowania to połączenie obróbki mechanicznej z tlenową stabilizacją. W tym znaczeniu dla rozważanego przypadku jest to metoda najlepsza z procesów MBT. Zbierane odpady będą trafiały na linię przeróbki mechanicznej i biologicznej (Zakład Mechaniczno - Biologicznego Przetwarzania). Na linii sortowniczej zostaną oddzielone balast, frakcja lekka surowcowa oraz zależnie od wybranej opcji (wymienionych w tabeli 4.6.) frakcja organiczna (biofrakcja) złożona z odpadów kuchennych i drobnych elementów pozostałych frakcji Oddzielona frakcja organiczna poddawana stabilizacji tlenowej, w wyniku której ulegnie częściowemu rozkładowi (ograniczenie zawartości substancji biodegradowalnych). Odpad nadsitowy będzie poddawany sortowaniu, w wyniku którego oddzielona zostanie część surowców nadających się do odzysku. Linia sortownicza wykorzystywana może być również do sortowania zbieranych selektywnie surowców wtórnych, natomiast modułowa instalacja do kompostowania, może kompostować również odpady zielone. Frakcja podsitowa, pozostałości po sortowaniu oraz kompost z odpadów organicznych zostaną deponowane na składowisku, jako odpady klasyfikowane w grupie 19. W wyniku przeprowadzonej obróbki zostaną uzyskane: odzyskane surowce wtórne, frakcja wysoko energetyczna nadająca się do odzysku energetycznego, kompost (jedynie z odpadów zielonych), 41

42 pozostały odpad obojętny biologicznie nadający się do deponowania na składowisku. Tym niemniej autorzy raportu nie przewidują możliwości zastosowania tego rodzaju metody przetwarzania odpadów, gdyż technologie MBT nie stanowią ostatecznego rozwiązania dla przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych i zielonych oraz powstający odpad musi być składowany lub unieszkodliwiany innymi metodami (np. termicznie). Należy podkreślić, iż instalacje mechaniczno biologiczne dla dużej ilości odpadów powyżej Mg na rok stwarzają bardzo poważne problemy natury organizacyjnej i logistycznej. Praktycznie nie ma instalacji przerabiających ok Mg odpadów rocznie Przegląd technologii do termicznego przekształcania odpadów Technologia termicznego przekształcania odpadów w kotłach rusztowych. Najbardziej rozpowszechnioną technologią do termicznego unieszkodliwiania odpadów komunalnych jest wykorzystanie instalacji z paleniskami rusztowymi. Jest to obecnie najczęściej stosowane rozwiązanie w krajach UE. Według danych BREF w Europie około 90% instalacji przeznaczonych do obróbki odpadów komunalnych wyposażone jest w ruszt. Należy nadmienić iż, technologia rusztowa jest technologią najbardziej dojrzałą, o znanych parametrach ekonomicznych budowy i eksploatacji, umożliwiająca unieszkodliwianie wszystkich rodzajów stałych odpadów komunalnych. Instalacja spalania na ruszcie zazwyczaj składa się z poniższych elementów: układ podawania odpadów (zasilanie), ruszt paleniskowy, układ usuwania popiołów dennych, system podawania powietrza do spalania, komora spalania, palniki wspomagające. PODAWANIE ODPADÓW. Wyładunek odpadów odbywa się do bunkra w hali bunkra poprzez drzwi wyładowcze. Przy pomocy suwnicy podawane są do śluzy podawczej, następnie przez rampę hydrauliczną lub inny system transportujący do instalacji spalania. Ruszt przesuwa odpady poprzez kolejne strefy komory spalania. Do ciągłego podawania odpadów stosuje się lej zasypowy, który napełniany jest partiami przy użyciu suwnicy i chwytaka. Systemy rusztowe umożliwiają spalanie odpadów bez ich wstępnego przygotowania. Ograniczenia związane z gabarytami odpadów kierowanych do spalania wynikają jedynie z gabarytów leja dozowania odpadów na ruszt. Aby ujednolicić wartość opałową odpadów stosuje się proces homogenizowania odpadów w obszarze bunkra za pomocą chwytaka łupinowego suwnicy, co jest typowym zabiegiem wykonywanym przez operatora suwnicy. Rusztowe systemy spalania charakteryzują się tym, że odpady dozowane są na ruszt porcjami. W przypadku gdy, dostarczone odpady nie podlegają obróbce wstępnej, są zwykle bardzo heterogeniczne pod względem rozmiaru jak i charakteru. Lej załadowczy zbudowany jest w taki sposób, aby odpady gabarytowe przeszły przez niego i aby nie powstawały mostki a tym samym nie następowała blokada. Blokady takie mogą powodować, że zasilanie odpadami jest nierównomierne, a powietrze dostaje się do instalacji spalania w sposób niekontrolowany. 42

43 TYPY RUSZTÓW. Ruszty muszą spełniać określone wymagania związane ze sposobem dostarczania powietrza pierwotnego pod ruszt, możliwości jego dodatkowego chłodzenia (wodą, gdy kaloryczność odpadów jest wysoka i chłodzenie powietrzem jest niewystarczające), szybkości przemieszczania się, jak i mieszania odpadów. Czas przebywania odpadów na ruszcie wynosi zazwyczaj nie więcej niż 60 minut. Najpopularniejszą metodą spalania zmieszanych odpadów komunalnych jest ruszt posuwisto zwrotny. Wiąże się to z jego niezawodnością i bardzo dobrymi parametrami technicznymi jakość wypalania odpadów jest bardzo wysoka. Ruszt posuwisto - zwrotny składa się z ułożonych schodkowo rusztowin w sekcjach rozpiętych na szerokość instalacji wewnętrznej. Odpowiednie ruchy rusztowin zapewniają wymagany poziom wymieszania odpadów oraz oczyszczanie szczelin doprowadzających powietrze do procesu spalania (powietrze pierwotne, które spełnia także role czynnika chłodzącego ruszt). Istnieje wiele rodzajów tego typu rusztów z dodatkowo poruszającymi się sekcjami i innymi kombinacjami (np.: forward feed grate rusztowiny tworzą szereg stopni, które oscylują poziomo i przesuwają odpady w kierunku systemu odżużlania; reverse feed grate rusztowiny oscylują w kierunku przeciwnym do przesuwu odpadów). W każdym przypadku musi być zapewnione właściwe podawanie powietrza do spalania, odpowiednia prędkość przesuwu odpadów na ruszcie oraz odpowiednie wstrząsanie i przemieszanie odpadów na ruszcie. Rzadziej w spalarniach odpadów komunalnych stosowany jest ruszt walcowy. Ruszt walcowy składa się z kilku (najczęściej 5-6) walców, pochylonych do poziomu pod pewnym kątem (np.: 20 ). Poszczególne walce działają niezależnie pod względem prędkości obrotowej, a więc i posuwu odpadów na ruszcie. Rozwiązanie to umożliwia w miarę prostą i niezawodną regulację procesu spalania w poszczególnych strefach (dopływ powietrza, prędkość przesuwu). Rzadko stosowane są również ruszty ruchome, taśmowe, gdzie odpady są mieszane jedynie przy przejściu z jednej taśmy na drugą, właśnie ze względu na ograniczoną możliwość mieszania odpadów. Ruszty najczęściej są chłodzone powietrzem. Stosuje się też ruszty chłodzone wodą lub inną cieczą. Przepływ medium chłodzącego odbywa się od stref chłodniejszych do stopniowo coraz gorętszych, aby zmaksymalizować wymianę ciepła. Chłodzenie wodą stosuje się, jeżeli wartość opałowa odpadów jest powyżej MJ/kg dla odpadów komunalnych. Konstrukcja systemów chłodzenia wodą jest bardziej złożona niż w przypadku zastosowania powietrza. Dodatek wody chłodzącej pozwala w sposób bardziej niezależny od podawania powietrza pierwotnego regulować temperaturę rusztu oraz miejscową temperaturę spalania. Pozwala to optymalizować temperaturę i podawanie powietrza (tlenu) w sposób, który odpowiada specyficznym wymaganiom spalania na ruszcie, poprawiając w ten sposób jakość procesu spalania. Większy zakres regulacji (kontroli) temperatury rusztu pozwala spalać odpady z wyższą wartością kaloryczną bez występujących w takim przypadku zwykle większych problemów eksploatacyjnych oraz konserwacyjnych. KOMORA PALENISKOWA. W komorze paleniskowej odbywa się proces spalania. Składa się ona z rusztu, który zlokalizowany jest w jej dolnej części, z chłodzących i nie chłodzących bocznych ścian instalacji spalania oraz ze stropu górnego. Sam proces spalania odbywa się ponad rusztem, a niewielka jego część na samym ruszcie, ponieważ gazy generowane przy spalaniu odpadów komunalnych mają dużą lotność. Projektując komorę paleniskową szczególną uwagę należy zwrócić na: kształt, rozmiar i dopuszczalne obciążenie cieplne rusztu - decydują o wielkości przekroju komory paleniskowej, wysoką turbulencję spalin - efektywne wymieszanie spalin jest istotne dla dobrego ich dopalenia, 43

44 wystarczającą objętość dla zapewnienia wymaganego czasu przebywania spalin w gorącej części instalacji spalania, o temperaturze tak dobranej, aby, przez co najmniej 2 sekundy nie spadła poniżej 850 C, częściowe schładzanie spalin, aby uniknąć osadzania się gorącego, rozmiękłego lotnego popiołu na powierzchniach ogrzewalnych kotła; temperatura spalin nie może przekroczyć górnego limitu przy wyjściu z komory paleniskowej. Zwykle budowa komory paleniskowej związana jest z typem stosowanego rusztu. Dlatego też, przy projektowaniu należy uwzględnić to, iż wymagania procesowe zmieniają się wraz z charakterystyką odpadów. W związku z powyższym dostawcy posiadają własne kombinacje rusztu i komory paleniskowej, których konstrukcja uwarunkowana jest osiągnięciem określonych parametrów właściwych dla ich systemów oraz opiera się na ich indywidualnych doświadczeniach know - how. Zgodnie z BREF, europejscy operatorzy nie stwierdzili zasadniczych korzyści lub wad dotyczących różnych konstrukcji komory paleniskowej. Występują trzy różne układy komory paleniskowej, które są zależne od kierunku przepływu spalin w stosunku do strumienia odpadów na ruszcie tj.: współprądowy, przeciwprądowy oraz środkowy (pośredni). We współprądowym układzie komory paleniskowej powietrze pierwotne jest kierowane współprądowo względem kierunku przesuwu odpadów na ruszcie. W związku z tym wylot spalin znajduje się na końcu rusztu. Następuje tutaj stosunkowo niewielka wymiana ilości energii pomiędzy spalinami oraz odpadami na ruszcie. Zaletą tego układu jest to, że spaliny mają najdłuższy czas przebywania w obszarze zapłonu oraz że muszą przejść przez obszar maksymalnej temperatury. Przy niskich wartościach opałowych, powietrze pierwotne musi być wstępnie podgrzane, w celu ułatwienia zapłonu odpadów. W przeciwprądowym układzie komory paleniskowej powietrze pierwotne i odpady na ruszcie przemieszczają się w przeciwnych kierunkach. W związku z tym, wylot spalin znajduje się na początku rusztu. Gorące spaliny ułatwiają podsuszanie i zapłon odpadów. Należy jednak zwrócić uwagę, aby z przestrzeni rusztów nie wydostawały się niedopalone gazy. Dlatego w układzie tym stosuje się większe ilości powietrza wtórnego lub górnego. Rozwiązaniem pośrednim jest środkowy (centralny) układ komory paleniskowej. W związku z tym, iż charakterystyka odpadów zmienia się znacznie w czasie, układ środkowy komory paleniskowej jest kompromisem, który pozwala na zasilanie odpadami o szerokim zakresie wartości opałowej. Wszystkie częściowe strumienie spalin muszą zostać dobrze wymieszane poprzez odpowiednie profile i kierownice i/lub wtrysk powietrza wtórnego. Wylot spalin w tym układzie zlokalizowany jest nad środkową częścią rusztu. Silne strony: zastosowane urządzenia zapewniają wydajny system oczyszczania spalin redukujący poziom emisji do zgodnego z wymaganiami dyrektywy w sprawie spalania odpadów lub znacznie poniżej dopuszczalnego poziomu emisji, tworzą się niewielkie ilości odpadów stałych do składowania (do 5% masy dostarczanych odpadów), przy zastosowaniu procesu immobilizacji (chemicznej stabilizacji) możliwość składowania na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, odzysk metali żelaznych i nieżelaznych, odzysk znacznej ilości żużla (95%), który po rozdrobnieniu i frakcjonowaniu może być wykorzystany w budownictwie, może być bezściekowe (przy zastosowaniu pół-suchego bądź suchego systemu oczyszczania spalin), 44

45 możliwość zagospodarowania dużych ilości odpadów, co stanowi rozwiązanie problemów obecnych systemów gospodarki odpadami, przy kończącej się pojemności składowisk i uwarunkowaniach limitujących składowanie określonych typów odpadów, zapewniona redukcja objętości wprowadzanych odpadów >90%, nie wymaga dostarczania energii (z wyjątkiem rozruchu), a zatem umożliwia ograniczenie zużywania zasobów surowców energetycznych, minimalizacja oddziaływania substancji złowonnych poprzez zasysanie odorów i podawanie ich do instalacji w formie powietrza pierwotnego, bezpieczne warunki pracy, duża automatyka procesów (bezawaryjność), zweryfikowana i bezpieczna technologia. Słabe strony: występuje znaczny strumień spalin do oczyszczenia, zawierających m.in. NO x, dioksyny, furany i metale ciężkie. W celu redukcji NO x trzeba np. dokonać recyrkulacji i dopalenia spalin. PODSUMOWANIE MOŻLIWOŚCI ZASTOSOWANIA TECHNOLOGII RUSZTOWEJ. Technologia oparta na spalaniu odpadów komunalnych w piecu rusztowym (w różnych możliwych konfiguracjach rusztu i komory spalania) jest najbardziej sprawdzoną i najczęściej stosowaną w Europie. W analizie wariantów uwzględnić należy spalanie technologią rusztową Technologia termicznego przekształcania odpadów w kotłach fluidalnych. Termiczne instalacje spalania - fluidalne mają głównie zastosowanie w spalaniu homogenicznych paliw. Należą do nich: węgiel kamienny, węgiel brunatny, osady ściekowe oraz biomasa (np. drewno). Spalarnie w których stosuje się kotły fluidalne są najczęściej projektowane w celu spopielania rozdrobnionych i wstępnie przygotowanych odpadów, tj. RDF lub osadów ściekowych. Kocioł fluidalny to komora spalania wyłożona ogniotrwałą wykładziną w formie pionowego cylindra. Na dole tego cylindra usytuowane jest złoże materiału inertnego (np. piasek lub popiół), leżącego na ruszcie lub rozdzielaczu powietrznym. Złoże inertne ulega fluidyzacji przy pomocy powietrza. Odpady do spalania są podawane w sposób ciągły do złoża piaskowego od góry lub z boku. Do reaktora odpady trafiają poprzez pompę lub podajnik ślimakowy. Natomiast wstępnie podgrzane powietrze wprowadzane jest do komory spalania przez otwory znajdujące się w płycie dennej, tworzącej złoże fluidalne z piasku będącego w komorze spalania. W złożu fluidalnym zachodzi suszenie, odgazowanie (wydzielenie części lotnych), zapłon i spalanie. Temperatura w wolnej przestrzeni ponad złożem (tzw. freeboard ) wynosi pomiędzy 850 i 950 C. Przestrzeń ponad złożem jest zaprojektowana tak, aby zapewnić zatrzymanie gazów w strefie spalania. W samym złożu temperatura jest niższa i może wynosić około 650 C. Reaktor zapewnia dobre mieszanie, w konsekwencji systemy spalania fluidalnego cechują się generalnie równomiernym rozkładem temperatur i tlenu, co z kolei zapewnia stabilną pracę. Przy niejednorodnych odpadach, a takich należy się spodziewać, spalanie fluidalne wymaga procesu wstępnego przygotowania odpadów, tak, aby spełniały one wymagania odnośnie wymiarów cząstek. Można to osiągnąć, dla niektórych odpadów, poprzez połączenie selektywnej zbiórki i/lub wstępną obróbkę, np. rozdrabnianie. Niektóre typy złóż fluidalnych (np. obrotowe) mogą przyjmować większe cząstki odpadów niż inne (np. cyrkulacyjne, pęcherzowe). W takim wypadku, odpady mogą jedynie wymagać rozdrobnienia. Obróbka składa się z sortowania, kruszenia większych części inertnych. Wymagane jest również usunięcie metali żelaznych i nieżelaznych. Natomiast wymiary cząstek paliwa muszą być małe, o średnicy maksymalnej 50 mm. W złożach obrotowych dopuszcza się części o wymiarach mm. 45

46 Wysoki koszt obróbki wstępnej wymaganej dla niektórych odpadów spowodował zmniejszenie ekonomicznego zastosowania tych systemów w dużych projektach. Opierając się na prędkości gazu i dnie dyszowym (dystrybutorze powietrza), wyróżnić można następujące rodzaje technologii fluidalnego spalania: złoże fluidalne stacjonarne (lub pęcherzowe) pracujące na ciśnieniu atmosferycznym lub na nadciśnieniu: materiał interny jest mieszany, ale wynikający z tego ruch cząstek stałych do góry nie jest znaczący, złoże fluidalne obrotowe - jest wersją złoża pęcherzowego; złoże fluidalne obraca się w komorze spalania (spopielania), skutkuje to dłuższym czasem przetrzymania w komorze spalania, złoże fluidalne cyrkulacyjne: wyższe prędkości gazu w komorze spalania powodują częściowe wynoszenie paliwa i materiału złoża, które są następnie zawracane do komory spalania poprzez kanał recyrkulacyjny. W momencie, gdy złoże fluidalne jest podgrzane do co najmniej temperatury zapłonu dozowanych odpadów (do wyższej, jeżeli wymagają tego przepisy), może się rozpocząć proces spalania. Uzyskuje się to przez wstępny podgrzew powietrza za pomocą palnika gazowego lub olejowego, który zostaje włączony do momentu, od którego spalanie (spopielanie) zachodzi niezależnie. Następnie odpady spadają do złoża fluidalnego, tam ulegają dezintegracji poprzez abrazję i spalanie. Zazwyczaj jest tak, że większość popiołów jest unoszona wraz z gazami spalinowymi i wymaga wyłapania w instalacji oczyszczania spalin. Jednak rzeczywista proporcja pomiędzy popiołami dennymi (usuniętymi z podstawy złoża) oraz popiołami lotnymi zależy od rodzaju złoża fluidalnego oraz od samych odpadów. ZŁOŻE FLUIDALNE STACJONARNE (PĘCHERZOWE). Złoże fluidalne stacjonarne (pęcherzowe) składa się z komory spalania o kształcie cylindrycznym lub prostopadłościennym, dna dyszowego oraz palnika rozruchowego usytuowanego poniżej. Przez dno dystrybucyjne (rozdzielacz) przepływa podgrzane wstępnie powietrze doprowadzając materiał do złoża do fluidyzacji. W zależności od przeznaczenia instalacji stosuje się różny materiał (np. piasek kwarcowy, bazalt, mulit) oraz różną wielkość ziaren ok. 0,5 3,00 mm.). Odpady mogą być podawane na trzy sposoby od góry, w głowicy kolumny fluidalnej oraz z boku za pomocą urządzenia podającego lub wstrzyknięte bezpośrednio do złoża. W złożu odpady ulegają dezintegracji oraz wymieszaniu z gorącym materiałem złoża. Po osuszeniu są częściowo spopielone. Pozostałe frakcje (lotne i drobne cząstki) są spopielane powyżej złoża w tzw. freeboard (wolna przestrzeń nad złożem). Popiół i pyły są usuwane razem ze spalinami w głowicy kolumny fluidalnej. Przed rozpoczęciem podawania odpadów kolumna jest wstępnie podgrzewana do temperatury roboczej. Do tego celu używa się komory rozruchowej (powietrznej) poniżej płyty dystrybutora (dna złoża). Jest to o wiele korzystniejsze rozwiązanie dlatego, że ciepło jest w tym przypadku wprowadzone bezpośrednio do złoża fluidalnego. Dodatkowy podgrzew wstępny można uzyskać poprzez zastosowanie lanc gazowych, które wystają ponad dnem złoża (dystrybutorem) i są zanurzone w piasku. W momencie gdy kolumna osiągnie temperaturę roboczą 850 C, odpady są dozowane. Można wyeliminować podgrzew wstępny powietrza, jeżeli spalane odpady są o wysokiej wartości opałowej (np. wysuszone osady ściekowe, drewno, odpady zwierzęce). 46

47 Rysunek 4.1. Złoże fluidalne stacjonarne. Źródło: Opracowanie własne. CYRKULACYJNE ZŁOŻE FLUIDALNE. Zastosowanie cyrkulacyjnego złoża fluidalnego jest odpowiednie w przypadku spopielania osuszonych osadów ściekowych o wysokiej kaloryczności. Pracuje przy drobnym uziarnieniu materiału złoża oraz przy wysokich prędkościach gazu, który usuwa większość cząstek stałych z komory fluidalnej wraz ze spalinami. W następnej kolejności cząstki te są wyłapywane w cyklonie współprądowym i zawracane do komory spalania. Walorem tego procesu jest to, iż wysokie obciążenie cieplne oraz równomierny rozkład temperatur na wysokości kolumny można osiągnąć poprzez małą objętość komory reakcyjnej. Zazwyczaj instalacja jest większa niż przy złożach stacjonarnych i można obrabiać większy zakres odpadów. Odpady podawane z boku komory spalania, spopielane są w temperaturze C. Skraplacz fluidalny zlokalizowany jest pomiędzy cyklonami oraz cyrkulacyjnym złożem fluidalnym i chłodzi on zawracane popioły. Przy zastosowaniu tej metody można kontrolować ewakuację ciepła z układu. ROTACYJNE ZŁOŻE FLUIDALNE. Obrotowe złoże fluidalne jest konstrukcją złoża pęcherzowego rozwiniętą dla spalania odpadów komunalnych. Charakterystycznymi cechami tego systemu, które pozwalają na obróbkę odpadów stałych są: pochylone dno dyszowe, szerokie śluzy do usuwania popiołów ze złoża i ślimaki do podawania odpadów i usuwania pozostałości. W obrębie komory wyłożonej wymurówką (złoże oraz freeboard ) regulacja temperatury odbywa się poprzez recyrkulację spalin. Pozwala to na obróbkę odpadów o szerokim zakresie wartości opałowej, np. współspalanie osadów i RDF. 47

48 Rysunek 4.2. Rotacyjne złoże fluidalne. Źródło: Opracowanie własne. Silne strony: wytwarza się mniejsza ilość NO x w spalinach (w porównaniu z kotłem rusztowym), ze względu na niskie temperatury spalania, umożliwia odzysk metali żelaznych i nieżelaznych, umożliwia odzysk żużla (o 50% mniej niż w kotle rusztowym), który po rozdrobnieniu i frakcjonowaniu może być wykorzystany w budownictwie, może być bezściekowe (przy zastosowaniu pół-suchego bądź suchego systemu oczyszczania spalin), minimalizacja oddziaływania substancji złowonnych poprzez zasysanie odorów i podawanie ich do instalacji w formie powietrza pierwotnego, bezpieczne warunki pracy, duża automatyka procesów (bezawaryjność), zapewnia redukcję objętości wprowadzanych odpadów >90%, możliwość zagospodarowania dużych ilości odpadów, co stanowi rozwiązanie problemów obecnych systemów gospodarki odpadami, przy kończącej się pojemności składowisk i uwarunkowaniach limitujących składowanie określonych typów odpadów, nie wymaga dostarczania energii (z wyjątkiem rozruchu), a zatem umożliwia ograniczenie zużywania zasobów surowców energetycznych. Słabe strony: powstaje znaczny strumień spalin do oczyszczenia, zawierających m.in. NO x, dioksyny, furany, metale ciężkie, znaczne ilości odpadów stałych do składowania (ok. 17% masy dostarczanych odpadów), konieczność przeprowadzenia kosztownej homogenizacji odpadów zapotrzebowanie na energię do przygotowania (rozdrobnienia) paliwa, trudności z dotrzymaniem temperatury 850 o C w komorze dopalania, co jest konieczne dla spełnienia środowiskowych norm prawnych określonych Dyrektywą w sprawie spalania odpadów. 48

49 PODSUMOWANIE MOŻLIWOŚCI ZASTOSOWANIA TECHNOLOGII FLUIDALNEJ. Dla dobrego prowadzenia procesu spalania złoża fluidalne wymagają kontrolowanego i ciągłego dozowania paliwa i jego specjalistycznego przygotowania (homogenizacja). W związku z tym można tę technologię wykorzystywać dla szczególnych przypadków, tam gdzie względy ekonomiczne są uzasadnione. Dla zmieszanych odpadów komunalnych, zastosowanie technologii spalania w kotłach fluidalnych jest wykorzystywane w Europie zdecydowanie rzadziej niż przy zastosowaniu technologii rusztowej. Systemy fluidalne z powodzeniem stosowane są dla jednorodnych odpadów, których przygotowanie do spalenia nie jest zbyt kosztowne np.: Systemy spalania ze stacjonarnym złożem fluidalnym wykorzystywane są już od dłuższego czasu do spalania szlamów przemysłowych z oczyszczania instalacji przemysłowych oraz do spalania osadów z oczyszczalni ścieków komunalnych. Systemy spalania z cyrkulacyjnym złożem fluidalnym wykorzystywane są w instalacjach spalania stałych odpadów, odpowiednio dobrze przygotowanych spreparowanych do postaci tzw. paliw z odpadów (paliw zastępczych, paliw formowanych, paliw wtórnych, RDF). Paliwa z odpadów charakteryzują się wyższą wartością opałową i niższą wilgotnością, są bardziej homogeniczne, niż surowe zmieszane odpady komunalne. Dostępne rozwiązania określane są, jako stan techniki, co sytuuje je tylko i wyłącznie w bardzo konkretnym obszarze zastosowań. Spalanie w złożu fluidalnym odpadów komunalnych, jest mało popularne w krajach Unii Europejskiej ze względu na: trudność sterowania procesem, problemy związane z oczyszczaniem spalin, duże ilości produkowanych popiołów (popioły nienadające się do wykorzystania), kosztowny cykl wstępnego przygotowania odpadów do spalenia, zapychanie się kotła (wymagana ciągła kontrola jakości odpadów). Z uwagi na powyższe zrezygnowano z rekomendacji zastosowania technologii termicznego unieszkodliwiania odpadów komunalnych w kotłach fluidalnych dla omawianej inwestycji Technologia termicznego przekształcania odpadów z wykorzystaniem procesu zgazowania i pirolizy. Procesy zgazowania i pirolizy są alternatywą w stosunku do technologii termicznego unieszkodliwiania odpadów. Zgazowanie i pirolizę wykorzystuje się do wyselekcjonowanych strumieni odpadów i w mniejszej skali niż spalanie. Podstawową różnicą między procesami pirolizy i zgazowania a spalaniem jest to, iż odzyskują one raczej wartość chemiczną z odpadów niż wartość energetyczną. Produkty chemiczne otrzymane w ten sposób mogą w pewnych przypadkach być następnie użyte, jako wsad do innych procesów. Nie można traktować procesu pirolizy ani zgazowania w sposób oddzielony od koniecznych technologicznie dalszych procesów. Dlatego też, dla pirolizy konieczne jest spalanie koksu pizolitycznego i gazu pizolitycznego, a dla procesu zgazowania spalanie lub wykorzystanie w procesach syntezy powstałego gazu syntezowego. W przypadku zastosowań związanych z termicznym przekształcaniem odpadów, na ogół stosuje się kombinację procesów pirolizy, zgazowania i spalania, często w ramach jednej instalacji. W takim przypadku instalacje pirolizy i/lub zgazowania odzyskują również wartość energetyczną odpadów, podobnie jak to ma miejsce w przypadku technologii spalania odpadów. Procesy pirolizy i zgazowania mają swoje zastosowanie w różnych gałęziach przemysłu. Procesem zgazowania obejmuje się głównie paliwa stałe (węgiel kamienny lub brunatny) w celu wytworzenia niskokalorycznego gazu opałowego - gazu syntezowego wykorzystywanego w przemyśle chemicznym lub gazu wysokometanowego (po dodatkowej metanizacji katalitycznej), który może być skierowany bezpośrednio do sieci gazociągowej. Piroliza jest to proces chemiczny, endotermicznego 49

50 rozkładu substancji organicznych, bogatych w węgiel, w temperaturach podwyższonych, w środowisku całkowicie pozbawionym tlenu, bądź przy niewielkiej jego obecności. Wszystkie odpady, które można kompostować i/lub spalać mogą być również poddawane procesowi pirolizy. Ilość i skład produktów pirolizy zależy od składu odpadów i temperatury procesu. W procesie pirolizy uzyskuje się: fazę gazową, tzw. gaz pirolityczny, który zawiera głównie parę wodną, wodór, metan, etan i ich homologi, wyższe węglowodory alifatyczne (C2-C4), tlenek i dwutlenek węgla oraz inne związki gazowe jak: H 2 S, NH 3, HCl, HF, HCN, fazę stałą, tzw. koks pirolityczny, substancje obojętne oraz pyły ze znaczną zawartością metali ciężkich itp., fazę płynną, którą stanowią kondensaty wodne i oleiste, składające się z mieszaniny olejów i smół, wody oraz składników organicznych. Proces pirolizy można podzielić również na: pirolizę powolną (slow pyrolysis) - proces przeprowadzany w niskich temperaturach z dużym uzyskiem fazy stałej, pirolizę szybką (fast pyrolysis) - proces optymalizowany pod kątem uzysku dużej ilości ciekłych i gazowych produktów. Piroliza może być prowadzona w: reaktorach szybowych i ze złożem fluidalnym, w których ruch masy odbywa się pionowo, reaktorach obrotowych oraz piecach przepychowych i innych piecach, dwukomorowych z kontrolowanym powietrzem, gdzie ruch masy odbywa się poziomo lub wsad się nie przemieszcza. Reaktory pirolityczne pracują pod ciśnieniem atmosferycznym albo pod obniżonym lub zwiększonym ciśnieniem. W termicznym unieszkodliwianiu odpadów piroliza jest stosowana do: unieszkodliwiania odpadów z bezpośrednim spaleniem (dopaleniem) powstałego gazu procesowego (pirolitycznego) oraz uzyskaniem mało toksycznej fazy stałej (popiołu lub żużla albo bogatego w węgiel koksu pirolitycznego), wytworzenie z odpadów gazu opałowego i ewentualnie także paliwa stałego lub płynnego, nadających się do spalania w urządzeniach energetycznych, wydzielenie z odpadów cennych związków chemicznych, możliwych do wykorzystania w różnych procesach przemysłowych. Silne strony: umożliwia odzysk metali żelaznych i nieżelaznych, brak spalin z procesu (proces beztlenowy) chyba, że niewielka ilość powstanie później przy spalaniu powstałego gazu i koksu, bezpieczne warunki pracy, duża automatyka procesów. Słabe strony: technologia ta jest na etapie pilotażu, brak długo eksploatowanych instalacji. Proces złożony pod względem chemicznym, co zwiększa ryzyko awaryjności i możliwego negatywnego oddziaływania na środowisko, brak doświadczenia w zagospodarowaniu dużych ilości odpadów, istnieje ryzyko wystąpienia okresowych zastojów i nadmiernego gromadzenia nieprzetworzonych odpadów, co powodować będzie niekorzystne oddziaływanie na środowisko oraz konieczność szybkiego zagospodarowania zalegających odpadów w inny sposób, 50

