POLSKA. 1. Sytuacja i główne trendy. 2. Ogólna koncepcja strategiczna

Transkrypt

1 1. Sytuacja i główne trendy POLSKA W ostatnich latach w Polsce obserwuje się trwały wzrost gospodarczy (3,2 % w 2005 r. i według prognoz 5,2 % w 2006 r.), co nie przekłada się jednak na istotny wzrost liczby miejsc pracy. Pomimo iż wskaźnik zatrudnienia wzrósł w 2005 r. o 1 punkt procentowy do poziomu 52,8 %, jest to nadal najniższa wartość w UE, zwłaszcza w odniesieniu do kobiet (46,8 %) i osób starszych (27,2 %). Stopa bezrobocia spadła o ponad 1 punkt procentowy i w 2005 r. wyniosła 17,7 % (16,6 % dla mężczyzn i 19,1 % dla kobiet). Stopa długotrwałego bezrobocia pozostająca na poziomie 10,2 % stanowi drugą co do wielkości wartość w UE. Wskaźnik zagrożenia ubóstwem 1 w 2004 r. wyniósł 21 %, czyli znacznie powyżej średniej dla UE. Grupą najbardziej zagrożoną ubóstwem były dzieci. W 2004 r. całkowite wydatki na świadczenia socjalne, jako odsetek PKB, osiągnęły 20 %, z czego 60,1 % stanowiły wydatki związane z emeryturami, 19,5 % z opieką zdrowotną, a 11,5 % z niepełnosprawnością. Jedynie 0,8 % wydatków przeznaczono na cele mieszkaniowe i zwalczanie wykluczenia społecznego. Przewiduje się, że w nadchodzących dziesięcioleciach w Polsce wystąpią podobne trendy demograficzne co w większości państw członkowskich UE: wskaźnik uzależnienia starszych obywateli od świadczeń wzrośnie do 2025 r. z obecnego poziomu 19 % do 33 % i do 51 % do 2050 r. (zatem prawie do poziomu średniej dla państw UE-25 równej 52 %). Wskaźniki dotyczące przewidywanej długości życia (70,6 i 79,2 lat dla mężczyzn i kobiet w 2004 r.) utrzymują się poniżej średniej dla UE, ale w ostatnim dziesięcioleciu systematycznie rosną (w 1995 r. wynosiły one 67,6 i 76,4) po spadku w latach W Polsce odnotowuje się gwałtowny spadek współczynnika dzietności: z 2,0 w 1999 r. do 1,2 w 2004 r. Chociaż poziom umieralności niemowląt znacząco i trwale spada (z 56,1 w 1960 r. do 13,6 w 1995 r., 7,0 w 2003 r. i 6,8 w 2004 r.), to jest on jednym z najwyższych w UE 2. Długość życia w dobrym stanie zdrowia (62,5 lat dla mężczyzn i 68,9 lat dla kobiet) jest niższa niż średnia dla UE-15 (64,3) dla mężczyzn, natomiast dość wysoka, a nawet przewyższająca średnią dla UE- 15 (65,8) dla kobiet. Śmiertelność okołoporodowa także jest wysoka (w 2003 r. wynosiła 7,5). 2. Ogólna koncepcja strategiczna Sprawozdanie z wykonania strategii krajowych (SSK) jako główny cel polityki wskazuje stworzenie zintegrowanych systemów realizowania polityki państwa prowadzące do większej integracji społecznej wspieranej przez uzupełniające się nawzajem działania w ramach polityki społecznej i gospodarczej, wzrost zatrudnienia, ład administracyjno-regulacyjny i zaangażowanie różnych stron zainteresowanych w opracowanie, wdrażanie i monitorowanie polityki. W celu osiągnięcia tego celu SSK określa szeroką gamę priorytetów i konkretnych środków w obszarze integracji społecznej, zabezpieczenia społecznego i opieki zdrowotnej, nie dokonując jednakże systematycznej oceny ich wpływu na spójność społeczną i równe szanse dla wszystkich. Należy w większym stopniu rozwinąć synergię i powiązania między tymi trzema obszarami polityki we wspólnym dążeniu do osiągnięcia celów strategicznych. 1 W wyniku wdrożenia w 2005 r. statystyki dochodów i warunków życia (EU-SILC) wartości wskaźników uzależnionych od dochodów (wskaźników zagrożenia ubóstwem, S80/S20, zagregowanej stopy zastąpienia itp. dla dochodu w 2004 r.) nie mogą być porównywane z szacunkami przedstawionymi w latach ubiegłych, z tego względu duże różnice notowane z roku na rok nie są miarodajne. W okresie przejścia do EU-SILC (patrz nota metodologiczna) szacunki te opierały się na krajowych badaniach nad budżetami gospodarstw domowych, które nie były jednakże w pełni zgodne z metodologią SILC opartą na szczegółowych danych dotyczących dochodu. 1 2 W 2004 r. średnia w UE wynosiła 4,5.

