WEJŚCIE LUDZI MŁODYCH NA RYNEK PRACY W POLSCE W 2009 R.

Transkrypt

1 GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY CENTRAL STATISTICAL OFFICE WEJŚCIE LUDZI MŁODYCH NA RYNEK PRACY W POLSCE W 2009 R. ENTRY OF YOUNG PEOPLE INTO THE LABOUR MARKET IN POLAND IN 2009 Statistical Information and Elaborations Informacje i opracowania statystyczne Warszawa 2010

2 Opracowanie publikacji Preparation of the publication kierujący supervisor zespół team Główny Urząd Statystyczny, Departament Pracy Urząd Statystyczny w Gdańsku Central Statistical Office, Labour Division Statistical Office in Gdańsk Agnieszka Zgierska Dyrektor Departamentu Pracy Director of the Labour Division Departament Pracy Labour Division Agnieszka Zgierska Agata Cendrowska Iwona Biały Marcin Szczepaniak Centrum Informatyki Statystycznej Statistical Computing Centre Bogumiła Uljasz Urząd Statystyczny w Gdańsku, Zespół pracowników Ośrodka Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności Statistical Office in Gdańsk, Team of Labour Force Survey Centre współpraca cooperation tłumaczenie translation skład komputerowy komputer typesetting Waldemar Popiński Departament Metodologii, Standardów i Rejestrów Methodology, Standards and Register Department Małgorzata Kruszewska Małgorzata Paszek Okładka Cover Zakład Wydawnictw Statystycznych Statistical Publishing Establishment ISBN ZAK AD WYDAWNICTW STATYSTYCZNYCH, WARSZAWA, AL. NIEPODLEG 0ŒCI 208 Informacje w sprawach sprzeda y publikacji tel.: (0 22) ,

3 PRZEDMOWA Przekazujemy Państwu publikację przygotowaną na podstawie uogólnionych wyników Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności oraz badania modułowego BAEL Wejście młodych ludzi na rynek pracy w Polsce w 2009 r. Aktem prawnym wprowadzającym to badanie w krajach Unii Europejskiej było Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 207/2008 z 5 marca 2008 r., a w Polsce ujęcie w Programie badań statystycznych statystyki publicznej na 2009 r. Publikacja zawiera szereg informacji umożliwiających ocenę wpływu poziomu wykształcenia na rodzaj wykonywanej pracy, oczekiwań wobec pierwszej pracy, pozycji młodych ludzi na rynku pracy oraz zgodności pierwszej pracy ze zdobytym wykształceniem lub wyuczonym zawodem. Opracowanie składa się z uwag metodologicznych, części analitycznej oraz tablic statystycznych uwzględniających wyniki badania modułowego Wejście młodych ludzi na rynek pracy uzupełnione o materiały badania podstawowego. Powyższe badanie było prowadzone w każdym z krajów członkowskich Unii Europejskiej. Zgromadzone w trakcie jego realizacji informacje posłużą do monitorowania postępu prac wynikających z urzeczywistnienia celów określonych w Europejskiej Strategii Zatrudnienia, jak również umożliwią kształtowanie warunków rozwoju rynku pracy. Publikacja została przygotowana przez zespół pracowników Departamentu Pracy Głównego Urzędu Statystycznego, Ośrodka Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności Urzędu Statystycznego w Gdańsku i Centrum Informatyki Statystycznej oraz jednostek współpracujących zlokalizowanych w urzędach statystycznych realizujących Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności. Jerzy Auksztol Dyrektor Urzędu Statystycznego w Gdańsku Agnieszka Zgierska Dyrektor Departamentu Pracy Gdańsk, grudzień 2010 r.

4 PREFACE We would like to present a publication prepared on the basis of the generalized results of the Labour Force Survey and the LFS module survey Entry of young people into the labour market in The law introducing the module survey in the European Union countries is the European Commission Regulation No. 207/2008 of March 5, 2008 and in Poland the Programme of the Public Statistics Survey The publication contains information enabling the assessment of the impact of the young people's educational level on their job, expectations regarding the first job, their status on the labour market and compatibility of the first job with education and acquired occupation. The work consists of methodological notes, analytical part and statistical tables presenting the results of the module survey Entry of young people into the labour market in 2009, complemented with the materials of the core survey. The survey was conducted in each EU member state. Information obtained during the survey will help monitor the progress of work resulting from the implementation of the goals defined in the European Employment Strategy. It will also enable shaping the conditions of labour market development. The publication was prepared by a team of employees from the CSO Labour Department and the Centre of Labour Force Survey at the Statistical Office in Gdańsk as well as the Central Statistical Computing and cooperating units seated at the statistical offices conducting the Labour Force Survey. Jerzy Auksztol Director of Statistical Office in Gdańsk Agnieszka Zgierska Director of the CSO Labour Department Gdańsk, December 2010

5 SPIS TREŚCI Tabl. Str. PRZEDMOWA... x 3 UWAGI METODYCZNE... x 9 OSOBY MŁODE NA RYNKU PRACY Agnieszka Zgierska... x Ogólna charakterystyka ludności w wieku lata... x Wejście ludzi młodych na rynek pracy... x 25 ANEKS TABELARYCZNY... x 41 I. Osoby w wieku lata na podstawie BAEL (II kwartał 2009 r.)... x 41 Aktywność ekonomiczna ludności według wieku Ludność według wieku i poziomu wykształcenia Pracujący według poziomu wykształcenia i wieku Pracujący według statusu zatrudnienia w głównym miejscu pracy i wieku Bezrobotni według metod poszukiwania pracy i wieku Bezrobotni według kategorii, wieku i miejsca zamieszkania Bezrobotni według poziomu wykształcenia i wieku II. Wejście ludzi młodych na rynek pracy badanie modułowe BAEL (II kwartał 2009 r.)... x 52 Osoby w wieku lata według podejmowania pracy w trakcie nauki i poziomu wykształcenia Osoby w wieku lata według aktywności w okresie pomiędzy zakończeniem/przerwaniem formalnej edukacji, a rozpoczęciem pracy oraz poziomu wykształcenia Osoby w wieku lata według faktu wykonywania pracy w trakcie nauki oraz według długości okresu od zakończenia edukacji do podjęcia pierwszej pracy Osoby w wieku lata według poziomu wykształcenia oraz długości okresu od zakończenia edukacji do podjęcia pierwszej pracy Osoby w wieku lata według dziedziny wykształcenia oraz długości okresu od zakończenia edukacji do podjęcia pierwszej pracy Osoby, które nie miały pracy trwającej dłużej niż 3 miesiące po zakończeniu/przerwaniu edukacji formalnej według oczekiwań wobec pierwszej pracy i poziomu wykształcenia Osoby, które po zakończeniu/przerwaniu formalnej edukacji miały pracę trwającą dłużej niż 3 miesiące według zawodu wykonywanego w pierwszej pracy i sposobu jej znalezienia Osoby, które miały pracę trwającą dłużej niż 3 miesiące po zakończeniu/przerwaniu formalnej edukacji według sposobu znalezienia pierwszej pracy i poziomu wykształcenia Osoby, które po zakończeniu/przerwaniu formalnej edukacji podjęły pracę trwającą dłużej niż 3 miesiące według charakteru pierwszej pracy i zawodu