51 powstawanie bardzo dużych ilości odpadów stałych (do 40% masy dostarczanych odpadów), przy czym koks pirolityczny nie może być kierowany bezpośrednio do składowania ze względu na znaczną zawartość węgla, konieczne jest unieszkodliwienie koksu pirolitycznego, które może być dokonane poprzez współspalanie w dużych elektrociepłowniach, w zakładach termicznego przekształcania odpadów komunalnych (kotły rusztowe/fluidalne) lub w piecach cementowych, z czym wiążą się dodatkowe emisje, powstaje duża ilość pozostałości ciekłych: oleje, smoły i zanieczyszczona woda. Każdy z tych odpadów wymaga niezależnego zagospodarowania, zgodnie ze swoją specyfiką, z powodu dużego zanieczyszczania powstającego w efekcie pirolizy gazu syntetycznego (mieszanina gazów takich jak wodór, metan, tlenek węgla oraz składników organicznych) olejami i smołami, konieczne jest poddanie go kondensacji w celu wytrącenia zanieczyszczeń i oczyszczenia, wymaga dostarczania energii (ciepła) na potrzeby prowadzenia procesu oraz rozdrabniania odpadów, niewielki odzysk energii elektrycznej (tylko, jeśli spali się gaz), możliwe oddziaływanie odorowe, konieczność oczyszczania powietrza znad bunkra, w którym składowane są odpady przed pirolizą (chyba, że jednocześnie spalany jest gaz syntetyczny i wykorzystane zostanie powietrze pierwotne z odorami). TECHNOLOGIA TERMICZNEGO PRZEKSZTAŁCANIA ODPADÓW Z WYKORZY- STANIEM PROCESU ZGAZOWANIA. Proces zgazowania polega na przekształceniu w wysokich temperaturach węgla zawartego w danym surowcu bądź też paliwie stałym w paliwo gazowe, które składa się głównie z tlenku i dwutlenku węgla, wodoru, metanu, azotu i pary wodnej. Zgazowanie odbywa się zazwyczaj w temperaturze ok C. Proces ten różni się od procesu pirolizy (odgazowania) tym, że zachodzi najczęściej przy pewnym udziale tlenu, który dostarcza energię. Podobnie jak spalanie, proces zgazowania jest procesem zachodzącej w wysokiej temperaturze konwekcji termochemicznej. A różnica między nimi polega na tym, że produktem zgazowania nie jest ciepło tylko gaz, który dopiero po spaleniu dostarcza energii cieplnej. Ponadto gaz ten może być stosowany w innych celach, np. w turbinach, które służą do produkcji elektryczności i w maszynach wykonujących pracę mechaniczną. W przypadku spalania tak powstałego gazu, instalacja powinna spełniać wymogi stawiane instalacjom termicznego unieszkodliwiania odpadów. Są różne metody zgazowania w różnych warunkach ciśnienia i temperatury. Przeważnie jednak odbywa się przy udziale określonych ilości tlenu i pary wodnej. W procesie zgazowania zachodzą przede wszystkim reakcje węgla z parą wodną i tlenem, z powstającym dwutlenkiem węgla i wodorem oraz reakcje wtórne pomiędzy wytwarzającym się tlenkiem węgla a parą wodną. Już kilka różnych procesów zgazowania (w fazie rozwoju) przeznaczonych dla odpadów komunalnych jest dostępne na rynku. W tym przypadku ważną rzeczą jest, aby charakterystyka odpadów podawanych na instalacje mieściła się w określonych wcześniej granicach, co wymaga wcześniejszej obróbki tych odpadów. Charakterystycznymi cechami procesu zgazowania odpadów są: mniejsze objętości gazu w porównaniu z objętością spalin w procesie spalania (przy użyciu czystego tlenu nawet dziesięciokrotnie), powstawanie przede wszystkim CO (a nie CO 2 ), mniejsze przepływy ścieków z oczyszczania gazu syntezowego. 51

52 Silne strony: wytwarza się niewielka ilość spalin z procesu (proces przebiegający z ograniczonym dostępem tlenu), umożliwia odzysk żużla (w mniejszej ilości niż z technologii spalania), który po rozdrobnieniu i frakcjonowaniu może być wykorzystany w budownictwie, a nie składowany, umożliwia odzysk metali żelaznych i nieżelaznych, może być bezściekowe (przy wykorzystaniu pół-suchego lub suchego systemu oczyszczania spalin, jeśli gazy są oczyszczane w płuczkach, mogą być następnie spalane bez dalszego czyszczenia), bezpieczne warunki pracy, duża automatyka i kontrolowany przebieg procesów, zabezpieczający przed wystąpieniem awarii. Słabe strony: technologia na etapie pilotażu, brak długo eksploatowanych instalacji przeznaczonych do odpadów oraz instalacji przeznaczonych na duże wydajności istnieje ryzyko wystąpienia nieprzewidzianego oddziaływania na środowisko, w tym, co najmniej okresowej niemożności zagospodarowania całego strumienia odpadów przeznaczonego do unieszkodliwienia w tej instalacji, brak doświadczenia w zagospodarowaniu dużych ilości odpadów - istnieje ryzyko wystąpienia okresowych zastojów i nadmiernego gromadzenia nieprzetworzonych odpadów, co powodować będzie niekorzystne oddziaływanie na środowisko i konieczność szybkiego zagospodarowania zalegających odpadów w inny sposób, gaz syntetyczny zawiera śladowe ilości smoły oraz toksyczne i rakotwórcze cząstki, które mogą zanieczyszczać wodę wykorzystywaną do jego oczyszczania, wymaga dostarczania energii na potrzeby przygotowania odpadów, wytworzenia tlenu, (jeśli jest zastosowana opcja z częściowym utlenieniem z wykorzystaniem tlenu), a więc występuje konieczność dodatkowego zużycia zasobów środowiska, możliwe oddziaływanie odorowe, konieczność oczyszczania powietrza znad fosy, w której składowane są odpady przed zgazowaniem (chyba, że jednocześnie spalany jest gaz syntetyczny i wykorzystane zostanie powietrze pierwotne z odorami). PODSUMOWANIE MOŻLIWOŚCI STOSOWANIA PROCESU PIROLIZY I ZGAZOWANIA. Z uwagi na niezadowalające próby z instalacjami pirolizy i /lub zgazowania odpadów komunalnych (realne zagrożenie niedotrzymania założeń technologicznych), wykluczono zastosowanie technologii pirolizy i/lub zgazowania odpadów oraz wykorzystania gazów generatorowych do skojarzonej produkcji energii elektrycznej i ciepła. 52

53 Technologie plazmowe. Plazma jest mieszaniną elektronów, jonów i cząstek neutralnych (atomy i cząsteczki). Jest to zjonizowany, przewodzący energię elektryczną gaz o wysokiej temperaturze, powstający na zasadzie interakcji gazu z polem magnetycznym lub elektrycznym. Plazma jest źródłem form reakcyjnych, a wysokie temperatury wspierają gwałtowne reakcje chemiczne. Procesy plazmowe wykorzystują wysokie temperatury (5 000 C do C), powstające na skutek konwersji energii elektrycznej w ciepło w celu produkcji plazmy. W zakres procesów powstawania plazmy wchodzi przepuszczanie prądu elektrycznego o wysokim napięciu przez strumień gazu obojętnego. W takich warunkach niebezpieczne związki, takie jak polichlorowane bifenyle (PCB), dioksyny, furany, pestycydy itp., są rozbijane do cząstek atomowych poprzez ich wtrysk do plazmy. Proces ten jest stosowany do obróbki substancji organicznych, metali, PCB oraz hexachlorobenzenów (HCB). W wielu przypadkach może być wymagana wstępna obróbka odpadów. Plazmy termiczne mogą być wytwarzane poprzez: przepuszczanie prądu stałego lub zmiennego przez gaz umieszczony pomiędzy elektrodami, zastosowanie pola magnetycznego o częstotliwościach radiowych (RF) bez udziału elektrod, zastosowanie mikrofal. Podstawowym parametrem służącymi do oceny efektywności metod plazmowych w zakresie usuwania szkodliwych związków jest DRE (destruction and removal efficiency) procent reprezentujący ilość cząstek składnika usuniętych lub rozłożonych w instalacji unieszkodliwiania termicznego w stosunku do liczby cząstek wchodzących do instalacji. Poniżej przedstawiono różne rodzaje technologii plazmowej. Rysunek 4.3. Technologia plazmowa. ŁUK ELEKTRYCZNY W OTOCZCE ARGONU. Jest to proces plazmowy in flight, co oznacza, że odpady mieszają się bezpośrednio ze strumieniem plazmy argonowej. Argon został wybrany jako gaz plazmowy z uwagi na to, że jest on gazem obojętnym i nie reaguje ze składnikami pochodni. DRE w przypadku tej technologii określana jest na % dla rozbijania substancji wyczerpujących ozon (ODS - Ozone Depleting Substances), przy wydajności 120 kg/h i zużyciu mocy elektrycznej na poziomie 150kW. Zaletą tej technologii jest to, że charakteryzuje się wysoką sprawnością rozkładu CFC i halonów w skali komercyjnej (ostatnie kilka lat). Charakteryzuje się również niskimi emisjami 53

54 PCDD/F. Emisje masowe zanieczyszczeń są również niskie ze względu na stosunkowo niewielką ilość spalin produkowanych w procesie. Również bardzo wysoka gęstość energii powoduje kompaktowość procesu. INDUKCYJNIE ŁĄCZONA PLAZMA O CZĘSTOTLIWOŚCI RADIOWEJ (ICRF). W przypadku ICRF, stosowane są indukcyjnie łączone pochodnie plazmowe a łączenie energii plazmy wykonywane jest za pomocą pola elektromagnetycznego wytwarzanego w cewce indukcyjnej. Nieobecność elektrod pozwala na prowadzenie procesu przy użyciu szerokiego zakresu gazów, w środowisku obojętnym, redukcyjnym, utleniającym oraz lepszą niezawodność niż procesy łuku plazmowego. DRE w przypadku tej technologii wynosi ponad 99,99%, rozkład CFC jest na poziomie kg/h. W dokumencie BREF zaznaczono, że proces został zademonstrowany w skali komercyjnej w celu osiągnięcia wysokiego rozkładu CFC i niskiej emisji zanieczyszczeń. Technologia ICRF nie wymaga stosowania argonu, i co za tym idzie, koszty eksploatacyjne w tej metodzie są niższe niż w innych, podobnych systemach. Dodatkowo mała ilość gazu produkowana w procesie powoduje niskie poziomy masowe emitowanych zanieczyszczeń. ŁUK PLAZMOWY W OTOCZCE CO 2. W tej technologii wysokotemperaturowa plazma wytwarzana jest poprzez wysyłanie wyładowania elektrycznego dużej mocy do gazu obojętnego, takiego jak argon. Po wytworzeniu pola plazmowego, jest ono utrzymywane za pomocą sprężonego powietrza lub jednego z gazów atmosferycznych, zależnie od pożądanych wyników procesu. Temperatura plazmy wynosi znacznie ponad o C w punkcie, w którym płynne lub gazowe odpady są bezpośrednio wtryskiwane. Temperatura w górnej części reaktora wynosi około o C i spada wzdłuż strefy reakcji do poziomu precyzyjnie kontrolowanej temperatury, wynoszącej C. Cechą charakterystyczną procesu jest zastosowanie CO 2 jako gazu utrzymującego plazmę, powstającego w procesie utleniania. Stwierdzono, że proces charakteryzuje się wysokim DRE składników trwałych. Masowa emisja zanieczyszczeń jest niska, głównie ze względu na małą ilość spalin produkowaną w procesie. PLAZMA INDUKOWANA PRZEZ MIKROFALE. Proces ten zasilany jest przez energię mikrofal z częstotliwością wynoszącą 2,45 GHz emitowaną do specjalnie zaprojektowanej matrycy węglowej w celu wytworzenia plazmy termalnej pod ciśnieniem atmosferycznym. Do inicjacji plazmy stosowany jest argon, poza tym do utrzymania plazmy nie jest wymagany żaden gaz. W przypadku tej metody DRE wynosi 99,99 % dla rozkładu CFC-12 na poziomie 2kg/h. Proces posiada wysoką efektywność rozkładu i jest w stanie osiągnąć wysokie temperatury robocze w krótkim czasie, dlatego też charakteryzuje się wysoką elastycznością i ograniczonym czasem przestoju. W tym procesie nie ma potrzeby stosowania gazu obojętnego, co wpływa na polepszenie efektywności zużycia energii, ogranicza koszty eksploatacyjne oraz ilości produkowanych spalin. Ponadto proces jest bardzo kompaktowy. ŁUK PLAZMOWY W ŚRODOWISKU AZOTU. W procesie tym stosowana jest pochodnia utworzona przez napięcie stałe, działająca z elektrodami chłodzonymi wodą. Jako gaz roboczy zastosowany został azot. Proces stworzony został w 1995 r. W procesie osiągane jest DRE na poziomie 99,99% przy rozkładzie CFC, HCFC, HFC przy strumieniu wsadu 10 kg/h. Główną zaletą tej technologii jest kompaktowy rozmiar instalacji. System wymaga 9 x 4,25 m powierzchni dla instalacji, która przewiduje miejsce na jednostkę wytrącania i dehydratacji produktów ubocznych (CaCl 2, CaCO 3 ). Dlatego też system przygotowany jest do transportu na ciężarówce do punktu powstawania odpadów, 54

55 w związku z czym daje możliwość obróbki w miejscu powstawania. W technologiach plazmowych wymagany jest system obróbki gazów odlotowych, zależnie od typu obrabianych odpadów, natomiast powstające pozostałości mają postać witryfikatu lub jest to popiół. Sprawności rozkładu dla tej technologii są wysokie i wynoszą >99%. TECHNOLOGIE PLAZMOWE PODSUMOWANIE. Zaletą technologii plazmowych jest unieszkodliwianie szkodliwych substancji w procesie termicznego przekształcania odpadów, powodujące brak konieczności stosowania rozbudowanych systemów oczyszczania spalin. Ponadto produktem procesu termicznego przekształcania w tego typu technologii jest szkliwo, w związku z czym produkty procesu nie wymagają dalszego przetwarzania. Jednakże mimo opisanych powyżej zalet, technologia plazmowa w zakresie unieszkodliwiania odpadów komunalnych jest wciąż technologią niedojrzałą. Istniejące obiekty wykorzystujące proces plazmowy przeznaczone są głównie do przekształcania odpadów niebezpiecznych w stosunkowo małej skali (maksymalnie do Mg/rok). Należy również zwrócić uwagę na bardzo dużą energochłonność procesu (według naukowców z Politechniki Koszalińskiej, 1 kwh/kg odpadów). Ponadto jak podaje BREF, mimo, iż technologia plazmowa uważana jest za komercyjną, proces ten może być bardzo złożony, eksploatacyjnie kosztowny i wymagający znacznej ingerencji operatora. Na obecnym etapie rozwoju tego typu technologii plazmowej, jest to wciąż technologia wymagając dopracowania, aczkolwiek z dużymi perspektywami do stosowania w przyszłości (po udoskonaleniu). W analizie wariantów nie uwzględniono wg powyższego technologii plazmowych Podsumowanie technologii przekształcania odpadów w kontekście systemu gospodarki odpadami dla założonego obszaru. Analiza możliwości technologicznych nie może pozostawać w oderwaniu od analizy systemu gospodarki odpadami. Wszystkie możliwe do zastosowania warianty technologiczne siłą rzeczy muszą odnosić się do systemów gospodarczych poszczególnych gmin jako elementów całego systemu gospodarki odpadami planowanego dla założonego obszaru. Należy przytoczyć i przypomnieć jakie uwarunkowania prawne i pozaprawne wymuszają zmiany w systemach gospodarki odpadami w Polsce. Aby określić zobowiązania wynikające z przepisów prawa należy określić ilości odpadów ulegających biodegradacji, które mogą być dopuszczone do składowania w kolejnych latach progowych tj. w latach 2013 i 2020 w stosunku do ilości wytworzonej w roku bazowego, jakim jest rok Biorąc pod uwagę ograniczenia w ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji, począwszy od roku 2010 (poziom redukcji o 25%, w stosunku do roku 1995) nie będą mogły one być składowane. Zatem, system gospodarki odpadami żadnej gminy nie spełni wymagań prawnych w zakresie ograniczenia składników ulegających biodegradacji kierowanych na składowisko. Nie zapewnia on również dotrzymania zaleceń zawartych w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami 2014 w zakresie recyklingu i odzysku opakowań oraz odpadów poużytkowych w systemie selektywnej zbiórki. Kolejnym ograniczeniem tego systemu jest brak wyraźnej redukcji poziomu odpadów składowanych na składowisku bez unieszkodliwienia. Celem realizacji zmian jest wdrożenie systemu gospodarki odpadami, który będzie zgodny z KPGO 2014 i innym dokumentami z tego zakresu. Polskie prawo, które uwzględnia zasady obowiązujące w krajach Unii Europejskiej, określa dopuszczalną ilość odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, które mogą być składowane. Według np. art. 16a ustawy o odpadach wymagane jest ograniczenie ilości odpadów ulegających biodegradacji kierowanych do deponowania, a w szczególności: 55

56 do 31 grudnia 2010 r. do nie więcej niż 75% całkowitej masy odpadów ulegających biodegradacji, do 31 grudnia 2013 r. do nie więcej niż 50% całkowitej masy odpadów ulegających biodegradacji, do 31 grudnia 2020 r. - 35% całkowitej masy odpadów ulegających biodegradacji, w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Zgodnie ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gminy są obowiązane ograniczyć masę odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania: do dnia 16 lipca 2013 r. do nie więcej niż 50% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, do dnia 16 lipca 2020 r. do nie więcej niż 35% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Trzeba również mieć na uwadze to, że dla odpadów komunalnych od 1 stycznia 2013 r. zacznie obowiązywać rozporządzenie w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu, blokujące praktycznie możliwość deponowania komunalnych odpadów nieprzetworzonych lub przetworzonych tylko w niewielkim stopniu. Nie będzie można składować odpadów komunalnych, których wartości graniczne przekraczają: ogólny węgiel organiczny wagowo > 5%, strata przy prażeniu wagowo > 8%, ciepło spalania jest > 6 MJ/kg. Powyższe uwarunkowania wymagają zmian w systemach gospodarki odpadami. Jest oczywiste, że pojedyncze gminy nie są w stanie i nie będą w stanie zrealizować ww. zapisów i regulacji prawnych w pojedynkę. O ile jeszcze byłoby to możliwe dla takiego miasta jak Tarnów o tyle dla mniejszych gmin nie. Stąd prosty wniosek, że gminy muszą się porozumieć, co już jest realizowane dla powiatów: tarnowskiego, bocheńskiego, brzeskiego, dąbrowskiego. Jednocześnie należy podkreślić, iż zmiany w przepisach prawa od stycznia 2012 roku (Ustawa o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw, będzie obowiązywać od dnia (z uwagą, że art. 9 pkt 2 wchodzi w życie z dniem 9 sierpnia 2011 r., art. 1 pkt 17 w zakresie dodania art. 9x ust. 1 pkt 4 i 5, ust. 2 i 3, art. 9y ust. 1 pkt 4 i 5, ust. 2 i 3 oraz art. 9z ust. 1-3 wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2013 r., art. 1 pkt 17 w zakresie dodania art. 9z ust. 4 wchodzi w życie z dniem 1 lipca 2013 r.)) dające prawo władania odpadami gminom sprzyja tego rodzaju rozwiązaniom. Dla wymienionego obszaru musi powstać spójny system gospodarki odpadami w schemacie, którego musi powstać zakład termicznego przekształcania odpadów lub zakład mechaniczno biologicznego przerobu. System gospodarki odpadami musi przewidywać także budowę innych jego elementów obsługujących założony obszar, a w tym: stacji przeładunkowych celem ograniczenia kosztów transportu, instalacji sortowni dla odpadów selektywnie zbieranych, zakładów przerobu odpadów wielkogabarytowych, zakładów odzysku odpadów budowlanych, kompostowni odpadów zielonych, systemu zbiórki odpadów niebezpiecznych. Jest oczywistym, że budowa w każdej gminie tak rozbudowanego systemu nie ma najmniejszego sensu. Dla zaplanowanego obszaru przewiduje się powstanie od trzech do czterech stacji przeładunkowych, połączonych w każdym przypadku z instalacją do sortowania odpadów selektywnie zbieranych, w jednym przypadku z zakładem do przerobu odpadów wielkogabarytowych i także odpadów budowlanych. Przewiduje się także jedną sortownie 56

57 odpadów selektywnie zebranych dla miasta Tarnowa. Ilość kompostowni będzie uzależniona od potrzeb z uwagi na produkcję, w tym wypadku wartościowego nawozu Referencje omawianych technologii i ich oddziaływanie na środowisko. Dla aglomeracji liczących powyżej mieszkańców najczęściej stosowanym rozwiązaniem technologicznym jest termiczne przekształcanie odpadów z odzyskiem zawartej w nich energii. Wszystkie wielkie aglomeracje zachodnioeuropejskie stosują w swoich systemach gospodarki termiczne przekształcanie, jako wiodącą metodę. Przykładowo w aglomeracji paryskiej pracuje 9 instalacji termicznego przekształcania odpadów, w kopenhaskiej 4, w wiedeńskiej 3 etc. Najbardziej rozpowszechnionymi technologiami termicznego przekształcania odpadów powyżej Mg/rok są technologie oparte na spalaniu odpadów w kotłach rusztowych, rzadziej w kotłach fluidalnych. Bardzo rzadko stosowane są (ze względu na problemy techniczne) instalacje pracujące przy wykorzystaniu procesu pirolizy. Poniżej w tabeli przedstawiono referencje dla instalacji funkcjonujących w krajach europejskich. Tabela 4.7. Wykaz referencji dla poszczególnych rodzajów technologii termicznego przekształcania odpadów. Termiczne przekształcanie odpadów w kotłach rusztowych Corteolona (Włochy) 1 linia przepustowość Mg/rok; Livorno (Włochy) 2 linie przepustowość Mg/rok; Pietrasanta (Włochy) 2 linie przepustowość Mg/rok; Trezzo Sul (Włochy) 2 linie przepustowość Mg/rok; Weurt (Holandia) 2 linie przepustowość Mg/rok Arnoldstein (Austria) 1 linia przepustowość Mg/rok; Zwentendorf (Austria) 2 linie przepustowość Mg/rok; Termiczne przekształcanie odpadów w kotłach fluidalnych Arrabloy (Francja) 2 linie przepustowość 10 Mg/h; Guerville (Francja) 3 linie przepustowość - 10 Mg/h; Monthyon (Francja) 3 linie przepustowość 18 Mg/h; Sausheim (Francja) 2 linie - przepustowość - 23 Mg/h; Greppin (Niemcy) 1 linia - przepustowość - 2 Mg/h; Stuttgart (Niemcy) 1 linia - przepustowość - 3 Mg/h; Stuttgart (Niemcy) 2 linie - przepustowość - 8 Mg/h; Termiczne przekształcanie odpadów w wykorzystaniem procesu pirolizy Burgau (Niemcy) 2 linie przepustowość Mg/rok; Hamm (Niemcy) 1 linia przepustowość Mg/rok;* Islandia 1 linia przepustowość Mg/rok;* Karlsruhe (zamknięta) (Niemcy) 3 linie przepustowość Mg/rok;* Dreux (Niemcy) 1 linia przepustowość mg/rok;* Freiberg (Niemcy) 1 linia Mg/rok;* Termiczne przekształcanie odpadów z wykorzystaniem procesu zgazowania Ranheim (Norwegia) przepustowość Mg/rok; Averoy (Norwegia) przepustowość Mg/rok; Hurum (Norwegia) przepustowość Mg/rok; Sarpsborg (Norwegia) przepustowość Mg/rok; Forus (Norwegia) przepustowość Mg/rok; Minden (Niemcy) przepustowość Mg/rok; Castellon 57

58 Termiczne przekształcanie odpadów w kotłach rusztowych Doel-Beveren (Belgia) 3 linie przepustowość Mg/rok; Praga (Czechy) 4 linie przepustowość Mg/rok; Liberec (Czechy) 1 linia przepustowość Mg/rok; Horsens (Dania) 2 linie przepustowość Mg/rok; Esbjerg (Dania) 1 linia przepustowość Mg/rok; Bessieres (Francja) 2 linie przepustowość Mg/rok; Blois (Francja) 2 linie przepustowość Mg/rok; Fourchambault (Francja) 1 linia mg/rok; Guichainville (Francja) 2 linie przepustowość Mg/rok; Termiczne przekształcanie odpadów w kotłach fluidalnych Dundee (Wlk. Brytania) - 2 linie - przepustowość - 16 Mg/h; Bergamo (Wochy) 1 linia - przepustowość - 9 Mg/h; Gioia tauro (Włochy) 2 linie - przepustowość - 17,28 Mg/h; Macomer (Włochy) 2 linie - przepustowość 6 Mg/h; Ravenna (Włochy) 1 linia - przepustowość - 11 Mg/h; Scarlino (Włochy) 3 linie 1 przepustowość - 7,1 Mg/h; Verona (Włochy) 2 linie - przepustowość - 11 Mg/h; Oslo (Viken) (Norwegia) 1 linia przepustowość - 7,3 Mg/h; Termiczne przekształcanie odpadów w wykorzystaniem procesu pirolizy Avonmouth (Wlk. Brytania) 1 linia przepustowość Mg/rok;* Arras (Francja) 1 linia przepustowość Mg/rok.* Termiczne przekształcanie odpadów z wykorzystaniem procesu zgazowania (Hiszpania) przepustowość Mg/rok; Lahti (Finlandia) przepustowość Mg/rok; Schwarze Pumpe (Niemcy) przepustowość Mg/rok; Greve in-chianti (Włochy) przepustowość Mg/rok. Halluin (Francja) 3 linie przepustowość Mg/rok; Cerceda (Hiszpania) 2 linie - przepustowość - 26 Mg/h; La Veuve (Francja) 1 linia przepustowość Mg/rok; Madrid (Hiszpania) 3 linie przepustowość - 27,5 Mg/h; Lasse (Francja) 1 linia przepustowość Mg/rok; Bollnas (Szwecja) 2 linie - przepustowość - 10 Mg/h; Frankfurt (Niemcy) 4 linie przepustowość Lidkoping (Szwecja) - 2 linie - przepustowość 58

59 Termiczne przekształcanie odpadów w kotłach rusztowych mg/rok; Termiczne przekształcanie odpadów w kotłach fluidalnych - 12 Mg/h; Termiczne przekształcanie odpadów w wykorzystaniem procesu pirolizy Termiczne przekształcanie odpadów z wykorzystaniem procesu zgazowania Lauta (Niemcy) 2 linie przepustowość Mg/rok; Schweinfurt (Niemcy) 3 linie przepustowość Mg/rok; Weißenfels (Niemcy) 2 linie przepustowość Mg/rok Sheffield (Wlk. Brytania) 1 linia przepustowość Mg/rok; Norrkoping (Szwecja) 1 linia - przepustowość - 24 Mg/h; Sztockholm (Szwecja) 5 (w tym 1 fluidalna) - przepustowość - 34 Mg/h; Sundsvall (Szwecja) 1 linia przepustowość - 6 Mg/h. Portsmouth (Wlk. Brytania) 1 linia przepustowość Mg/rok; Marchwood (Wlk. Brytania) 1 linia przepustowość Mg/rok; Budapeszt (Węgry) 4 linie przepustowość Mg/rok; Bergen (Norwegia) 1 linia przepustowość Mg/rok; Oslo (Norwegia) 2 linie przepustowość Mg/rok; Funchal (Portugalia) 2 linie przepustowość Mg/rok; S. Joao de Talha (Portugalia) 5 linii przepustowość Mg/rok; Bilbao (Hiszpania) 1 linia przepustowość

60 Termiczne przekształcanie odpadów w kotłach rusztowych Mg/rok; Termiczne przekształcanie odpadów w kotłach fluidalnych Termiczne przekształcanie odpadów w wykorzystaniem procesu pirolizy Termiczne przekształcanie odpadów z wykorzystaniem procesu zgazowania Melilla (Hiszpania) 1 linia przepustowość Mg/rok; Palma De Mallorca (Hiszpania) 2 linie przepustowość Mg/rok; Jönköping (Szwecja) 1 linia przepustowość Mg/rok; Uddevalla (Szwecja) 1 linia przepustowość Mg/rok; Uppsala (Szwecja) 4 linie przepustowość Mg/rok; Lausanne (Szwajcaria) 1 linia przepustowość Mg/rok; Posieux (Szwajcaria) 1 linia przepustowość Mg/rok; Weinfelden (Szwajcaria) 2 linie przepustowość Mg/rok. * instalacja zamknięta Źródło: Energy from Waste State of Art Report 5th edition 2006 Ogólne porównanie technologii termicznego przekształcania odpadów pod kątem ich oddziaływania na środowisko i wykorzystywania zasobów środowiska zestawiono w tabeli poniżej. 60

61 Tabela 4.8. Porównanie technologii termicznego przekształcania odpadów pod kątem oddziaływania na środowisko i wykorzystywania zasobów środowiska. Spalanie w kotłach rusztowych i Piroliza Zgazowanie Strumień spalin do oczyszczenia Szkodliwe związki / substancje, z których należy oczyścić spaliny Jakość powietrza po oczyszczeniu spalin Ilość wartościowych frakcji do odzysku (odzysk w % masy dostarczanych odpadów) Jakość pozostałości stałych Ilość pozostałości do składowania lub wymagających dalszego zagospodarowania (w % masy dostarczanych odpadów) Ilość pozostałości ciekłych Zawartość węgla organicznego (% masowy) w pozostałościach stałych Hałas fluidalnych Duży 4-7 tys. m 3 /Mg odpadów NO x dioksyny, furany Brak lub mały (tylko, gdy spalany gaz pirolityczny i koks) NO x (emisja, gdy spalany jest gaz pirolityczny) Praktycznie brak formowania dioksyn i furanów Wysoka Wysoka Wysoka Duża 20-30% żużel (w kotle rusztowym), 10-15% żużel (w kotle fluidalnym) 3% metale Mała 3% metale Brak lub mały (tylko, gdy spalany gaz syntetyczny) NOx (emisja, gdy spalany jest gaz syntetyczny Niewielka ilość dioksyn i furanów Średnia 15-25% żużel 3% metale Wysoka Niska Średnia Mała / średnia 2-3% pył (w kotle rusztowym), 15% pył + popiół (w kotle fluidalnym) 2% pozostałości po oczyszczaniu spalin Brak / średnia (opcjonalnie, gdy mokry system oczyszczania spalin; woda do ponownego użycia w systemie po oczyszczeniu Niska 0,5 3 %,reszta do powietrza głównie w postaci neutralnego CO 2 Porównywalny (możliwe zapewnienie spełnienia norm dot. Duża 30-40% koks pirolityczny o dużej zawartości węgla 2% pozostałości po oczyszczaniu spalin Duża 40-60% woda, 15% oleje i smoły Duża Do 40 % (koks) wymaga dalszej obróbki np. spalenia, jako odpad Porównywalny (możliwe zapewnienie spełnienia norm dot. Mała 2% pył, 2% pozostałości po oczyszczaniu spalin Brak / średnia (opcjonalnie, gdy mokry system oczyszczania spalin; woda do ponownego użycia w systemie po oczyszczeniu Niska ok. 3 %, reszta do powietrza głównie w postaci neutralnego CO 2 Porównywalny (możliwe zapewnienie 61