2 W dziedzinie polityki makroekonomicznej i polityki zatrudnienia koncepcja polityczna zawarta w SSK powiązana jest z Krajowym Programem Reform (KPR). KPR ma na celu uzupełnienie SSK poprzez: zreformowanie rozmaitych systemów pomocy społecznej prowadzących do zbyt wczesnego wycofywania się z rynku pracy; poprawę systemu ubezpieczeń społecznych rolników; kontynuację prac nad reformą opieki zdrowotnej oraz aktywizację zawodową grup najbardziej narażonych na ubóstwo, w tym osób niepełnosprawnych. Przewiduje się wprowadzenie odrębnego priorytetu w sferze rządów, którego celem byłaby poprawa koordynacji polityki, większe zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron oraz włączenie idei polityki społecznej w główny nurt polityki państwa. Pomimo licznych wysiłków podejmowanych w celu określenia wskaźników w części SSK dotyczącej integracji społecznej, niestety brak jest skwantyfikowanych celów. Natomiast w ograniczonym zakresie włączono wymiar równości płci. W sposób ogólny nakreślono spójną koncepcję włączania problematyki równości płci do głównego nurtu polityki oraz wskazówki dotyczące sposobów rozwiązywania konkretnych problemów kobiet znajdujących się w trudnej sytuacji; tematy te wymagają jednak większej uwagi. 3. Integracja społeczna 3.1 Główne trendy Pomimo trwałego wzrostu gospodarczego w Polsce nadal odnotowuje się najgorszy wskaźnik zatrudnienia i bezrobocia w UE. Wskaźnik zagrożenia ubóstwem wynosił 21 % dla mężczyzn i 20 % dla kobiet. Ubóstwo i wykluczenie społeczne wiążą się przede wszystkim z utratą pracy. W 2004 r. wskaźnik skrajnego ubóstwa (który w statystyce krajowej dotyczy "koszyka dóbr" obejmującego te potrzeby, których zaspokojenie nie może być odłożone w czasie, a których konsumpcja niższa od poziomu wyznaczonego tą granicą prowadzi do biologicznego wyniszczenia) w gospodarstwach domowych, w których co najmniej jedna osoba była bezrobotna wynosił 26 %, podczas gdy w gospodarstwach, w których wszyscy pracowali wskaźnik ten wynosił tylko 7 %. Problem ubóstwa osób pracujących dotyczył 14 % zatrudnionych, wśród nich przede wszystkim osób pracujących na własny rachunek. Do grup szczególnie dotkniętych ubóstwem i społecznym wykluczeniem należą dzieci (29 %), osoby młode, osoby długotrwale bezrobotne oraz osoby mieszkające na obszarach wiejskich i obszarach charakteryzujących się gorszą sytuacją społeczną. Istnieje także wysoki stopień korelacji między zagrożeniem ubóstwem a dużą liczbą dzieci w gospodarstwie domowym. Transfery socjalne mają istotny wpływ na obniżenie bezrobocia. W Polsce wskaźnik zagrożenia ubóstwem przed transferami socjalnymi jest najwyższy w UE (51 % w 2004 r.). Największy wpływ transferów socjalnych na obniżenie bezrobocia można zaobserwować wśród osób w wieku powyżej 64 lat (głównie ze względu na emerytury). Pomimo iż zasiłki dla bezrobotnych same w sobie nie zapewniają wysokiego wskaźnika zastąpienia (65 %), jednak w połączeniu z transferami socjalnymi generują one znaczną pułapkę bezrobocia (83 %). Poziom wykształcenia Polaków poprawia się, a odsetek osób w wieku 22 lat posiadających wykształcenie na poziomie ponadgimnazjalnym należy do najwyższych w UE (90 %). W 2005 r. liczba osób, które przedwcześnie zakończyły edukację kształtowała się na niskim poziomie 5,5 %. System edukacyjny cechuje jednak wiele nierówności, zwłaszcza pomiędzy obszarami wiejskimi a miejskimi. Najwyższa w UE stopa bezrobocia wśród młodzieży na