6 Tabl. Str. Osoby, które po zakończeniu/przerwaniu formalnej edukacji miały pracę trwającą dłużej niż 3 miesiące według charakteru pierwszej pracy i wieku Osoby, które po zakończeniu/przerwaniu formalnej edukacji miały pracę trwającą dłużej niż 3 miesiące według charakteru pierwszej pracy i poziomu wykształcenia Osoby, które po zakończeniu/przerwaniu formalnej edukacji miały pracę trwającą dłużej niż 3 miesiące według charakteru pierwszej pracy i dziedziny ukończonego wykształcenia Osoby, które po zakończeniu/przerwaniu formalnej edukacji podjęły pracę trwającą dłużej niż 3 miesiące według zawodu wykonywanego w pierwszej pracy, płci i miejsca zamieszkania Osoby w wieku lata, które po zakończeniu/przerwaniu formalnej edukacji podjęły pracę trwającą dłużej niż 3 miesiące według zawodu wykonywanego w pierwszej pracy i poziomu wykształcenia Osoby, które po zakończeniu/przerwaniu formalnej edukacji podjęły pracę według dziedziny wykształcenia i zawodu wykonywanego w pierwszej pracy Osoby, które po zakończeniu/przerwaniu formalnej edukacji podjęły pracę trwającą dłużej niż 3 miesiące według zawodu wykonywanego w pierwszej pracy i liczby miesięcy Osoby, które po zakończeniu/przerwaniu formalnej edukacji podjęły pracę trwającą dłużej niż 3 miesiące według sposobu znalezienia pierwszej pracy oraz jej zgodności z zawodem wyuczonym Osoby, które miały pracę trwającą dłużej niż 3 miesiące po zakończeniu/przerwaniu formalnej edukacji według zawodu wykonywanego w pierwszej pracy i zgodności z zawodem wyuczonym Osoby, które w swojej pierwszej pracy nie pracowały w wyuczonym zawodzie według przyczyn i poziomu wykształcenia Osoby, które po zakończeniu/przerwaniu formalnej edukacji podjęły pracę trwającą dłużej niż 3 miesiące, według liczby miesięcy przepracowanych w pierwszej pracy, płci i miejsca zamieszkania Osoby, które po zakończeniu/przerwaniu formalnej edukacji podjęły pracę trwającą 3 miesiące i dłużej według poziomu wykształcenia i czasu trwania pierwszej pracy Osoby, które po zakończeniu/przerwaniu formalnej edukacji miały pracę trwającą dłużej niż 3 miesiące, według charakteru pierwszej pracy i poziomu wykształcenia rodziców

7 CONTENTS Table Page PREFACE... x 4 METHODOLOGICAL NOTES... x 14 YOUNG PEOPLE IN THE LABOUR MARKET Agnieszka Zgierska x General characteristics of the population aged x Entry of young people into the labour market... x 36 DATA ANNEX... x 41 I. Persons aged on the basic of the LFS ((II quarter 2009)... x 41 Economic activity of the population by age Population by age and level of education Employed persons by level of education and age Employed persons by employment status in the main job and age Unemployed persons by methods of job search and age Unemployed persons by category, age and place of residence Unemployed persons by level of education and age II. Entry of young people into the labour market module survey of the LFS x 52 Persons aged by starting work during education and level of education Persons aged by activity during th e period between com pleting/leaving formal education and starting work and level of education Persons aged by the fact of working during education and duration of the period between completing education and taking the first job Persons aged by level of education and duration of the period between completing education and taking the first job Persons aged by field of educati on and duration of the period between completing education and taking the first job Persons who did not have a job of more than 3 months after completing/leaving formal education by expectations of the first job and level of education Persons who had a job of m ore than 3 months after completing/leaving formal education by occupation performed in the first job and the m ethod of finding work Persons who had a job m ore than 3 m onths after com pleting/leaving f ormal education by the method of finding the first job and level of education Persons who after completing/leaving formal education took a job of more than 3 months by character of the first job and occupation Persons who after completing/leaving for mal education had a job of more than 3 months by character of the first job and age Persons who after completing/leaving for mal education had a job of more than 3 months by character of the first job and level of education

8 Table Page Persons who after completing/leaving for mal education had a job of more than 3 months by character of the first job and field of completed education Persons who after completing/leaving formal education took a job of more than 3 months by occupation performed in the first job, sex and place of residence Persons aged who after completing/ leaving formal education too k a job of more than 3 m onths by occupation pe rformed in the first job and level of education Persons who after completing/leaving for mal education took a job by field of education and occupation performed in the first job Persons who after completing/leaving formal education took a job of more than 3 m onths by occupation perform ed in the first job and number of months spent in the first job Persons who after completing/leaving formal education took a job of more than 3 months by the m ethod of finding the first job and its compliance with the acquired occupation Persons who had a job of m ore than 3 months after completing/leaving formal education by occupation perform ed in the first job and its com pliance with the acquired occupation Persons who did not w ork in their acquired occupation in their first job by reasons and level of education Persons who after completing/leaving formal education took a job of more than 3 months by num ber of m onths spent in the first job, sex and place of residence Persons who after completing/leaving formal education took a job lasting 3 months and longer by level of education and duration of the first job Persons who after com pleting/leaving formal education had a job of more than 3 months by character of the first job and parents' level of education