62 Spalanie w kotłach rusztowych i fluidalnych Piroliza Zgazowanie emisji hałasu) emisji hałasu) spełnienia norm dot. emisji hałasu) Kontrola emisji odorów Dobra Dobra Dobra Środowisko pracy Dobre Dobre Dobre Bezawaryjność, rozpoznanie i zweryfikowanie technologii itp., co może wpłynąć na pojawienie się oddziaływań na środowisko Zapotrzebowanie na energię Odzysk energii Źródło: opracowanie własne Bardzo dobra Technologia od dawna sprawdzona, łącznie z syst. zabezpieczeń i oczyszczania, szczególnie spalanie w kotle Brak Proces autotermiczny Duży do 85% przy pracy instalacji w trybie skojarzonym Niepewna Technologia na etapie pilotażu, brak długo eksploatowanych instalacji. Proces złożony chemicznie, co zwiększa ryzyko awaryjności Konieczne dostarczanie energii w postaci ciepła. Proces autotermiczny, o ile ciepło pochodzi ze spalania gazu syntetycznego Średni ok. 70% spalanej masy + produkt o potencjale energetycznym Niepewna Brak długo eksploatowanych instalacji o dużej wydajności wykorzystujących, jako paliwo odpady Brak Proces autotermiczny Średni ok. 50% spalanej masy Jak wynika z powyższej tabeli, na etapie eksploatacji każdej z instalacji wystąpi kilka rodzajów oddziaływań. Będzie to emisja do powietrza, emisja hałasu, wytwarzane będą ścieki i odcieki, powstaną odpady technologiczne i eksploatacyjne. Jako oddziaływanie na środowisko należy również rozpatrzeć zapotrzebowanie na wodę i energię (w tym energię do przygotowania odpadów) oraz pośrednio - ilość wytwarzanej energii, która umożliwi zaoszczędzenie zasobów klasycznych surowców energetycznych. Konsekwencją zastosowania technologii spalania (kotły rusztowe i fluidalne) jest powstawanie dużego strumienia spalin, (które trzeba oczyścić), przy braku ścieków (opcjonalnie), dużej ilości materiałów do odzysku o wysokiej jakości i dużej ilości wytwarzanej energii. Konsekwencją zastosowania pirolizy jest powstawanie niewielkiego strumienia spalin lub jego brak, przy dużej ilości odpadów stałych i ciekłych wymagających dalszego zagospodarowania, symbolicznej ilości materiałów do odzysku i średniej ilości wytwarzanej energii. Konsekwencją zastosowania zgazowania jest powstawanie niewielkiego strumienia spalin lub jego brak, niewielkiej ilości odpadów stałych wymagających dalszego zagospodarowania, średniej ilości materiałów do odzysku o średniej jakości i średniej ilości wytwarzanej energii, brak ścieków (opcjonalnie). Istotnym punktem przy wyborze odpowiedniej technologii jest jej dojrzałość oraz bogate doświadczenia z dotychczasowej pracy. Instalacje oparte na procesie pirolizy i zgazowania są młodymi technologiami w zakresie 62

63 unieszkodliwiania odpadów. W krajach Unii Europejskiej działa niewiele takich zakładów i w większości są to instalacje o małych przepustowościach poniżej Mg/rok. Ze względu na małą ilość termicznie przekształcanych odpadów metodami pirolizy i zgazowania, z uwagi na wysokie nakłady inwestycyjne, zbliżone do technologii rusztowych czy fluidalnych, koszty za przyjęcie jednej tony odpadów do zakładu (piroliza i/ zgazowanie) są bardzo duże. Technologie pizolityczna i zgazowania są niesprawdzone i niepoparte wieloletnią bezawaryjną pracą. Termiczne przekształcanie odpadów w kotłach fluidalnych jest stale rozwijającą się gałęzią, w przyszłości mogącą stanowić istotną rolę w unieszkodliwianiu odpadów. W krajach UE pracuje aktualnie około 22 takich zakładów, głównie we Włoszech oraz Szwecji. Najbardziej rozpowszechniona grupę zakładów stanowią zakłady oparte na technologii rusztowej będącej najchętniej wykorzystywanym rozwiązaniem do termicznego przekształcania odpadów zarówno komunalnych jak wysokoenergetycznej frakcji. W krajach UE pracuje z powodzeniem około 350 tego typu instalacji. Mając na uwadze powyższe argumenty do dalszej analizy rekomenduje się wariant polegający na realizacji instalacji do unieszkodliwiania odpadów technologią termicznego przekształcania odpadów w kotle rusztowym Metody oczyszczania spalin. Wszystkie technologie spalania wymagają oczyszczania spalin. Wielostopniowe systemy oczyszczania spalin, które są wykorzystywane w nowoczesnych zakładach termicznego przekształcania odpadów komunalnych pozwalają na usunięcie ze strumienia spalin większości zanieczyszczeń. Skuteczność oczyszczania wynosi od 95 do 99%. W skład instalacji oczyszczania spalin w nowoczesnych zakładach wchodzą: systemy redukcji kwaśnych zanieczyszczeń, systemy odpylania spalin, systemy redukcji metali ciężkich oraz dioksyn i furanów, systemy usuwania tlenków azotu System redukcji kwaśnych zanieczyszczeń. System polega na usuwaniu ze spalin kwaśnych substancji (HCL, HF i SO 2 ) przy wykorzystaniu zasadowych reagentów. Kwaśne gazy, głównie HCI, HF i SO 2, są neutralizowane w kontakcie z odczynnikiem, jakim jest Ca(OH) 2 powstający z tlenku wapnia (CaO) i, zgodnie z poniższymi reakcjami: 2 HCl + Ca(OH) 2 CaCl H 2 O 2 HF + Ca(OH) 2 CaF H 2 O SO 2 + 1/2 O 2 + Ca(OH) 2 CaSO 4 + H 2 O Stosuje się następujące metody oczyszczania spalin: Suchą do strumienia spalin dodawany jest suchy reagent (wapno, dwuwęglan sodu). Proces zachodzi w temperaturze około 140 o C. Produkt reakcji jest suchy, charakteryzuje się dużym współczynnikiem wymywalności oraz zawiera dużą ilość skoncentrowanych metali ciężkich. Pół-suchą reagent dodawany do strumienia spalin jest oparty na wodnym roztworze lub zawiesinie. Wodny roztwór odparowuje, w wyniku czego produkty reakcji są suche. Mokrą strumień spalin przepuszczany jest przez wodę, nadtlenek wodoru lub mieszaninę zawierającą odczynnik (nadtlenek sodowy). Produkt reakcji jest w uwodnionej postaci. 63

64 SYSTEM SUCHEGO OCZYSZCZANIA SPALIN. Sucha metoda oczyszczania spalin oparta jest na analogicznych reakcjach, jak metoda pół-sucha, przy czym reagenty wprowadzane są w postaci suchego proszku (zwykle wapno lub kwaśny węglan sodu). Odpowiednia dawka reagenta zależy od składu spalin, temperatury oraz jego typu. Przy zastosowaniu wapna jego dawka przekracza zwykle 2-3 razy ilość stechiometryczną. Przy użyciu kwaśnego węglanu wapnia jego ilość jest znacznie niższa. Zwiększona w stosunku do ilości stechiometrycznej dawka reagentu prowadzi do odpowiednio większej ilości pozostałości poprocesowej, chyba, że stosuje się jego recyrkulację. Dodanie do reagentów węgla aktywnego pozwala na zwiększenie redukcji ciężkich metali, a także wychwycenie dioksyn i furanów. Reakcja przebiega mniej wydajnie niż w pozostałych metodach. Z tego względu zalety tej metody przeciwważone są zwiększeniem zużycia sorbentu dla dotrzymania norm emisyjnych, chyba, że jako reagent stosuje się kwaśny węglan sodu. Z jednej strony należy pamiętać, że jego koszt jest istotnie wyższy niż wapna. Z drugiej strony proces stabilizacji produktów reakcji jest znacznie bardziej problematyczny. Produkty reakcji generowane są w postaci stałej i oddzielane są ze strumienia spalin w urządzeniu filtrującym, najczęściej filtrze workowym. Proces składa się, więc z następujących faz: wprowadzenie reagenta do komory reakcyjnej (czasem do kanałów spalin bezpośrednio przed drugim stopniem odpylania), gdzie będzie on mieszany ze spalinami, w wyniku, czego dojdzie do reakcji neutralizacji kwaśnych gazów (reakcja absorpcyjna), wtrysk węgla aktywnego - umożliwia adsorpcję gazowych zanieczyszczeń na jego powierzchni, oczyszczanie spalin w filtrze workowym oraz przetrzymywanie na powierzchni filtracyjnej reagentów. Dla lepszego wykorzystania reagentów czasem stosuje się recyrkulację części strumienia pyłu do komory reakcyjnej. SYSTEM PÓŁ-SUCHEGO OCZYSZCZANIA SPALIN. Ciepło spalin wykorzystywane jest w tej metodzie do odparowania części rozpuszczalnika, w którym znajduje się reagent, czyli wody. Produkty reakcji mają, więc postać stałą i są wydzielane ze strumienia spalin w urządzeniu filtrującym, najczęściej filtrze workowym. Metale ciężkie w formie gazowej, jak rtęć i frakcja kadmu adsorbowane są częściowo na powierzchni cząstek wapna. Można zwiększyć redukcję ciężkich metali, a także wychwycenie dioksyn i furanów poprzez dodanie węgla aktywnego. Wydajna redukcja kwaśnych składników spalin (HCI, HF, SO 2 ), metali ciężkich, pyłów, dioksyn i furanów zawartych w spalinach, powstających w trakcie procesu termicznego unieszkodliwiania odpadów komunalnych, pozwala na dotrzymanie norm emisyjnych. Przykładowy proces składa się z następujących faz: schładzania spalin przez wtrysk wody, wprowadzenie reagenta (CaO) do komory reakcyjnej z wodą chłodząca, gdzie będzie mieszany on ze spalinami, w wyniku, czego dojdzie do reakcji neutralizacji kwaśnych gazów (reakcja absorpcyjna), ewentualny wtrysk węgla aktywnego - umożliwia adsorpcję gazowych zanieczyszczeń na jego powierzchni, oczyszczanie spalin w filtrze workowym oraz przetrzymywanie na powierzchni filtracyjnej reagentów. Pół-sucha metoda może być również zrealizowana poprzez wtrysk tzw. mleka wapiennego, czyli przygotowanego wcześniej wodnego roztworu lub zawiesiny CaO. Rozwiązanie takie nierzadko powoduje jednak trudności eksploatacyjne związane z zapychaniem tzw. atomizerów, czyli dysz rozpryskujących roztwór do komory reakcyjnej. Wtrysk rozpuszczonych reagentów umożliwia 64

65 zmniejszenie ich ilości poprzez zawrócenie i ponowne rozpuszczenie części nieprzereagowanego reagenta. Współczynnik stechiometryczny zwykle mieści się w granicach 1,5-2,0. Należy podkreślić, iż metoda pół-sucha oczyszczania spalin łączy kilka bardzo istotnych pozytywnych czynników mających znaczenie ekonomiczne w fazie inwestycji i eksploatacji: brak ścieków, które wymagają oczyszczenia zmniejszone koszty funkcjonowania. brak konieczności budowy oczyszczalni ścieków brak kosztów inwestycyjnych. niskie zużycie wody. lepsze efekty energetyczne instalacji z uwagi na brak strat ciepła wynikających z użytkowania dużych ilości wody, tak jak ma to miejsce w systemie mokrym. metoda wydajna w pełnym zakresie dotrzymania stosownych norm eliminacji emisji. Z ww. względów proponuje się zastosowanie tego systemu do redukcji zanieczyszczeń kwaśnych zawartych w spalinach z procesu termicznego przekształcania odpadów. Jednocześnie autorzy raportu dopuszczają także metodę suchą oczyszczania spalin. SYSTEM MOKREGO OCZYSZCZANIA SPALIN. Możliwe jest rozdzielenie procesu oddzielania poszczególnych grup składników zanieczyszczeń w metodzie mokrej na kolejne poziomy (stopnie) lub odrębne płuczki. Podczas procesu oczyszczania istnieje możliwość ingerencji i optymalnego sterowania procesem oczyszczania spalin, we wszystkich jego fazach. Liczba stopni płukania wynosi od 1 do 4, najczęściej minimum 2 (płuczka kwaśna o ph w zakresie 0-1,0 do usuwania HCl i HF oraz płuczka obojętna lub alkaliczna, zasilana wapnem lub wodorotlenkiem sodu, na ogół ph w zakresie 6,0-8,0 do usuwania SO 2 ). Rozwiązanie (wykorzystanie mokrej technologii oczyszczania spalin) umożliwia również warunki procesowe do zapewnienia bezpiecznego ekologicznie procesu obróbki technologicznej (preparowania) popiołów lotnych i pyłów z odpylania spalin. Wykorzystanie części kwaśnych ścieków płuczkowych do ekstrahowania popiołów lotnych i pyłów z kotła i z zespołu odpylania za kotłem (zazwyczaj najbardziej zanieczyszczonych związkami metali ciężkich) - pozwala, bowiem na ich spreparowanie do postaci pozwalającej na ich bezpośrednie deponowanie, jako odpad nie-niebezpieczny. Produkt ekstrahowania tych popiołów, w postaci szlamu bogatego przede wszystkim w Pb, Zn i Cd, może ewentualnie podlegać recyklingowi. W przypadku zastosowania mokrej metody oczyszczania spalin, z uwagi na mniejszą - w porównaniu z metodą suchą i pół-suchą - skuteczność tej metody w zakresie usuwania dioksyn i furanów oraz metali ciężkich, a zwłaszcza rtęci, przy wyborze SCR (katalitycznej metody redukcji tlenków azotu) można rozbudować moduł katalizatora, tak, aby oprócz NOx, redukował on również emisje dioksyn i furanów. Metoda mokra wymaga instalacji podczyszczającej ścieki z instalacji oczyszczania spalin przed ich zrzutem do systemu kanalizacyjnego. Istnieją rozwiązania technologiczne pozwalające ograniczyć lub nawet wyeliminować zrzut ścieków (odparowanie), ale pogarszają one znacznie wskaźniki efektywności energetycznej. Reakcje: 2 HCl + Ca(OH) 2 CaCl H 2 O 2 HF + Ca(OH) 2 CaF H 2 O SO 2 + 1/2 O 2 + Ca(OH) 2 CaSO 4 + H 2 O 65

66 OCENA OMAWIANYCH SYSTEMÓW OCZYSZCZANIA SPALIN. Niezwykle istotne w ocenie ww. metod są poziomy zużycia materiałów i energii dla systemu redukcji kwaśnych zanieczyszczeń. Dla zaprezentowanych metod poziomy przedstawiają się następująco: Tabela 4.9. Zużycie materiałów i energii dla systemu redukcji kwaśnych zanieczyszczeń. Ilość Metoda sucha Metoda pół-sucha Metoda mokra Zapotrzebowanie na energię [kwh/mgok*] Konsumpcja reagentowa [kg/mgok] Ilość pozostałości [kg/mgok] bd (wapno) NaOH, 10 CaO, 5-10 wapno, wapień Mokre kg/mgok Suche 3-5 kg/mgok Konsumpcja wody [l/mgok] brak bd Ścieki [l/mgok] brak brak * Mgok Mg odpadów komunalnych Źródło: Reference Document on the Best Available Techniques for Waste Incineration August 2006 Poniżej przedstawiono zalety i wady metod redukcji kwaśnych zanieczyszczeń. Tabela Zalety i wady metod redukcji kwaśnych zanieczyszczeń. Metoda sucha Metoda pół - sucha Metoda mokra niższe koszty najniższa konsumpcja inwestycyjne reagentów, w porównaniu z najniższa ilość mokrym systemem powstających stałych oczyszczania spalin, pozostałości, mniejsze koszty powstający gips nie eksploatacyjne ze jest odpadem względu na mniejszą niebezpiecznym złożoność urządzeń. i nadaje się do nie wymaga przemysłowego dostarczania dużych wykorzystania. ilości wody w porównaniu z metodą mokrą Zalety nie jest wymagana instalacja przygotowania odczynnika Wady większy filtr tkaninowy niż w przypadku pół-suchej metody oczyszczania spalin, wyższe koszty składowania dużych ilości stałych pozostałości, wyższe koszty składowania dużych ilości stałych pozostałości w porównaniu do metody mokrej, wysoki koszt reagentów, duża ilość powstających najwyższa ze wszystkich metod konsumpcja wody, konieczność wstępnego odpylenia gazów odlotowych, produkcja stałych i ciekłych pozostałości wymagających 66

67 Źródło: opracowanie własne bardzo duża ilość powstających stałych pozostałości poprocesowych wymagających zagospodarowania. stałych pozostałości poprocesowych wymagających zagospodarowania. zagospodarowania, wysokie koszty inwestycyjne w porównaniu z innymi systemami związane z koniecznością budowy oczyszczalni ścieków oraz skomplikowanego systemu oczyszczania. duża ilość pary wodnej wydostającej się z komina ZTPOK stwarza negatywne odczucia społeczeństwa i sprawia wrażenie, że zakład jest nieekologiczny System odpylania spalin. System odpylania spalin może składać się z: - elektrofiltrów, - filtrów tkaninowych, - cyklonów. Tabela Porównanie różnych systemów odpylania spalin. Typowe Systemy koncentracje Zalety Wady usuwania pyłu emisji Cyklony i multicyklony Filtr elektrostatyczny - suchy Filtr elektrostatyczny - mokry cyklony: mg/m 3 multicyklony: mg/m 3 - Solidne, stosunkowo prosta konstrukcja, niezawodne - Stosowane w przypadku spalania odpadów - Stosunkowo niskie wymagania dot. mocy - Temperatura gazu w <5 25 mg/m 3 zakresie C - Szeroko stosowane w przypadku spalania odpadów - Możliwe osiągnięcie <5 20 mg/m 3 niskiej koncentracji emisji - czasem stosowane w - Stosowane jedynie w przypadku odpylania wstępnego - Stosunkowo wysoka konsumpcja energii (w odniesieniu do elektrofiltrów) - Ryzyko tworzenia się PCDD/F, jeżeli stosowane w zakresie temperatur C - Niewielkie doświadczenie w przypadku spalania odpadów - Stosowane głównie, jako 67

68 Filtr workowy <5 mg/m 3 Źródło: BREF przypadku spalania odpadów - Szeroko stosowane w przypadku spalania odpadów - Warstwa osadów występuje w roli dodatkowego filtra i jako reaktor adsorpcyjny odpylanie wtórne - Powstawanie ścieków procesowych - Zwiększona widoczność pióropusza - Stosunkowo wysoka konsumpcja energii (w porównaniu do filtra elektrostatycznego) - Wrażliwe na kondensację wody i korozję System redukcji metali ciężkich oraz dioksyn i furanów. Redukcja dioksyn i furanów w pierwszej kolejności realizowana będzie metodami pierwotnymi, a więc m.in. przez: odpowiednią temperaturę i dużą turbulencję strumienia spalin w komorze spalania, celem uzyskania jak najniższej zawartości CO w spalinach, odpowiednio niską, (ale powyżej granicznej) zawartość O 2 w spalinach (recyrkulacja spalin daje pozytywne efekty zarówno przy obniżaniu emisji NO x jak i tworzeniu się dioksyn w procesie tzw. syntezy de nuovo, można osiągnąć pewne ograniczenie emisji PCDD/PCDF. W praktyce tymi metodami można doprowadzić do ograniczenia emisji dioksyn i furanów na poziomie 1,0 2,0 ng TE/m 3 N. Dodatkowo, w zależności od wybranego systemu oczyszczania spalin zostanie zastosowana jedna z metod usuwania dioksyn i furanów z gazów spalinowych: adsorpcja dioksyn i furanów na powierzchni węgla aktywnego (metoda strumieniowopyłowa); adsorber ze złożem węgla/koksu aktywnego. Proces adsorpcji organicznych związków, spośród których limitowana jest obecnie emisja PCDD i PCDF, zachodzi w temperaturze C, jako adsorbent wykorzystywany jest monomorficzny węgiel aktywny lub amorficzny koks aktywny z węgla brunatnego. Adsorbent zmieszany może być w niektórych rozwiązaniach procesowych w zależności od decyzji firmy, która będzie wybrana do realizacji projektu budowy instalacji ZTPOK z inertnym dodatkiem - zmielonym wapnem lub wodorotlenkiem wapnia. Mieszanina gazowo - pyłowa wychwytywana jest następnie na rękawach filtra workowego. W warstwie węgla aktywnego na powierzchniach rękawów adsorbowane są zarówno związki organiczne (PCDD/PCDF, WWA, PCB) jak i zawarte jeszcze w spalinach resztkowe ilości kwaśnych zanieczyszczeń nieorganicznych oraz gazowych związków metali ciężkich (np. rtęci metalicznej). W metodzie strumieniowo-pyłowej redukowania emisji dioksyn i furanów będzie monitorowany i porównywana zawartość CO na wlocie i wylocie spalin z filtra workowego, jako sposób na uniknięcie zjawiska zażarzenia się nasyconego adsorbenta. W tym samym celu mierzona również będzie temperatura nasyconego adsorbentu i temperatura na lejach popiołowych filtra tkaninowego. Dla bezpiecznego przebiegu procesu można również zalecić konieczność zobojętniania atmosfery w zbiornikach zawierających zarówno świeży jak również nasycony i recyrkulowany adsorbent. Proponuje się zastosowanie węgla aktywnego do redukcji dioksyn i furanów. 68

69 Systemy usuwania tlenków azotu. Dla usuwania tlenków azotu, bez względu na wybór technologii spalania w pierwszej kolejności stosowane są tzw. pierwotne techniki redukcji NO x. Obejmują one odpowiednie zaprojektowanie i kontrolę warunków prowadzenia procesu, tak aby zapobiegać zbyt dużemu nadmiarowi powietrza (a więc również azotu), jak również zbyt wysokim temperaturom (łącznie z tzw. hot-spots). W szczególności następujące techniki należą do pierwotnych metod redukcji emisji NOx: Odpowiednia dystrybucja powietrza, mieszanie spalin i regulacja temperatury. Recyrkulacja spalin - zwykle polega na zastąpieniu 10-20% powietrza wtórnego recyrkulowanymi spalinami. Spalanie strefowe. Wtrysk wody do pieca pozwala zredukować miejscowe przegrzania (hot-spots). Aby dotrzymać wymagań Dyrektywy 2000/76/WE i Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 22 kwietnia 2011 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. 2011, Nr 95, poz. 558), tj. osiągnąć wartości średnie dobowe NO x (jako NO 2 ) poniżej 200 mg/nm 3, konieczne jest zastosowanie metod wtórnych, wśród których wyróżniamy: Metodę katalityczną tzw. SCR (Selective Catalytic Reduction). Metodę niekatalityczną tzw. SNCR (Selective Non-Catalytic Reduction). W obu metodach, jako czynnik redukcyjny stosuje się amoniak lub jego pochodne (np. mocznik w postaci stałej, lub jako roztwór), przy czym amoniak ze względów bezpieczeństwa dostarcza się zwykle, jako roztwór 25%-owy. Tlenki azotu w spalinach składają się przede wszystkim z NO oraz NO 2, które w procesie oczyszczania są one redukowane do N 2 oraz pary wodnej. Reakcja przebiega według następujących równań chemicznych: - w przypadku zastosowania wody amoniakalnej 4 NO + 4 NH 3 + O 2 4 N H 2 O 2 NO NH 3 + O 2 3 N H 2 O, - w przypadku zastosowania mocznika: CO(NH 2 ) 2 + H 2 O CO NH 3 4 NO + 4 NH 3 + O 2 4 N H 2 O Reakcją inicjującą w tym procesie jest tworzenie się rodników NH 2, które w przypadku stosowania amoniaku powstają wskutek reakcji z tlenem lub rodnikami OH, a w przypadku stosowania mocznika wskutek jego termicznego rozpadu. Dopiero w drugiej fazie dochodzi do reakcji wymiany z molekułami tlenku azotu: NH 2 + NO N 2 + H 2 O SYSTEM USUWANIA TLENKÓW AZOTU - SNCR (NON SELECTIVE CATALYTIC REDUCTION) SELEKTYWNA REDUKCJA NIEKATALITYCZNA. W metodzie niekatalitycznej czynnik redukujący jest wtryskiwany bezpośrednio do pieca, w którym w temperaturze pomiędzy 850 i 1000 C zachodzi reakcja z tlenkami azotu. Poziom redukcji powyżej 60-80%, według BREF wymaga jednak wyższego nadmiaru reagenta. To z kolei może prowadzić do wtórnej emisji amoniaku, określanej jako tzw. ammonia slip. Im wyższa temperatura procesu, tym wyższa procentowa redukcja NOx oraz niższa emisja amoniaku resztkowego z jednej strony, lecz z drugiej strony wyższa produkcja NOx z amoniaku. Jak wspomniano na wstępie reagentem (czynnikiem redukującym) może być amoniak lub jego pochodna w formie mocznika. W drugim przypadku reagent może być podawany do komory paleniskowej w formie ciekłej, (jako roztwór) lub suchej jako proszek. Wprowadzenie mocznika w postaci roztworu zmniejsza o około 1% ilość możliwej do odzyskania energii. Zastosowanie mocznika zamiast amoniaku powoduje stosunkowo wyższe 69

70 emisje N 2 O, który obecnie nie jest wprawdzie limitowany, ale nie wyklucza się wprowadzenia stosownych ograniczeń w tym zakresie w przyszłości. W tym wariancie będzie kilka, (co najmniej dwa) poziomy dysz umożliwiające wtrysk czynnika redukującego, niezależnie od obciążenia kotła w optymalnym zakresie temperatur. Rozwiązanie takie pozwala zminimalizować ryzyko, że przy temperaturach niższych niż optymalne, proces redukcji tlenków azotu nie będzie odpowiednio wydajny, natomiast w wyższych temperaturach - mocznik będzie się spalał, powodując zwiększenie emisji NO x. Przy zastosowaniu mokrych metod oczyszczania spalin, nadmiar amoniaku może być usunięty w płuczce, a następnie odzyskany w procesie odpędzania (stripping) i zawrócony do procesu DeNO x. SYSTEM USUWANIA TLENKÓW AZOTU - SCR (SELECTIVE CATALYTIC REDUCTION) SELEKTYWNA KATALITYCZNA REDUKCJA. Metoda Selektywnej Redukcji Katalitycznej (SCR) oparta jest na procesie katalitycznym, podczas którego amoniak zmieszany z powietrzem podawany jest do strumienia spalin i przechodzi przez katalizator, reagując z NOx. Katalizator działa efektywnie w zakresie temperatury roboczej w zakresie C. Większość będących w eksploatacji systemów działa w zakresie temperatur C. Poniżej 250 C konieczna jest większa objętość katalizatora oraz istnieje większe ryzyko jego zapchania i zatrucia. Metoda SCR pozwala osiągnąć wysoką skuteczność redukcji (zwykle ponad 90%) przy ilości czynnika redukującego bliskim ilości stechiometrycznej. W spalarniach odpadów komunalnych SCR stosuje się zwykle po oczyszczeniu spalin, tj. po odpyleniu i usunięciu gazów kwaśnych. Stąd też spaliny zwykle wymagają ponownego podgrzania do efektywnej temperatury reakcji dla systemu SCR. Realizowane jest to przez zastosowanie regeneracyjnego wymiennika ciepła spaliny/spaliny (wykorzystującego ciepło spalin opuszczających katalizator, oraz dodatkowo (uzupełniająco) - przy pomocy palnika kanałowego o niewielkiej mocy, zabudowanego w kanale spalin, bezpośrednio przed kolumną reaktora katalitycznego). Zwiększa to zapotrzebowanie energii do oczyszczania spalin. Jednakże, jeżeli poziom SO x w spalinach został już zredukowany do bardzo niskich wartości na wlocie do systemu SCR, można istotnie zredukować podgrzew, lub nawet z niego zrezygnować. Niskotemperaturowe systemy SCR wymagają jednak regeneracji katalizatora na skutek odkładania się soli (zwłaszcza chlorku amonu oraz siarczku amonu). Regeneracja taka może być krytyczna, jako że może one prowadzić do przekroczenia wartości granicznych emisji dla pewnych zanieczyszczeń np. HCl, SO 2, NO x. Czasami system SCR zlokalizowany jest bezpośrednio po filtrze elektrostatycznym, aby zredukować lub wyeliminować konieczność podgrzewu spalin. W takim przypadku należy jednak mieć na względzie ryzyko formowania się dioksyn i furanów w elektrofiltrze, (który działa zwykle przy temperaturach powyżej C). System SCR po zabudowaniu w kolumnie reaktora dodatkowych pakietów katalizatorów może zapewnić również dodatkowo redukcję emisji dioksyn i furanów. Osiąga się przy tym skuteczności destrukcji PCDD/F na poziomie 98-99,9%. System SCR jest również korzystny z uwagi, że nie generuje N 2 O, jak to ma miejsce w wyniku procesów chemicznych zachodzących w przypadku zastosowania metody niekatalitycznej. (SNCR). 70

71 Metoda oczyszczania spalin SCR SNCR Źródło: Opracowanie własne. Tabela Zalety i wady systemów DeNO x. Zalety Stosowany przy zaostrzonych normach emisji NO x poniżej 120 mg/m 3 Wysoka sprawność % Znacznie niższe niż przy SNCR nadmiary reagentów (1 1,1) Możliwość rozbudowy katalizatora o segment redukcji dioksyn i furanów Stosowany przy wymaganiach wg BAT dla stężenia NO mg/m 3 Niższe zużycie energii Przy zastosowaniu SNCR osiągana się o 3-6% większą moc elektryczną w porównaniu z SCR Mniejsze zapotrzebowanie miejsca Wady Wysokie zużycie energii (cieplnej i elektrycznej) Wymaga wcześniejszego odpylenia spalin oraz czasami usunięcia SO 2/ SO 3 i czasami HCl Konieczność podgrzewania spalin Katalizator wrażliwy na zatrucie Istotnie wyższe koszty inwestycyjne (wg BREF 4 mln EUR w porównaniu z 1 mln EUR dla SNCR) Większe zapotrzebowanie miejsca Znacznie wyższe niż przy SCR nadmiary reagentów (2 3), a więc i ich koszty możliwy jest jednak odzysk amoniaku Niższa skuteczność usuwania NO x Ryzyko tzw. ammonia slip oraz emisji N 2 O Przy systemach mokrych oczyszczania spalin może być konieczność odpędzania amoniaku ze ścieków ze skrubera przed ich zrzutem złożoność, dodatkowy koszt inwestycyjny (niwelujący w znacznej mierze różnicę między SNCR i SCR) i koszty operacyjne Krytyczna jest optymalizacja wtrysku reagentów i temperatury 71