3 poziomie 36,9 % ujawnia rozbieżność pomiędzy systemem edukacyjnym a zapotrzebowaniem gospodarki. 3.2 Kluczowe wyzwania i priorytety Polska ustaliła trzy priorytety w dziedzinie integracji społecznej: wsparcie rodzin z dziećmi mające na celu wyrównanie dostępu do towarów i usług, zapewnienie bezpieczeństwa ekonomicznego i ułatwienie pracownikom godzenia życia zawodowego z rodzinnym; integrację przez aktywizację, głownie poprzez budowę ekonomii społecznej, reformę narzędzi i instrumentów aktywnej integracji i wsparcie partnerstwa publiczno-prywatnego; a także mobilizację i partnerstwo poprzez wzmocnienie instytucji opieki społecznej, zacieśnienie współpracy z instytucjami na rynku pracy. Powyższe działania będą uzupełnione o priorytet polegający na osiągnięciu ładu administracyjno-regulacyjnego, co zapewni lepszą koordynację polityki oraz większą kontrolę na procesem integracji społecznej. Przedstawiona koncepcja strategiczna jest zgodna z wspólnymi celami w zakresie zwalczania ubóstwa i wykluczenia społecznego. Odpowiada także na wyzwania specyficzne dla każdego z państw członkowskich, określone dla Polski we Wspólnym raporcie na temat zabezpieczenia społecznego i integracji społecznej za 2006 r. SSK wymaga jednak stworzenia konkretniejszego planu działań zmierzających do osiągania celów strategicznych. Strategia łączy kontynuację polityki bieżącej z nowymi inicjatywami. Niektóre środki długoterminowe, które mogłyby znacząco zapobiegać wykluczeniu społecznemu (czyli mieszkania o bardziej przystępnych cenach, rozwój usług opiekuńczych), są nadal na etapie planowania. Integracja różnych środków w ramach programów edukacyjnych i ich udział w osiąganiu celów tej polityki muszą być coraz szerzej uznawane. Pewne nieporozumienia dotyczą różnicy między celami a wyzwaniami, a pewne instrumenty przytaczane w ramach różnych priorytetów wydają się na siebie nakładać. Ponadto związek pomiędzy każdym środkiem a odpowiadającym mu celem nie zawsze jest jednoznaczny. Wreszcie listę środków politycznych można by rozszerzyć, co zapewniłoby ich długoterminowy wpływ na redukcję ubóstwa i wykluczenia społecznego. 3.3 Środki polityczne Jeżeli chodzi o rodziny z dziećmi, proponowane środki koncentrują się na tworzeniu zintegrowanych systemów pomocy poprzez wspieranie dochodów i ułatwianie pracownikom godzenia obowiązków zawodowych z rodzinnymi (rozwój usług opiekuńczych i promocja elastycznych form zatrudnienia). Chociaż wysoki poziom ubóstwa wśród dzieci uzasadnia stosowanie tych środków, priorytet nie zakłada walki z zagrożeniem ubóstwem i wykluczeniem społecznym, na które narażeni są samotni rodzice. Nie odnosi się on także do zapobiegania różnym uzależnieniom i ich leczenia ani też do zapobiegania i przeciwdziałania przemocy w rodzinie, które niejednokrotnie prowadzą do ubóstwa i wykluczenia społecznego dzieci. Należy także wyrównać jakość systemu kształcenia na różnych poziomach i zapewnić niezbędne środki finansowe, zwłaszcza dla uczniów i studentów z najbiedniejszych rodzin. Grupy zagrożone wykluczeniem społecznym będą podlegać integracji głównie poprzez poprawę dostępu do rynku pracy, rozbudowę ekonomii społecznej i wzmocnienie powiązań między gwarantowanym dochodem minimalnym a instrumentami aktywizującymi. Specjalny nacisk położono na problem osób niepełnosprawnych. Polska musi przeprowadzić do końca reformy systemu świadczeń dla osób niepełnosprawnych (czyli ponownie oszacować istniejące prawa osób niepełnosprawnych), ale pierwsze kroki w kierunku poprawy niskiego poziomu aktywizacji osób niepełnosprawnych zostały już poczynione. Inne grupy