9 UWAGI METODYCZNE 1) KONCEPCJA BADANIA I LOSOWANIE PRÓBY. Podstawowe Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) oraz badanie modułowe Wejście ludzi młodych na rynek pracy przeprowadzone zostały metodą reprezentacyjną, która umożliwia uogólnianie wyników na populację generalną. Zastosowana metoda obserwacji ciągłej pozwala na zilustrowanie sytuacji na rynku pracy w okresie całego kwartału. Realizacja badania w sposób ciągły oznacza, że w każdym z 13 tygodni danego kwartału ankieterzy odwiedzają określoną liczbę losowo wybranych mieszkań i zbierają dane o aktywności ekonomicznej osób w nich zamieszkałych w tygodniu poprzednim. Próbki tygodniowe, zmieniane z tygodnia na tydzień, otrzymuje się z losowego podziału na 13 części próby kwartalnej. Losowanie prób do BAEL przebiega według zasad losowania dwustopniowego. Jednostkami losowania pierwszego stopnia są w miastach rejony statystyczne, a na wsi obwody spisowe. Jednostkami losowania drugiego stopnia są mieszkania. Losowanie jednostek pierwszego stopnia oraz mieszkań przeprowadza się na podstawie Krajowego Rejestru Podziału Terytorialnego Kraju, zawierającego m.in. wykaz terytorialnych jednostek statystycznych oraz wykaz adresowy mieszkań w układzie poszczególnych rejonów i obwodów spisowych. Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności przeprowadzone zostało przy użyciu dwóch formularzy: Kartoteki Gospodarstwa Domowego ZG, która przeznaczona jest dla każdego gospodarstwa domowego znajdującego się w wylosowanym mieszkaniu; Ankiety ZD, wypełnianej dla każdej osoby w wieku 15 lat i więcej, będącej członkiem gospodarstwa domowego w wylosowanym mieszkaniu, obecnej w gospodarstwie domowym lub nieobecnej przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Ankieta ZD zawiera pytania dotyczące sytuacji w zakresie aktywności ekonomicznej respondenta w badanym tygodniu, tzn. faktu wykonywania pracy, pozostawania bezrobotnym lub biernym zawodowo, przeszłości zawodowej, poszukiwania pracy, a także informacje dodatkowe obejmujące m.in. edukację i dokształcanie. Badanie Wejście ludzi młodych na rynek pracy przeprowadzone zostało przy pomocy dodatkowej ankiety o symbolu ZD-I, która skierowana była wyłącznie do osób urodzonych w latach będących członkami gospodarstw domowych w mieszkaniach wylosowanych do Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności, dla których wypełniono ankietę ZD. Podobnie jak podstawowe badanie aktywności ekonomicznej ludności, badanie modułowe realizowane było przez urzędy statystyczne wszystkich województw, natomiast opracowanie komputerowe wyników badania zostało wykonane przez Centralny Ośrodek Informatyki Statystycznej (obecnie CIS). 1) Szczegółowe informacje dotyczące metodologii Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności dostępne są w publikacji GUS Aktywność Ekonomiczna Ludności Polski II kwartał 2009, seria Informacje i opracowania statystyczne. 9

10 PODSTAWOWE DEFINICJE BAEL STOSOWANE W II KWARTALE 2009 R. Podstawą metodologii BAEL są definicje dotyczące ludności aktywnej zawodowo, pracujących i bezrobotnych przyjęte na XIII Międzynarodowej Konferencji Statystyków Pracy w październiku 1982 r. i zalecane do stosowania przez Międzynarodową Organizację Pracy. Przedmiotem badania jest sytuacja w zakresie aktywności ekonomicznej ludności, tzn. fakt wykonywania pracy, pozostawania bezrobotnym lub biernym zawodowo w badanym tygodniu. Ludność aktywna zawodowo (inaczej siła robocza) obejmuje wszystkie osoby uznane za pracujące lub bezrobotne, zgodnie z definicjami podanymi poniżej. Do pracujących zaliczono wszystkie osoby w wieku 15 lat i więcej, które w okresie badanego tygodnia: wykonywały przez co najmniej 1 godzinę pracę przynoszącą zarobek lub dochód, tzn. były zatrudnione w charakterze pracownika najemnego, pracowały we własnym (lub dzierżawionym) gospodarstwie rolnym lub prowadziły własną działalność gospodarczą poza rolnictwem, pomagały (bez wynagrodzenia) w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa rolnego lub rodzinnej działalności gospodarczej poza rolnictwem, miały pracę, ale jej nie wykonywały: z powodu choroby, urlopu macierzyńskiego lub wypoczynkowego, z innych powodów, przy czym długość przerwy w pracy wynosiła: do 3 miesięcy, powyżej 3 miesięcy, ale osoby te były pracownikami najemnymi i w tym czasie otrzymywały co najmniej 50% dotychczasowego wynagrodzenia. Do pracujących zgodnie z międzynarodowymi standardami zaliczani byli również uczniowie, z którymi zakłady pracy lub osoby fizyczne zawarły umowę o naukę zawodu lub przyuczenie do określonej pracy, jeżeli otrzymywali wynagrodzenie. Klasyfikacja statusu zatrudnienia oparta została na International Classification of Status in Employment (ICSE) i wyróżnia następujące kategorie pracujących: pracodawca osoba, która prowadzi własną działalność gospodarczą i zatrudnia co najmniej jednego pracownika najemnego, pracujący na własny rachunek osoba, która prowadzi własną działalność gospodarczą i nie zatrudnia pracowników, pracownik najemny osoba zatrudniona na podstawie stosunku pracy w przedsiębiorstwie publicznym lub u pracodawcy prywatnego, pomagający bezpłatnie członek rodziny osoba, która bez umownego wynagrodzenia pomaga w prowadzeniu rodzinnej działalności gospodarczej. 10

