GENEZA I ROZWÓJ KONSTRUKCJI SAMOCHODU PATROLOWO - INTERWENCYJNEGO

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE WSOWL Nr 1 (147) 2008 ISSN Przemysław SIMIŃSKI GENEZA I ROZWÓJ KONSTRUKCJI SAMOCHODU PATROLOWO - INTERWENCYJNEGO Wstęp Nierównomierny rozwój gospodarczy świata generuje wiele zagroŝeń. NaleŜy podkreślić inny ich charakter w porównaniu z okresem bipolarnej zimnej wojny. Aktualnie największym światowym zagroŝeniem jest terroryzm. Powoduje to konieczność dopasowania środków transportu lądowego pojazdów, które będą zdolne do wypełnienia nowych postawionych im wymagań. Na podstawie doświadczeń ze zbrojnych konfliktów oraz misji stabilizacyjnych, które miały miejsce w ostatnich kilkunastu latach, określono nowe zasady zwalczania terroryzmu. Oprócz obecnych wozów bojowych, silnie opancerzonych i uzbrojonych, które mogą być wykorzystane w konfliktach o duŝym natęŝeniu, potrzebne są niewystępujące dotychczas, nowe kategorie pojazdów: wysoce mobilnych, lekko opancerzonych i uzbrojonych, przeznaczonych do prowadzenia walki z grupami zbrojnymi wyposaŝonymi w broń maszynową oraz ładunki wybuchowe. Ze względu na ich funkcję, nową kategorię pojazdów nazwano sp-i (samochody patrolowo-interwencyjne)[1]. Historia rozwoju w Polsce W naszym kraju prace badawczo-rozwojowe rozpoczęto w Wojskowym Instytucie Techniki Pancernej i Samochodowej w grudniu 2003 r. Podstawą merytoryczną prowadzonych prac było opracowanie [2], zawierające równieŝ projekt załoŝeń taktyczno-technicznych oraz dobór podwozia bazowego samochodu terenowego. Projektem krajowego sp-i, jako pierwsze, zainteresowało się Biuro Operacji Antyterrorystycznych Komendy Głównej Policji, biorąc pod uwagę własne potrzeby oraz doświadczenia z dramatycznej operacji w Magdalence w grudniu 2003 r. W kolejnym etapie dzięki dofinansowaniu z Ministerstwa Nauki i Informatyzacji (stan 2004r.) w firmie AMZ KUTNO rozpoczęto prace konstrukcyjne nad pojazdem bazowym, przy ścisłej współpracy specjalistów policyjnych, zgodnie z załoŝeniami taktyczno-technicznymi opracowanymi przez WITPiS. Po przeprowadzeniu badań prototypu w WITPiS, pierwsze eg- ppłk dr inŝ. Przemysław SIMIŃSKI Wojskowy Instytut Techniki Pancernej i Samochodowej

2 GENEZA I ROZWÓJ KONSTRUKCJI SAMOCHODU PATROLOWO INTERWENCYJNEGO zemplarze pojazdu Dzik 1 (taką nazwę otrzymał pojazd) zakupiła policja w grudniu 2004 r. [1] W czerwcu 2005r. podjęto prace nad prototypowym rozwiązaniem pojazdu Dzik 2, przeznaczonego dla śandarmerii Wojskowej. Pierwszą partię pojazdów Dzik 2 przekazano uŝytkownikom w końcu 2005 r., po uzyskaniu pozytywnych wyników badań w WITPiS. Charakterystyka poszczególnych odmian Dzik 1 (rys. 1) znajduje się na wyposaŝeniu sił Policji. Przeznaczony jest do działań w szczególnych sytuacjach, gdy moŝna spodziewać się zagroŝenia ostrzałem lub uŝyciem ładunków wybuchowych, albo innych środków ze strony grup przestępczych. Wówczas funkcjonariusze korzystają z ochrony pancernej, którą zapewnia nadwozie pojazdu. Funkcja patrolowania oraz rozpoznawania realizowana jest przez 6-osobową sekcję funkcjonariuszy rozmieszczonych wewnątrz pojazdu. Obok kierowcy siedzi dowódca, natomiast 4 funkcjonariuszy rozmieszczonych jest na wzdłuŝnych ławkach. Charakterystykę techniczną pojazdu Dzik 1 zamieszczono w tabeli 1. Rys. 1. Widok ogólny pojazdu Dzik 1 Tabela 1. Charakterystyka techniczna Dzik 1 Lp. Rodzaj parametru Wartość parametru 1 Masa całkowita 5500 [kg] 2 Prędkość maksymalna 120 [km/h] 3 Wymiary zewnętrzne dł./szer./wys. 5,5/2,16/2,15 [m] 4 Liczba osób załogi 6 5 Liczba drzwi 3 Dzik 2 (rys. 2) zbudowany został z przeznaczeniem dla Oddziałów Specjalnych śandarmerii Wojskowej. Jego zadaniem jest realizować funkcje konwojowania, patrolowania oraz interwencji zbrojnej. Zasadnicze róŝnice, w stosunku do Dzika 1 wynikają 235