4 instrumentów będą się koncentrować na rozbudowie partnerstwa publiczno-społecznego poprzez wzmocnienie współpracy między podmiotami publicznymi a pozarządowymi działającymi w sektorze usług społecznych. Wsparcie ekonomii społecznej będzie odbywać się poprzez rozwój doradztwa, zakładanie lokalnych funduszy pożyczkowych i prowadzenie kampanii promocyjnej. Wdrożenie tych środków będzie jednakże zależne od uwarunkowań lokalnych, takich jak potencjał organizacyjny i finansowy instytucji pomocy społecznej i ich zdolność do mobilizowania partnerów. Z tego względu, aby wzmocnić system pomocy społecznej i zaangażować wszystkie istotne zainteresowane strony, przewiduje się ustalenie priorytetu w dziedzinie mobilizacji i partnerstwa. Dalszy rozwój służb społecznych i instytucji pomocy społecznej będzie możliwy dzięki zwiększeniu liczby pracowników społecznych i usprawnieniu współpracy między publicznymi służbami zatrudnienia a ośrodkami pomocy społecznej. Działania uzupełniające, planowane w ramach priorytetu w dziedzinie lepszych rządów, mają na celu poprawę koordynacji politycznej, zaangażowanie wszelkich partnerów i włączenie polityki integracji społecznej w główny nurt polityki państwa. Pomimo iż Polska notuje pewien postęp w zwiększaniu potencjału administracyjnego instytucji pomocy społecznej, złożona struktura władzy i słaba koordynacja programów wdrażanych na różnych poziomach nadal jest niepokojąca. Dokument zawiera pewne dane statystyczne ułożone według płci, ale nie jest to podejście spójne w skali całej strategii. Godzenie pracy z obowiązkami rodzicielskimi uznaje się za istotne dla podwyższenia współczynnika dzietności i przeciwdziałania międzypokoleniowemu dziedziczeniu ubóstwa, ale promowanie równości płci per se nie jest bezpośrednim celem. Podziału według płci grup docelowych (przedstawionego w tabelach i aneksach) nie omawia się w części strategicznej. SSK uznaje rolę EFS we wprowadzaniu planowanych środków, ale nie podaje żadnych informacji na temat planowanej alokacji środków finansowych. 3.4 Ład polityczny W przygotowanie wstępnej wersji i przeprowadzenie konsultacji nad SSK zaangażowani byli przedstawiciele właściwych resortów, partnerzy społeczni, organizacje pozarządowe i jednostki szkolnictwa wyższego. Pomimo wysiłku podjętego w celu zachęcenia głównych uczestników procesu do aktywnego zaangażowania się w dyskusję wydaje się, że SSK nadal pozostaje poza szeroką debatą publiczną. Sytuacja ta może ulec niewielkiej poprawie, zwłaszcza na poziomie lokalnym, z chwilą wdrożenia planowanej kampanii promocyjnej. Trwają prace nad stworzeniem systemu monitorowania integracji społecznej na poziomie krajowym i wojewódzkim. Opracowane wskaźniki monitorowania obejmują zarówno główne wskaźniki wynikowe mające na celu monitorowanie postępu integracji społecznej, jak i wskaźniki nakładu mające na celu ocenę realizacji odpowiednich dziedzin polityki. Niestety SSK nie uwzględnia skwantyfikowanych celów ani nie zawiera analizy budżetowych skutków planowanych działań i strategii (wskazano w nim jednak źródła finansowania). 4. Emerytury W 2004 r. osoby starsze osiągały standard życia relatywnie wyższy niż cała populacja (109 %), podczas gdy zagrożenie ubóstwem wśród ludzi starszych (7 %) jest znacznie niższe niż zagrożenie populacji w wieku poniżej 65 lat. Pomimo niedawnego wzrostu wskaźnik zatrudnienia dla osób starszych jest nadal bardzo niski.