11 Do bezrobotnych zalicza się, według ustaleń EUROSTAT, osoby w wieku lata, które spełniły jednocześnie trzy warunki: w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi (według definicji na str. 10), aktywnie poszukiwały pracy, tzn. podjęły konkretne działania w ciągu 4 tygodni (wliczając jako ostatni tydzień badany), aby znaleźć pracę, były gotowe (zdolne) podjąć pracę w ciągu dwóch tygodni następujących po tygodniu badanym. Do bezrobotnych zostały zaliczone także osoby, które nie poszukiwały pracy, ponieważ miały pracę załatwioną i oczekiwały na jej rozpoczęcie przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące oraz były gotowe tę pracę podjąć. Ludność bierna zawodowo to wszystkie osoby w wieku 15 lat i więcej, które nie zostały zaklasyfikowane jako pracujące lub bezrobotne, tzn. osoby, które w badanym tygodniu: nie pracowały, nie miały pracy i jej nie poszukiwały, nie pracowały, poszukiwały pracy, ale nie były zdolne (gotowe) do jej podjęcia w ciągu dwóch tygodni następujących po tygodniu badanym, nie pracowały i nie poszukiwały pracy, ponieważ miały pracę załatwioną i oczekiwały na jej rozpoczęcie w okresie: dłuższym niż trzy miesiące, do 3 miesięcy, ale nie były gotowe tej pracy podjąć. Informacje o zawodach wykonywanych przez pracujących w głównym miejscu pracy (oraz o zawodach wykonywanych przez bezrobotnych w ostatnim miejscu pracy) prezentowane są w układzie Klasyfikacji Zawodów i Specjalności wprowadzonej rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. (Dz. U. Nr 265, poz. 2644) oraz rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 czerwca 2007 r. (Dz. U. Nr 106, poz. 728) zmieniającym rozporządzenie w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania. Klasyfikacja ta oparta jest na Międzynarodowej Klasyfikacji Zawodów ISCO-1988 ( International Standard Classification of Occupations ISCO-1988 ), zalecanej do stosowania przez Międzynarodową Organizację Pracy. Informacje o rodzaju działalności miejsca pracy prezentowane są w układzie Polskiej Klasyfikacji Działalności 2007 wprowadzonej rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 r. (Dz. U. Nr 251, poz. 1885) w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności. PKD 2007 została opracowana na podstawie statystycznej klasyfikacji działalności gospodarczej NACE Rev

12 CEL I DEFINICJE W BADANIU MODUŁOWYM WEJŚCIE LUDZI MŁODYCH NA RYNEK PRACY Badanie Wejście ludzi młodych na rynek pracy zostało ujęte w Programie badań statystycznych statystyki publicznej na 2009 r., co stanowiło podstawę prawną jego prowadzenia. Jest jednym z badań wymienionych w programie modułów do Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (Europejskiego Badania Siły Roboczej LFS), które miały być przeprowadzone w krajach Unii Europejskiej w latach (Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 384/2005 z dnia 7 marca 2005 r.). Aktem prawnym wprowadzającym w/w badanie modułowe w krajach Unii Europejskiej jest Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 207/2008 z 5 marca 2008 r. Badanie modułowe jest to dodatkowe badanie realizowane jednocześnie z badaniem podstawowym. W przypadku modułów BAEL są to badania poświęcone określonej tematyce związanej z rynkiem pracy, przeprowadzane jednorazowo (lub cyklicznie) na próbie mieszkań wylosowanych do realizacji BAEL w określonym kwartale. Głównym celem badania modułowego Wejście ludzi młodych na rynek pracy prowadzonego w każdym z krajów członkowskich Unii Europejskiej było zgromadzenie wszechstronnego i porównywalnego zestawu danych dotyczących wchodzenia ludzi młodych na rynek pracy, co posłuży monitorowaniu postępu w realizacji wspólnych celów Europejskiej Strategii Zatrudnienia oraz procesu integracji społecznej. Europejskie wytyczne w zakresie zatrudnienia obejmują szereg wskazówek politycznych istotnych dla zatrudniania młodzieży, podkreślających, że należy zwiększyć wysiłki na rzecz tworzenia ścieżek zatrudnienia dla tej grupy oraz zmniejszenia panującego wśród niej bezrobocia. Wytyczne te również nawiązują do celów i poziomów odniesienia określonych w Europejskiej Strategii Zatrudnienia od 2003 r. na rzecz zmniejszenia liczby uczniów porzucających wcześnie szkołę, podniesienia ich osiągnięć edukacyjnych i nowego startu dla bezrobotnej młodzieży. Decyzja Rady 2006/702/WE z dnia 6 października 2006 r. w sprawie strategicznych wytycznych Wspólnoty dla spójności wzywa państwa członkowskie do zwrócenia szczególnej uwagi na wdrażanie założeń Europejskiego paktu na rzecz młodzieży poprzez ułatwianie młodym ludziom dostępu do rynku pracy, łagodzenie przejścia od kształcenia do pracy, co obejmuje doradztwo zawodowe, pomoc w uzupełnianiu wykształcenia, dostęp do odpowiednich szkoleń i praktyk zawodowych. W szczególności wyniki badania służą do określenia: jaki czas minął od momentu zakończenia formalnej edukacji do podjęcia pierwszej znaczącej (trwającej min. 3 miesiące) pracy, czy fakt wykonywania pracy w czasie nauki (doświadczenie zawodowe) przyspieszył znalezienie pierwszej pracy, czasu i metody poszukiwania pracy, oczekiwań wobec pierwszej pracy, 12