3 Przemysław SIMIŃSKI z odmiennych zadań. WyposaŜenie wnętrza, liczba drzwi i okien obserwacyjnych oraz otworów strzelniczych w Dziku 2 jest inna niŝ w Dziku 1. Mianowicie, cztery indywidualne siedziska Ŝandarmów usytuowane są wzdłuŝ ścian bocznych nadwozia, oprócz kierowcy i dowódcy mających swe siedziska z przodu pojazdu. KaŜdy z nich prowadzi obserwację i ewentualnie ogień siedząc bokiem do otworów strzelniczych. Dwa tylne siedziska umieszczone są tyłem do kierunku jazdy, aby umoŝliwić prowadzenie obserwacji i strzelanie do tyłu. Nowym rozwiązaniem jest umieszczenie karabinu maszynowego na obrotnicy, na dachu - w przedniej części pojazdu. Koło zapasowe przewoŝone jest na dachu pojazdu tylko w warunkach, gdy nie występuje zagroŝenie ostrzałem. W uzbrojeniu Dzika 2 występują równieŝ wyrzutnie granatów dymnych, takie same, jakie stosowane są na wozach bojowych wojska. Charakterystykę techniczną pojazdu Dzik 2 zamieszczono w tabeli 2. Tabela 2. Charakterystyka techniczna Dzik 2 Lp. Rodzaj parametru Wartość parametru 1 Masa całkowita 6200 [kg] 2 Prędkość maksymalna 120 [km/h] 3 Wymiary zewnętrzne dł./szer./wys. 5,76/2,3/2,85 [m] 4 Liczba osób załogi 6 5 Liczba drzwi 5 Rys. 2. Widok ogólny pojazdu Dzik 2 Pojazd Dzik 3 (rys. 3) zbudowany został na bazie Dzika 2, z tym, Ŝe zmodyfikowano wnętrze poprzez zastosowanie ławek wzdłuŝnych dla 8 Ŝołnierzy. Jednocześnie pojazd wyposaŝono w większą liczbę otworów strzelniczych i okien obserwacyjnych. Z lewej strony wozu są tylko drzwi dla kierowcy, a na bocznej ścianie zamontowano lekką drabinę. To wyposaŝenie skompletowano wg wymagań armii irackiej. Charakterystykę techniczną pojazdu Dzik 2 zamieszczono w tabeli