5 W sprawozdaniu na temat stabilności za 2006 r. Polska została oceniona jako kraj członkowski UE o niskim poziomie ryzyka, jeśli chodzi o stabilność finansów publicznych. Przewidywania AWG na 2005 r. wskazują na znaczny spadek wydatków publicznych na emerytury z poziomu 13,9 % do 8,0 % PKB w latach (w 2050 r. wydatki na emerytury zmaleją do 9,3 % PKB po uwzględnieniu obowiązkowego filaru kapitałowego). Niemniej jednak obliczenia wskazują, że filar repartycyjny pozostanie deficytowy aż do połowy lat trzydziestych XXI w. ze względu na koszty przejścia na nowy system. Obliczenia ISG dotyczące teoretycznej stopy zastąpienia wykazują jej stopniowy spadek między 2005 a 2050 r. z poziomu 78 % (brutto 63 %) do 44 % (brutto 36 %), chyba że utrzymają się proporcje między długością okresu zatrudnienia a długością okresu emerytury (spadek jest niższy dla osób przechodzących na emeryturę w wieku 67 lat po 42 latach płacenia składek) 3. Polska znacząco zreformowała swój system emerytalny; nowy system istnieje od 1999 r. Powstały jednak wysokie koszty przejścia, których finansowanie będzie wymagało dużego wysiłku w następnych dziesięcioleciach. Reforma wprowadziła ponadto możliwość dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego, wspieranego finansowo przez zachęty podatkowe. Poważnym wyzwaniem jest podniesienie niskiego obecnie poziomu zatrudnienia (częściowo związanego z istnieniem pracy niezgłoszonej i z wysokim poziomem bezrobocia). Ewentualne przełożenie zachęt przewidzianych przez nowy system emerytalny na wyższy poziom zatrudnienia, a w konsekwencji lepszą stabilność finansową będzie jednakże zależeć od zdolności zatrudniania starszych pracowników i ogólnego popytu na pracę. Planowana reforma systemów wcześniejszego przechodzenia na emeryturę uległa opóźnieniu o rok, a jeżeli chodzi o system emerytur górniczych, to nastąpił powrót do zasad obowiązujących w starym systemie. Te opóźnienia w przeprowadzaniu reform osłabiają wagę przesłania o konieczności wprowadzenia zmian. Dalsze inicjatywy oznaczające powrót do starego systemu (na przykład dla osób pracujących w tak zwanych szczególnych warunkach) oznaczałyby znaczne osłabienie systemu emerytalnego. W związku z przewidywanym spadkiem wskaźnika zastąpienia, adekwatność świadczeń emerytalnych może w przyszłości stać się problemem, zwłaszcza dla pracowników, których kariera zawodowa jest krótka, przede wszystkim kobiet. Ponadto wyrównanie ustawowego wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn pomogłoby w zniwelowaniu różnicy między płciami w zakresie uprawnień emerytalno-rentowych i przyczyniłoby się do zwiększenia wskaźnika zatrudnienia. Inne istotne kwestie pozostające do rozwiązania to kompleksowa reforma systemu emerytur rolniczych i rent, które stały się podstawową furtką do wcześniejszego opuszczania rynku pracy. Opracowanie ustawodawstwa dotyczącego etapu wypłacania świadczeń z obowiązkowego filaru kapitałowego systemu ustawowego (dożywotnich rent) powinno się wkrótce zakończyć, jako że pierwsze świadczenia w ramach nowego systemu będą musiały być wypłacone w 2009 r. 5. Opieka zdrowotna i opieka długoterminowa 5.1 Opieka zdrowotna Opis systemu: System obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego zarządzany przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) i jego oddziały wojewódzkie (16) zapewnia osobom 3 Obliczenia te oparto na wzroście płac idącym w parze z względnie silnym wzrostem wydajności i jednolitą stopą procentową w UE. Jakiekolwiek odejście od tych założeń może skutkować mniej wyraźnym spadkiem wskaźników zastępowania.