13 czy pierwsza praca jest zgodna ze zdobytym wykształceniem i dla których dziedzin zgodność ta występuje najczęściej, czy pierwsza praca była zgodna z wyuczonym zawodem, charakterystyki pierwszej pracy, oczekiwań wobec pierwszej pracy, czy czynniki takie jak środowisko, z którego wywodzą się młodzi ludzie, mają wpływ na pozycję młodych ludzi na rynku pracy, czy praktyka zdobyta w trakcie nauki (w formie praktyk zawodowych) pomaga w znalezieniu pierwszej pracy. Za pomocą ankiety modułowej ZD-I przebadano osób, co po uogólnieniu dało populację tys. osób. Udziału w badaniu odmówiło około 5% osób spośród tych, które uczestniczyły w badaniu podstawowym BAEL i podlegały badaniu modułowemu. Uwagi do tablic W niektórych tablicach sumy składników mogą być różne od wielkości podanych w pozycjach OGÓŁEM. Wynika to z zaokrągleń dokonywanych przy uogólnianiu wyników badania. Tablice 1-7 zawierają dane pochodzące z Badania Aktywności Ekonomicznej i dotyczą sytuacji ludzi młodych na rynku pracy w II kwartale 2009 roku. Natomiast tablice 8-29 zostały przygotowane na podstawie wyników badania modułowego Wejście ludzi młodych na rynek pracy. Różnice w liczebności niektórych zbiorowości, występujące pomiędzy poszczególnymi tablicami wynikają z faktu, iż zgodnie z rekomendacjami Eurostatu część pytań badania nie obejmowała całej zbiorowości osób w wieku lata, a kierowana była jedynie do wąskich grup respondentów. Z uwagi na reprezentacyjną metodę badania zalecana jest ostrożność w posługiwaniu się danymi w przypadkach, gdy zastosowano bardziej szczegółowe podziały i występują liczby niskiego rzędu, mniejsze niż 15 tys. W przypadku, gdy liczby po uogólnieniu wyników z próby wynoszą poniżej 5 tys., zostały zastąpione znakiem kropki ( ) co oznacza, że konkretna wartość nie może być pokazana ze względu na losowy błąd próby. Z punktu widzenia analizy wyników obu badań istotne są informacje, że wśród osób w wieku lat, które wzięły udział w badaniu występuje duże zróżnicowanie ze względu na uzyskaną lub kontynuowaną edukację oraz doświadczenie zawodowe na rynku pracy (w czasie edukacji, jak i po jej zakończeniu). W BAEL charakterystyka osób pod względem zachowań na rynku pracy dotyczy aktywności (w tym podział na pracujących, bezrobotnych i biernych zawodowo oraz charakterystyka każdej ze zbiorowości) w wybranym tygodniu kwartału, tzn. aktywności bieżącej. Dane z modułu dla części populacji dotyczą innego okresu w przypadku osób, które jeszcze się uczą i nie zdążyły wejść na rynek pracy oraz takich, które mają już doświadczenie zawodowe. Wśród respondentów są więc osoby, których obecna praca jest pierwszą, natomiast dla innych pytania o pierwszą pracę są pytaniami retrospektywnymi. 13

14 METHODOLOGICAL NOTES 1) CONCEPTION OF THE SURVEY AND SAMPLE-DRAWING. The main Labour Force Survey (the LFS) and the module survey Entry of young people into the labour market were carried out with the app liance of the sam ple survey m ethod that allows generalization of the results over the whole population. The applied method of continuous observation allows presentation of the situation on the labour m arket during the entire quarter. Weekly sam ples, changed every week, are obtained from random division into 13 parts of a quarterly sample. The sampling for the L FS is carried out according to the principles of th e two-stage sam pling. The first-stage sampling units are censu s units called census c lasters in ur ban areas, while in rural areas they comprise enumerations districts. The second-stage sampling units are dwellings. The selections of the first-stage sampling units and d wellings is carried out on the basis of the National Register of the Country s Territorial Division, including, among other things, the list of territorial statistical units and the address register of dwellings aggregated in accordance with particular regions and census enumeration districts. The Labour Force Survey was carried out with the use of two questionnaires: ZG Household File which is designed for each household living in a selected dwelling; ZD Questionnaire that i s completed for each per son aged 15 or more, a member of a house - hold in the sam pled dwelling present in the hous ehold or absent for a period not exceeding 3 months. The ZD questionnaire includes questions concerning the situation in respect to the respondent s economic activity in the reference week, i.e. the fact of performing work, being unemployed or economically inactive, occupational history, job search, and also additional information including, among other things, education and training. The survey Entry of young people into the labour market was carried out w ith the use of additional questionnaire symbol ZD-I that was addressed exclusively to persons who were born in the and who were m embers of households sam pled to the Labour Force Survey for which the ZD questionnaire was completed. Similarly to the core labour force survey, the modul e survey was carried out by the statistical offices of all voivodships, whereas compilation of the survey results was carried out by the Centra l Statistical Computing Centre (present CIS). 1) Detailed informati on concerning the Labour F orce Survey methodology is available in the CSO publication Labour Force Survey in Poland 2 nd quarter 2009, series Information and Statistical Papers. 14

15 BASIC LFS DEFINITIONS APPLIED IN THE II QUARTER OF The base of the LFS methodology com prise defin itions co ncerning econom ically activ e popu lation, the employed and the unem ployed, adopted by the Thirteenth Inte rnational Conference of Labour Statisticians in October 1982, and recommended for the use by the Inte rnational Labour Organization. The survey objective is the situation of the population from the point of view of economic activity, i.e. the fact of performing work, being unemployed or economically inactive in the reference week. Economically active population (i.e. labour force) includes all persons considered as em ployed or unemployed in accordance with the definitions below. The employed included all persons aged 15 or more who during the reference week: performed any work generating pay or income (for at least 1 hour), i.e. were employed as paid employees, worked on their own (o r leased) agricultural farm, or conducted their own econom ic activity outside agriculture, helped (without pay) in m aintaining family agricultural farm or family economic activity outside agriculture, had work but did not perform it: due to sickness, maternity leave or vacation, due to other reasons, but the break in employment: did not exceed 3 months, exceeded 3 m onths, but these persons were paid employees and durin g that perio d received at least 50% of the current remuneration. In accordance with the international standards, among the employed were also apprentices who entered into occupational training or occu pational preparation contract with a private or public em ployer, if they received remuneration. The classification of the status of employment has been based on the Intern ational Class ification of Status in Employment (ICSE) and specifies the following categories of the employed: employer a person who operates his/her own econom ic enterprise or engages independently in a profession or trade and hires one or more employees, own-account worker a person who operates his/her ow n economic enterprise or engages inde - pendently in a profession or trade and does not hire any employees, paid employee a person employed on the basis of employment contract by a public or private employer, unpaid family worker a person who assists without pay in conducting family economic activity. In com pliance with th e EUROSTAT recomm endation, the population of unemployed persons has been limited to persons aged who simultaneously meet the following three conditions: in the reference week were not employed (in accordance with the definition on page 10), 15