4 GENEZA I ROZWÓJ KONSTRUKCJI SAMOCHODU PATROLOWO INTERWENCYJNEGO Tabela 3. Charakterystyka techniczna Dzik 2 Lp. Rodzaj parametru Wartość parametru 1 Masa całkowita 6200 [kg] 2 Prędkość maksymalna 120 [km/h] 3 Wymiary zewnętrzne dł./szer./wys. 5,76/2,3/2,85 [m] 4 Liczba osób załogi 8 5 Liczba drzwi 4 Doskonalenie konstrukcji pojazdu Rys. 3. Widok ogólny pojazdu Dzik 3 Opracowanie, a następnie zbudowanie trzech wersji pojazdu Dzik, które spełniały postawione wymagania policyjne oraz wojskowe, pozwoliło na realne planowanie budowy innych specjalistycznych wersji pojazdu, niezbędnych dla wojskowych uŝytkowników. Pozytywnym aspektem była moŝliwość uwzględnienia doświadczeń nabytych z eksploatacji samochodów Scam (podwozie wykorzystywane do produkcji Dzika) w Iraku, pojazdów Dzik 2 w Kongo oraz Dzik 3 wykorzystywanych w armii irackiej. Do szeroko zakrojonych prac w przemyśle zbrojeniowym przystąpiono w 2006 roku. W AMZ Kutno przygotowywano opancerzony ambulans, wóz pomocy technicznej oraz pojazd transportowy. W oparciu o Dzika 3 przygotowano propozycję uniwersalnego pojazdu rozpoznawczego. Trwają prace nad mobilnym zestawem przeciwlotniczym Poprad, czyli wersji Dzik P (rys. 4). 237

5 Przemysław SIMIŃSKI Rys. 4. Dzik - P mobilny zestaw przeciwlotniczy Innym projektowanym wariantem jest pojazd logistyczny Dzik 5C cargo, takŝe w odmianie z zainstalowanym w tylnej części podwozia małym dźwigiem (rys. 5). Wóz pomocy technicznej Dzik 2/3T ma posiadać bogate wyposaŝenie w urządzenia pozwalające na naprawę bądź odprowadzenie innego wozu do bazy technicznej (rys. 6). Rys. 5. Pojazd logistyczny Dzik 5C z dźwigiem Rys. 6. Wóz pomocy technicznej Dzik 2/3T Kolejnym wariantem pojazdu, który ma zostać zbudowany, jest Dzik R określany takŝe jako kołowy pojazd rozpoznania ogólnego. W specjalnie doposaŝonej odmianie ma mieć zwiększoną odporność na broń chemiczną. Według opracowanej koncepcji, pojazd ma posiadać kamerę na podczerwień oraz terminale do zarządzania polem walki. Niedawno zbudowano takŝe prototyp wersji medycznej (rys. 7). 238

6 GENEZA I ROZWÓJ KONSTRUKCJI SAMOCHODU PATROLOWO INTERWENCYJNEGO Rys. 7. Wersja medyczna w kamuflaŝu armii irackiej W ostatnich miesiącach zbudowano samochód zaliczany do nieco odmiennej klasy niŝ samochody patrolowo interwencyjne, mianowicie lekki opancerzonych samochód patrolowy Tur (rys. 8), tym niemniej cechą wspólną tych projektów jest to samo podwozie. Tur przeznaczony jest do przewozu 5 Ŝołnierzy wraz ekwipunkiem i wyposaŝeniem w rejon o zagroŝeniu wojennym, wykorzystywany ma być do realizacji zadań porządkowo-interwencyjnych. Napędzany jest silnikiem o mocy 166 KM. Jego główny atut ma stanowić poziom ochrony balistycznej: przed pociskami kalibru 7,62x39 API BZ, przed skutkami wybuchu ładunku TNT o masie 6kg pod kołem. Rys. 8. Lekki Opancerzony Samochód Patrolowy Tur 239