6 ubezpieczonym powszechną ochronę w postaci określonego pakietu świadczeń (zawierającego także wykaz świadczeń wyłączonych). Świadczenie opieki zdrowotnej jest zdecentralizowane (odbywa się na trzech szczeblach: centralnym, wojewódzkim i gminnym), a niezbędne środki wypłacane są przez zdecentralizowane oddziały NFZ. Podstawowa opieka zdrowotna jest udzielana w ambulatoriach i w domu (lekarze mają obowiązek świadczenia opieki w warunkach domowych, gdy jest to wymagane ze względów medycznych). Lekarze rodzinni pełnią rolę ogniw poprzedzających opiekę specjalistyczną i opiekę szpitalną. Specjalistyczna opieka ambulatoryjna (około 80 %) opiera się na prywatnych praktykach lekarskich lub wyspecjalizowanych poradniach. Lekarze (podstawowej opieki zdrowotnej) są wynagradzani w formie płatności za opiekę w przeliczeniu na liczbę potencjalnych pacjentów. Opieka szpitalna jest zapewniana w głównej mierze przez szpitale publiczne. System jest finansowany przede wszystkim ze składek ubezpieczeniowych, natomiast poszczególne grupy ludności (bezrobotni) i inwestycje kapitałowe są finansowane z budżetu państwa, budżetów wojewódzkich, gminnych i lokalnych. Prywatne dobrowolne (uzupełniające) ubezpieczenia należą do rzadkości. Niektóre firmy oferują swoim pracownikom pakiety ubezpieczeń od następstw nieszczęśliwych wypadków i ubezpieczeń zdrowotnych (dotyczy to głównie opieki ambulatoryjnej). Udział własny pacjenta obejmuje wyżywienie, leki, urządzenia medyczne i transport. Krajowa strategia ma na celu lepszą promocję zdrowia i zdrowego stylu życia, zwiększenie skuteczności świadczeń, osiągnięcie lepszej jakości usług w zamian za środki finansowe oraz redukcję różnicy w sytuacji zdrowotnej w porównaniu ze średnią w UE. Dostępność:, Pomimo wysokiego odsetka ludności objętego pomocą i szerokiego zasięgu świadczeń istnieją znaczne różnice w dostępności opieki (brak specjalistów z niektórych dziedzin), a co za tym idzie w dostępie do opieki zdrowotnej. Ponadto pacjenci ponoszą wysokie opłaty dodatkowe (w 2004 r. było to 26,2 % całkowitych wydatków zdrowotnych plus płatności nieformalne) związane z udziałem własnym i korzystaniem ze szpitali sektora prywatnego, co ma niekorzystny wpływ na grupy narażone na ubóstwo. Listy oczekujących i czas oczekiwania na niektóre pilne świadczenia są zbyt długie. Wynikiem tego jest ograniczony dostęp do opieki zdrowotnej, który zmusza pacjentów do wybierania sektora prywatnego, w którym ponoszą pełne koszty opieki. Dane dotyczące oczekujących są jednakże gromadzone i mają być lepiej monitorowane. System zarządzania listą oczekujących jest usprawniany. Liczba lekarzy pierwszego kontaktu jest niska (11,9 na mieszkańców) jak na normy UE i może stanowić przeszkodę w zapewnieniu dostępu i stworzeniu funkcjonalnego systemu podstawowej opieki zdrowotnej. Planuje się dodatkowe inwestycje w infrastrukturę, w tym całodobową infolinię i specjalne usługi elektroniczne (ezdrowie). Władze rozważają obniżenie finansowego wkładu pacjentów poprzez zmianę systemu refundowania leków. Poza stworzeniem wykazu gwarantowanych świadczeń zdrowotnych objętych systemem publicznych ubezpieczeń zdrowotnych władze zamierzają rozszerzyć jego zakres poprzez wprowadzenie nowych systemów ubezpieczeń. Rezultatem tego będzie większa ochrona i dodatkowe środki na system opieki zdrowotnej. Władze pracują nad usprawnieniem funkcjonowania krajowego systemu ratownictwa medycznego i stworzeniem sieci szpitali, w celu uniknięcia powielania świadczeń i wzmocnienia systemu podstawowej opieki zdrowotnej, tak aby mógł się on stać pierwszym filarem systemu gwarantującego dostęp do opieki zdrowotnej. Głównym problemem dla władz, jeśli chodzi o dostęp, jest rozszerzenie zakresu ubezpieczeń w celu poprawy i zwiększenia zasięgu opieki ludności. Pakiet ustaw o systemie opieki zdrowotnej wprowadzi określony koszyk gwarantowanych świadczeń zdrowotnych objętych systemem publicznych ubezpieczeń zdrowotnych.