16 were actively looking for work, i.e. for over 4 week s (the reference week being the fourth one) had been involved in concrete actions aimed at finding a job, were ready (able) to take up work within two weeks after the reference week. The persons who were not seeking work because they had already found a job and were only waiting to start work within the period no longer that 3 months and they were able to take this job are also included in the category of the unemployed. The economically inactive population are all persons aged 15 and more who were not classified as employed or unemployed, i.e. persons who during reference week: did not work and were not job-seekers, did not w ork and were job-seekers, but were not ready to star t work within two weeks af ter the reference week, did not work and were not job-seekers because they had found a job and were waiting to start in the period: longer than 3 months, not longer that 3 months, but they were not able to take up work. The information on occupations of the em ployed in their m ain place of work (or the last occupations of unemployed persons) is presented in accordance with the Classification of Occupations and Specialties introduced by a decree of the Minist er of Economy and La bour dated 8 th Decem ber 2004 (Journal of Laws No. 265, item 2644), and by a decr ee of the Minister of Labour and Social Policy dated 1 st June 2007 (Journal of Laws No. 106, item 728) amending a decree on classifications and specializations for labour m arket needs and the scope of its applications. The classification is based on International Standard Classification of Occupations ISCO-1988, recommended by the International Labour Organization. The information on the kind of activity of the place of work has been presented according to the Polish Classification of Activities 2007 (P KD) introduced by the Regulation of the Council of Ministers of December 24 th 2007 (Journal of Laws No. 251, item 1885) on the Polish Classification of Activities. The PKD 2007 was elaborated on the basis of the statistical classification of econom ic activities NACE Rev 2. THE OBJECTIVE AND DEFINITIONS IN THE MODULE SURVEY ENTRY OF YOUNG PEOPLE INTO THE LABOUR MARKET The survey Entry of young people into the labour market was included in the programme of the public statistics surveys 2009 which was the legal basis of its conducting. The survey is one of the surveys 16

17 mentioned in the Programme of ad hoc m odules for the Labour Force Survey (the European Labour Force Survey LFS), which were to be carried out in the European Union Member States in the (European Commission Regulation No. 384/ 2005 of March 7, 2005). The law introducing the above m entioned module survey in the E uropean Union countries is the European Commission Regulation No. 207/2008 of March 5, The module survey is an additional survey carri ed out simultaneously with th e core survey. In the case of LFS modules they are surveys dedicated to speci fic subject connected with labour m arket, carried out on a one-off basis (or cyclically) on a sample of dwelling drawn to LFS realization in a given quarter. The main objective of the m odule survey Entry of young people into the labour market conducted in each of the European Union Mem ber State is gathering of comprehensive and comparable set of data concerning entering of young people into l abour market, which may serve to monitor progress in realization of common aims of European Employ ment Strategy and process of social integration. European directives on employment comprise a set of political instructions, crucial to young people employment, which emphasize the need of an increased effort to create new employment paths and decrease unemployment in this age group. These dir ectives also refer to aims and levels of reference described in the European Employment Strategy since 2003 for decreasing the number of pupils abandoning school, raising their educati onal achievements and new start for unemployed young people. The Commission s decision 2006/702/WE of 6 O ctober 2006 on the Community s strategic directives for the sake of coheren ce summons the member stat es to pay special atten tion to implementin g the guidelines of the European pact for the you th through facilitating th eir access to th e labour ma rket, easing transition from education to work by providing vocational advice, help in supplementing education, access to appropriate training and traineeship. In particular, the results of the survey will help to define: how much time passed between termination of formal education and undertaking the first signif icant (lasting for a minimum of 3 months) job, whether the fact of working during education (work experience) helps finding the first job, time and method of job seeking, expectations regarding the first job, whether the first job is in accord ance with th e acquired education and for which fields th e accordance occurs most frequently, whether the first job was in accordance with acquired occupation, the characteristics of the first job, the expectations towards the first job, 17

18 whether such factors as the social environment have influence on young people s position on the labour market, whether practice during education (in form of traineeship) helps find the first job persons were surveyed with the use of the module ques tionnaire ZD-I, which after generalization resulted in the population of thousand persons. Approximately 5% of persons who participated in the main LFS survey and were submitted to the module survey refused to participate. Comments to tables In some tables the data, when summed up, m ay give a different total than the number in the column TOTAL. This is due to the rounding-off done after generalizing results of the survey. Tables 1-7 include data from the LFS survey and concern situation of young people on the labour market in the second quarter of 2009, whereas tables 8-29 are compiled on the basis of the results of the module survey Entry of young people into the labour market. Differences in sizes of som e populations which appeared between partic ular tables are due to the fact that, in acco rdance with Eurostat recommendations, som e questions in the survey did not cover the whole population of people aged and were directed to narrow groups of respondents. Since this is a s ample-based survey, it is important to be careful about using the da ta in c ases where more detailed divisions were applied and where numbers are lower than 15 thousand. In the cases where, after generalization of th e sample results, the num bers are estimated below 5 thousand, they were replaced by points ( ), which means that the value may not be displayed because of high random error. From the point of view of the analysis of both sur veys results, it is noteworthy that in the surveyed group aged there is a big diversity concerning acquired or continued education or occupational experience on the labour market (during education, as well as after its completion). In the LFS, the people characteristics in terms of behaviour on the la bour market refers to the activity (including division into the employed, unemployed and inactive population and the characteristics of each particular group) in a selected week of a quarter, i.e. current activity. Th e module data for a part of the population refe r to another period in case of persons who continue educa tion and have not yet m anaged to en ter the labour market, as w ell as those who have already had occupational experience. Therefore, there are respondents whose present job is the first one, as well as those for whom the questions about the first job are retrospective. 18