72 Referencje systemu oczyszczania spalin. System oczyszczania spalin winien generalnie zapewnić efektywną realizację następujących procesów oczyszczania strumienia surowych spalin poprzez: usuwanie zanieczyszczeń pyłowych, usuwanie kwaśnych, nieorganicznych składników zanieczyszczeń, (metoda mokra, półsucha, sucha) redukcja związków metali ciężkich w postaci gazowej i pyłów, redukcja emisji związków organicznych, spośród których limitowana jest zawartość dioksyn i furanów, redukcja emisji tlenków azotu (SNCR, SCR). Instalacje oczyszczania spalin mogą występować w różnych konfiguracjach, gwarantując spełnienie standardów emisyjnych z instalacji. Wybór optymalnego wariantu i zastosowanie konkretnej konfiguracji uwarunkowane winno być zawsze specyfiką danego projektu. Wszystkie emitowane substancje do powietrza atmosferycznego nie mogą przekroczyć standardów emisyjnych narzuconych przez: Dyrektywę w sprawie spalania odpadów, oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie standardów emisyjnych z instalacji. Standardy emisyjne do ww. Rozporządzenia Ministra Środowiska zestawiono w tabeli poniżej: Tabela Oczekiwane parametry emisyjne standardy emisji. Dopuszczalne wartości emisji do powietrza średnie 97% średnie średnie wartości Zanieczyszczenia Jednostki wartości wartości półgodzinne dobowe półgodzinne Pył całkowity mg/m 3 u HCl mg/m 3 u SO 2 mg/m 3 u HF mg/m 3 u NO + NO 2 jako NO 2 mg/m 3 u CO mg/m 3 u lub 150 dla średniej wartości 10 minutowej Substancje organiczne w postaci gazów i par, w przeliczeniu na całkowity węgiel organiczny mg/m 3 u Wartości średnie dotyczące minimum 30 minutowego i maksymalnie 8 godzinnego okresu pobierania próbek Cd+Tl mg/m 3 u 0,05 Hg mg/m 3 u 0,05 Sb+As+Pb+Cr+Co +Cu+Mn+Ni+V mg/m 3 u 0,5 Wartości średnie mierzone w minimum 6 godzinnym i maksimum 8 godzinnym okresie pobierania próbek Dioksyny i furany ng/m 3 u 0,1 Warunki odniesienia 1013 mbar ; 0 C ; 11 % O 2 gaz suchy. Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji. 72

73 * według Reference Document on the Best Available Techniques for Waste Incineration August 2006 Wszystkie systemy oczyszczania spalin muszą i w praktyce spełniają ostre normy emisji zanieczyszczeń wyrażone w standardach emisyjnych. Dla ZTPOK w Tarnowie zarekomendowano następujący system oczyszczania spalin: Tabela Osiągane poziomy emisji dla systemu redukcji kwaśnych zanieczyszczeń. Metoda Średnia wartość Średnia wartość oczyszczania Substancja półgodzinna (mg/mn 3 )* dobowa (mg/mn 3 )* spalin osiągane dopuszczalne osiągane dopuszczalne przy HCI <60 60 <10 10 wykorzystaniu HF <4 4 <1 1 wapna SO 2 < <50 50 sucha pół - sucha mokra przy wykorzystaniu dwuwęglanu sodu HCI <20 60 <5 10 HF <1 4 <1 1 SO 2 < <20 50 HCI < HF <2 4 <1 1 SO 2 < <20 50 HCI 0, <5 10 HF <1 4 <0,5 1 SO 2 < <20 50 odpylanie spalin z zastosowaniem filtra tkaninowego, oczyszczanie kwaśnych zanieczyszczeń metodą pół-suchą (alternatywnie sucha) w celu redukcji kwaśnych związków SO 2, HF, HCl, połączoną z metodą strumieniowo-pyłową z wykorzystaniem węgla aktywnego w celu redukcji metali ciężkich, dioksyn i furanów, odazotowanie spalin metodami pierwotnymi oraz wtórną redukcją emisji NOx metodą SNCR przy wykorzystaniu mocznika lub wody amoniakalnej. Rekomendowany system jest systemem sprawdzonym i powszechnie stosowanym. Gwarantuje stosunkowo niskie zużycie wody, w porównaniu z mokrą metodą redukcji zanieczyszczeń kwaśnych, co w konsekwencji wyeliminuje powstawanie znacznych ilości ścieków technologicznych i realizacji rozbudowanych systemów ujmowania i oczyszczania ścieków technologicznych. Zarówno powyższa analiza jak i analizy wykonane w dokumencie: Analiza wielokryterialna realizacji przedsięwzięcia wraz z analizą lokalizacyjną ZTPOK w ramach projektu: Budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych dla Rejonu Tarnowa (stanowiąca załącznik do niniejszego raportu) wykazały, iż najlepszym rozwiązaniem jest dla ZTPOK w Tarnowie zastosowanie: technologii termicznego przekształcania odpadów w kotle rusztowym z systemem oczyszczania spalin: odpylanie spalin z zastosowaniem filtra tkaninowego, oczyszczanie kwaśnych zanieczyszczeń metodą pół-suchą w celu redukcji kwaśnych związków SO 2, HF, HCl, połączoną z metodą strumieniowo-pyłową z wykorzystaniem węgla aktywnego w celu redukcji metali ciężkich, dioksyn i furanów, odazotowanie spalin metodami pierwotnymi oraz wtórną redukcją emisji NOx metodą SNCR przy wykorzystaniu mocznika lub wody amoniakalnej. Autorzy niniejszego opracowania rekomendują metodę pół-suchą oczyszczania spalin, ale nie wykluczają także możliwości zastosowania metody suchej. 73

74 4.2. Warianty do analizy. Rozważono następujące opcje rozbudowy systemu I. Wariant bezinwestycyjna Wariant 0 brak nakładów inwestycyjnych, II. Warianty inwestycyjne Wariant 1 rozbudowa systemu odzysku odpadów oraz mechaniczno biologiczne przekształcanie odpadów z beztlenową stabilizacją, Wariant 2 rozbudowa systemu odzysku odpadów oraz termiczne przekształcanie odpadów resztkowych z odzyskiem energii. Każda z opisanych wariantów spełnia założenia wynikające z analizy popytu. Podejście takie umożliwiło autorom opracowania bezpośrednie porównywanie analizowanych rozwiązań bez dodatkowych uwarunkowań. Różnice w założeniach technologicznych poszczególnych wariantów przekładają się w sposób jasny na policzalne, a zatem i porównywalne ilościowo, parametry takie jak: ilość i rodzaj odpadów procesowych oraz innych emisji, stopień zmniejszenia ilości odpadów przeznaczanych do składowania, zapotrzebowanie na powierzchnię składowisk, efekt odzysku materiałowego i/lub energetycznego, energochłonność i zapotrzebowanie innych mediów. Analiza podstawowa dotyczyć będzie wyżej wymienionych wariantów. 74

75 Opis przewidywanych skutków dla środowiska w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia - Wariant 0. Wariant ten polega na utrzymaniu dotychczasowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie objętym planowaną inwestycją, opartego na różnych elementach przetwarzania i zagospodarowania odpadów komunalnych. Zgodnie z założeniami opcja status quo" nie zakłada rozbudowy systemu o nowe instalacje odzysku i unieszkodliwiania odpadów, lecz przyjmuje utrzymanie istniejącego systemu gospodarki odpadami na terenie objętym przedsięwzięciem. W scenariuszu tym zakłada się realizację głównych kierunków gospodarki odpadami Rejonu Tarnowa, opartych na mechaniczno i w części biologicznym przetwarzaniu odpadów oraz ich składowaniu. Do systemu gospodarki odpadami Rejonu Tarnowa włączone są gminy ościenne, które partycypują w kosztach utrzymania składowiska w Tarnowie przy ul. Cmentarnej. W opisywanym Rejonie istnieje selektywna zbiórka odpadów, lecz jej efektywność jest niewielka i wynosi kilka procent rocznie. Selektywna zbiórka prowadzona jest w oparciu o miejski system ogólnodostępnych pojemników: na papier, szkło i tworzywa sztuczne i uzupełniona o system workowy oraz o zbiórkę selektywną prowadzona przez firmy odbierające (transportujące) odpady. Według danych z miasta Tarnowa poziom selektywnej zbiórki w 2008 wyniósł około 4 %. Natomiast na obszarach wiejskich wskaźnik ten jest znacznie niższy i nie był on brany pod uwagę w analizach. Przy dzisiejszym stanie gospodarki odpadami zbieranych jest realnie ok Mg/rok z terenu gmin objętych porozumieniem komunalnym z 1996 r. Planowana zbiórka odpadów komunalnych z poszczególnych gmin wynosi w sumie ok Mg/rok. Mając na uwadze fakt, że system gospodarki odpadami na omawianym terenie jest cały czas uszczelniany, podpisywane są nowe umowy z mieszkańcami na odbiór odpadów, zakłada się, że ilość odpadów będzie rosła. Składowanie nieprzetworzonych odpadów to bardzo poważne zagrożenie dla środowiska naturalnego. Pomimo, że przy ulicy Cmentarnej istnieje składowisko odpadów, to jednak składowanie odpadów w ilości powyżej 153 tys. Mg na rok wymagałaby poczynienia poważnych inwestycji w zakresie nie tylko możliwej rozbudowy, ale także pozyskiwania nowych terenów, uzbrojenia itp. Należy podkreślić, iż deponowanie ww. ilości odpadów, co będzie niezbędne biorąc pod uwagę zamykanie w kolejnych latach mniejszych i nieprzystosowanych składowisk w Rejonie, to podwojenie ilości składowanych odpadów. Zwrócić także uwagę na zły stan ww. składowisk, które powoli będą zamykane i rekultywowane ze względu na brak spełniania wymogów prawnych i środowiskowych. Taka wielkość składowiska wymaga stosownych zabezpieczeń szczególnie w zakresie spełnienia wymogów sanitarnych. Wariant ten przewiduje unieszkodliwianie odpadów komunalnych w większości poprzez ich składowanie, przez co nie spełnia wymagań prawnych ustawy o odpadach zarówno w zakresie zakazu kierowania na składowiska odpadów bez ich uprzedniego przetworzenia oraz redukcji masy odpadów biodegradowalnych kierowanych na składowisko, jak również recyklingu i odzysku odpadów opakowaniowych. Takie podejście skutkować będzie ze strony UE nakładaniem stosownych kar z uwagi na niespełnienie w czasie wymogów Dyrektyw unijnych. Jest oczywistym, że w takich warunkach kary bezpośrednio wpłyną na ceny odbioru śmieci u pojedynczych wytwórców. W warunkach braku inwestycji należy uznać tę opcję jako najtańszą w sensie inwestycyjnym (inwestycji brak), lecz jednocześnie najdroższą z uwagi na przewidywane kary za niespełnienie wymogów prawnych prawa krajowego i UE. Analizowany wariant nie zakłada rozbudowy systemu o nowe instalacje odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym instalacji mechaniczno biologicznej przeróbki oraz termicznego przekształcania odpadów, przyjmuje odstąpienie od realizacji przyjętych celów i utrzymanie istniejącego systemu gospodarki odpadami na terenie objętym przedsięwzięciem. 75

76 Biorąc pod uwag ograniczenia w ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji, począwszy od roku 2010 (poziom redukcji o 25%, w stosunku do roku 1995) nie będą mogły one być składowane. Zatem, system ten nie spełni wymagań prawnych w zakresie ograniczenia składników ulegających biodegradacji kierowanych na składowisko. Nie zapewnia on również dotrzymania zaleceń zawartych w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami 2010 w zakresie recyklingu i odzysku opakowań oraz odpadów poużytkowych w systemie selektywnej zbiórki. Kolejnym ograniczeniem tego systemu jest brak wyraźnej redukcji poziomu odpadów składowanych na składowisku bez unieszkodliwienia. Celem realizacji Projektu jest wdrożenie systemu gospodarki odpadami, który będzie zgodny z KPGO 2014 i innym dokumentami z tego zakresu. Nie wdrożenie założeń planu realizacji Inwestycji spowoduje dalsze pogarszanie się stanu środowiska pogłębiając istniejące już niekorzystne oddziaływania. Prognozowane zmiany stanu środowiska w przypadku wariantu bezinwestycyjnego: zwiększona emisja pyłów i gazów do atmosfery, pogorszenie jakości powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych, gleby, straty w bioróżnorodności wynik funkcjonowania składowisk niespełniających wymagań ochrony środowiska (m.in. nie posiadających systemów odgazowania), powstawanie dzikich wysypisk śmieci, spalanie odpadów w paleniskach domowych, niewłaściwie postępowanie z odpadami zawierającymi azbest, brak rekultywacji zamkniętych składowisk odpadów, nadmierne wykorzystywanie zasobów naturalnych nie stosowanie w procesach produkcyjnych technologii wykorzystujących odpady jako surowiec i technologii małoodpadowych, niszczenie zasobów leśnych występowanie dzikich wysypisk odpadów, degradacja krajobrazu nadmierne wypełnianie składowisk i budowa nowych, negatywne oddziaływanie na wszystkie komponenty środowiska niewłaściwe postępowanie z wytwarzanymi odpadami niebezpiecznymi. Taki stan środowiska będzie negatywnie wpływał na zdrowie i standard życia ludzi. Nie podjęcie przedsięwzięcia będzie skutkowało uniemożliwieniem ograniczenia ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji zgodnie z obowiązującymi przepisami w tym zakresie. Polskie prawo, które uwzględnia zasady obowiązujące w krajach Unii Europejskiej, określa dopuszczalną ilość odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, które mogą być składowane. Według np. art. 16a ustawy o odpadach wymagane jest ograniczenie ilości odpadów ulegających biodegradacji kierowanych do deponowania, a w szczególności: do 31 grudnia 2010 r. do nie więcej niż 75% całkowitej masy odpadów ulegających biodegradacji, do 31 grudnia 2013 r. do nie więcej niż 50% całkowitej masy odpadów ulegających biodegradacji, do 31 grudnia 2020 r. - 35% całkowitej masy odpadów ulegających biodegradacji, w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 85% wytworzonych odpadów do końca 2014 r. Trzeba również mieć na uwadze to, że dla odpadów komunalnych od 1 stycznia 2013 r. zacznie obowiązywać rozporządzenie Ministra Gospodarki z 7 września 2005 r. w sprawie kryteriów 76

77 oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu, blokujące praktycznie możliwość deponowania komunalnych odpadów nieprzetworzonych lub przetworzonych tylko w niewielkim stopniu. Nie będzie można składować odpadów komunalnych, których wartości graniczne przekraczają: ogólny węgiel organiczny wagowo > 5%, strata przy prażeniu wagowo > 8%, ciepło spalania jest > 6 MJ/kg. Wariant polegający na nie podejmowaniu przedsięwzięcia należy odrzucić z uwagi na uwarunkowania ekologiczne i prawne np. niewyeliminowanie w określonym czasie składowania odpadów ulegających biodegradacji będzie skutkowało sankcjami finansowymi określonymi przez UE. 77

78 Wariant 1 Mechaniczno Biologiczne Przetwarzanie odpadów zmieszanych (racjonalny wariant alternatywny) Podstawowe założenia. W tym wariancie zaproponowano całościowe rozwiązanie systemu gospodarki odpadami dla Rejonu Tarnowa w oparciu o technologię mechaniczno - biologiczną. Dla opcji tej przyjęto następujące założenia: intensywna selektywna zbiórka odpadów (w systemie mieszanym w zależności od rodzaju zabudowy) dla całego obsługiwanego obszaru, przy założeniu wydzielenia składników o charakterze surowców wtórnych, odpadów zielonych, odpadów niebezpiecznych (występujących w strumieniu odpadów komunalnych), wielkogabarytowych oraz zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz odpadów gruzu budowlanego, jak również częściowo odpadów ulegających biodegradacji pochodzących z infrastruktury tj. restauracje, zbiorowe żywienie itp.; demontaż odpadów wielkogabarytowych, w tym zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego; przetwarzanie odpadów poremontowych, w tym odpadów gruzu; kompostowanie masy roślinnej - odpadów tzw. zielonych; sortowanie i doczyszczanie zebranych surowców wtórnych; sortowanie pozostałej masy zmieszanych odpadów komunalnych z odzyskiem surowców wtórnych oraz wydzieleniem frakcji energetycznej i organicznej ze strumienia zmieszanych odpadów komunalnych; stabilizacja tlenowa wydzielonej frakcji organicznej z możliwością składowania po stabilizacji; składowanie odpadów balastowych Technologiczne elementy zagospodarowania ZM-BP. Zbierane odpady będą trafiały na linię przeróbki mechanicznej i biologicznej (Zakład Mechaniczno - Biologicznego Przetwarzania). Na linii sortowniczej zostaną oddzielone mineralna frakcja podsitowa i balast, frakcja organiczna złożona z odpadów kuchennych i drobnych elementów pozostałych frakcji oraz frakcja lekka surowcowa. Oddzielona frakcja organiczna poddawana będzie fermentacji w warunkach tlenowych (kompostowanie), w wyniku której ulegnie częściowemu rozkładowi (ograniczenie zawartości substancji biodegradowalnych). Odpad nadsitowy będzie poddawany sortowaniu, w wyniku którego oddzielona zostanie część surowców nadających się do odzysku. Linia sortownicza wykorzystywana może być również do sortowania zbieranych selektywnie surowców wtórnych, natomiast modułowa instalacja do kompostowania, może kompostować również odpady zielone. Frakcja podsitowa, pozostałości po sortowaniu oraz kompost z odpadów organicznych zostaną deponowane na składowisku, jako odpady klasyfikowane w grupie 19. W wyniku przeprowadzonej obróbki zostaną uzyskane: odzyskane surowce wtórne, frakcja wysoko energetyczna nadająca się do odzysku energetycznego np. w cementowniach, kompost (jedynie z odpadów zielonych), pozostały odpad obojętny biologicznie nadający się do deponowania na składowisku. Na ZM-BP - zakład mechaniczno - biologicznego przekształcania odpadów składać się będą następujące instalacje: instalacja do mechanicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, instalacja kompostowania. 78

79 SORTOWNIA. Celem procesu segregacji mechanicznej odpadów zmieszanych będzie wydzielenie ze zmieszanych odpadów komunalnych strumienia bogatego w składniki organiczne tzw. frakcji bio", a następnie poddanie jej procesom biologicznego przetwarzania. W sortowni prowadzony będzie proces mechanicznego jak i ręcznego sortowania oraz przygotowania odpadów do transportu. Dla procesu mechanicznego sortowania przewiduje się zastosowanie następujących urządzeń: rozrywarka worków, sito bębnowe, separatory magnetyczne dla wydzielenia metali żelaznych, separatory metali nieżelaznych - dla wydzielenia frakcji metali nieżelaznych, separatory optyczne - dla wydzielenia zadanych grup materiałowych odpadów np. PET, separatory powietrzne - dla wydzielenia frakcji lekkiej z odpadów. Proces ręcznego sortowania prowadzony będzie w kabinach sortowniczych. Wszystkie urządzenia połączone będą systemem przenośników taśmowych o szerokościach przystosowanych do przemieszczania odpadów komunalnych. Urządzenia wchodzące w skład sortowni zainstalowane będą w hali o konstrukcji stalowej. Projektowana maksymalna przepustowość linii sortowniczej wyniesie ok Mg/rok, przy zakładanej pracy na 3 zmiany. Przepustowość ta będzie się zmniejszać w miarę rozwoju selektywnego zbierania odpadów, co będzie regulowane czasem pracy. Ten wariant rozbudowy systemu gospodarki odpadami posiada zaletę w postaci spełnienia wymogów prawa UE i polskiego w zakresie zakazu kierowania na składowiska odpadów bez ich uprzedniego przetworzenia oraz redukcji masy odpadów biodegradowalnych kierowanych na składowisko, jak również recyklingu i odzysku odpadów opakowaniowych lecz należy zauważyć, że zastosowanie tego wariantu nie zamyka cyklu życia odpadów, gdyż wytworzenie paliwa alternatywnego wyżej opisanego wymaga jego użycia w cementowni lub innym zakładzie energetycznym przystosowanym do tego celu. W takim znaczeniu jest to wariant znacznie mniej efektywny logistycznie i ekonomicznie w stosunku np. do rozbudowy systemu termicznego. Nie jest to wariant rekomendowany. 79

80 Wariant 2 termiczne przekształcanie frakcji resztkowej zmieszanych odpadów komunalnych (wariant proponowany przez wnioskodawcę) Podstawowe założenia. Wariant ten jest oparta na założeniu rozbudowy istniejącego systemu selektywnego zbierania i odzysku odpadów z jednoczesnym unieszkodliwianiem frakcji resztkowej zmieszanych odpadów komunalnych w instalacji do termicznego przekształcania odpadów. Dla tego wariantu przyjęto następujące założenia: intensywna selektywna zbiórka odpadów (w systemie mieszanym) dla całego obsługiwanego obszaru przy założeniu wydzielenia składników o charakterze surowców wtórnych, odpadów zielonych, odpadów niebezpiecznych (występujących w strumieniu odpadów komunalnych), wielkogabarytowych oraz zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz odpadów gruzu budowlanego, jak również częściowo odpadów ulegających biodegradacji pochodzących z infrastruktury tj. restauracje, zbiorowe żywienie itp.; demontaż odpadów wielkogabarytowych, w tym zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego; przetwarzanie odpadów poremontowych, w tym odpadów gruzu; sortowanie i doczyszczanie zebranych surowców wtórnych; kompostowanie masy roślinnej - odpadów tzw. zielonych; termiczne przekształcanie odpadów resztkowych z odzyskiem energii; waloryzacja żużli po procesie termicznego przekształcania frakcji energetycznej; składowanie odpadów balastowych Technologiczne elementy zagospodarowania ZTPOK. Na terenie ZTPOK zlokalizowana będzie: instalacja do suszenia osadów mokrych, instalacja do termicznego przekształcania odpadów resztkowych z odzyskiem energii, instalacja do waloryzacji żużli. Termiczne przekształcanie odpadów resztkowych z odzyskiem energii - zmieszane odpady komunalne z Rejonu Tarnowa transportowane będą bezpośrednio do ZTPOK. Do zakładu trafią także odwodnione osady ściekowe, odpady balastu z sortowni odpadów surowcowych oraz frakcja energetyczna z demontażu odpadów wielkogabarytowych i odpadów remontowych. Wydajność instalacji do termicznego przekształcania wyżej wymienionych odpadów wyniesie ok Mg/rok. Technologia termicznego przetwarzania odpadów oparta zostanie na rekomendowanej technologii kotła z paleniskiem rusztowym zintegrowanego z kotłem odzysknicowym, wyposażonego w wydajną instalację do oczyszczania spalin oraz turbozespołem z niezbędną infrastrukturą. Produktem termicznego przekształcania odpadów będzie energia elektryczna i energia cieplna. Energia będzie wykorzystywana częściowo na potrzeby własne zakładu, a jej nadwyżka będzie sprzedawana do sieci. Odpady żużla poprocesowego będą poddane waloryzacji (z odzyskiem metali), w wyniku której wyprodukowane zostaną kruszywa, które będą zastosowane na potrzeby budownictwa drogowego. Przyjęto, że dla potrzeb realizacji instalacji wybudowany zostanie główny budynek technologiczny w postaci hali. Obiekt zostanie wyposażony w niezbędne urządzenia technologiczne do procesu spalania odpadów, w instalację oświetleniową, wentylacyjną i niezbędne przyłącza wodnokanalizacyjne, system odbioru energii elektrycznej i cieplnej oraz instalację do waloryzacji żużli. Na terenie ZTPOK w Tarnowie, poza obiektem głównym, 80

81 zostaną wykonane obiekty i budowle peryferyjne, takie jak: wagi wjazdowa i wyjazdowa, budynek wagowego, magazyn żużli, oraz niezbędne elementy uzbrojenia terenu (wodociągi, kanalizacje, stacja transformatorowa, inne). Obiekty zostaną powiązane układem drogowym umożliwiającym komunikację wewnątrzzakładową. Przewiduje się również budowę drogi technologicznej do zakładu oraz sieci ciepłowniczej łączącego ZTPOK z ciepłowniczą siecią miejską oraz sieci elektroenergetycznej z siecią energetyczną. Budowa przyłącza ciepłowniczego i elektrycznego będzie wymagała sporządzenia osobnego Raportu oddziaływania na środowisko. W scenariuszu tym Zakład Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych (ZTPOK) przyjmuje odpady komunalne, balast po sortowaniu oraz mokre osady ściekowe z Rejonu Tarnowa. W rejonie znajduje się jedna instalacja do suszenia osadów ściekowych. Instalacja taka jest w Tarnowskich Wodociągach Sp. z o.o,. Najprawdopodobniej przedsiębiorstwo Tarnowskie Wodociągi Sp. z o.o. zrezygnuje z suszenia osadów oraz zrezygnuje z koncepcji budowy instalacji do spalania z uwagi na wysoki koszt suszenia osadów gazem. Do zakładu będą one dostarczane specjalistycznym transportem wysokotonażowym (ok. 30 Mg) w formie odwodnionej (80% wody) i deponowane w odpowiednim silosie. Te osady będą suszone w ZTPOK i magazynowane w małym zbiorniku buforowym i spalane na bieżąco. Będą one suszone do zawartości ok. 20% wody i spalane przez cały rok, ok h/rok. Suszenie osadów pozwoli na zwiększenie wartości opałowej strumienia kierowanego do spalenia. Do zakładu trafiać będą odwodnione osady ściekowe o zawartości około 80% wody i wartości opałowej 0,9 MJ/kg, suszone będą do ok. 20% zawartości wody, a wartość opałowa wzrośnie do 11,5 MJ/kg. Energia cieplna w części będzie wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej, suszenia osadów ściekowych i do zasilania systemu ciepłowniczego miasta Tarnowa. Energia elektryczna będzie wykorzystywana do zasilania zakładu, nadwyżka będzie wyprowadzana do sieci krajowej. Żużle będą podlegały waloryzacji i odzyskowi metali żelaznych i kolorowych. Pozostałości z oczyszczania spalin będą składowane na wysypisku odpadów niebezpiecznych. Przyjęto, że dla potrzeb realizacji instalacji, wybudowany zostanie główny budynek technologiczny w postaci hali. Obiekt zostanie wyposażony w niezbędne urządzenia technologiczne do procesu spalania odpadów oraz w instalację oświetleniową, wentylacyjną i niezbędne przyłącza wodnokanalizacyjne oraz system odbioru energii elektrycznej i cieplnej. Koncepcja budowy Instalacji Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych w Tarnowie opiera się na założeniu, aby minimalizować koszty ponoszone przez końcowych użytkowników, czyli mieszkańców rejonu objętego wspólnym programem gospodarki odpadami komunalnymi. Budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych" jest tym efektywniejsza, im spala większą ilość śmieci, w związku z tym przyjęto założenie, że spalarnia będzie obsługiwała nie tylko miasto Tarnów, ale także powiaty ościenne, zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami Województwa Małopolskiego Zgodnie z Dyrektywą 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającą niektóre dyrektywy, nowe instalacje termicznego przekształcania odpadów komunalnych, które otrzymały zezwolenie po dniu 31 grudnia 2008 r., winny wykazać się wysoką efektywnością energetyczną równą lub większą niż 0,65. Wówczas instalacje takie traktowane są jako zakład recyklingowy (spalanie jako odzysk o kodzie Rl), dla pozostałych instalacji proces spalania jest traktowany jako unieszkodliwianie (kod D10) - obojętnie, czy przy tym odzyskiwana jest energia z odpadów, czy też nie. Warunek ten stosowany jest zgodnie z dokumentem referencyjnym dotyczącym najlepszych dostępnych technik (BAT) dla termicznego przekształcania odpadów. Sposób wyliczania wskaźnika efektywności energetycznej przy zastosowaniu następującego wzoru: 81

82 Efektywność energetyczna = (Ep - (Ef + Ei))/(0,97 x (Ew + Ef)) gdzie: Ep oznacza ilość energii produkowanej rocznie jako energia cieplna lub elektryczna. Oblicza się ją przez pomnożenie ilości energii elektrycznej przez 2,6 a energii cieplnej wyprodukowanej w celach komercyjnych przez 1,1 (GJ/rok). Ef oznacza ilość energii wprowadzanej rocznie do systemu, pochodzącej ze spalania paliw biorących udział w wytwarzaniu pary (GJ/rok). Ew oznacza roczną ilość energii zawartej w przetwarzanych odpadach, obliczanej przy zastosowaniu dolnej wartości opałowej odpadów (GJ/rok). Ei oznacza roczną ilość energii wprowadzanej z zewnątrz z wyłączeniem Ew i Ef (GJ/rok). 0,97 jest współczynnikiem uwzględniającym straty energii przez popiół denny i promieniowanie. Wzór ten stosowany jest zgodnie z dokumentem referencyjnym dotyczącym najlepszych dostępnych technik dla termicznego przekształcania odpadów. Zakładamy, że planowana instalacja przekształcania odpadów komunalnych będzie spełniać warunek efektywności energetycznej. Wobec powyższego spełniony będzie obowiązek recyklingu odpadów bez konieczności odzyskiwania surowców wtórnych w inny sposób. Ten wariant opcji rozbudowy systemu gospodarki odpadami posiada zaletę w postaci spełnienia wymogów prawa UE i polskiego w zakresie zakazu kierowania na składowiska odpadów bez ich uprzedniego przetworzenia oraz redukcji masy odpadów biodegradowalnych kierowanych na składowisko, jak również recyklingu i odzysku odpadów opakowaniowych. Jako zaletę tej opcji można przyjąć, że jest ona przedostatnim ogniwem w systemie gospodarki odpadami, po którym jest tylko składowanie. Wariant ten został przyjęty jako rekomendowany. 82

83 5. Charakterystyka analizowanych lokalizacji ZTPOK Warianty lokalizacyjne. Potencjalne lokalizacje ZTPOK. Jednym z podstawowych warunków realizacji przedsięwzięcia, jakim jest budowa instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych jest wybór odpowiedniej lokalizacji takiej inwestycji. Wybór ten uzależniony jest w szczególności od uwarunkowań technologicznych samej instalacji, jak również od uwarunkowań techniczno-prawnych, ekologicznych i społeczno-politycznych. Aby dokonać wyboru najlepszej potencjalnej lokalizacji przedmiotowej instalacji określono tzw. warunki brzegowe, które każdy rozpatrywany teren powinien spełniać: Nie powinien graniczyć ze zwartą zabudową mieszkaniową, Powinien mieć wielkość, co najmniej 3,5 ha, Kształtem powinien zapewnić swobodne posadowienie infrastruktury budowlanej i technicznej ZTPOK. Zgodnie z powyżej przyjętymi założeniami, wyznaczone zostały trzy potencjalne lokalizacje. Są to następujące lokalizacje: MPEC S.A. w Tarnowie - Piaskówka; Zakład Składowania Odpadów Komunalnych w Tarnowie - przy ul. Cmentarnej. Zakłady Mechaniczne Tarnów przy ul. Kochanowskiego 30. Rysunek 5.1. Warianty lokalizacji ZTPOK. Źródło: Opracowanie własne. 83