7 Jakość: Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia (CMJOZ) zapewnia niezależną akredytację w oparciu o powszechnie znany zestaw norm. Wymagania w zakresie jakości, krajowe wytyczne i normy mają zostać przygotowane na podstawie niezależnych ekspertyz. Władze pracują nad stworzeniem systemu informacji zdrowotnych i systematycznym monitorowaniem wskaźników jakości na różnych szczeblach. Na bieżąco trwają prace nad opracowaniem systemu akredytacyjnego świadczeniodawców. Wzrośnie wykorzystanie oceny technologii, co doprowadzi do opartego na faktach kontraktowania usług. Władze mają zamiar opublikować przewodnik po świadczeniach przeznaczony dla pacjentów, który określi prawa pacjentów. Dodatkowo ustawa o systemie opieki zdrowotnej ustali prawa i obowiązki pacjentów. Długoterminowa stabilność: Całkowite wydatki na opiekę zdrowotną (6,4 % PKB per capita 810 USD PPP w 2004 r.) pozostają na poziomie poniżej średniej w UE 4. Realne wydatki per capita z czasem wzrosły. Publiczne wydatki zdrowotne stanowiły 70 % całkowitych wydatków zdrowotnych w 2004 r., podczas gdy prywatne wydatki zdrowotne kształtowały się na poziomie 30 % całkowitych wydatków zdrowotnych. Zgodnie z przewidywaniami KPG/KE wydatki na publiczną opiekę zdrowotną wzrosną do 2050 r. o 1,4 punktu procentowego PKB w związku ze starzeniem się społeczeństwa. Koszt leków w relacji do całkowitych wydatków zdrowotnych jest jednym z najwyższych w Europie (30,3 % w 2003 r.). Zwiększony popyt na usługi zdrowotne obciąża stabilność finansową systemu, wykazując wysoki, choć malejący, stopień zadłużenia podmiotów oferujących tego typu usługi. W celu zapewnienia dodatkowego finansowania wysokość składki na NFZ jest co roku zwiększana o 0,25 %, począwszy od 7,5 % podstawy wymiaru w 2000 r. aż do wysokości 9 % w 2007 r. Ponadto podejmowane są wysiłki zmierzające do zwiększenia skuteczności i sprawności świadczonych usług, takie jak opracowanie nowych zasad akredytacji i powstawania podmiotów oferujących usługi opieki medycznej oraz zwiększenie finansowania publicznego jednostek oferujących usługi opieki medycznej. Liczba łóżek opieki krótkoterminowej spadła i obecnie kształtuje się na poziomie średniej w UE (463,2 łóżek opieki krótkoterminowej na mieszkańców w 2003 r.). Obniżyła się także średnia długość pobytu w szpitalu. Konieczna jest dalsza restrukturyzacja: należy wzmocnić podstawową opiekę zdrowotną i zwiększyć liczbę wizyt ambulatoryjnych w stosunku do niepotrzebnej i kosztownej opieki specjalistycznej i opieki szpitalnej. W celu kontrolowania wydatków na lekarstwa wprowadzono ustalone ceny leków, ceny referencyjne i elektroniczne recepty. Ciągłemu usprawnianiu podlega system narodowych rachunków zdrowia. Poprawa koordynacji w dziedzinie opieki ma przynieść wzrost wydajności. Jeżeli chodzi o kadry, to liczba personelu medycznego jest niska 5 w porównaniu do norm UE. W strukturze personelu brak jest równowagi, jest zbyt wielu specjalistów. Wynagrodzenie jest niskie, w związku z czym, w celu przeciwdziałania migracji personelu, władze planują jego stopniowe podwyższanie. W celu poprawy sytuacji zdrowotnej i wydajności podkreśla się rolę działań informacyjnych i profilaktyki poprzez organizację różnych programów (np. narodowego programu profilaktyki i leczenia chorób układu sercowo-naczyniowego). 5.2 Opieka długoterminowa Opis systemu: System opieki długoterminowej działa zarówno w sektorze opieki zdrowotnej, jak i pomocy społecznej. Za udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej odpowiadają władze lokalne. W ramach powszechnej ochrony ubezpieczeniowej pacjenci mogą być objęci opieką długoterminową w oddziałach stacjonarnych lub zakładach pielęgnacyjnych i zakładach 4 W 2004 r. średnia dla UE wynosiła 8,87% i 2376,33 USD PPP 5 W 2003 r. 243,3 praktykujących lekarzy i 548,8 personelu pielęgniarskiego na mieszkańców