19 OSOBY MŁODE NA RYNKU PRACY 1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA LUDNOŚCI W WIEKU LATA Zbiorowość osób młodych, zdefiniowanych tu jako ludność w wieku lata, liczyła w II kwartale 2009 r tys., co stanowiło nieco ponad 1/3 globalnych zasobów pracy (w wieku 15 lat i więcej). W badanym okresie 6095 tys. osób młodych pracowało wskaźnik zatrudnienia wynosił 54,2% i kształtował się na poziomie wyższym od odnotowanego dla całej populacji osób w wieku 15 lat i więcej (50,4%). Kryteria bezrobotnego według Międzynarodowej Organizacji Pracy spełniała więcej niż co piętnasta osoba poniżej 34 roku życia 735 tys. Należy jednak zauważyć, że bezrobotni w wieku lata stanowili w II kwartale 2009 r. 54,1% ogółu populacji bezrobotnych. Wśród osób młodych poziom stopy bezrobocia wynosił 10,7% i istotnie przewyższał wartość tego wskaźnika odnotowanego dla ogółu ludności powyżej 15 roku życia (7,9%). Jednocześnie łącznie trzy z pięciu młodych osób były aktywne zawodowo, tj. pracowały lub aktywnie poszukiwały pracy. Współczynnik aktywności zawodowej dla tej grupy wynosił 60,7% (dla ogółu ludności kształtował się na poziomie 54,7%). Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej W wieku: 54,2% pracujący % Ludność w wieku lata 60,7% 54,2% 35 lat i więcej 64,2% 35,8% lata 6,5% bezrobotni ,3% bierni zawodowo ,7% 0 Współczynnik aktywności zawodowej Wskaźnik zatrudnienia Stopa bezrobocia Przystępując do szczegółowej analizy sytuacji na rynku pracy ludzi młodych należy podkreślić, że grupa ta jest niejednorodna. Zbiorowość tych osób zróżnicowana jest pod względem wieku, poziomu ukończonego wykształcenia i kontynuowanej edukacji, co ma związek z poszczególnymi kohortami osób w danym wieku przechodzącymi przez wspólne lub wybrane typy edukacji, ściśle ze sobą skorelowane i ustawione w odpowiedniej kolejności. Część osób aktywizuje się na rynku pracy po raz pierwszy w ramach praktyk szkolnych, część wkracza już w pełni samodzielnie na rynek pracy tuż po ukończeniu ustawowego wieku edukacji szkolnej, kończąc naukę na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej lub szkoły średniej, część kontynuuje naukę na kolejnych szczeblach edukacji, stopniowo wchodząc na rynek pracy po ukończeniu określonego typu szkoły. W analizowanej zbiorowości ludzi młodych dwie ostatnie 5-letnie grupy wieku to w zdecydowanej większości są już osoby, które ukończyły edukację formalną w ramach pewnego 19

20 ciągłego cyklu nauki. Co zatem oczywiste, dla tak zdefiniowanej zbiorowości osób młodych (15-34 lata), wraz z wiekiem wzrasta zarówno populacja aktywnych na rynku pracy, w tym pracujących, jak i wskaźniki opisujące zarówno poziom aktywności zawodowej, jak i zatrudnienia. Natomiast wskaźnik natężenia bezrobocia jest najwyższy dla zbiorowości osób w wieku lat, co wynika z aktywizacji (wkroczenia po raz pierwszy na rynek pracy) grupy osób kończących szkoły średnie i zasadnicze zawodowe. w tys Aktywność ekonomiczna ludzi młodych według wieku % 100 Pracujący 2000 x x 80 Bezrobotni Bierni zawodowo 1000 x 40 Współczynnik aktywności zawodowej x x lat lata 20 0 x Wskaźnik zatrudnienia Stopa bezrobotcia W miarę przechodzenia do starszych grup wieku stopa bezrobocia obniża się, co wynika po części z podejmowania pracy przez te osoby, a częściowo z powrotu do bierności zawodowej ze względu m.in. na kontynuowanie edukacji lub podejmowanie obowiązków rodzinnych. Analiza według płci wskazuje, że w przypadku pierwszych dwóch rozpatrywanych wskaźników opisujących rynek pracy są one wyższe dla mężczyzn i to w każdej analizowanej 5-letniej grupie wieku. I tak wśród młodzieży w najstarszej grupie wieku lata współczynnik aktywności zawodowej wyniósł w II kwartale 2009 r.: dla mężczyzn 95,1%, kobiet 78,1%, a wskaźnik zatrudnienia odpowiednio: 89,2% i 72,7%. Wiąże się to głównie z powszechniejszym wśród kobiet niż mężczyzn wyłączeniem (czasowym lub trwałym) z rynku pracy ze względu na pełnione funkcje rodzinne. w tys lata lata Mężczyźni Młodzież bierna zawodowo według przyczyn bierności lata lata Kobiety Przyczyny bierności zawodowej: zniechęcenie bezskutecznością poszukiwania pracy nauka obowiązki rodzinne choroba, niesprawność pozostałe 20

21 W przypadku stopy bezrobocia dla obu płci najwyższą wartość odnotowano w grupie wieku lat i jest ona wyższa dla mężczyzn (29,0%) niż kobiet (23,4%) i zmniejsza się w miarę przechodzenia do starszych grup wieku. Jednak, co istotne dla każdej z tak wyróżnionych kolejnych podzbiorowości, wyznaczona stopa bezrobocia jest wyższa dla kobiet niż mężczyzn (dla osób w wieku lata: mężczyźni 17,8%, kobiety 19,9%; lat odpowiednio: 8,6% i 10,0%; lata: 6,2% i 6,9%). Wykształcenie wyższe oraz zawodowe warunkuje lepszą sytuację młodzieży na rynku pracy. Wskazują na to zarówno współczynniki aktywności zawodowej, wskaźniki zatrudnienia wyraźnie wyższe dla osób o tych poziomach ukończonej edukacji jak i stopa bezrobocia najniższa dla osób z wykształceniem wyższym. 1) Aktywność ekonomiczna ludności w wieku lata według grup wieku i poziomu ukończonego wykształcenia % Współczynnik aktywności zawodowej wyższe policealne i średnie zawodowe średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe gimnazjalne i niższe Wskaźnik Stopa Współczynnik Wskaźnik zatrudnienia bezrobocia aktywności zatrudnienia zawodowej lata lata Stopa bezrobocia Wspomniane wcześniej funkcje opiekuńcze pełnione częściej przez kobiety przyczyniają się m.in. do tego, że zarówno współczynnik aktywności zawodowej, jak i wskaźnik zatrudnienia są wyższe dla mężczyzn niż kobiet w każdym z wyróżnionych poziomów wykształcenia (a stopa bezrobocia niższa), mimo iż to zbiorowość kobiet z wyższym poziomem wykształcenia jest generalnie liczniejsza (wykształceniem wyższym legitymowało się 950 tys. młodych mężczyzn oraz 1475 tys. kobiet, a współczynnik aktywności zawodowej wyniósł odpowiednio: 95,8% i 87,9%). Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności pozwala na wyodrębnienie zbiorowości uczących się oraz osób, które dopiero co zakończyły edukację i bieżące śledzenie ich sytuacji na rynku pracy. Wyniki BAEL wskazują, że w II kwartale 2009 r. wszyscy uczniowie i studenci (w wieku lata 4383 tys.) stanowili 13,9% globalnych zasobów pracy (w wieku 15 lat i więcej), a 16,6% w stosunku do ludności w wieku lata. Znacząca większość ogółu uczących się to osoby młode zbiorowość uczniów i studentów w wieku lata (4240 tys.) stanowiła bowiem 96,7% populacji uczących się w wieku lata. 1) Analizując aktywność zawodową młodzieży według poziomu wykształcenia pamiętać należy o granicy wieku, w którym osoby kończą poszczególne etapy edukacji i wchodzą na rynek pracy. 21