7 Przemysław SIMIŃSKI Problematyka badań nowych konstrukcji pojazdu Dzik W poprzednim rozdziale starano się wskazać na intensywność prowadzonych prac nad doskonaleniem konstrukcji pojazdu Dzik. Budowanie róŝnych wersji na podwoziu bazowym jest ogólnie stosowaną praktyką. Jednak budowanie nowych konstrukcji nie powinno wiązać się z pogorszeniem ich bezpieczeństwa. Szczególne niebezpieczeństwo wiąŝe się z przewróceniem samochodu na bok (ang. rollover), które jest przyczyną groźnych w skutkach wypadków drogowych. Samochody o nietypowej konstrukcji, o wysoko połoŝonym środku masy są szczególnie podatne na tego typu zagroŝenia. Przy budowaniu wersji odmiennych od bazowej lub modernizacji, wprowadzane są zmiany konstrukcyjne i eksploatacyjne. Wpływają one na zmianę charakterystyki kierowalności i stateczności pojazdu. Dlatego aby skutecznie zapobiegać tego typu zagro- Ŝeniom, przystąpiono do prac, których efektem końcowym jest: model do symulacji ruchu i dynamiki samochodu patrolowo interwencyjnego; program komputerowy do symulacji samochodu patrolowo interwencyjnego; wykaz niezbędnych zmian konstrukcyjnych i eksploatacyjnych obejmujących powstanie innych wersji na podwoziu bazowym samochodu patrolowointerwencyjnego. Osiągnięcie wskazanego efektu końcowego pozwoli, poprzez moŝliwość wyprzedających badań symulacyjnych, na nadanie pracom konstrukcyjnym właściwego kierunku w zakresie bezpieczeństwa ruchu. Wyniki badań symulacyjnych określające wpływ wybranych zmian konstrukcyjnych i eksploatacyjnych na kierowalność i stateczność samochodu patrolowo interwencyjnego, pozwolą na wczesne eliminowanie zagroŝeń w konstrukcji pojazdu, tym samym na podniesienie bezpieczeństwa załogi. Prowadzone aktualnie prace nad zbudowaniem programu symulacyjnego, które poprzedzała budowa modelu fizycznego a następnie matematycznego, wymagały określenia poziomu wiarygodności opracowanego modelu, w tym celu prowadzono badania eksperymentalne (rys. 9). Rys. 9. Wersja medyczna pojazdu w trakcie badań eksperymentalnych kierowalności 240

8 GENEZA I ROZWÓJ KONSTRUKCJI SAMOCHODU PATROLOWO INTERWENCYJNEGO W wyniku badań określono: wielkości liniowe i masowe; charakterystykę zawieszenia; charakterystykę ogumienia; charakterystykę układu kierowniczego i zwrotniczego; opory toczenia i opory powietrza; charakterystykę układu hamulcowego. Formą wyniku końcowego prowadzonych prac badawczych będzie katalog zmian konstrukcyjnych i eksploatacyjnych wraz ze skutkiem ich przeprowadzenia, na kierowalność i stateczność samochodu patrolowo interwencyjnego. Podsumowanie Rozwój samochodów patrolowo interwencyjnych odbywa się dynamicznie powstaje szereg nowych wersji. Opracowywanie ich wiąŝe się z koniecznością badań nad bezpieczeństwem ruchu, na które mogą wpłynąć wprowadzone zmiany, aby tego uniknąć wykonuje się, często bardzo kosztowne i niebezpieczne dla ludzi, badania na pojazdach prototypowych. Prowadzenie badań symulacyjnych pozwoli na większą efektywność prowadzonych prac poprzez opracowanie katalogu zmian konstrukcyjnych i eksploatacyjnych wraz ze skutkiem ich przeprowadzenia, na kierowalność i stateczność samochodu patrolowo interwencyjnego. Przyjęty w ten sposób układ pracy nad rozwojem nowych konstrukcji przełoŝy się w postaci następujących wymiernych efektów: znaczące zwiększenie bezpieczeństwa pojazdu i związane z tym obniŝenie ryzyka wypadków drogowych, obniŝenie kosztów budowy aplikacji samochodu patrolowo-interwencyjnego, obniŝenie kosztów wykonywania ewentualnych zmian w pojazdach seryjnych, pozyskanie dla potrzeb Wojska Polskiego optymalnych konstrukcji pod względem bezpieczeństwa. Wyniki poszczególnych badań będą prezentowane sukcesywnie po dokonaniu ich analizy. LITERATURA [1] Orłowski L., Samochód patrolowo-interwencyjny Dzik, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa [2] Orłowski L., Analiza celowości i moŝliwości technicznych opracowania samochodu patrolowo-interwencyjnego na podwoziu terenowym dla grupy antyterrorystycznej, Materiał niepublikowany, Sulejówek