84 Lokalizacja nr 1 - MPEC S.A. w Tarnowie Piaskówka. Biorąc pod uwagę lokalizację na terenie MPEC S.A. w Tarnowie w pobliżu ciepłowni Piaskówka" trzeba zwrócić uwagę na fakt bliskości lokalizacji ZTPOK do budynków mieszkalnych ok. 170 m). Bliskość może spowodować większe problemy z uzyskaniem zgody mieszkańców na budowę instalacji w procesie konsultacji społecznych. Teren nie jest objęty Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego. Na Piaskówce" nie byłoby możliwe składowanie tymczasowe odpadów komunalnych w przypadku wystąpienia awarii lub przeglądu instalacji. Tymczasowe składowanie odpadów mogłoby się odbywać na składowisku przy ul. Cmentarnej, jednak spowoduje to podwyższenie kosztów całego procesu spalania poprzez dodatkowy transport, który odbywałby się przez Dzielnicę Krzyż ze składowiska do ZTPOK. Plusem powyższej lokalizacji jest odległość od systemu ciepłowniczego miasta Tarnowa oraz możliwość łatwego włączenia ZTPOK do całości systemu ciepłowniczego. Podsumowując, lokalizacja na terenach MPEC S.A w Tarnowie pod względem uzyskania zgód i uzgodnień na tego typu przedsięwzięcie jest dużo gorszym miejscem niż składowisko odpadów komunalnych przy ul. Cmentarnej w Tarnowie. Za lokalizacją na elektrociepłowni Piaskówka" przemawia fakt bliskości i łatwości wpięcia nowej instalacji w system ciepłowniczy miasta Tarnowa. Przyłącz będzie najtańszy dla tej lokalizacji. W tej lokalizacji dogodny dostęp jest do innych elementów infrastruktury czyli do wody, energii elektrycznej, gazu. Układ komunikacyjny jest dogodny, szczególnie w końcowej fazie dojazd ulicą w pewnej odległości od centrum. Droga nie będzie wymagała przebudowy. W tej lokalizacji nie istnieje zagrożenie powodziowe. Odległość rozpatrywanej lokalizacji od centrum miasta to ok. 2.5 km a do rezerwatu przyrody Debrza 2,7 km. W pobliżu nie znajduje się żaden obszar Natura Rysunek 5.2. Lokalizacja MPEC Piaskówka. Źródło: Opracowanie własne. 84

85 Lokalizacja nr 2 - Zakład Składowania Odpadów Komunalnych w Tarnowie - przy ul. Cmentarnej. Istniejące wysypisko usytuowane jest w północno - wschodniej części miasta Tarnowa w pobliżu nowo planowanej drogi od skrzyżowania ulic Błonie i Jana Pawła II do planowanej autostrady A4. Dzięki wybudowaniu tego odcinka drogi, dostępność komunikacyjna z północy, wschodu i zachodu będzie bardzo dobra, z południa dostępność będzie tylko nieco gorsza. Składowisko odpadów komunalnych zlokalizowane jest w odległości ok. 2,8 km od węzła sieci ciepłowniczej, gdzie możliwe będzie odprowadzenie ciepła. Drugim ważnym zagadnieniem jest dobra dostępność komunikacyjna. Kolejnym ważnym aspektem jest własność gruntów. Obecnie składowisko jest w posiadaniu Gminy Miasta Tarnowa, co nie rodzi żadnych problemów własnościowych, a wielkość i przeznaczenie dostępnych terenów pod budowę jest również odpowiednia. Teren nie jest objęty Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego. Szacowany niezbędny obszar to ok. 3-4 ha. Ważnym zagadnieniem jest odległość ZTPOK od najbliższych istniejących gospodarstw domowych. Odległość wysypiska od najbliższych domów przy ulicy Chełmońskiego to 1600 m, odległość od miejsca planowanej inwestycji do zabudowań przy ul. Chełmońskiego to ok. 700 m, dodatkowo przedzielona planowaną drogą. W najbliższym otoczeniu inwestycji znajdują się nieużytki, licznie występują nielegalne wysypiska śmieci. Przed ww. zabudowaniami znajdują się nieliczne uprawy rolne kierunek na zachód. W kierunku południowym w odległości około 700 m znajduje się Lasek Lipie. W kierunku na wschód rozciągają się uprawy rolne. W kierunku na północ mamy do czynienia z nieużytkami, uprawami rolnymi i drogami polnymi. Przy ulicy Cmentarnej jest jedna hala, w odległości ok. 200 m znajduje się Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe Topicar s.c.. Odległość proponowanej lokalizacji od centrum miasta to ok. 3.7 km. Lokalizacja ta umożliwia dogodny układ komunikacyjny oraz dostęp do innych elementów infrastruktury czyli do wody, energii elektrycznej, gazu. Droga nie będzie wymagała przebudowy. W tej lokalizacji nie istnieje zagrożenie powodziowe. Teren jest własnością miasta Tarnów. Przyłącz cieplny będzie stosunkowo drogi. Odległość do rezerwatu przyrody Debrza to ok. 2.3 km. W pobliżu nie znajduje się żaden obszar Natura Rysunek 5.3. Lokalizacja ZSOK w Tarnowie. Źródło: Opracowanie własne. 85

86 Lokalizacja nr 3 Zakłady Mechaniczne Tarnów. Zakłady Mechaniczne Tarnów znajdują się w bardzo niewielkiej odległości od budynków mieszkalnych ok. 100 m. Przedsiębiorstwo jest podłączone do miejskiej sieci ciepłowniczej, energetycznej i wodociągowej. Od strony południowej przebiega trasa kolejowa Kraków Tarnów, od strony zachodniej trasa Tarnów Szczucin. Po stronie zachodniej znajduje się rzeka Biała a po stronie północnej graniczy z budynkami mieszkalnymi. Lokalizacja ta stwarza zagrożenie powodziowe. Rozpatrywany teren nie jest objęty Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego. Odległość do centrum miasta to ok. 2,2 km. Układ komunikacyjny jest nie jest dogodny, gdyż prowadzi ulicami wąskimi i ruchliwymi. Modernizacja przyłącza ciepłowniczego byłaby kosztowna, gdyż obecna średnica rur jest zbyt mała, przystosowana jedynie do odbioru energii cieplnej. Odległość do jedynego rezerwatu przyrody Debrza to ok. 6.5 km. W pobliżu nie znajduje się żaden obszar Natura Rysunek 5.4. Lokalizacja Zakładów Mechanicznych. Źródło: Opracowanie własne. 86

87 5.2. Analiza lokalizacji ZTPOK opis metod. Wybór optymalnej lokalizacji określono wykorzystując 3 metody analiz zazwyczaj stosowanych w tego rodzaju przypadkach: analizę punktową (ekspercką), analizę SWOT, analizę wielokryterialną Analiza punktowa (ekspercka) potencjalnych lokalizacji ZTPOK. Dla przedstawienia analizy punktowej rozpatrywanych lokalizacji ZTPOK przyjęto identyczne kryteria dla każdej potencjalnej lokalizacji, które uwzględniają wszystkie ww. uwarunkowania. Kryteria wybrano tak, aby w sposób kompleksowy przedstawiały ocenę analizowanego zagadnienia i możliwie jak najwięcej ograniczyły subiektywizm. Kryteria przyjęte do analizy: prawne, techniczne ekologiczne, ekonomiczne, społeczno polityczne. Poniżej przedstawiono zestawienie wybranych kryteriów wraz z poszczególnymi wskaźnikami odpowiedniego kryterium, które służyć mają ocenie punktowej. Tabela 5.1. Zestawienie poszczególnych kryteriów wraz z wskaźnikami. Kryterium Prawne Techniczne Ekologiczne Ekonomiczne Przyjęte wskaźniki do oceny - aktualne użytkowanie terenu, stan prawny działki - zgodność z dokumentami planistycznymi miasta - wielkość działki - infrastruktura techniczna działki (dostępność mediów - woda, energia elektryczna, gaz i kanalizacja) - odległość do najbliższego węzła ciepłowniczego i odpowiednio do stacji Trafo (możliwość sprzedaży wyprodukowanego ciepła i energii elektrycznej) - dostępność terenu, drogi dojazdowe - możliwość tymczasowego magazynowania odpadów po procesowych (odpady inne niż niebezpieczne żużle) - możliwość rozlokowania infrastruktury budowlanej i technicznej instalacji na terenie rozpatrywanej działki - uwarunkowania geologiczne - uwarunkowania hydrogeologiczne - odległość od cieków wodnych - przystosowanie terenu do nowych potrzeb (adaptacja istniejącej zabudowy, rozbiórka, niwelacja terenu) - rozwiązania komunikacyjne w pobliżu lokalizacji - odległość dowozu odpadów z terenu planowanego - ocena stanu środowiska; powietrze, powierzchnia ziemi, wody, hałas - występowanie obszarów ochrony przyrody i ochrony gatunkowej - występowanie obszarów i obiektów objętych ochroną archeologiczną i konserwatorską - brak konieczności uwzględnienia nakładów na budowę brakującej infrastruktury technicznej i komunikacyjnej - brak kosztów przystosowania systemu ciepłowniczego do współpracy z nowym źródłem 87

88 Społeczno - polityczne Źródło: Opracowanie własne. - brak kosztów przystosowania terenu inwestycyjnego (niwelacja, adaptacja lub rozbiórka budynków) - bliskość zabudowy mieszkaniowej - potencjalna akceptacja społeczna - możliwość wystąpienie konfliktu społecznego Opis kryteriów wraz z uwarunkowaniami. Kryteria Prawne. Kryteria techniczno prawne mają za zadanie ocenić możliwość lokalizacji inwestycji badając aspekt prawny i techniczny terenu, pozwalający na umiejscowienie zakładu ZTPOK. W tym miejscu zawarte są kryteria, które mają za zadanie sprawdzić zgodność potencjalnej lokalizacji z ustaleniami miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub innych dokumentów planistycznych. Oprócz warunków prawnych, uwzględniono również ocenę wielkości terenu pod względem możliwości lokalizacji Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych wraz z obiektami towarzyszącymi. Ocenie poddano również możliwości istniejącej infrastruktury (doprowadzenie mediów) lub konieczność jej budowy i możliwości jej doprowadzenia. Przeanalizowano również możliwość odprowadzenia wytworzonego ciepła do miejskiej sieci ciepłowniczej i możliwość sprzedaży czy zainteresowanie kupnem. Kryteria Techniczne. Uwarunkowania wchodzące w skład tych kryteriów sprawdzają możliwość lokowania inwestycji pod względem warunków geologicznych i hydrogeologicznych. Wskaźniki te pozwalają na określenie zasadności lokowania ZTPOK na zaproponowanych terenach pod względem możliwości posadowienia obiektów. Wskaźniki komunikacyjne i logistyczne wskazują ocenę rozwiązań komunikacyjnych pozwalających na swobodny dowóz odpadów. Sprawdzają różne możliwości rozwiązań transportowych i komunikacyjnych dla danej lokalizacji, tak aby wpływ dowozu odpadów do ich termicznego przekształcania był jak najmniej uciążliwy dla człowieka i środowiska. Kryteria Ekologiczne. Ten rodzaj wskaźników ma za zadanie określić stan obecny, jakości środowiska dla potencjalnej lokalizacji i scharakteryzować jego uwarunkowania środowiskowe. Kryteria te służą jako wstępna ocena możliwego wpływu inwestycji na rozpatrywany teren. Z mają one pokazać zarówno zagrożenia jak i również szanse poprawy warunków środowiskowych po realizacji inwestycji dla rozpatrywanych lokalizacji. Kryteria Społeczno polityczne. Pokazują wstępną ocenę akceptacji społecznej dla potencjalnej lokalizacji ZTPOK. Oceniają przychylność lokalnej społeczności dla planowanej inwestycji. Uwzględniają odległość terenów inwestycyjnych od zabudowy mieszkalnej. Kryteria Ekonomiczne. Dla zobrazowania kryterium ekonomicznego przyjęto dwa wskaźniki: brak konieczności uwzględnienia nakładów na budowę brakującej infrastruktury technicznej i komunikacyjnej, przystosowania terenu inwestycyjnego do nowych potrzeb; brak kosztów przystosowania systemu ciepłowniczego do współpracy z nowym źródłem; 88

89 Nie przyjmowano do kryteriów ekonomicznych kosztów budowy ZTPOK, ponieważ cała instalacja dla rozpatrywanych lokalizacji będzie posiadała ten sam koszt. Przyjęta ocena: Do oceny poszczególnych lokalizacji przyjęto ww. kryteria, dla których rozpatrzono wszystkie możliwe uwarunkowaniu, które mogłyby wpłynąć na wybór optymalnej lokalizacji. Każde z kryteriów było oceniane na podstawie przyjętych wskaźników (uwarunkowań) według oceny eksperckiej od 0 do 3 punktów. Jako; 0 - przyjęto ocenę - niedostateczną, 1 ocenę dostateczną, 2 ocenę dobrą, 3 ocenę bardzo dobrą Uwarunkowania ogólne 1. Technicznoprawne Tabela 5.2. Ocena punktowa potencjalnych lokalizacji ZTPOK. Lokalizacja Uwarunkowania szczegółowe (kryterium) 1.1.Aktualne użytkowanie terenu, stan prawny działki 1.2. Zgodność z dokumentami planistycznymi miasta 1.3. Wielkość działki (swobodne posadowienie infrastruktury budowlanej i technicznej) 1.4. Infrastruktura techniczna działki (dostępność mediów woda, energia elektryczna, gaz i kanalizacja) 1. MPEC Piaskówka 2. ZSOK Tarnów 3. Zakłady mechaniczne Tarnów Odległość do najbliższego węzła ciepłowniczego i odpowiednio do stacji Trafo (możliwość sprzedaży wyprodukowanego ciepła i energii elektrycznej 1.6. Dostępność terenu, drogi dojazdowe Możliwość tymczasowego magazynowania odpadów po procesowych (odpady inne niż niebezpieczne żużle) ocena Razem Możliwość rozlokowania infrastruktury budowlanej i tech. na terenie działki Terenowe 2.2. Uwarunkowania geologiczne Uwarunkowania hydrogeologiczne Odległość od cieków wodnych

90 2.5 Przystosowanie terenu do nowych potrzeb (adaptacja istniejącej zabudowy, rozbiórka, niwelacja terenu) ocena Razem Ocena stanu środowiska; powietrze, powierzchnia ziemi, wody, hałas 3. Ekologiczne 3.2.Występowanie obszarów ochrony przyrody i ochrony gatunkowej Występowanie obszarów i obiektów objętych ochrona archeologiczną i konserwatorską Ocena Razem Komunikacyjne i logistyczne 4.1. Rozwiązania komunikacyjne w pobliżu lokalizacji 4.2. Możliwość dowozu odpadów z terenu Małopolski Wschodniej Ocena Razem Bliskość zwartej zabudowy mieszkaniowej Społeczne 5.2. Potencjalna akceptacja społeczna Możliwość wystąpienie konfliktu społecznego Ocena Razem Brak konieczności uwzględnienia nakładów na budowę brakującej infrastruktury technicznej i komunikacyjnej 6. Ekonomiczne 6.2. Brak kosztów przystosowania systemu ciepłowniczego do współpracy z nowym źródłem Brak kosztów przystosowania terenu inwestycyjnego (niwelacja, adaptacja lub rozbiórka budynków) Ocena Razem Sumaryczna ocena punktowa Ogółem Źródło: Wielokryterialna analiza wyboru wariantu realizacji przedsięwzięcia wraz z analizą lokalizacyjną ZTPOK w ramach projektu: Budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych dla Rejonu Tarnowa. L. p. Lokalizacja Tabela 5.3. Zestawienie ocen punktowych. liczba ocen w poszczególnych przedziałach Ogólna b.dobra dobra dostateczna niedostateczna punktacja z warunkami (3) (2) (1) (0) 1. MPEC - Piaskówka ZSOK ul.cmentarna Z. Mechaniczne Źródło: Wielokryterialna analiza wyboru wariantu realizacji przedsięwzięcia wraz z analizą lokalizacyjną ZTPOK w ramach projektu: Budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych dla Rejonu Tarnowa.. 90

91 Przedstawiona w powyższej tabeli ocena punktowa uzyskana dla poszczególnych rozpatrywanych lokalizacji przedstawia się, w kolejności uzyskanych punktów, następująco: 1. Lokalizacja nr 2. ZSOK w Tarnowie (59 punktów) z liczbą ocen bardzo dobrych (16) i dobrych (4) 2. Lokalizacja nr 1. MPEC w Tarnowie (43 punktów) z liczbą ocen bardzo dobrych (6) i dobrych (4) 3. Lokalizacja nr 3. Zakłady Mechaniczne Tarnów (27 punktów) z liczbą ocen bardzo dobrych (1) i dobrych (9) Opisowa analiza SWOT dla rozpatrywanych lokalizacji ZTPOK. Analiza SWOT funkcjonuje głównie w zarządzaniu przedsiębiorstwami, ale może być wykorzystana, jako narzędzie pomocnicze przy porównawczej ocenie rozwiązania planistycznego, w tym przypadku lokalizacji instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych dla Tarnowa i okolicznych gmin. Analiza SWOT polega na posegregowaniu posiadanych informacji dla każdej z analizowanych lokalizacji, ocenie i określeniu w obszarze czterech grup czynników strategicznych. Dla każdej z poddanych ocen lokalizacji sprecyzowano: Mocne strony (Strengths) S : czynniki wewnętrzne: wszystkie fakty, okoliczności, które stanowią atut, przewagę, zaletę realizacji zakładu w analizowanej lokalizacji. Słabe strony (Weaknesses) W: czynniki wewnętrzne: okoliczności, które aktualnie stanowią słabość, wadę, barierę dla realizacji w opisywanej lokalizacji. Szanse (Opportunities) O: czynniki zewnętrzne: pozytywne: zjawiska i tendencje, które odpowiednio wykorzystane przy realizacji inwestycji staną się impulsem dla rozwoju miasta, w szczególności dzielnicy, na której znajduje się lokalizacja. Zagrożenia (Treats) T: czynniki zewnętrzne: negatywne natury społecznej, ekologicznej lub technicznej, które mogą utrudnić, opóźnić a nawet uniemożliwić realizację inwestycji w danej lokalizacji. Lokalizacja ZTPOK MPEC S.A. w Tarnowie Piaskówka. Tabela 5.4. Opisowa analiza SWOT dla lokalizacji - MPEC S.A. w Tarnowie Piaskówka. Mocne strony lokalizacji Słabe strony lokalizacji - część terenu inwestycyjnego jest własnością gminy Tarnów, - swobodna lokalizacja ZTPOK, - możliwość rozbudowy instalacji, - obecnie teren inwestycyjny nie jest zagospodarowany, - zgodność z planami strategicznymi miasta Tarnowa, - blisko terenu inwestycyjnego znajduje się stacja trafo możliwość wpięcia w sieć energetyczną, - brak obszarów cennych przyrodniczo i objętych ochroną przyrodniczą, - domy mieszkalne w bezpośrednim sąsiedztwie, - zwiększone koszty transportu odpadów do ZTPOK, aby uniknąć przejazdu przez centrum miasta - możliwe wystąpienie problemów w uzyskaniu zgody mieszkańców Tarnowa na budowę ZTPOK, ale dotyczy to każdego wariantu rozwiązań - problemy wynikające z konsultacji społecznych wraz z uczestnictwem organizacji ekologicznych, ale dotyczy to każdego wariantu rozwiązań 91

92 Szanse - zapewnienie odpowiedniego rozkładu ciepła i energii dla miasta, - możliwość zarówno wyprowadzenia ciepła w sieć ciepłowniczą gminy Tarnów, Zagrożenia - możliwość wystąpienia braku akceptacji społecznej mieszkańców Źródło: Wielokryterialna analiza wyboru wariantu realizacji przedsięwzięcia wraz z analizą lokalizacyjną ZTPOK w ramach projektu: Budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych dla Rejonu Tarnowa.. Lokalizacja ZTPOK ZSOK w Tarnowie Tabela 5.5. Opisowa analiza SWOT dla lokalizacji ZTPOK ZSOK w Tarnowie. Mocne strony lokalizacji Słabe strony lokalizacji - działka, na której planowana jest budowa ZTPOK, jest własnością miasta Tarnowa - lokalizacja ZSOK w Tarnowie jest optymalna ze względów logistyki transportu odpadów do instalacji jak i oddziaływania na mieszkańców pobliskich zabudowań - kompleksowe rozwiązanie problemu gospodarki odpadami w jednym miejscu czyli składowisko i ZTPOK z naciskiem na zmniejszenie składowania - możliwość wykorzystania infrastruktury do odbioru energii cieplnej i elektrycznej - rozwiązanie problemu spalania i utylizacji osadów ściekowych pochodzących z ZZO Tarnów - duża odległość od zabudowań - tymczasowe składowanie odpadów - potencjalna akceptacja społeczna lokalizacji Szanse - zorganizowanie dużego ośrodka gospodarki odpadami komunalnymi w jednym miejscu (składowisko + ZTPOK) - możliwość wyprowadzenia ciepła do sieci ciepłowniczej gminy Tarnów - możliwe wystąpienie problemów w uzyskaniu zgody mieszkańców Tarnowa na budowę ZTPOK, ale dotyczy to każdego wariantu rozwiązań - problemy wynikające z konsultacji społecznych wraz z uczestnictwem organizacji ekologicznych, ale dotyczy to każdego wariantu rozwiązań Zagrożenia - duże koszty podłączenia do sieci ciepłowniczej, - możliwy brak akceptacji społecznej dla rozpatrywanej lokalizacji, Źródło: Wielokryterialna analiza wyboru wariantu realizacji przedsięwzięcia wraz z analizą lokalizacyjną ZTPOK w ramach projektu: Budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych dla Rejonu Tarnowa.. Lokalizacja ZTPOK Zakłady Mechaniczne Tarnów Tabela 5.6. Opisowa analiza SWOT dla lokalizacji Zakłady Mechaniczne Tarnów. Mocne strony lokalizacji Słabe strony lokalizacji - bliskość infrastruktury i sieci ciepłowniczej, - pełna zewnętrzna infrastruktura techniczna lokalizacji (dostępność mediów), - istniejące wyprowadzenie mocy elektrycznej - utrudniony dojazd do terenu inwestycyjnego - złe rozwiązanie ze względu na układ dróg i rozwiązań komunikacyjnych - dowóz odpadów do ZTPOK głównie 92

93 Szanse - zagospodarowanie na nowo byłego terenu przemysłowego poprzez centrum - możliwe wystąpienie problemów w uzyskaniu zgody mieszkańców Tarnowa na budowę ZTPOK, ale dotyczy to każdego wariantu rozwiązań - problemy wynikające z konsultacji społecznych wraz z uczestnictwem organizacji ekologicznych, ale dotyczy to każdego wariantu rozwiązań Zagrożenia - możliwość wystąpienia braku akceptacji społecznej dla omawianej lokalizacji Źródło: Wielokryterialna analiza wyboru wariantu realizacji przedsięwzięcia wraz z analizą lokalizacyjną ZTPOK w ramach projektu: Budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych dla Rejonu Tarnowa.. Celem opracowania jest wybór optymalnej lokalizacji Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych (ZTPOK) dla Tarnowa i okolicznych gmin, jako istotnego elementu systemu prawidłowej gospodarki odpadami komunalnymi. Jednym z podstawowych warunków realizacji przedsięwzięcia, jakim jest budowa instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych jest wybór odpowiedniej lokalizacji takiej inwestycji. Według powyższej analizy, najrozsądniejszą lokalizacją jest teren przy Zakładzie Składowania Odpadów Komunalnych w Tarnowie, przy ul. Cmentarnej Analiza wielokryterialna analizowanych lokalizacji ZTPOK. Do obliczeń zastosowano metodę analizy wielokryterialnej (programowania kompromisowego), w założeniach której strategie porządkuje się w zależności od ich odległości od tzw. punktu utopijnego. Jest to hipotetycznie założona strategia wg której wszystkie kryteria osiągają wartości najkorzystniejsze. Ogólnie mówiąc jest to taki stan w której wszystkie wartości punktowe osiągają najwyższe z możliwych wartości, co oznacza fakt, że dana lokalizacja jest idealna z punktu widzenia wyboru pod daną inwestycję/działalność (sytuacja utopijna). W kolejnym kroku w analizie przyjęte wartości punktowe zostają zestandaryzowane, przy założeniu konkretnego (odpowiedniego dla dokonywanej analizy) odchylenia standardowego. Następnie mierzone są odległości pomiędzy uzyskanymi wynikami a wartością punktu idealnego. Metoda daje możliwość dodatkowego ważenia kryteriów poprzez zastosowanie we wzorze wykładnika potęgowego α. Wykonując obliczenia każda wartość odchylenia podnoszona jest do potęgi o wykładniku α. Wykładnik ten pozwala na dodatkowe zważenie każdej odchyłki od punktu idealnego, proporcjonalnie do ich wielkości. Im wartość α jest większa tym większego znaczenia nabierają duże odchylenia strategii od punktu idealnego. Poszczególne przypadki obliczeniowe uwzględniające różne wartości współczynnika α są zawarte w trzech różnych kolumnach w tabeli poniżej. Dodatkowo zakłada się różne wartości dla ważności poszczególnych kryteriów. W ten sposób w zależności od przyjętych założeń bada się jak poszczególne kryteria wpływają na odległość danego scenariusza od scenariusza idealnego. W tabeli poniżej w kolumnie pierwszej umieszczono również opisaną wcześniej hierarchię ważności kryteriów, przyjętą tu przez autorów opracowania. W zależności od przyjętych wag grup kryteriów w kolejnych kolumnach przedstawione są wyniki analizy. Szeregują one poszczególne lokalizacje Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów dla Tarnowa i okolicznych gmin, biorąc pod uwagę oszacowane wcześniej wartości kryteriów i przyjmując różne ich wagi poszczególnych grup kryteriów. Pełne wyniki obliczeń przedstawione są w załączniku do niniejszego raportu: Analiza wielokryterialna wyboru 93

94 lokalizacji Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów dla Rejonu Tarnowa, w skrócie wyniki: Przedstawione w tabeli wyniki obliczeń pokazują uszeregowanie strategii lokalizacyjnych od najbardziej korzystnych do najbardziej niekorzystnych w zależności od przyjętych wag dla grup kryteriów, Wykonano 63 przypadki obliczeniowe (zamieszczone w tabeli) zakładając różne hierarchie ważności poszczególnych grup kryteriów, ale dla potrzeb interpretacji wyników wygodniej będzie podzielić je na dwie grupy: I dla α = 1 i α = 2 oraz II - dla α = 5 W I grupie na 42 rozpatrzone przypadki obliczeniowe jako najkorzystniejszy wariant lokalizacyjny wybrano ZSOK Tarnów (40 przypadków). W II grupie (dla α = 5) na 21 przypadków obliczeniowych jako najkorzystniejszy wariant lokalizacyjny wybrano ZSOK Tarnów (20 przypadków). Najmniej korzystne lokalizacje w obydwu grupach to: ZM Tarnów PODSUMOWANIE. Celem opracowania jest wybór optymalnej lokalizacji Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych (ZTPOK), jako istotnego elementu systemu prawidłowej gospodarki odpadami komunalnymi. Jednym z podstawowych warunków realizacji przedsięwzięcia jakim jest budowa instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych jest wybór odpowiedniej lokalizacji takiej inwestycji. Wybór ten uzależniony jest w szczególności od uwarunkowań technologicznych samej instalacji, jak również od uwarunkowań techniczno-prawnych, ekologicznych i społeczno-politycznych. Aby dokonać wyboru potencjalnej lokalizacji przedmiotowej instalacji określono tzw. warunki brzegowe, które każda rozpatrywana działka powinna spełniać: nie powinna graniczyć ze zwartą zabudową mieszkaniową, powinna mieć wielkość co najmniej 3,5 ha, kształtem zapewnić swobodne posadowienie infrastruktury budowlanej i technicznej ZTPOK. Każda z ww. lokalizacji zostało skrótowo opisana położenie, istniejąca aktualnie infrastruktura techniczna, ukształtowanie terenu, warunki geologiczne i hydrogeologiczne, odległość od wód powierzchniowych i obszarów prawnie chronionych oraz możliwości wystąpienia konfliktów społecznych. W konsekwencji wcześniejszych analiz i zebranych materiałów opisowych na temat poszczególnych lokalizacji, wykonano analizę wielokryterialną opartą na matematycznym wyborze rozwiązania optymalnego, biorąc pod uwagę wszystkie uwarunkowania i dokonując pełnego opisu wybieranych wariantów. Na podstawie oceny punktowej optymalnym rozwiązaniem lokalizacyjnym ZTPOK jest teren przy ZSOK w Tarnowie. Dokonane obliczenia w ramach analizy wielokryterialnej wskazują, że optymalnym rozwiązaniem lokalizacyjnym jest lokalizacja ZSOK Tarnów. Najmniej korzystną lokalizacją jest teren Zakładów Mechanicznych Tarnów. 94

95 6. Opis planowanego przedsięwzięcia Lokalizacja przedsięwzięcia Stan formalno prawny. Teren pod inwestycję nie jest objęty miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Teren przeznaczony na realizację przedsięwzięcia (ZTPOK) zlokalizowany jest na działkach: - Obręb 73 Działka 187 o powierzchni 1,8395 ha, - Obręb 74 Działka 250/1 o powierzchni 0,2159 ha, Działka 250/2 o powierzchni 3,4472 ha. Łączna powierzchnia działek to 5,5026 ha, natomiast powierzchnia terenu inwestycyjnego pod budowę ZTPOK wynosi ok. 5 ha. Właścicielem działek 187 obręb 73 i 250/2 obręb 74 jest Gmina miasta Tarnowa, natomiast działki 250/1 obręb 74 - osoba prywatna. Rysunek 6.1. Lokalizacja ZTPOK na tle planu 5 powiatów. Źródło: Opracowanie własne. 95

96 Rysunek 6.2. Lokalizacja ZTPOK na tle planu Tarnowa. Źródło: Opracowanie własne. Rysunek 6.3. Planowany układ komunikacyjny wokół ZTPOK. Źródło: MPEC. 96

97 Rysunek 6.4. Planowane miejsce budowy spalarni wraz ze wstępną drogą sieci ciepłowniczych włączonych w sieć ciepłowniczą miasta Tarnowa. Źródło: MPEC. 97

98 Rysunek 6.5. Zdjęcie terenu, na którym planowana jest inwestycja. Źródło: Opracowanie własne. Rysunek 6.6. Zdjęcie terenu, na którym planowana jest inwestycja. Źródło: Opracowanie własne. 98