22 Ludność w wieku 15 lat i więcej, w tym uczący się 1) 2) i absolwenci Pozostałe osoby 84,4% Uczniowie 13,5% Absolwenci 2,1% 1) 2) W wieku lata. W wieku lat. Uczniowie 25 21,6 % 24, , Wskaźnik zatrudnienia Współczynnik aktywności zawodowej Stopa bezrobocia % ,7 Absolwenci 55,4 Współczynnik aktywności zawodowej Wskaźnik zatrudnienia 21,4 Stopa bezrobocia 22 Populacja absolwentów liczyła w analizowanym okresie 655 tys., co stanowiło 2,1% globalnych zasobów pracy, 5,8% ludności w wieku lata oraz 4,8% ludności w wieku lat (wiek graniczny dla definicji absolwentów). Tab. 1. Ludność w wybranych grupach wieku według aktywności ekonomicznej, w tym uczący się i absolwenci Aktywni zawodowo Współczynnik Bierni Wskaźnik Stopa zawodowo aktywności zatrudnienibocia bezro- razem pracującbotni bezro- zawodowej w tys. w % ludność w wieku 15 lat i więcej ,7 50,4 7,9 w tym ludność w wieku: Produkcyjnym ,5 64,8 8, lat ,9 1,9 x ,0 11,0 27, ,1 45,6 18, ,4 75,6 9, lata ,6 81,0 6,5 Z : ludność w wieku lata ,7 54,2 10,7 absolwenci w wieku lat ,7 55,4 21,4 uczący się: lata ,5 23,8 10, lata ,3 21,6 11,1 W II kwartale 2009 r. co piąta młoda osoba ucząca się (w wieku lata) jednocześnie pracowała (916 tys. z 4240 tys.), a tylko znikomy odsetek uczniów i studentów spełniał kryteria bezrobotnego wg MOP, tj. aktywne poszukiwanie pracy i gotowość do jej podjęcia w zasadzie natychmiast (114 tys., tj. 2,7% uczących się w wieku lata). Co oczywiste, jednak gros uczących się młodych osób to bierni zawodowo (3210 tys., tj. 75,7%). W zbliżonym stopniu dotyczyło to kobiet, jak i mężczyzn. Sytuacja taka jest też raczej stabilna w czasie i nie podlega zbytnim wahaniom sezonowym.

23 Im wyższy poziom kontynuowanej edukacji, tym większy jest także odsetek osób łączących naukę z pracą. Dodatkowym kryterium jest tu także kierunek kształcenia (zawodowy). Najwyższy wskaźnik zatrudnienia zanotowano dla uczących się w szkołach wyższych dwóch na pięciu studentów jednocześnie pracowało (724 tys. z 1776 tys., tj. 40,8%). Jednak również w grupie osób kontynuujących naukę w szkołach wyższych, udział osób łączących naukę z pracą jest zróżnicowany w zależności od rodzaju/poziomu podjętych studiów. Najczęściej naukę z pracą łączą osoby, które już uzyskały tytuł magistra wśród słuchaczy studiów podyplomowych (w wieku lata) 93,8%, a wśród słuchaczy studiów doktoranckich 56,0%. Znacząca większość (83,3%) ogółu młodych osób pracujących i jednocześnie uczących się to słuchacze szkół wieczorowych i zaocznych. Tab. 2. Uczący się w wieku lata według aktywności ekonomicznej, poziomu i systemu kontynuowanej edukacji Aktywni zawodowo Stopa bezrobocia pracujący bezrobotni Bierni zawodowo Współczynnik aktywności zawodowej Wskaźnik zatrudnienia w tys. w % O G Ó Ł E M ,3 21,6 11,1 szkoła: Wyższa ,4 40,8 10,2 studia doktoranckie ,0 56,0 x studia podyplomowe ,5 93,8 x studia magisterskie ,3 35,8 9,0 licencjat, inżynier ,1 40,3 12,9 Policealna ,3 40,1 21,5 Średnia zawodowa ,5 5,9 x Liceum ogólnokształcące ,8 6,4 15,8 Zasadnicza zawodowa ,2 16,8 x Gimnazjum x x x Z w systemie: dziennym ,7 4,9 13,1 zaocznym ,0 68,8 10,8 wieczorowym ,5 40,6 x Analiza dziedzin edukacji kontynuowanej przez osoby młode wskazuje, że naukę z pracą najczęściej łączą osoby uczące się na kierunku Kształcenie nauczycieli oraz pedagogika (wskaźnik zatrudnienia wynosił dla tej grupy 45,0%) oraz Nauki społeczne, ekonomia i prawo (41,3%). Najrzadziej zaś pracę w trakcie nauki podejmowali uczniowie Programów ogólnych (3,5%), chociaż to ta grupa jest najliczniejsza wśród całej populacji uczących się w wieku lata (1419 tys.). 23