8 opieki medycznej (szpitalach) lub też opieką domową (ma to miejsce znacznie rzadziej), uzupełnianą wizytami lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Świadczenia opieki zdrowotnej na rzecz grup o niższych dochodach mogą być także udzielane w ośrodkach pomocy społecznej. Chociaż program jest finansowany ze składek NFZ, wyżywienie i zakwaterowanie dla grup szczególnie zagrożonych, osób z poważnymi problemami i dotkniętych chorobami przewlekłymi finansuje budżet centralny w zależności od dochodów. Dostępność: Pomocy społecznej udzielają domy pomocy społecznej, które opłacają dodatkowe koszty niepokryte przez NFZ. Władze lokalne weryfikują spełnienie warunków otrzymania pomocy społecznej. Dokonują one kontroli środków utrzymania ze względu na wielkość i dochód gospodarstwa domowego, porównując następnie te wielkości z kosztami opieki zdrowotnej. Wprowadzono nowe udogodnienia, przyznano dotacje świadczeniodawcom i wdrożono specjalne programy szkoleniowe dla personelu pielęgniarskiego. Priorytetem dla władz stało się przekształcenie zdolności do zapewnienia opieki krótkoterminowej w zdolność do zapewnienia opieki pielęgnacyjnej. Ze względu na rosnące zapotrzebowanie na opiekę długoterminową dostępność i zakres tego typu opieki uważa się za niewystarczające. Państwo świadczy usługi w dziedzinie opieki społecznej jedynie w małym zakresie, a łóżek przeznaczonych do opieki pielęgnacyjnej jest zbyt mało. Rozmieszczenie odpowiednich placówek jest niejednolite, a koordynacja działań różnych zainteresowanych stron nie jest zadawalająca, co utrudnia dostęp do opieki zdrowotnej w małych miasteczkach i na terenach wiejskich. Jakość: Ustawy o systemie opieki zdrowotnej obejmą zakres podstawowej opieki zdrowotnej i opieki specjalistycznej (np. geriatrycznej) oraz tworzenie sieci szpitali, określając ponadto kompetencje i obowiązki jednostek opieki długoterminowej. Rozszerzą ona także koordynację między oddziałami medycznymi, właściwymi władzami a partnerami społecznymi. Władze określiły wsparcie w zakresie szkolenia personelu i pielęgniarek jako priorytet, zarówno w celu poprawy jakości, jak i utrzymania pracowników. Długoterminowa stabilność: Zgodnie z przewidywaniami KPG/KE na 2006 r. wydatki na publiczną służbę zdrowia wzrosną do 2050 r. o 0,1 punktu procentowego PKB w związku ze starzeniem się społeczeństwa. Wyzwaniem nadal pozostaje łączenie świadczeń opieki zdrowotnej i pomocy społecznej oraz rozwój infrastruktury społecznej na obszarach wiejskich. W pewnej mierze problemy te rozwiąże wprowadzane obowiązkowe ubezpieczenie pielęgnacyjne, które zapewni dodatkowe środki na finansowanie systemu poprzez wzrost finansowania z NFZ. 6. Wyzwania na przyszłość popieranie aktywnej integracji poprzez zmniejszenie nierówności w systemie kształcenia, dalsza rozbudowa aktywnych instrumentów rynku pracy, zwłaszcza dla ludzi młodych, kobiet i osób starszych, wdrożenie polityk mających na celu zapewnienie, że praca stanie się opłacalna dla odbiorców różnych form transferów społecznych, a także zapewnienie świadczeń społecznych niezbędnych do wspierania integracji na rynku pracy, zwłaszcza dla rodzin wielodzietnych. prowadzenie działań mających na celu wzmocnienie potencjału administracyjnego instytucji pomocy społecznej i rynku pracy, wspierane przez mechanizmy usprawniające koordynację między politykami na różnych poziomach.

9 zapewnienie dostępności wystarczających środków na adekwatne emerytury do czasu wypłacenia świadczeń z funduszy emerytalnych, przy jednoczesnym monitorowaniu przyszłej adekwatności i podwyższaniu wskaźnika zatrudnienia osób starszych i niepełnosprawnych. kontynuowanie procesu reform systemu emerytalnego poprzez przeprowadzenie reformy systemu emerytur rolniczych i rent, a także zorganizowanie zamiany oszczędności z funduszy emerytalnych na bezpieczne renty dożywotnie. zapewnienie równego i lepszego dostępu do opieki zdrowotnej i opieki długoterminowej poprzez zmniejszenie różnic regionalnych w ich świadczeniu (dotyczy to zwłaszcza podstawowej opieki zdrowotnej), kwestia bezpośredniego obciążenia pacjentów kosztami opieki i długim czasem oczekiwania, zwiększenie wydatków na publiczne wydatki zdrowotne celem rozwiązania problemu niedofinansowania oraz usprawnienie zakupu usług medycznych i administrowania jednostkami zamawiającymi. poprawa skuteczności systemu poprzez wzmocnienie podstawowej opieki zdrowotnej, opieki ambulatoryjnej i zwiększenie liczby zabiegów przeprowadzanych w trybie dziennym w stosunku do opieki szpitalnej oraz wdrożenie reformy w zakresie refundacji leków.