99 Rysunek 6.7. Zdjęcie terenu, na którym planowana jest inwestycja. Źródło: Opracowanie własne Ogólna charakterystyka lokalizacji. Istniejące wysypisko usytuowane jest w północno - wschodniej części miasta Tarnowa w pobliżu nowo planowanej drogi od skrzyżowania ulic Błonie i Jana Pawła II do planowanej autostrady A4. Dzięki wybudowaniu tego odcinka drogi dostępność komunikacyjna z północy, wschodu i zachodu będzie bardzo dobra, z południa dostępność będzie tylko nieco gorsza, ze względu na konieczność przejazdu w niewielkiej odległości od centrum miasta. Składowisko odpadów komunalnych zlokalizowane jest w odległości ok. 2,8 km od węzła sieci ciepłowniczej, gdzie możliwe będzie odprowadzenie ciepła. Drugim ważnym zagadnieniem jest dobra dostępność komunikacyjna. Kolejnym ważnym argumentem jest własność gruntów. Obecnie składowisko jest w posiadaniu Gminy Miasta Tarnowa, co nie rodzi żadnych problemów własnościowych, a wielkość i przeznaczenie dostępnych terenów pod budowę jest również odpowiednia. Teren nie jest objęty Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego. Szacowany niezbędny obszar to ok. 3-5 ha. Ważnym zagadnieniem jest odległość ZTPOK od najbliższych istniejących gospodarstw domowych. Odległość wysypiska od najbliższych domów przy ulicy Chełmońskiego to 1600 m a od miejsca planowanej inwestycji ok. 700 m, dodatkowo przedzielona planowaną drogą. W najbliższym otoczeniu inwestycji znajdują się nieużytki, licznie występują nielegalne wysypiska śmieci. Przed ww. zabudowaniami znajdują się nieliczne uprawy rolne kierunek na zachód. W kierunku południowym w odległości około 700 m znajduje się Lasek Lipie. W kierunku na wschód rozciągają się uprawy rolne. W kierunku na północ mamy do czynienia z nieużytkami, uprawami rolnymi i drogami polnymi. Przy ulicy Cmentarnej jest jedna hala, w odległości ok. 200 m znajduje się Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe Topicar s.c.. Odległość proponowanej lokalizacji od centrum miasta to ok. 3,7 km. Ta lokalizacja stwarza dogodny dostęp do innych elementów infrastruktury czyli do wody, energii elektrycznej, gazu. Układ komunikacyjny jest również sprzyjający, droga nie będzie wymagała 99

100 przebudowy. Na rozpatrywanym terenie nie istnieje zagrożenie powodziowe. Teren jest własnością miasta Tarnów. Przyłącz cieplny będzie stosunkowo drogi. Odległość do rezerwatu przyrody Debrza to ok. 2.3 km. W pobliżu nie znajduje się żaden obszar Natura Charakterystyka całego przedsięwzięcia i główne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych Ogólna charakterystyka przedsięwzięcia. Dla opisywanego przedsięwzięcia zakłada się następujące zakresy budowy instalacji: adaptacja terenu do nowych potrzeb, wybudowanie zakładu termicznego przekształcania o wydajności Mg/rok zawierającego dwie linie technologiczne o wydajnościach 12,54 Mg/h każda, przy wartości opałowej kj/kg, przewiduje przekształcanie odpadów komunalnych, wysuszonych osadów ściekowych oraz balastu z innych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych (z sortowni, kompostowni). Zakłada się pracę ciągłą przez 24h na dobę, 7 dni w tygodniu z gwarantowaną ilością godzin dyspozycyjności h/rok dla linii. W okresie zimowym będą pracowały dwie linie (4 800 h/rok), w okresie letnim jedna linia (3 960 h/rok), wykonanie instalacji waloryzacji żużli w celu dalszego ich zagospodarowania dla celów przemysłowych. Szacunkowa produkcja roczna żużli poprocesowych z linii termicznego przekształcania około Mg/rok, pozostałości z procesu oczyszczania spalin w ilości Mg/rok będą przechowywane czasowo w magazynach odpadów niebezpiecznych silosach lub big bag ach, wykonanie podłączenia instalacji do miejskiej sieci ciepłowniczej oraz sieci elektroenergetycznej do granicy działki, wykonanie instalacji do suszenia mokrych osadów ściekowych w ilości Mg/rok (wysuszone osady Mg/rok), przy czym: proces suszenia będzie procesem, który polega na przepuszczaniu gorącego powietrza prostopadle do przesuwających się na taśmociągu perforowanym mokrych/odwodnionych mechanicznie osadów ściekowych. Autorzy raportu używali sformułowania osady mokre lub odwodnione, gdyż do Zakładu będą trafiały osady po odwirowaniu (w postaci przypominającej mokrą ziemię), osady dostarczane do Zakładu będą pojazdami ciężarowymi (np. o tonażu 30 Mg i wyładowywane przez wywrot do bunkra na osady ściekowe, przyjmuje się, że poziom zawilgocenia osadów mokrych wynosi 80 %, a po wysuszeniu spada do 20 %, planuje się poddawać osuszaniu mokre/odwodnione wyłącznie ustabilizowane komunalne osady ściekowe pochodzące z Tarnowskich Wodociągów i innych zakładów tego typu w Rejonie. Zawilgocone w wyniku suszenia powietrze będzie używane jako powietrze pierwotne do spalania i będzie kierowane pod ruszt, cały proces suszenia będzie odbywał się w szczelnej instalacji, zhermetyzowanej (nie ma konieczności instalowania biofiltrów), proces suszenia następuje w średniej temperaturze ok o C i jest procesem konwekcyjnym, magazynowanie zafoliowanych surowych odpadów komunalnych (rozdrabniarka, belowanie i plac składowy na ok Mg), belowanie odpadów przewidziane jest w okresie letnim w celu lepszego wykorzystania energii (w lecie jest mniejsze zapotrzebowanie na ciepło niż w zimie), proces belowania będzie polegał na belowaniu części dowożonych odpadów i składowaniu na wyznaczonym placu, system belowania i spalania będzie regulowany w ten sposób aby optymalnie pracowała cała instalacja, 100

101 dzięki możliwości belowania odpadów można będzie przeprowadzać remonty jednej linii technologicznej Główne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych Przekształcanie termiczne. Planowana instalacja termicznego przekształcania odpadów oparta zostanie na nowoczesnej technologii spalania odpadów w kotle z paleniskiem rusztowym. Zakłada się, że do termicznego przekształcania kierowane będą następujące rodzaje odpadów: odpady komunalne z gospodarstw domowych i infrastruktury, odpady z produkcji rzemieślniczej, handlu i usług, które pod względem składu zbliżone są do odpadów komunalnych z gospodarstw domowych (odpady przemysłowe i handlowe inne niż niebezpieczne), odpady z demontażu odpadów wielkogabarytowych, palne odpady balastowe pochodzące z sortowni odpadów, wysuszone osady ściekowe. Frakcja palna odpadów kierowana jest do leja zasypowego instalacji rusztowej spalania, gdzie za pomocą wypychacza dozowana jest na ruszt. Odpady spalane są w przedziale temperatur C. Proces spalania odpadów na ruszcie można podzielić na kilka faz: Suszenie: w początkowej strefie rusztu odpady ogrzewane są w wyniku promieniowania lub konwekcji do temp pow. 100 C, co powoduje odparowanie wilgoci. Odgazowanie: w wyniku dalszego ogrzewania do temp. pow. 250 C wydzielane są składniki lotne (wilgoć i gazy wytlewne). Spalanie: w trzeciej części rusztu osiągane jest całkowite spalanie odpadów. Strata prażenia w tym węźle wynosi dla nowoczesnych technologii poniżej 0,5 % udziału masowego. Zgazowanie: w procesie zgazowania produkty lotne są utleniane przez tlen cząsteczkowy. Przeważająca część odpadów utleniana jest w temp C w górnej strefie komory paleniskowej. Dopalanie: w celu zminimalizowania części niespalonych i CO w spalinach wprowadzona została strefa dopalania. W strefie tej podaje się powietrze lub recyrkulowane i odpylone spaliny w celu zupełnego spalenia. Czas przebywania spalin w tej strefie wynosi min. 2 sekundy w temp. min. 850 C Waloryzacja żużli z odzyskiem metali. Proces waloryzacji i mechanicznej obróbki żużli polegać będzie na obróbce mechanicznej celem uzyskania odpowiedniej frakcji handlowej oraz okresowym magazynowaniu żużla w kwaterach przykrytego dachem placu sezonowania (przez co najmniej 4-6 tygodni), zapewniającym jego dojrzewanie. Gotowy produkt po uzyskaniu Aprobaty technicznej będzie przeznaczony na zbyt dla celów przemysłowych produkcji materiału na podbudowę dla drogownictwa. Ponadto następować będzie odzysk metali żelaznych i nieżelaznych. Efektywność procesu prowadzonego na tym etapie przekształcania odpadów jest znacznie większa niż podczas odzysku metali prowadzonego na etapie wstępnego sortowania odpadów przed poddaniem ich procesowi spalania. Zarówno niewielkie metalowe elementy, jak również metale będące składową przedmiotów wielomateriałowych (np. kabli) mogą być dodatkowo odzyskane. Nakłady energii na odzysk metali z żużli są również znacznie mniejsze niż w przypadku 101

102 poddawania procesowi całej masy odpadów, która kierowana będzie do termicznego przekształcania Budowa systemu energetycznego. Budowa systemu polegać będzie na instalacji maszyn i urządzeń energetycznych, które pozwolą na maksymalne wykorzystanie energii wytwarzanej przez linię termicznego przekształcania odpadów komunalnych w piecu-kotle. Turbina upustowo-kondensacyjna pozwoli na jednoczesną produkcję energii elektrycznej i cieplnej w trybie kogeneracji. Za pomocą wymiennika ciepła będzie podgrzewana woda sieciowa dla miejskiego sytemu ogrzewania Przyjmowane odpady. Do termicznego przekształcania będą przyjmowane zmieszane odpady komunalne w ilości około Mg w ciągu roku oraz odwodnione osady ściekowe w ilości ok Mg/rok (80% wody) co daje po ich wysuszeniu ok Mg/rok (20% wody). Zmieszane odpady komunalne a w zasadzie tzw. frakcja resztkowa odpadów komunalnych, która zostanie poddana procesowi segregacji (odzysku części z tych odpadów nadających się do wykorzystania jako surowce wtórne). Głównym odpadem przekazywanym do spalarni będą zmieszane odpady komunalne o kodzie Spalane będą również segregowane odpady inne niż niebezpieczne pochodzenia komunalnego, które nie nadają się do odzysku, a nadają się do spalenia, takie jak: - odpady opakowaniowe z podgrupy np. z papieru i tektury, tworzyw sztucznych i tkanin, - segregowane odpady komunalne z grupy wysegregowane odpady z mechanicznej obróbki odpadów z podgrupy odpady palne , z tym, że w przypadku odpadu o kodzie będą to tylko odpady pochodzące z doczyszczania (dosegregowywania) odpadów segregowanych, a nie będą to odpady z segregacji zmieszanych odpadów komunalnych, stąd zastosowane zostanie oznaczenie ex ". - spalane będą również inne niż niebezpieczne odpady gospodarcze nie nadające się do odzysku, które nadają się do spalenia, a ich skład i właściwości będą miały charakter odpadu komunalnego. Odpady te pochodzić będą z terenu miast i gmin Rejonu Tarnowa. Planowany system gospodarki odpadami będzie zakładał między innymi następujące procesy: - selektywna segregacja odpadów opakowaniowych tzw.,,u źródła, - selektywna zbiórka odpadów zielonych przeznaczonych do kompostowania (kompostowanie odpadów zielonych), - selektywna zbiórka gruzu budowlanego, Realizacja wymienionych procesów technologicznych wymagać będzie budowy lub dostosowania następujących elementów technologicznych w ramach systemu gospodarki odpadami dla Rejonu: 1. sortowni odpadów z selektywnej zbiórki, 2. kompostowni odpadów zielonych, 3. instalacji do recyklingu gruzu budowlanego, 4. instalacji demontażu odpadów wielkogabarytowych, 5. instalacji termicznego przekształcania frakcji resztkowej z odpadów komunalnych, 6. składowisk balastu, 7. instalacji do waloryzacji żużli. 102

103 Tabela 6.1. Główny strumień odpadów, który będzie przyjmowany do instalacji termicznego przekształcania. L.p. Rodzaj odpadu Kod odpadu 1. Niesegregowane odpady komunalne (frakcja resztkowa) Ustabilizowane komunalne osady ściekowe Źródło: Opracowanie własne. Zapisy europejskiego i polskiego prawa dokonują hierarchii postępowania z odpadami wg kryterium przyjęcia rozwiązań najlepszych z punktu widzenia środowiska. Odstępstwo od takiej hierarchii może być konieczne w przypadku określonych strumieni odpadów, jeżeli jest to uzasadnione między innymi wykonalnością techniczną, opłacalnością ekonomiczną i ochroną środowiska. Wobec powyższego proponując system gospodarki odpadami, przyjęto następującą hierarchię postępowania z odpadami: zapobieganie, przygotowanie do ponownego użycia, recykling, inne metody odzysku, np. odzysk energii, unieszkodliwianie. Biorąc pod uwagę hierarchię postępowania z odpadami, jak również zapisy KPGO 2014 przyjęto następujące rozwiązanie dla systemu gospodarki odpadami dla miast i gmin: zapobieganie powstawaniu odpadów poprzez edukację ekologiczną mieszkańców, rozwój selektywnego zbierania odpadów wybranych rodzajów i frakcji odpadów, w tym: odzysk i recykling: - odpady materiałowe tj. papier, tworzywa sztuczne, metale, szkło będą kierowane do odzysku w sortowniach odpadów, a następnie do recyklingu; - odpady wielkogabarytowe będą poddawane demontażowi, a następnie kierowane do odzysku i/lub recyklingu; - odpady zielone i ulegające biodegradacji zebrane selektywnie kierowane do procesów biologicznego przetwarzania odpadów; - odpady niebezpieczne kierowane do specjalistycznych zakładów ich przeróbki; - odpady poremontowe kierowane do procesów odzysku termiczne przekształcanie odpadów termicznemu przekształcaniu będą poddawane odpady pozostałe po selektywnym zbieraniu, czyli po wybraniu z nich najbardziej wartościowych odpadów posiadających wartość materiałową lub tzw. odpadów problemowych tj. np. odpady wielkogabarytowe, niebezpieczne ze strumienia odpadów komunalnych oraz inne, m.in. osady ściekowe. 103

104 Analiza strumienia odpadów. Wyliczenie strumienia odpadów dla Rejonu Tarnowa. Z uwagi na brak kompletnych danych dotyczących założonego Rejonu obsługującego ZTPOK dla miasta Tarnowa obliczenia strumienia odpadów dokonano w oparciu o dane demograficzne dla pięciu powiatów (Tarnowski Miejski, Tarnowski Ziemski, Dąbrowy Tarnowskiej, Bocheński, Brzeski) w korelacji z prognozą produkcji opadów zawartą w KPGO oraz innych analitycznych dokumentach. Powyższe dane skorelowano z prognozami w tym zakresie dla wybranych gmin lub powiatów celem stwierdzenie wiarygodności dokonanych obliczeń. Jako rok odniesienia przyjęto realny termin zakończenia budowy i uruchomienia ZTPOK na rok Ilość odpadów wytwarzanych na mieszkańca waha się w zależności od kraju, co oznacza w konsekwencji od zamożności jego mieszkańców i tak np. od Meksyku kg na rok do Norwegii 600 kg na rok (w analogicznym okresie w Polsce 310 kg na rok). Do prognozy ilości odpadów komunalnych wytworzonych w latach skorzystano z danych demograficznych GUS z roku 2010 oraz wskaźnik wytwarzania odpadów z Planu Gospodarki Odpadami Województwa Małopolskiego 2010 (Prognoza zmian w zakresie gospodarki odpadami na lata ). 104

105 Tabela 6.2. Ilość mieszkańców wg GUS w dniu 31 XII 2010 r. Powiat/gmina Ilość mieszkańców Powiat brzeski Gmina Brzesko (miejsko-wiejska) Gmina Borzęcin Gmina Czchów (miejsko-wiejska) Gmina Dębno Gmina Gnojnik Gmina Iwkowa Gmina Szczurowa Powiat bocheński Gmina Bochnia (miejska) Gmina Bochnia (wiejska) Gmina Nowy Wiśnicz (miejsko-wiejska) Gmina Drwinia Gmina Lipnica Murowana Gmina Łapanów Gmina Rzezawa Gmina Trzciana Gmina Żegocina Powiat dąbrowski Gmina Dąbrowa Tarnowska (miejsko-wiejska) Gmina Bolesław Gmina Gręboszów Gmina Mędrzechów Gmina Olesno Gmina Radgoszcz Gmina Szczucin (miejsko-wiejska) Powiat tarnowski Gmina Tarnów Gmina Ciężkowice (miejsko-wiejska) Gmina Gromnik Gmina Lisia Góra Gmina Pleśna Gmina Radłów (miejsko-wiejska) Gmina Ryglice (miejsko-wiejska) Gmina Rzepiennik Strzyżewski Gmina Skrzyszów Gmina Szerzyny Gmina Tuchów (miejsko-wiejska) Gmina Wierzchosławice Gmina Wietrzychowice Gmina Wojnicz (miejsko-wiejska) Gmina Zakliczyn (miejsko-wiejska) Gmina Żabno (miejsko-wiejska) Miasto Tarnów Ogółem Źródło: Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2010r. Stan w dniu 31 XII. 105

106 Tabela 6.3. Liczba ludności oraz prognozowana ilość odpadów komunalnych w latach w Rejonie Tarnowa Liczba Ilość odpadów komunalnych Nazwa gminy ludności Miasto Tarnów , , , , , , , , , , ,59 Powiat tarnowski: małe miasta: Ciężkowice, Radłów, Ryglice, Tuchów, Wojnicz, Zakliczyn, Żabno , , , , , , , , , , ,74 wieś: Gmina Tarnów, Gromnik, Lisia Góra, Pleśna, Rzepiennik Strzyżewski, Skrzyszów, Szerzyny, Wierzchosławice, Wietrzychowice , , , , , , , , , , ,79 Powiat dąbrowski: małe miasta: Dąbrowa Tarnowska, Bolesław, Olesno, Szczucin , , , , , , , , , , ,50 wieś: Gręboszów, Mędrzechów, Radgoszcz , , , , , , , , , , ,95 Powiat brzeski: małe miasta: Brzesko, Czchów , , , , , , , , , , ,14 wieś: Borzęcin, Dębno, Gnojnik, Iwkowa, Szczurowa , , , , , , , , , , ,59 Powiat bocheński: małe miasta: Miasto Bochnia, Nowy Wiśnicz , , , , , , , , , , ,44 wieś: Gmina Bochnia, Drwinia, Lipnica Murowana, Łapanów, Rzezawa, Trzciana, Żegocina , , , , , , , , , , ,13 SUMA , , , , , , , , , , ,9 Źródło: Opracowanie własne. 106

107 Tabela 6.4. Prognoza wskaźników wytwarzania odpadów komunalnych dla województwa małopolskiego na lata [Mg/M rok] Wskaźniki wytwarzania duże miasta (>50 tys. mieszk.) 0,398 0,402 0,406 0,410 0,414 0,418 0,422 0,426 0,43 0,434 małe miasta (<50 tys. mieszk.) 0,356 0,36 0,363 0,367 0,370 0,374 0,377 0,381 0,384 0,388 wieś 0,241 0,243 0,246 0,248 0,251 0,253 0,256 0,258 0,261 0,263 Źródło: aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Małopolskiego Odpady [Mg/rok] Tabela 6.5. Suma odpadów surowcowych wytwarzanych z 5 powiatów 2011 [Mg/ rok] 2012 [Mg/rok] 2013 [Mg/rok] 2014 [Mg/rok] 2015 [Mg/rok] 2016 [Mg/rok] 2017 [Mg/rok] 2018 [Mg/rok] 2019 [Mg/rok 2020 [Mg/rok] papier i tektura tworzywa sztuczne szkło metal Suma Źródło: Opracowanie własne. Tabela 6.6. Suma odpadów surowcowych przy odzysku 50 % Aby sprostać wymaganiom prawa, konieczne jest zwiększenie odzysku odpadów surowcowych. Przyjmując, że wskaźnik odzysku osiągnie wartość 50 % otrzymujemy: Odpady [Mg/rok] 2011 [Mg/ rok] 2012 [Mg/rok] 2013 [Mg/rok] 2014 [Mg/rok] 2015 [Mg/rok] 2016 [Mg/rok] 2017 [Mg/rok] 2018 [Mg/rok] 2019 [Mg/rok 2020 [Mg/rok] papier i tektura tworzywa sztuczne szkło metal Suma Źródło: Opracowanie własne. 107

108 Odpady [Mg/rok] 2011 [Mg/ rok] Tabela 6.7. Ilość odpadów kierowanych do spalenia 2012 [Mg/rok] 2013 [Mg/rok] 2014 [Mg/rok] 2015 [Mg/rok] 2016 [Mg/rok] 2017 [Mg/rok] 2018 [Mg/rok] 2019 [Mg/rok 2020 [Mg/rok] Ilość śmieci ogółem , Ilość do spalarni Osady (80% s.m.) Razem* * po odjęciu danych z tabeli 6.6. i dodaniu ilości osadów ściekowych Źródło: Opracowanie własne. Biorąc pod uwagę powyższe dane, przyjmujemy: - ilość odpadów komunalnych kierowanych do spalenia wyniesie ok Mg/rok, - ilość osadów ściekowych wyniesie ok Mg/rok, - reasumując, wydajność instalacji wyniesie ok Mg/rok, przyjmujemy Mg/rok Tabela 6.8. Kaloryczność odpadów i osadów ściekowych Wartość opałowa kj/kg Wartość opałowa odpadów Wartość opałowa osadów ściekowych (80 % s.m.) Średnia wartość opałowa 8 340* *wartość obliczona metodą średniej ważonej. Źródło: Opracowanie własne. 108

109 6.3. Warunki wykorzystywania terenu i zadania przewidziane w fazie realizacji. Faza realizacji inwestycji polegać będzie na kompleksowej budowie Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych. Wiązać się to będzie z pracami budowlanymi, z zastosowaniem typowych maszyn i urządzeń budowlanych oraz środków transportowych, a także z wyposażeniem ZTPOK w urządzenia technologiczne. Prace budowlane będą miały charakter typowych robót budowlano-konstrukcyjnomontażowych i nie spowodują zagrożenia dla terenów sąsiednich oraz środowiska naturalnego. Realizacja obiektu wymagać będzie prowadzenia niwelacji terenu, robót ziemnych dla fundamentów oraz transportu materiałów i elementów budowlanych. Spowoduje to okresowe zwiększenie ruchu pojazdów na drodze dojazdowej na teren działki, typowe dla robót budowlanych. Pojazdy wyjeżdżające z terenu budowy mogą powodować zanieczyszczenie drogi błotem wynoszonym na kołach, dlatego też w projekcie budowlanym trzeba uwzględnić harmonogram czyszczenia ul. Cmentarnej odpowiednio do tego celu przystosowanymi pojazdami. Transport materiałów sypkich będzie organizowany w szczelnych skrzyniach pojazdów. Używane w czasie budowy pojazdy i sprzęt budowlany będą sprawne technicznie oraz będą posiadały szczelne układy paliwowe i olejowe dla zapobieżenia przedostawania się substancji ropopochodnych do środowiska gruntowo-wodnego. Wokół placu budowy wykonane zostanie stosowne ogrodzenie, ustawione zostaną znaki ostrzegawcze. Warunki pracy na terenie budowy, miejsce na zaplecze techniczne oraz socjalno-biurowe, miejsca okresowego składowania materiałów budowlanych, itp. zostaną określone w Planie BIOZ (warunki bezpieczeństwa i higieny pracy dla placu budowy). Dokument ten, sporządzany na podstawie rozporządzenia w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, musi zostać zatwierdzony przez Inżyniera Budowy. Budowa realizowana będzie zgodnie z harmonogramem robót. Przekazywanie placu budowy będzie dokonywane uzgodnionymi etapami. Protokoły przekazania określonych segmentów budowy powinny zawierać załączniki graficzne przedstawiające teren przekazywany Wykonawcy i warunki jego wykorzystania. Etapy budowy przedsięwzięcia w trakcie fazy realizacji: 1. Przygotowanie terenu inwestycyjnego; a) przygotowanie terenu inwestycyjnego, b) niwelacja terenu inwestycyjnego, c) przygotowanie placu budowy oraz zabezpieczeń w celu minimalizacji oddziaływania na środowisko, 2. Prace budowlano konstrukcyjne; 3. Prace w celu adaptacji technologii przekształcania odpadów komunalnych; Zagospodarowanie terenu inwestycyjnego zielenią niską i wysoką w celu poprawy walorów krajobrazowych. 109

110 Zakres budowy obiektów i urządzeń. Zakres budowy obiektów i urządzeń obejmuje budowę Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów (ZTPOK) w skład której wchodzić będą następujące obiekty technologiczne: instalacja termicznego przekształcania odpadów, instalacja waloryzacji żużla, system osuszania osadów ściekowych. ZTPOK obejmuje następujące węzły technologiczne: Węzeł przyjęcia i tymczasowego magazynowania odpadów składający się z: dwóch stanowisk ważenia pojazdów z automatycznymi wagami pomostowymi, hali bunkra wraz z niezbędnymi urządzeniami do prawidłowego funkcjonowania (stanowiska wyładowcze, sygnalizacja), fosy, kabiny sterowniczej, urządzeń do transportu i załadunku odpadów do kotła (suwnice z chwytakami) Pojemność bunkra powinna wynosić około: m 3 co zapewni pracę spalarni przez 4-6 dni. magazyn odpadów komunalnych na czas postoju lub ograniczonej pracy instalacji gdzie odpady będą przechowywane w zafoliowanych belach oraz systemy pakowania i rozpakowywania tych odpadów. Węzeł suszenia mokrych osadów ściekowych składający się ze: stanowiska przyjęcia mokrych osadów ściekowych, bunkra magazynującego osady o pojemności ok. 350 m 3 wraz podajnikiem ślimakowym pozwalającym na podawanie i dozowanie osadów ściekowych do suszarni. Następnie wysuszone już osady ściekowe, będą podawane za pomocą podajnika do magazynu buforowego (5-10 m 3 ) suchych osadów ściekowych i podawane do spalenia. Węzeł spalania składający się z: dwóch linii termicznego przekształcania odpadów z możliwością współspalania wysuszonych osadów ściekowych o łącznej nominalnej wydajności 25,08 Mg/h przy wartości opałowej odpadów komunalnych kj/kg i osadów ściekowych kj/kg (ruszt schodkowy, kocioł parowy - odzysknicowy), przy średniej wartości opałowej kj/kg wraz z niezbędnymi urządzeniami do prawidłowego funkcjonowania. Węzeł odzysku energii składający się z: systemu odzysku energii (instalacja zintegrowana z kotłem parowym-odzysknicowym - i wytwarzania energii (turbina upustowo-kondensacyjna, wymiennik ciepła, generator) z procesu termicznego przekształcania odpadów komunalnych wraz z niezbędnymi urządzeniami do prawidłowego funkcjonowania. Węzeł oczyszczania spalin składający się z: dwóch linii instalacji oczyszczania spalin wraz z oprzyrządowaniem pozwalającym na pomiary emisji. 110

111 Węzeł zagospodarowania pozostałości procesowych składający się z: instalacji do waloryzacji żużli (produkcja kruszyw) wraz z odzyskiem metali żelaznych i nieżelaznych, z placem sezonowania. Pozostałe elementy wchodzące w skład ZTPOK: opcjonalnie system kondensacji pary wodnej ze spalin systemu sterowania, kontroli i monitoringu instalacji termicznego przekształcania odpadów oraz instalacji towarzyszących, maszyny i urządzeń niezbędne dla funkcjonowania linii termicznego przekształcania odpadów m.in. silosy na reagenty, zbiornik na paliwo, instalacja przyjmowania paliwa, przygotowania sprężonego powietrza, pompy zasilające, wentylator powietrza pierwotnego/wtórnego, skraplacz chłodzony powietrzem, odgazowywacz, zbiornik kondensatu, linia zasilania energetycznego, centralna dyspozytorni, budynek administracyjno-socjalny zbiornik wód opadowych i roztopowych, p.poż, podczyszczalnia ścieków przemysłowych, stacja uzdatniania wody, chłodnia wentylatorowa, emitor (komin) i wentylatory wyciągowe spalin, drogi wewnętrzne, chodniki, droga dojazdowa do instalacji, sieci wodno - kanalizacyjne, p.poż., telekomunikacyjne, sygnalizacja p.poż., monitoring wewnętrzny, agregat prądotwórczy, inne niezbędne układy, systemy, maszyny i urządzenia. 111

112 Oddziaływanie inwestycji w fazie budowy. Oddziaływanie na środowisko w fazie realizacji przedsięwzięcia wiązać się będzie z pracami budowlanymi, które będą miały charakter typowych robót budowlanokonstrukcyjno- montażowych. Realizacja obiektów ZTPOK wymagać będzie prowadzenia robót ziemnych dla fundamentów oraz transportu materiałów i elementów budowlanych. W trakcie realizacji założonego programu realizacji przedsięwzięcia uciążliwość skoncentruje się głównie na hałasie, który towarzyszy pracy maszyn, koparek, dźwigów, narzędzi mechanicznych itp. Hałas wywołany będzie również ciężkim transportem i przemieszczaniem materiałów sypkich. Drugim czynnikiem będzie zanieczyszczenie atmosfery, spowodowane przejazdami środków transportu. Wystąpi tu lokalne zapylenie oraz emisja spalin do środowiska. Należy podkreślić, że wszystkie te zjawiska mają charakter okresowy i ustąpią z chwilą zamknięcia placów budowy. Poniżej omówiono poszczególne oddziaływania na środowisko, charakterystyczne dla fazy realizacji przedsięwzięcia, dotyczące wszystkich elementów środowiska Oddziaływanie na powietrze. Podczas prowadzenia prac budowlanych pojawiać się będzie zanieczyszczenie powietrza pyłem powstającym przy pracach budowlanych i przewozach samochodowych (pylenie z powierzchni dróg dojazdowych). Ponadto z terenu budowy i dróg dojazdowych emitowane będą zanieczyszczenia będące produktami spalania paliw przez maszyny budowlane i pojazdy samochodowe (m. in. tlenki azotu, dwutlenek siarki, tlenek węgla, węglowodory alifatyczne). Maszyny te oraz samochody i prace budowlane będą także źródłem pylenia podczas prac budowlanych oraz przejazdów środków transportu. Emisja substancji będzie zachodzić w większości na małej wysokości, co znacznie ograniczy rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń w poziomie. Biorąc pod uwagę lokalizację dróg dojazdowych oraz proponowanych rejonów prac budowlanych i organizacji prac, uciążliwość dla powietrza związana z budową Instalacji będzie niewielka i mieścić się będzie w granicach działek przeznaczonych dla inwestycji. Można więc stwierdzić, że wpływ emisji na powietrze atmosferyczne będzie miał charakter lokalny oraz zmienny w czasie i przestrzeni oraz będzie związany z miejscem jej powstawania (teren budowy oraz drogi dojazdowe). W związku z tym oddziaływanie instalacji na powietrze atmosferyczne w fazie realizacji nie będzie stanowiło istotnej uciążliwości dla powietrza, a także nie spowoduje znaczących zmian istniejącego tła zanieczyszczeń. Ze względu na lokalny charakter oddziaływań rozbudowa instalacji nie będzie również stanowić zagrożenia dla życia i zdrowia okolicznych mieszkańców. Analiza przedstawionych dotychczas informacji i danych pozwala na podstawowe stwierdzenie, że w trakcie realizacji inwestycji wystąpią źródła emisji niezorganizowanej, związane głównie z transportem materiałów budowlanych oraz pracą maszyn budowlanych. Analiza danych dotyczących ilości samochodów i maszyn budowlanych oraz ich lokalizacja wskazują, że uciążliwość z tego tytułu będzie miała charakter lokalny oraz będzie zmienna w czasie i przestrzeni, a oddziaływanie będzie pomijalnie małe i ograniczonym zakresie. 112

113 Emisja hałasu do środowiska. Emitowany hałas będzie miał charakter nieciągły, jego natężenie będzie podlegać zmianom w poszczególnych etapach budowy, a nawet w obrębie jednej zmiany roboczej, w zależności od przebiegu prac i udziału poszczególnych maszyn i urządzeń budowlanych w trakcie realizacji przedsięwzięcia. Prace prowadzone będą w porze dziennej, co pozwoli na ograniczenia uciążliwości akustycznej placu budowy w porze nocnej. Ze względu na fakt, że prace budowlano - instalacyjno - montażowe prowadzone będą w większości w porze dziennej oraz fakt braku w pobliżu zabudowy mieszkalnej można przyjąć, że poziom ekwiwalentny hałasu poza terenem prowadzonych robót, spowodowany pracą maszyn budowlanych i towarzyszących im urządzeń technicznych, a także zwiększonym ruchem pojazdów samobieżnych i samochodowych, nie przekroczy poziomu dopuszczalnego dla terenu inwestycyjnego. Zaleca się, aby roboty budowlano - montażowe, powodujące wysoki poziom hałasu, prowadzone były wyłącznie w porze dziennej. Obsługa maszyn i urządzeń powinna być zabezpieczona zgodnie z przepisami BHP. Przykładowo - obowiązek stosowania indywidualnych ochronników słuchu. Mając na uwadze, że uciążliwość ta będzie miała charakter tymczasowy, typowy dla prac budowlanych, dotyczyła będzie jedynie czasu realizacji inwestycji i ustąpi wraz z zakończeniem prac, stwierdza się, że okresowy niekorzystny wpływ na klimat akustyczny wokół prowadzonych robót będzie akceptowalny, jako tymczasowe zjawisko typowe dla każdej budowy, nie stanowiące zagrożenia Wpływ na wody powierzchniowe i podziemne. Nie przewiduje się dużego wpływu planowanych prac budowlanych na wody powierzchniowe i podziemne. Prace związane z budową inwestycji i uzbrojeniem terenu oraz budową źródeł zasilania i dróg oraz parkingów, okresowo spowodują naruszenie i zmianę lokalnych stosunków wodnych. Powstające lokalnie zastoiska wody w wykopach nie wpłyną na jakość wód, zjawisko to będzie miało charakter odwracalny i nie wykraczający poza obszar działki. Wody gruntowe płytko położone będą okresowo zanieczyszczane, przez pojazdy budowy, które na kołach będą nanosić cząstki gruntu na drogi dojazdowe które w chwili opadu atmosferycznego zostaną spłukiwane do kanalizacji deszczowej. Podczas wykonywania prac budowlanych, spływy opadowe mogą zostać dodatkowo zanieczyszczone cząstkami gruntu. W okresie tym należy się liczyć ze wzrostem ilości zawiesiny i zanieczyszczeń z nią związanych w wodach opadowych odprowadzanych z terenu inwestycji. Będą to jednak oddziaływania odwracalne, które po uporządkowaniu terenu i oczyszczeniu systemu odwadniania, zostaną zlikwidowane. Prace ziemne i budowlano-montażowe mogą oddziaływać na wody podziemne, ponieważ po zdjęciu warstwy gleby wszelkie zanieczyszczenia łatwiej infiltrują do warstw wodonośnych. Dlatego należy odpowiednio przygotować zaplecze budowy, a więc wyznaczyć utwardzone miejsca postoju sprzętu budowlanego i odpowiednio przechowywać wszelkie substancje mogące szkodliwie oddziaływać na środowisko gruntowo-wodne. Podczas fundamentowania obiektów może być konieczne wykonanie odwodnienia w rejonie wykopów, co oznacza ekranowanie wykopów, przecinanie naturalnych cieków wodnych pod powierzchnia ziemi. Powyższe prace będą realizowane po przygotowaniu specjalistycznej dokumentacji na bazie przeprowadzonych badań w formie stosownych odwiertów itp. Zgodnie z zasadami tego rodzaju dokumentacja przewiduje także utworzenie podziemnego systemu obiegu wód w możliwie naturalny sposób, co nie wyklucza zastosowania w niektórych przypadkach sztucznych kanałów lub instalacji gwarantujących po zakończeniu 113

114 inwestycji zapewnienie obiegu wód podziemnych. Wody odpompowywane z wykopów, posiadające naturalny skład kierowane będą do wód powierzchniowych. Ścieki socjalno-bytowe powstałe w fazie budowy będą odprowadzane do zbiornika bezodpływowego lub zaplecze budowy będzie wyposażone w kabiny typu toi-toi. Szczegółowe rozwiązania i potrzeby mogą zostać przedstawione na etapie projektu budowlanego i planowania placu budowy Gospodarka odpadami. Każda budowa lub modernizacja obiektu budowlanego wiąże się z wytwarzaniem odpadów. Prace budowlane będą prowadzone przez firmę zewnętrzną. Firma zewnętrzna będzie miała uregulowany stan formalno prawny w zakresie gospodarki odpadami wytwarzanymi w czasie prac budowlanych, określony art. 17 ustawy o odpadach. Wytwórca odpadów (firma zewnętrzna odpowiadający za budowę inwestycji) zgodnie z art. 25 ust. 2 o odpadach, wytworzone odpady będzie przekazywał wyłącznie podmiotom, które posiadają odpowiednie zezwolenia i decyzje na prowadzenie działalności w zakresie odzysku, zbierania lub unieszkodliwiania odpadów, a transport odpadów będzie prowadzony przez firmy legitymujące się zezwoleniem na prowadzenie działalności w zakresie transportu odpadów (zgodnie z art. 25 ust. 4 ustawy o odpadach) lub przez wytwarzającego te odpady (zgodnie z art. 28 ust. 9 ustawy o odpadach). Wytwórca odpadów zobowiązany jest do stosowania takich sposobów lub form usług oraz surowców lub materiałów, które zapobiegają powstawaniu odpadów lub pozwalają utrzymać na możliwie najniższym poziomie ich ilość, a także ograniczyć negatywne oddziaływanie na środowisko lub zagrożenie życia i zdrowia ludzi. Przedsiębiorca odbierający odpady komunalne (odpady z grupy 20 wyszczególnione w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie katalogu odpadów) winien się legitymować zezwoleniem na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt. 1) ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Wyszczególnienie rodzajów odpadów przewidzianych do wytwarzania na etapie realizacji przedsięwzięcia: 114

115 Tabela 6.9. Rodzaje i ilości przewidzianych do wytworzenia, sposób i miejsce gromadzenia oraz przykładowe zasady gospodarowania odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne na etapie realizacji przedsięwzięcia. Lp. Rodzaj odpadu Kod: 1 Odpady farb i lakierów zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne 2 Zawiesiny wodne farb lub lakierów zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne elementy niebezpieczne 3 Odpadowe kleje i szczeliwa zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne 4 Mineralne oleje hydrauliczne nie zawierające związków chlorowcoorganicznych 5 Mineralne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe niezawierające związków chlorowcoorganicznych Ilość w Mg/rok Sposób i miejsce gromadzenia odpadów Odpady niebezpieczne * 0,1 Gromadzony w oryginalnych opakowaniach w pomieszczeniu kontenerowym magazynowym zlokalizowanym na placu budowy * 0,1 Gromadzony w oryginalnych opakowaniach w pomieszczeniu kontenerowym magazynowym zlokalizowanym na placu budowy * 0,1 Gromadzony w oryginalnych opakowaniach w pomieszczeniu kontenerowym magazynowym zlokalizowanym na placu budowy * 0,2 Gromadzone w szczelnych pojemnikach o pojemności 100 dm 3, wykonanych z materiałów trudno palnych, odpornych na działanie olejów odpadowych, szczelnie zamkniętych, w utwardzonym miejscu, zabezpieczonym przed zanieczyszczeniami gruntu i odpadami atmosferycznymi, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia r w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z olejami odpadowymi (Dz. U. Nr 192, poz. 1968) * 0,2 Gromadzone w szczelnych pojemnikach o pojemności 100 dm 3, wykonanych z materiałów trudno palnych, odpornych na działanie olejów odpadowych, szczelnie zamkniętych, w utwardzonym miejscu, zabezpieczonym przed zanieczyszczeniami gruntu i odpadami atmosferycznymi, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia r w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z olejami odpadowymi (Dz. U. Nr 192, poz. 1968) Przykładowe zasady gospodarowania Odzysk Odzysk Odzysk Odzysk Odzysk Przykład owe meto dy gospodar owania R9 R9 R9 R9 R9 115

116 Lp. Rodzaj odpadu Kod: 6 Mineralne oleje i ciecze stosowane jako elektroizolatory oraz nośniki ciepła nie zawierające związków chlorowcoorganicznych Ilość w Mg/rok Sposób i miejsce gromadzenia odpadów * 0,2 Gromadzone w szczelnych pojemnikach o pojemności 100 dm 3, wykonanych z materiałów trudno palnych, odpornych na działanie olejów odpadowych, szczelnie zamkniętych, w utwardzonym miejscu, zabezpieczonym przed zanieczyszczeniami gruntu i odpadami atmosferycznymi, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia r w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z olejami odpadowymi (Dz. U. Nr 192, poz. 1968) 7 Inne nie wymienione odpady * 0,2 Gromadzony w oryginalnych opakowaniach w pomieszczeniu kontenerowym magazynowym zlokalizowanym na placu budowy 8 Inne rozpuszczalniki i mieszaniny rozpuszczalników 9 Szlamy i odpady stale zawierające inne rozpuszczalniki 10 Opakowania zawierające pozostałości substancji niebezpiecznych 11 Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania i ubrania ochronne zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi zużyte czyściwo 1 Odpady farb i lakierów inne niż wymienione w * 0,2 Gromadzony w oryginalnych opakowaniach w pomieszczeniu kontenerowym magazynowym zlokalizowanym na placu budowy * 0,1 Gromadzony w oryginalnych opakowaniach w pomieszczeniu kontenerowym magazynowym zlokalizowanym na placu budowy * 0,2 Gromadzony w podwójnych workach foliowych w pomieszczeniu kontenerowym magazynowym zlokalizowanym na placu budowy * 0,3 Gromadzony w podwójnych workach foliowych w pomieszczeniu kontenerowym magazynowym zlokalizowanym na placu budowy Suma: 1,9 Odpady inne niż niebezpieczne ,4 Gromadzony w oryginalnych opakowaniach w pomieszczeniu kontenerowym magazynowym zlokalizowanym na placu budowy Przykładowe zasady gospodarowania Odzysk Odzysk Odzysk Unieszkodliwianie, odzysk Odzysk Odzysk Odzysk Przykład owe meto dy gospodar owania R9 R9 R9 D5, R14 R14, R15 R1, R15 R9 116

117 Lp. Rodzaj odpadu Kod: 2 Odpadowe kleje i szczeliwa inne niż wymienione w Ilość w Mg/rok Sposób i miejsce gromadzenia odpadów ,3 Gromadzony w oryginalnych opakowaniach w pomieszczeniu kontenerowym magazynowym zlokalizowanym na placu budowy 3 Odpady spawalnicze ,3 Gromadzone selektywnie w kontenerze metalowym zlokalizowanym w wydzielonym miejscu na placu budowy 4 Zużyte materiały szlifierskie inne niż wymienione w ,3 Gromadzone selektywnie w kontenerze metalowym zlokalizowanym w wydzielonym miejscu na placu budowy 5 Opakowania z papieru i tektury ,2 Gromadzone selektywnie w kontenerze metalowym zlokalizowanym w wydzielonym miejscu na placu budowy 6 Opakowania z tworzyw sztucznych ,2 Gromadzone selektywnie w kontenerze metalowym zlokalizowanym w wydzielonym miejscu na placu budowy 7 Opakowania z drewna ,8 Gromadzone selektywnie w kontenerze metalowym zlokalizowanym w wydzielonym miejscu na placu budowy 8 Opakowania z metali ,0 Gromadzone selektywnie w kontenerze metalowym zlokalizowanym w wydzielonym miejscu na placu budowy 9 Czyściwo (sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania i ubrania ochronne niezanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi) ,3 Gromadzony w workach foliowych w pomieszczeniu kontenerowym magazynowym zlokalizowanym na placu budowy Przykładowe zasady gospodarowania unieszkodliwianie Odzysk Odzysk Odzysk odzysk odzysk odzysk odzysk Przykład owe meto dy gospodar owania D9, D10 10 Gruz ceglany Gromadzony selektywnie odzysk R14 w wydzielonym miejscu na placu budowy 11 Odpady innych materiałów ceramicznych Gromadzone selektywnie odzysk R14 i elementów wyposażenia w wydzielonym miejscu na placu budowy 12 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia niezawierające subst. niebezp Gromadzone w wydzielonym miejscu na placu budowy odzysk R14 R4 R14 R3, R5 R14, R15 R14, R15 R4 R1, R15 117

118 Lp. Rodzaj odpadu Kod: Przykład owe meto Ilość w Przykładowe zasady Sposób i miejsce gromadzenia odpadów dy Mg/rok gospodarowania gospodar owania 13 Drewno ,0 Gromadzone w wydzielonym miejscu na placu budowy odzysk R14, R15 14 Szkło ,4 Gromadzone selektywnie odzysk R5 w kontenerze metalowym zlokalizowanym w wydzielonym miejscu na placu budowy 15 Tworzywa sztuczne Gromadzone selektywnie odzysk R14, R15 w kontenerze metalowym zlokalizowanym w wydzielonym miejscu na placu budowy 16 Odpadowa papa ,5 Gromadzone selektywnie unieszkodliwianie D5 w kontenerze metalowym zlokalizowanym w wydzielonym miejscu na placu budowy 17 Aluminium Gromadzone selektywnie odzysk R4 w kontenerze metalowym zlokalizowanym w wydzielonym miejscu na placu budowy 18 Żelazo i stal (m.in. elementy stalowe z Gromadzone w wydzielonym miejscu na placu budowy odzysk R4 budynków i urządzeń) 19 Kable inne niż wymienione w ,0 Gromadzone selektywnie odzysk R15 w kontenerze metalowym zlokalizowanym w wydzielonym miejscu na placu budowy 20 Gleba i ziemia w tym kamienie inne niż Gromadzona selektywnie odzysk R14 wymienione w Materiały izolacyjne inne niż w i Materiały konstrukcyjne zawierające gips inne niż w Zmieszane odpady z budowy, remontów i demontażu inne niż wymienione w , i Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne Suma: ,2 Źródło: opracowanie własne. w wydzielonym miejscu na placu budowy ,5 Gromadzone selektywnie w kontenerze metalowym zlokalizowanym w wydzielonym miejscu na placu budowy Gromadzone selektywnie w kontenerze metalowym zlokalizowanym w wydzielonym miejscu na placu budowy unieszkodliwianie unieszkodliwianie Gromadzone w wydzielonym miejscu na placu budowy odzysk R Gromadzone w kontenerze metalowym zlokalizowanym w wydzielonym miejscu na placu budowy unieszkodliwianie D5 D5 D10 118

119 Oddziaływanie na powierzchnię ziemi, gleby. Budowa instalacji wpłynie na zmianę ukształtowania powierzchni ziemi. Konieczne będzie wykonanie niwelacji terenu jak również wykopów pod fundamenty planowanych obiektów. W czasie fazy realizacji wpływ na powierzchnie ziemi i gleby będzie mieć: a) niwelacja terenu inwestycyjnego, b) przygotowanie placu budowy oraz zabezpieczeń w celu minimalizacji oddziaływania na środowisko, c) prace budowlano konstrukcyjne. Zaleca się, aby w największym możliwym stopniu zdjąć wierzchnią warstwę gleby (humus) przed rozpoczęciem prac budowlanych, a następnie wykorzystać ją po ich zakończeniu, celem zagospodarowania i urządzenia terenu. Park maszyn budowlanych powinien być wydzielony na utwardzonym podłożu, który zostanie przygotowany w tym celu na czas budowy w ramach projektu organizacji robót. Pozwoli to na ograniczenie oddziaływania na gleby. Obecnie na terenie inwestycyjnym nie określono standardów jakości gleby oraz ziemi. W związku z tym konieczne będzie zweryfikowanie czy standardy jakości gleby oraz ziemi na terenie inwestycji odpowiadają wartościom ustalonym w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. W tym celu konieczne będzie wykonanie specjalistycznych badań i pomiarów. Pozwoli to na określenie stanu istniejącego jakości gleb i ziemi na terenie przedsięwzięcia. Autorzy raportu przewidują, że masy ziemne związanych z budową zakładu termicznego w pierwszej kolejności zostaną wykorzystane na terenie obszaru inwestycji w ramach realizacji projektu zagospodarowania zieleni. Ewentualne nadwyżki mas ziemnych będą wywożone na tereny innych placów budów, na podstawie stosownych podpisanych umów Oddziaływanie na ludzi, zwierzęta i rośliny. Pewną uciążliwością ze względu na ludzi oraz faunę może być hałas od pracujących urządzeń, prac budowlanych oraz, okresowo wywożonych odpadów. Należy jednak podkreślić, że uciążliwość ta, opisana szerzej w rozdziale dot. oddziaływania hałasu, będzie niewielka i okresowa. Z budowlanym etapem inwestycji wiąże się również zapylenie i zanieczyszczenie powietrza od pracujących maszyn i pojazdów. Jest to również czynnik okresowy, który nie wpłynie na pogorszenie jakości środowiska, mającej znaczenie dla mieszkańców, fauny oraz flory w dłuższym interwale czasowym. Ze względu na analizowany zakres robót, należy wykluczyć negatywne oddziaływanie fazy budowy na zdrowie okolicznych mieszkańców. Hałas, pylenie i lokalna (punktowa) emisja substancji szkodliwych (farby, lakiery, powłoki antykorozyjne, itp.) mogą być uciążliwe dla pracowników przedsiębiorstw wykonujących prace budowlano-montażowe, instalacyjne i malarskie. Uciążliwości te należy ograniczyć maksymalnie poprzez stosowanie odpowiednich zabezpieczeń wynikających z przepisów BHP i właściwej organizacji robót. Teren budowy Inwestor powinien tak przygotować, aby zminimalizować ingerencję w zieleń niską i wysoką. W przypadku wycinki drzew i krzewów należy uzyskać odpowiednie zezwolenie Prezydenta Miasta Tarnowa, a zieleń przeznaczoną do przyszłego zagospodarowania terenu, po zakończeniu fazy budowy, należy odpowiednio zabezpieczyć. 119

120 Teren inwestycji, po realizacji przedsięwzięcia, powinien być odpowiednio urządzony zielenią niska i wysoką. Poprawi to w znacznym stopniu walory przyrodnicze i krajobrazowe terenu ZTPOK Oddziaływanie na obszary chronione, w tym Natura Omawiany obszar znajduje się poza granicami obszarów znajdujących się na liście obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 i obszarów specjalnych ochrony siedlisk Natura Dla realizowanego przedsięwzięcia nie przewiduje się negatywnego oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na obszary Natura W bezpośrednim sąsiedztwie inwestycji nie występują tereny i podmioty objęte ochroną przyrodniczą, cenne pod względem kulturowym i historycznym. Dla analizowanego przedsięwzięcia Inwestor uzyska oświadczenie organu odpowiedzialnego za monitorowanie obszarów Natura Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Tarnowie stwierdzające, że w odniesieniu do planowanych przedsięwzięć wchodzących w skład projektu pn. Budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych dla Tarnowa nie będzie negatywnego wpływu na te obszary Wpływ na zabytki, dobra kultury i dobra materialne. Zarówno na terenie inwestycyjnym, jak i w bezpośrednim sąsiedztwie planowanych obiektów ZTPOK nie znajdują się żadne elementy zabytkowe, na terenie inwestycji nie ma stanowisk archeologicznych oraz kulturowych. Zatem proces budowy ZTPOK wraz z infrastrukturą towarzyszącą nie będzie miał wpływu na zabytki zlokalizowane w rejonie inwestycji. W przypadku znalezienia na terenie budowy przedmiotów wskazujących na to, iż mogą to być przedmioty zabytkowe inwestor/wykonawca zobowiązany jest postępować zgodnie z ustawą z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Dz. U nr 162 poz (wraz ze zmianami; ustawa z dnia 24 lutego 2006 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Dz. U nr 50 poz. 362, ustawa z dnia 12 maja 2006 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie ustawy o samorządzie województwa Dz. U nr 126 poz. 875, ustawa z dnia 22 maja 2009 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Dz. U nr 97 poz. 804, ustawa z dnia 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektórych innych ustaw Dz. U nr 75 poz. 474, ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Dz. U nr 130 poz. 871) oraz Rozporządzeniem Ministra Kultury z dnia 9 czerwca 2004 r Wpływ na krajobraz. W fazie budowy pojawią się krótkoterminowe skutki dla krajobrazu i walorów estetycznych typowych dla fazy realizacji przedsięwzięcia z powodu prowadzonych prac budowlanych, w tym m.in.: elementy konstrukcyjne, ogrodzenia tymczasowe, dojazd; maszyny i składowane materiały; 120

121 ruch pojazdów i maszyn; usunięcie roślinności, wycięcie drzew i krzewów oraz usunięcie wierzchniej warstwy gleby; wyrobiska; prace drogowe; wylewanie betonu, w tym deskowanie, szalowanie i zbrojenie; wykopy pod fundamenty i kanały kablowe; dźwigi; oświetlenie placu budowy. Elementy te będą miały znaczący wpływ, ograniczony albo do czasu trwania danej czynności, lub do zakończenia okresu regeneracji. Pełna regeneracja obszarów, na których zostaną ponownie posadzone rośliny, może potrwać do 5 lat, zwłaszcza w przypadku obszarów porośniętych delikatniejszą roślinnością. W okresie odrostu murawa będzie odróżniała się od otaczającego ją terenu, z czasem jednak równowaga gatunkowa zmieni się i pojawią się rośliny typowe dla terenów nienaruszonych. Te skutki średnioterminowe w okresie regeneracji będą miały wpływ wyłącznie na punkty widokowe znajdujące się w pobliżu terenu, ponieważ stan roślinności tylko stąd będzie zauważalny Oddziaływanie skumulowane. Nie przewiduje się kumulacji oddziaływań na środowisko z związku z prowadzeniem prac budowlanych Podsumowanie, zalecenia, wnioski. Wpływ inwestycji na środowisko w fazie budowy będzie okresowy i będzie ograniczony ze względu na wykonywanie prac w porze dziennej, zgodnie z podanymi powyżej zasadami. Okresowa i krótkotrwała emisja substancji i energii ze środków transportu i maszyn budowlanych odbywających się na bardzo niskiej wysokości ograniczy oddziaływanie tych źródeł do skali lokalnej w zasadzie nie wykraczającej poza granice ZTPOK. Istotnym oddziaływaniem będzie powstanie znacznego tonażu odpadów z wykopów (mas ziemnych), które należy odpowiednio zagospodarować w pierwszym rzędzie na terenie inwestycji. Przed rozpoczęciem prac budowlanych należy wykonać opracowanie geotechnicznych warunków posadowienia w formie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej, która zawierałaby elementy monitoringu zanieczyszczeń powierzchni ziemi i wód podziemnych opracowanych zgodnie z obowiązującymi przepisami. Koniecznym jest zweryfikowanie czy standardy jakości gleby oraz ziemi na terenie inwestycji odpowiadają wartościom ustalonym w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. W tym celu konieczne będzie wykonanie specjalistycznych badań i pomiarów. Również, w przypadku wód podziemnych, należy zlokalizować i wykonać punkty pomiarowe (piezometry) i dokonać klasyfikacji tych wód zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych. 121

122 Wykonanie tych badań monitoringowych będą stanowić poziom odniesienia tzw. tło zanieczyszczeń dla etapu realizacji przedsięwzięcia, w kontekście przyszłej fazy eksploatacyjnej ZTPOK. Zapewni to w przyszłości możliwość oceny jakości wymienionych elementów środowiska w aspekcie wpływu ZTPOK na środowisko. Pod warunkiem wykonania prac projektowych, uwzględniających zalecenia przedstawione w niniejszym raporcie dla fazy realizacji przedsięwzięcia, a następnie zrealizowania obiektu zgodnie z zawartymi w ww. dokumentacjach zapisami, realizowany obiekt nie będzie miał niekorzystnego wpływu na omawiane w niniejszym rozdziale elementy środowiska. W trakcie prowadzenia prac budowlanych należy zwrócić szczególną uwagę na: zabezpieczenie powierzchni ziemi i środowisko gruntowo wodne przed zanieczyszczeniem, główne natężenie prac budowlanych, szczególnie tych powodujących nadmierny hałas, należy skumulować w okresie letnim (kwiecień-październik), prace budowlane prowadzić w godzinach dziennych od 6.00 do 22.00, prowadzenie prawidłowej gospodarki odpadami, do budowy wykorzystywać tylko pojazdy i sprzęty sprawnie działające, ograniczyć do minimum zajętość nowych terenów, z rekultywować powierzchnię po zakończonej inwestycji i zagospodarować teren zielenią niską i wysoką. 122

123 6.4. Warunki wykorzystania terenu w fazie eksploatacji. Teren w fazie eksploatacji ZTPOK będzie wykorzystywany zgodnie z jego przeznaczeniem i przewidywanym planem funkcjonowania. Prace związane z procesem termicznego przekształcania odpadów komunalnych na terenie ZTPOK będą realizowane przede wszystkim w zamkniętych halach i pomieszczeniach. Dowóz i wywóz odpadów komunalnych, odpadów poprocesowych, materiałów eksploatacyjnych i części będzie realizowany przy użyciu sieci utwardzonych dróg wewnętrznych oraz dróg dojazdowych. Wydzielona część terenu przeznaczona na zieleń będzie wykorzystywana zgodnie z przeznaczeniem będzie tworzyć naturalny ekran akustyczny. Na etapie eksploatacji instalacji wystąpią różne rodzaje emisji, które omówiono szczegółowo poniżej w kolejnych rozdziałach tematycznych Emisje zanieczyszczeń do powietrza. Oczyszczaniu w instalacji oczyszczania spalin winny podlegać co najmniej następujące zanieczyszczenia: gazy kwaśne: HCl, SO x, HF, tlenki azotu NO i NO 2, metale ciężkie, zanieczyszczenia organiczne, przy czym limitowana jest zawartość dioksyn i furanów. Tabela Wartości graniczne stężeń emisji substancji do powietrza z ZTPOK. Dopuszczalne wartości emisji do powietrza Nazwa substancji Jednostki średnie wartości dobowe średnie wartości półgodzinne 97% średnie wartości półgodzinne a b c d e Pył całkowity mg/nm HCl mg/nm SO 2 mg/nm HF mg/nm NO + NO 2 jako NO 2 mg/nm CO mg/nm 3 50 Substancje organiczne w postaci gazów i par, w przeliczeniu na całkowity węgiel organiczny 100 lub 150 dla średniej wartości 10 minutowej mg/nm Wartości średnie dotyczące minimum 30 minutowego i maksymalnie 8 godzinnego okresu pobierania próbek Cd+Tl mg/nm 3 0,05 Hg mg/nm 3 0,05 Sb+As+Pb+Cr+Co +Cu+Mn+Ni+V mg/nm 3 0,5 123

124 Wartości średnie mierzone w minimum 6 godzinnym i maksimum 8 godzinnym okresie pobierania próbek Dioksyny i furany ng/nm 3 0,1 Warunki odniesienia 1013 mbar ; 0 C ; 11 % O 2 gaz suchy. Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie standardów emisyjnych z instalacji. Na terenie ZTPOK występować będą następujące źródła emisji zanieczyszczeń: emisja zanieczyszczeń z procesu termicznego przekształcania odpadów, emisja pyłu silos sorbentu, emisja pyłu silos węgla aktywnego, emisja pyłu silos mocznika, emisja pyłu silos magazyn popiołów, emisja pyłu system wentylacji hali waloryzacji żużla (3 wentylatory), emisja zanieczyszczeń ze spalania paliw w silnikach samochodowych dowożących odpady i wyjeżdżających z rejonu fosy, emisja zanieczyszczeń ze spalania paliw w silnikach samochodowych transportujących, popioły, żużel i złom. Inwestycja ZTPOK poza ww. emisjami nie będzie powodować żadnych innych zanieczyszczeń do powietrza. Instalacja termicznego przekształcania odpadów posiadać będzie wiele zabezpieczeń, które mają za zadanie zabezpieczyć przedsięwzięcie przed innymi źródłami emisji i ograniczyć ww. źródła emisji. Zabezpieczenia przed emisją zanieczyszczeń z instalacji: 1. Dowóz odpadów Frakcja resztkowa odpadów komunalnych oraz osady ściekowe, będą dowożona w sprawnych samochodach ciężarowych, hermetycznie zamkniętych tak, aby nie powodować emisji zanieczyszczeń z transportu. 2. Bunkier, hala wyładowcza Hala bunkra będzie źródłem powstawania odorów i niezorganizowanej emisji zanieczyszczeń (wyładunek odpadów). Aby uniknąć przedostawania się na zewnątrz niekontrolowanej emisji odorów i zanieczyszczeń w hali bunkra zastosowane będzie podciśnienie. Powietrze pobierane z bunkra będzie wykorzystane w procesie spalania i suszenia osadów, co gwarantuje niewydostawanie się odorów i zanieczyszczeń na zewnątrz instalacji. Pozostałe pomieszczenia ciągu technologicznego ZTPOK będą wyposażone w wentylacje mechaniczną i grawitacyjną zapewniającą wymianę powietrza zgodnie z przepisami sanitarnymi i ochrony p.poż., w tym wymagane klapy dymowe na wypadek pożaru. Odpady będą także magazynowanie w formie bel, na odpowiednio przystosowanym do tego celu placu, znajdującym się po zachodniej stronie od hali procesowej. 3. Magazyn popiołów. Popioły z oczyszczania spalin będą magazynowane w silosie znajdującym się wewnątrz hali procesowej. Silos ten zostanie wyposażony w otwór oddechowy zaopatrzony w filtr workowy w celu ograniczenia emisji i wyłapania niezorganizowanej emisji pyłu. 4. Silos sorbentu i węgla aktywnego Silos sorbentu i węgla aktywnego wykorzystywanego do procesu oczyszczania spalin będzie umiejscowiony w hali procesowej. Będzie szczelnie zamknięty. 124

125 5. Instalacja do waloryzacji żużla Waloryzacja żużla będzie odbywać się w specjalnie przygotowanym budynku, dzięki czemu emisja zanieczyszczana będzie ograniczona bardzo dużym stopniu. System wentylacji budynku będzie wyposażony w filtry workowe w celu wyłapania pyłów powstałych w czasie waloryzacji żużla. 6. Plac sezonowania żużla z kwaterami dojrzewania żużla Cały proces sezonowania i dojrzewania żużla będzie odbywał się na specjalnie przygotowanym placu, który będzie posiadał zabezpieczenia boczne (ściany) oraz przykrycie dachowe w celu zabezpieczenia przeciw wtórnemu pyleniu i wpływom warunków atmosferycznych opady deszczu, śniegu. 7. Stacja przyjęcia i dystrybucji oleju opałowego wraz z zbiornikiem Stacja przyjęcia i dystrybucji oleju opałowego będzie wyposażona: szczelny zbiornik o pojemności maksymalnej 25 m 3, instalację bezpośredniego podawania oleju na palniki rozruchowe do komory spalania, system podciśnieniowego odprowadzania powietrza ze zbiornika i budynku (stacja przyjęcia) do komory spalania W związku z tym nie przewiduje się żadnej negatywnej emisji z procesu przyjęcia, magazynowania i dystrybucji oleju opałowego pod kątem emisji substancji do powietrza. Inne działania proponowane dla Zakładu w celu ograniczenia głównie emisji niezorganizowanej to: zainstalowanie systemu wentylatorów utrzymujących stałe podciśnienie w budynku fos w celu ograniczenia emisji odorów i pyłu oraz wykorzystywanie uzyskanego w ten sposób strumienia powietrza w procesie spalania odpadów, gdzie powstałe w fosie i podczas rozładunku odory i pyły zostają dopalane w kotle; wyposażenie systemu wentylacyjnego budynku przeznaczonego pod instalację waloryzacji żużli w filtry tkaninowe, co zapobiegnie emisji pyłów do atmosfery; wyposażenie wylotu oddechowego silosów sorbentu, cementu i węgla aktywnego i mocznika w filtr tkaninowy; wyposażenie wylotu oddechowego silosu pyłów pochodzących z lejów pod kotłem i ekonomizerem w filtr tkaninowy. System oczyszczania spalin jest zintegrowaną częścią ZTPOK. Nie ma możliwości pracy ZTPOK bez systemu oczyszczania spalin. W celu poprawnego działania tego systemu, będzie on w pełni zautomatyzowany z możliwością obserwacji parametrów procesowych. Zakład będzie posiadać pełny monitoring procesów zachodzących w czasie eksploatacji. 125

126 Emisja odorów. W Polsce brak jest obowiązujących uregulowań prawnych i zaleceń technicznych określających dopuszczalne poziomy odorów w powietrzu i metody ich oceny. Głównym i jedynym zagrożeniem uciążliwości zapachowych (odorów) w całym procesie przetwarzania termicznego odpadów komunalnych jest ich transport do obiektów ZTPOK oraz rozładunek i tymczasowe magazynowanie w tzw. bunkrze przed podaniem ich na ruszt komory spalania oraz magazynowanie na czas postoju instalacji. Odpady komunalne transportowane do ZTPOK trafiać będą poprzez drzwi żaluzjowe bezpośrednio do bunkra instalacji termicznego przekształcania o pojemności zapewniającej nieprzerwaną pracę instalacji na okres minimum 4 dni. Z tego bunkra bez żadnego sortowania odpady podawane będą do komory spalania (kotła - pieca). Pojemność bunkra powinna wynosić około: m 3 co zapewni pracę spalarni przez 4-6 dni. Hala bunkra będzie narażona na powstawanie odorów. W celu zabezpieczenia przed przedostawaniem się odorów z hali bunkra do otoczenia, planuje się zastosowanie blokady rozprzestrzeniania się odorów na zewnątrz. Będzie to realizowane poprzez odpowiednie każdorazowe zamykanie bramy żaluzjowej po wyładunku odpadów z pojazdu dostarczającego odpady komunalne oraz poprzez zastosowanie odpowiednio dobranego podciśnienia powodującego zasysanie powietrza z przestrzeni hali bunkra. Powietrze to będzie kierowane do ciągu technologicznego spalania odpadów komora spalania oraz do procesu suszenia osadów ściekowych. Wszystkie pomieszczenia będą posiadały wentylację mechaniczną i grawitacyjną zapewniającą zgodnie z przepisami sanitarnymi i ochrony p.poż. (w tym wymagane klapy dymowe na wypadek pożaru). Ponadto instalacja odprowadzania spalin począwszy od kotła po wentylator wyciągowy znajdujący się za ostatnim stopniem oczyszczania spalin będzie pracowała na podciśnieniu, tak by w przypadku powstania nieszczelności spaliny nie wydostawały się na zewnątrz instalacji. Dowóz odpadów i osadów ściekowych do ZTPOK będzie odbywał się w specjalnie przygotowanych wozach ciężarowych (śmieciarkach) zamykanych. Tak aby nie powodować emisji odorów podczas transportu odpadów i osadów ściekowych. W wyniku spalania frakcji resztkowej odpadów komunalnych oraz osadów ściekowych, głównymi produktami poprocesowymi będzie żużel oraz pyły z odpylania spalin. Odpady te, ani też surowce stosowane do ich przeróbki (waloryzacja, magazynowanie), nie są i nie mogą być źródłem uciążliwości zapachowych z powodu ich składu, gdyż wszystkie substancje mogące powodować zagrożenie odorowe zostaną termicznie unieszkodliwione (spalone) w komorze spalania. Z związku z zastosowanymi rozwiązaniami projektowymi, na terenie planowanego przedsięwzięcia nie będzie dochodziło do emisji odorów. 126

127 Hałas. W oparciu o rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, dopuszczalny poziom hałasu, w zależności od przeznaczenia terenu waha się w granicach (nie dotyczy hałasu drogowego i kolejowego): w ciągu 8 najmniej korzystnych godzin pory dziennej, w okresie od 6.00 do od 45 do 55 db, w ciągu 1 najmniej korzystnej godziny pory nocnej, w okresie od do od 40 do 45 db. W tabeli poniżej podano potencjalne źródła uciążliwości akustycznej, moce akustyczne dla ciągów technologicznych, urządzeń i maszyn stosowanych w ZTPOK. Tabela Przykładowe źródła hałasu w spalarni odpadów. Obszar związany z hałasem główne emitory Miara redukcji Poziom mocy akustycznej L wa w db(a) Dostawa odpadów np. hałas Hala wyładowcza zamknięta ze wszystkich z ciężarówek stron Rozdrabnianie Nożyce w hali wyładowczej Zbiornik odpadów Izolacja dźwiękochłonna, budynek z gazobetonu, bramy o szczelnej konstrukcji Kotłownia Obudowana za pomocą wielowarstwowej konstrukcji lub z gazobetonu, kanały wentylacyjne połączone poprzez tłumiki hałasu, szczelne bramy Maszynownia Oczyszczanie spalin: Elektrofiltr Płuczka spalin Wyciąg spalin (wentylator) Komin Cały system oczyszczania spalin Postępowanie z pozostałością Odżużlacz / odpopielacz Załadunek Transport pozostałości z zakładu Ogólne postępowanie z pozostałością Chłodzenie powietrza System przekształcania energii Nisko-hałasowe zawory, rury, z izolacją przeciwdźwiękową, izolacja dźwiękochłonna budynku jak opisano powyżej Izolacja hałasu, obudowa instalacji np. za pomocą blach trapezoidalnych, obudowa dźwiękochłonna wentylatora wyciągowego oraz tłumik dla komina Obudowa, załadunek w bunkrze Tłumiki po stronie ssawnej i tłocznej (zobacz również w BREF system chłodzenia dla dalszych informacji) Konstrukcja / projekt w sposób zapewniający niską emisję hałasu, system umieszczony w specjalnie skonstruowanym (dzień) (dzień) (dzień) (noc)

128 Całkowity poziom hałasu w zakładzie Dzień Noc dźwiękoszczelnym budynku Określenia Dzień / Noc wskazują, że działanie jest zwykle przeprowadzone w dzień lub w nocy. Źródło: BREF Przedstawione w tabeli poziomy mocy akustycznych (chwilowe) będą redukowane poprzez zastosowanie odpowiednich rozwiązań technicznych określonych w projekcie technicznym, przy zastosowaniu środków ograniczających jego emisję do otoczenia uwzględniających uwarunkowania lokalne, tak aby poza terenem do którego prawo własności posiada Inwestor, dotrzymane były normy hałasu określone rozporządzeniem Ministra Środowiska Pobór wody. Woda będzie używana na cele technologiczne (przemysłowe) i socjalno-bytowe. Pobór wody będzie determinowany przede wszystkim przez: pobór na cele technologiczne (wytworzenie pary, woda chłodząca, woda grzewcza), płukania urządzeń, mycia urządzeń, pomieszczeń i placów, itp., cele socjalno-bytowe. Do celów przemysłowych, socjalno-bytowych i p.poż. pobór wody będzie odbywał się z miejskiej sieci wodociągowej. Rozwiązanie przyłącza wody zostanie określone na etapie projektowania. Wielkość zużycia wody na poszczególne potrzeby oraz sposób jej wykorzystania przedstawiono w rozdziale Ścieki. Dla instalacji wyszczególniono następujące typy powstających ścieków: przemysłowe, bytowe, opadowe i roztopowe. W tabeli poniżej wyszczególniono rodzaje i ilości poszczególnych typów ścieków. Przemysłowe Opadowe i roztopowe Tabela Rodzaje i ilość ścieków. Rodzaj ścieków Ilość Przeznaczenie odmulanie kotłów 528,5 dm 3 /h Kierowane do gaszenia żużli czyszczenie filtrów stacji 145 dm 3 Podczyszczane i kierowane do /h gaszenia żużli DEMI mycie powierzchni brudnych Odcieki pochodzące z bunkra m 3 /rok 1,0 dm 3 /Mg z dachów 0,1 m 3 /s Podczyszczane i kierowane do gaszenia żużli Podczyszczane i kierowane do systemu obiegu wód Podczyszczane i kierowane do systemu obiegu wód 128

129 z dróg i placów 0,07 m 3 Podczyszczane i kierowane do /s systemu obiegu wód z terenów 0,05 m 3 Podczyszczane i kierowane do /s zielonych systemu obiegu wód Bytowe m 3 /rok Kanalizacja Źródło: obliczenia własne W celu prowadzenia prawidłowej gospodarki wodno ściekowej dla ZTPOK zainstaluje się następujące rozwiązania: - Ścieki opadowe Wody opadowe, traktowane jako ścieki, powstawać będą w wyniku opadu atmosferycznego (deszcz, śnieg i in.) na teren Zakładu. Ścieki te podzielić można ze względu na swoje pochodzenie, na tzw. czyste pochodzące z dachów budynków i brudne pochodzące z dróg i parkingów oraz placów utwardzonych. Teren ZTPOK zostanie wyposażony w system kanalizacji opadowej. Obydwa te rodzaje ścieków pochodzących z wód opadowych posiadać będą osobno ujmowane do odrębnych sieci kanalizacyjnych kanalizacja czystych i brudnych wód opadowych. Czyste wody opadowe (dachy budynków) poprzez wewnętrzną sieć kanalizacyjną będą odprowadzane do zamkniętego retencyjnego zbiornika p.poż. Ścieki opadowe (drogi, place, parkingi) poprzez wewnętrzną sieć kanalizacji deszczowej będą odprowadzane do podczyszczalni ścieków a następnie pompowane do systemu obiegu wód. - Ścieki przemysłowe ZTPOK głównie ze względu na proponowaną technologię oczyszczania spalin (metoda półsucha lub sucha) i zastosowanie w ciągach technologicznych tzw. obiegów zamkniętych, jest instalacją, która w znacznym stopniu ogranicza powstawanie ścieków technologicznych. W celu powtórnego wykorzystania ścieków powstających w instalacji, gospodarka wodno ściekowa będzie prowadzona tak, aby wszystkie ścieki (wody przemysłowe) mogły być oczyszczone i powtórnie wykorzystane do poszczególnych procesów technologicznych. W praktyce oznacza to tzw. zerową emisję ścieków z instalacji do kanalizacji. W instalacji będzie powstawało kilka rodzajów ścieków i wód przemysłowych wykorzystywanych do procesu. Należą do nich: woda z odmulania kotłów będą kierowane do odżużlacza z zamknięciem wodnym. woda z czyszczenia filtrów stacji uzdatniania wody będzie kierowana do podczyszczalni ścieków przemysłowych i dalej do odżużlacza z zamknięciem wodnym. ścieki z mycia powierzchni brudnych (np. budynek spalania) kierowane będą do podczyszczalni ścieków przemysłowych, w której będzie się odbywać separacja substancji ropopochodnych oraz oddzielanie piasku. Woda ta będzie pompowana w 100% do systemu gaszenia żużli. woda dodawana do reaktora wchodzącego w skład pół-suchego systemu oczyszczania spalin będzie wyparowywać i w postaci pary wodnej zmieszanej z oczyszczonymi spalinami będzie wypuszczana do atmosfery lub opcjonalnie będzie kondensowana. W związku z tym ZTPOK nie będzie powodować tworzenia się ścieków z systemu oczyszczania salin. odcieki pochodzące z bunkra będą kierowane poprzez system odwodnienia i odprowadzenia odcieków z odpadów składowanych w bunkrach do wewnętrznej kanalizacji zakładowej (przemysłowej) której końcowym blokiem będzie 129

130 podczyszczalnia ścieków przemysłowych. Następnie po oczyszczeniu wody te będą wykorzystywane w procesie gaszenia żużla. W związku z zaprojektowanym rozwiązaniem technologicznym waloryzacji żużla, nie będą powstawać ścieki przemysłowe. Woda będzie krążyć w systemie zamkniętym. Gorące żużle przechodzące przez zbiornik z zamknięciem wodnym będą nasiąkać wodą, która następnie będzie odparowywać i nie powstaną odcieki. System kanalizacyjny ZTPOK, będzie również wyposażony w zbiornik buforowy (bezodpływowy). Zbiornik ten będzie wykorzystywany w przypadku awarii (np. pożar), w celu zabezpieczenia zakładu przed dopływem ścieków z gaszenia pożarów. W przypadku wystąpienia awarii (np. pożar) kanalizacją p.poż będą odprowadzane ścieki pożarowe do zbiornika. Zbiornik ten zabezpieczy kanalizację deszczową, sanitarną przed zanieczyszczeniem w trakcie awarii. W wypadku pożaru magazynu reagentów procesowych (substancje niebezpieczne), w celu zabezpieczenia przed ściekami pożarowymi z tego segmentu technologicznego, zostanie wykonana kanalizacja p.poż i drugi zbiornik buforowy (bezodpływowy). Ww. zbiorniki będą wykonane z materiałów szczelnych, antykorozyjnych, antyżrących, ognioodpornych i kwasoodpornych. Dokładna charakterystyka i właściwości tych materiałów z których zostaną wykonane zbiorniki będzie określona na etapie projektu budowlanego. Ścieki w wypadku awarii (np. pożar) będą gromadzone w zbiornikach buforowych, a następnie wywożone z miejsca ich gromadzenia przez firmę uprawnioną do wywozu ścieków do punktu zlewnego wskazanego przez kompetentne podmioty. - Ścieki bytowe ZTPOK zostanie wyposażony w kanalizację sanitarną. Do tej kanalizacji będą odprowadzane selektywnie tylko ścieki socjalno bytowe związane z obsługą instalacji. Ścieki te będą kierowane do kanalizacji miejskiej. W Zakładzie znajdować się będzie stacja uzdatniania wody. Technologia oczyszczania będzie wybrana na etapie projektu budowlanego. W Zakładzie znajdować się będzie także podczyszczalnia ścieków. Technologia oczyszczania będzie wybrana na etapie projektu budowlanego. Metody stosowane do oczyszczania ścieków to m.in.: metody mechaniczne - polegają one na usunięciu grubszych zawiesin organicznych i mineralnych oraz ciał pływających. metody chemiczne - zalicza się do nich koagulację, neutralizację, ekstrakcję, sorpcję, metody biologiczne - oczyszczanie biologiczne przebiega zarówno w warunkach tlenowych, niedotlenionych jak i beztlenowych i polega na utlenianiu oraz mineralizacji związków organicznych zawartych w ściekach przy udziale mikro i makroorganizmów. Odpadami z procesów oczyszczania będą osady oraz osady flotacyjne, które będą kierowane do suszarni osadów ściekowych. Tak więc praktycznie podczyszczalnia będzie pracowała bezodpadowo w ilościach mniejszych niż 5 % strumienia suszonych osadów. 130

131 Odpady. Działania Inwestora powodujące lub mogące powodować powstanie odpadów będą planowane, projektowane i prowadzone tak, aby: zapobiegać powstawaniu odpadów, zapewnić bezpieczne dla środowiska wykorzystanie odpadów jeżeli nie udało się zapobiec ich powstaniu, zapewnić zgodny z zasadami ochrony środowiska sposób postępowania z odpadami, których powstaniu nie udało się zapobiec lub których nie udało się wykorzystać. Wytwórca odpadów wytwarzanych w wyniku funkcjonowania ZTPOK dopełni obowiązki wynikające z ustawy o odpadach. Zgodnie z art. 3 ust. 3. pkt. 22 ustawy o odpadach wytwórcą odpadów w przypadku przedmiotowego przedsięwzięcia jest prowadzący określoną działalność gospodarczą. Wytwórca odpadów przed przystąpieniem do realizacji przedsięwzięcia zobowiązany jest wystąpić do odpowiedniego dla rangi przedsięwzięcia organu administracyjnego określonego w Prawie Ochrony Środowiska o uregulowanie stanu formalno-prawnego poprzez przedłożenie informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami (zgodnie z art. 17 ustawy o odpadach). Wytwórca odpadów na etapie funkcjonowania przedsięwzięcia będzie miał uregulowany stan formalno prawny, między innymi w zakresie gospodarki odpadami określony pozwoleniem zintegrowanym w tym zakresie. Odpady przewidziane do wytworzenia na etapie eksploatacji opisane są w rozdziale Podsumowanie. W wyniku wszystkich działań procesowych, podstawowych ciągów technologicznych oraz zastosowania technologii przeróbki powstających odpadów niebezpiecznych, faktycznie powstające odpady w wyniku eksploatacji ZTPOK wraz z instalacją waloryzacji żużli będą jak w tabeli Promieniowanie niejonizujące. Promieniowanie niejonizujące w przypadku ZTPOK będzie się ograniczało do emisji pól elektromagnetycznych związanych z przesyłem i rozdziałem prądu elektrycznego. Źródłem emisji pola elektromagnetycznego będzie instalacja elektryczna zasilająca wraz z transformatorem. Energia elektryczna przesyłana jest liniami wysokiego, średniego i niskiego napięcia. Odbiorcy wykorzystują zwykle urządzenia zasilane niskim napięciem (trójfazowym 400 V lub jednofazowym 230 V). Aby zmniejszyć napięcie przesyłowe do napięcia pracy odbiorników zastosowane będą stacje transformatorowe. Stacje transformatorowe o przekładni 15/0,4 kv są często spotykanym elementem krajowego systemu elektroenergetycznego, stanowiącym końcowe ogniwo stopniowego obniżania napięcia. Typowy zakres mocy transformatorów stosowanych u komunalnych i przemysłowych odbiorców energii wynosi kva. Wokół urządzeń stanowiących wyposażenie stacji występują pola elektryczne i magnetyczne o częstotliwości 50 Hz. Natężenie pola elektrycznego jest proporcjonalne do napięcia elektrycznego występującego na elementach urządzenia i w danym miejscu stacji jest stałe w czasie (zależy od odległości od źródła pola i konfiguracji elementów ekranujących, np. siatek metalowych). Natężenie pola magnetycznego jest proporcjonalne do natężenia prądu elektrycznego i zmienia się wraz ze 131

132 zmianami obciążenia stacji. Pola elektromagnetyczne w stacji transformatorowej wytwarzane są przez: - transformator stosunkowo słabe źródło pola elektromagnetycznego, - szyny i kable niskiego napięcia 0,4 kv główne źródło pola magnetycznego w rozdzielni, - rozdzielnice niskiego napięcia 0,4 kv stosunkowo słabe źródło pola elektromagnetycznego, - szyny lub kable średniego napięcia 15 kv główne źródło pola elektrycznego w rozdzielni. W większości typowych stacji transformatorowych, w miejscach gdzie mogą przebywać ludzie (pracownicy) podczas normalnej pracy transformatorów, występują jedynie pola magnetyczne o wielkościach strefy bezpiecznej i pośredniej. W odległości większej niż np. 1 m od przewodów niskiego napięcia, indukcja magnetyczna nie przekracza zwykle wartości 100 µt, uznanej za dopuszczalną dla ekspozycji ogółu ludności. Indukcja magnetyczna zmierzona w odległości 15 cm od szyn prądowych niskiego napięcia nie przekracza wartości kilkuset µt (strefa zagrożenia). W przypadku maksymalnego obciążenia możliwe jest występowanie strefy zagrożenia dla ekspozycji całego ciała w odległościach do np. 0,5 m od szyn prądowych niskiego napięcia jedynie w stacjach o mocach 1000 kva i 630 kva. Pola elektryczne z uwagi na stosunkowo nieduże napięcie występujące w stacjach (maks. 15 kv), w miejscach możliwego przebywania ludzi (pracowników) nie przekracza natężenia pola elektrycznego o wartości 1 kv/m (strefa bezpieczna ze względu na ekspozycję zawodową i ekspozycja dopuszczalna w obszarze zabudowy mieszkaniowej). Jeżeli stacja transformatorowa zlokalizowana jest w zamkniętym pomieszczeniu, dostępnym jedynie dla pracowników upoważnionych do obsługi urządzeń elektrycznych, okresowe pomiary wielkości pól elektrycznych i magnetycznych nie są wymagane. Nie ma konieczności wyznaczenia zasięgu stref ochronnych, ponieważ można przyjąć, że jest nim całe, zamknięte pomieszczenie stacji transformatorowej i wyznaczania wskaźnika ekspozycji, ponieważ pracownicy przebywają jedynie krótkotrwale w obszarze strefy pośredniej Warunki wykorzystania terenu w fazie likwidacji. Zakłada się, że w przypadku likwidacji inwestycji przeprowadzane działania i związane z nimi emisje będą zbliżone jak na etapie realizacji. Faza likwidacji inwestycji może np. polegać na zaadaptowaniu istniejących obiektów do nowych funkcji. Przed zakończeniem eksploatacji i rozpoczęciem fazy likwidacji konieczne będzie zaprzestanie przyjmowania odpadów i osadów ściekowych, termiczne unieszkodliwienie odpadów zmagazynowanych w fosie, wywiezienie odpadów powstałych w trakcie eksploatacji inwestycji, zgodnie z obowiązującymi w czasie likwidacji przepisami (na chwilę obecną likwidacja nie jest zakładana przez okres najbliższych kilkudziesięciu lat). 132

133 7. Charakterystyka technologii przedsięwzięcia. Wszystkie przytoczone w niniejszym rozdziale rozwiązania techniczne i technologiczne są zgodne z zaleceniami BAT (Best Available Techniques - najlepszej dostępnej techniki) i są opisane w dokumencie pn. Reference Document on the Best Available Techniques for Waste Incineration August Instalacja termicznego przekształcania odpadów. W zaproponowanej koncepcji wykorzystano doświadczenia aglomeracji europejskich dotyczące termicznego przekształcania stałych odpadów komunalnych w oparciu o spalanie w kotle rusztowym. W instalacji ZTPOK termicznemu przekształcaniu poddawane będą frakcje resztkowe zmieszanych odpadów komunalnych oraz wysuszony osad ściekowy. Do najistotniejszych cech wskazanego rozwiązania należą: kocioł rusztowy, którego konstrukcja sprawdziła się w zakładach termicznego przekształcania odpadów komunalnych na całym świecie, instalacja zintegrowana z kotłem odzysknicowym, optymalny odzysk energii zawartej w odpadach poprzez współpracę z turbogeneratorem kondensacyjno-upustowym o parametrach pary 400 C i 40 bar, pozwalającym na skojarzone funkcjonowanie, zapewniające zasilanie miejskiej sieci w ciepłą wodę i sieci publicznej w energię elektryczną, oczyszczanie spalin z efektywnym systemem, typu selektywnej niekatalitycznej redukcji SNCR, w celu redukcji tlenków azotu, spełniającym najbardziej rygorystyczne wymagania emisyjne oraz pół-suchym (lub suchym) systemem oczyszczania spalin w celu redukcji kwaśnych substancji, pyłów, metali ciężkich oraz dioksyn i furanów z zastosowaniem mocznika lub wody amoniakalnej Zakładane parametry techniczne instalacji. Zakładane parametry techniczne instalacji przedstawione są w poniższej tabeli. Tabela 7.1. Zakładane parametry techniczne instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych. Podstawowe parametry ZTPOK Nominalna wydajność jednej linii termicznego przekształcania Mg/h 12,54 Ilość linii termicznego przekształcania - 2 Minimalny czas pracy linii termicznego przekształcania h Instalacja waloryzacji żużla Mg/rok Ok Pyły z układu oczyszczania spalin deponowane będą na składowisku odpadów niebezpiecznych Mg/rok Ok Zmieszane odpady komunalne Nominalna wartość opałowa Osady ściekowe Nominalna wartość opałowa przyjęta do obliczeń Rodzaje termicznie przekształcanych odpadów Mg/rok kj/kg Mg/rok kj/kg kj/kg Technologia 133

134 Instalacja rusztowy zintegrowany z kotłem Ruszt pochylony lub poziomy odzysknicowy Dopuszczalne odchylenie Kocioł (1 kocioł na linię) wartości opałowej 6-11 MJ/kg Minimalna wydajność linii 7 Mg/h Turbina (jedna dla obu linii) upustowo-kondensacyjna Technologia oczyszczania spalin (dla każdej linii) Rodzaj oczyszczania Metoda Odczynnik Odsiarczanie spalin Pół-sucha/Sucha Wapno palone Odazotowanie spalin SNCR Mocznik/woda amoniakalna Redukcja dioksyn, furanów i metali ciężkich Strumieniowo-pyłowa Węgiel aktywny Parametry pary przegrzanej Ciśnienie MPa 4 Temperatura C 400 Strumień pary na jeden kocioł Mg/h 30 Sprawność kotła % 82 Temperatura spalin komora paleniskowa C ~1000 komora dopalenia C Min. 850 Źródło: opracowanie własne Odzysk energii. Instalacja odzysku energii zaprojektowana będzie jako kogeneracyjny układ kolektorowy, z turbiną parową pracującą w układzie upustowo-kondensacyjnym. Wyprowadzenie energii elektrycznej nastąpi siecią elektryczną o napięciu 15 kv. Rysunek 7.1. Proponowany uproszczony schemat instalacji kogeneracji. Źródło: Opracowanie własne. 134

135 Wyprodukowane ciepło będzie odbierane do sieci ciepłowniczej zarówno latem jak i zimą (zimą zdecydowanie więcej). Suszenie osadów będzie prowadzone przez cały rok. Proces spalania będzie prowadzony cały rok, ale w sezonie letnim pracował będzie tylko jeden kocioł, co poprawi wskaźnik energii w kogeneracji i sprawność energetyczną układu. Dlatego też, zajdzie potrzeba magazynowania śmieci z okresu letniego na zimowy. Zastosowane będą takie rozwiązania powierzchni wymiany ciepła w kotłach, by możliwe było osiągniecie sprawności termicznej procesu odzyskiwania ciepła na poziomie minimum 80%, (korzystnie 83-85%). Zastosowana technologia będzie dążyć do maksymalnego wykorzystania i przekazania do wykorzystania na zewnątrz energii odzyskanej ze spalania odpadów. Odzysk energii z odpadów odbywa się najpierw w kotle odzysknicowym, gdzie energia gorących spalin ulega przekształceniu w energię pary (np. o parametrach min. 400 C i 40 bar). W kolejnej fazie odzysku, energia pary zostaje wykorzystana do produkcji energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu. Cechą charakterystyczną w sektorze spalania odpadów jest duże obciążenie spalin pyłem, stąd też konstrukcja kotła będzie zapewniać grawitacyjne oddzielenie popiołów lotnych poprzez: niskie prędkości przepływu spalin, oraz zmiany kierunków w ciągu spalinowym. Duża zawartość popiołów w spalinach powoduje ryzyko znacznego zabrudzenia powierzchni wymiany ciepła. Może prowadzić to do zmniejszenia wymiany ciepła, a przez to do utraty sprawności. Dlatego też istotną rolę w konstrukcji kotła odgrywają systemy automatycznego czyszczenia powierzchni wymiany ciepła. Czyszczenie to może odbywać się np. przy pomocy lanc (wtrysk sprężonego powietrza lub wody), strzepywaczy, zdmuchiwania sadzy przy użyciu pary, przy pomocy fal uderzeniowych i/lub dźwiękowych. Zakładany bilans energetyczny instalacji przedstawiony jest w tabeli poniżej. Tabela 7.2. Zakładany bilans energetyczny instalacji. ZTPOK Lato Zima Przepustowość linii zima/lato [Mg/h] 12,54 25,08 Roczna przepustowość [Mg] odpadów Nominalny czas pracy instalacji [h] Moc elektryczna brutto [MW] 4,8 8,54 Energia elektryczna brutto MWh/rok Moc el. potrzeb własnych instalacji [MW] 2,0 2,5 Zużycie energii na potrzeby własne [MWh/rok] Moc cieplna 6,7 27,8 Produkcja ciepła na potrzeby m.s.c. [GJ/rok] Produkcja ciepła na potrzeby m.s.c. [MWh/rok] 26,66 133,33 Źródło: Opracowanie własne. 135

136 Rysunek 7.2. Wykres spalania jednej linii technologicznej. Źródło: opracowanie własne. Możliwość kwalifikowania wyprodukowanej energii jako energii odnawialnej. Rozporządzenie MŚ w sprawie szczegółowych warunków technicznych kwalifikowania części energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów komunalnych jako energii z odnawialnego źródła energii wprowadza istotny instrument stymulujący rozwój technologii termicznego przekształcania odpadów. Zgodnie z tym 42 % całości energii elektrycznej uzyskanej w wyniku termicznego przekształcenia odpadów komunalnych uznawana będzie za energię odnawialną. Autorzy Raportu odnoszą się jedynie do teoretycznych możliwości w tym zakresie. Jako metodę rozliczania udziału energii ze źródeł odnawialnych w cieple wytwarzanym podczas termicznego przekształcania odpadów w spalarni odpadów przyjęto metodę ryczałtową, ustalającą jedną, jednakową dla całego kraju, wartość udziału energii chemicznej zawartej we frakcjach ulegających biodegradacji w energii chemicznej całej masy kierowanych do termicznego przekształcania odpadów. Uznanie energii odzyskanej i przetworzonej do postaci energii elektrycznej, przez UE, jako energii z odnawialnego źródła będzie bardzo ważnym czynnikiem poprawiającym efektywność ekonomiczną instalacji ZTPOK. Warunkiem skorzystania z powyższego mechanizmu jest, aby odpady ulegające biodegradacji pochodziły wyłącznie z obszarów, na których, zgodnie z regulaminem utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, selektywnie zbierane są odpady. Do termicznego przekształcenia będą jednak kierowane wyłącznie odpady zmieszane, tj. takie, z których nie zostały wyselekcjonowane poszczególne frakcje nadające się do recyklingu materiałowego. Frakcje, o których mowa wyżej, stanowić będą część zmieszanych odpadów komunalnych, które ulegają rozkładowi tlenowemu lub beztlenowemu przy udziale mikroorganizmów (frakcja 136