6. ODPADY 6.1. INFORMACJE OGÓLNE

Transkrypt

1 6. ODPADY 6.1. INFORMACJE OGÓLNE Podstaw¹ prawid³owego zarz¹dzania ka d¹ gospodark¹ jest jej planowanie. Odnosi siê to tak e do gospodarki odpadami. Uchwalona w 2001 r. ustawa o odpadach (Dz.U ) stanowi³a istotny krok w dostosowaniu polskiego prawa ochrony œrodowiska do wymagañ Unii Europejskiej. Przepisem wykonawczym do ustawy jest Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporz¹dzania planów gospodarki odpadami (Dz.U ). Zgodnie z art. 14 ustawy o odpadach, plany gospodarki odpadami opracowuje siê dla osi¹gniêcia celów za³o onych w polityce ekologicznej pañstwa, uchwalanej co cztery lata przez Sejm RP. Jak stanowi ustawa, opracowanie planów gospodarki odpadami u³atwi stworzenie w kraju zintegrowanej i wystarczaj¹cej sieci instalacji oraz urz¹dzeñ do odzysku i unieszkodliwiania odpadów, spe³niaj¹cych wymagania okreœlone w przepisach o ochronie œrodowiska. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami (KPGO) zosta³ zatwierdzony przez Radê Ministrów w paÿdzierniku 2002 r. i opublikowany w Monitorze Polskim z 2003 r. (Nr 11, poz. 159). Jest on nadrzêdnym dokumentem dla planu wojewódzkiego. Plany gospodarki odpadami, stanowi¹c czêœæ programów ochrony œrodowiska i zrównowa onego rozwoju, zgodnie z ustaw¹ z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony œrodowiska, o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U ), mia³y zostaæ uchwalone w terminach: wojewódzkie do 30 czerwca 2003 r., powiatowe do dnia 31 grudnia 2003 r., gminne do 30 czerwca 2004 r. W województwie dolnoœl¹skim do dnia 29 sierpnia 2006 r. (poza wojewódzkim planem gospodarki odpadami uchwalonym w dniu 29 kwietnia 2004 r.) uchwalono 29 powiatowych planów gospodarki odpadami (na 29 jednostek), co stanowi 100% oraz 153 gminne plany gospodarki odpadami (na 169 jednostek), co stanowi 90,5% w skali ca³ego województwa. Ustawowo plany gospodarki odpadami podlegaj¹ aktualizacji nie rzadziej ni co 4 lata, a sprawozdanie z realizacji planu jest sk³adane w cyklu 2-letnim. Pierwsze sprawozdanie z realizacji wojewódzkiego, powiatowego i gminnego planu gospodarki odpadami obejmie okres od uchwalenia pierwszego planu gospodarki odpadami do dnia 31 grudnia 2006 r. Zgodnie z Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami, przyjêtym do realizacji uchwa³¹ Sejmiku Województwa Dolnoœl¹skiego z dnia 29 kwietnia 2004 r., podstawowym celem w gospodarce odpadami w województwie dolnoœl¹skim jest minimalizacja iloœci wytwarzanych odpadów oraz wprowadzenie zgodnego z normami europejskimi systemu ich odzysku i unieszkodliwiania. Realizacja tego celu obejmuje m.in.: objêcie zorganizowanym zbieraniem odpadów wszystkich mieszkañców miast oraz mieszkañców terenów wiejskich, sukcesywne ograniczenie iloœci odpadów komunalnych sk³adowanych na sk³adowiskach odpadów innych ni niebezpieczne i obojêtnych, sukcesywne ograniczenie iloœci odpadów biodegradowalnych kierowanych na sk³adowiska odpadów innych ni niebezpieczne i obojêtnych, przy równoczesnym wzroœcie iloœci tych odpadów poddawanych kompostowaniu, osi¹gniêcie w kolejnych przedzia³ach czasowych zak³adanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych grup odpadów GOSPODARKA ODPADAMI KOMUNALNYMI Zgodnie z definicj¹ zawart¹ w ustawie o odpadach, odpadami komunalnymi s¹ odpady powstaj¹ce w gospodarstwach domowych, w obiektach u ytecznoœci publicznej i obs³ugi ludnoœci, a tak e odpady nie zawieraj¹ce odpadów niebezpiecznych, pochodz¹ce od innych wytwórców odpadów, które ze wzglêdu na swój charakter lub sk³ad s¹ podobne do odpadów powstaj¹cych w gospodarstwach domowych. Do tej grupy zaliczamy równie odpady uliczne. Iloœæ powstaj¹cych odpadów zale y od poziomu i modelu konsumpcji indywidualnej oraz œwiadomoœci ekologicznej spo³eczeñstwa. Istotnie zmienia siê sk³ad odpadów. Coraz wiêkszy udzia³ maj¹ tworzywa sztuczne (opakowania). Wi¹ e siê to z rosn¹c¹ konsumpcj¹ oraz stosowaniem przez producentów opakowañ jednorazowego u ytku, czêsto nie podlegaj¹cych biodegradacji. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez gminy, segregacja odpadów jest na ich terenie prowadzona, ale tylko w pewnym zakresie. Obejmuje ona zwykle st³uczkê szklan¹, z³om, tworzywa sztuczne, makulaturê. Problem zbiórki i zagospodarowania innych odpadów wytwarzanych przez mieszkañców nie jest rozwi¹zany. Zaledwie w kilku gminach funkcjonuj¹ systemy gromadzenia odpadów wielkogabarytowych. Nie zosta³ dot¹d wprowadzony aden system zbiórki

2 Tabela I.6.1. Iloœæ odpadów wywiezionych i wyselekcjonowanych w latach na terenie Dolnego Œl¹ska (wed³ug GUS) odpadów niebezpiecznych, jedynie sporadycznie wystêpuj¹ przypadki zbiórki odpadów takich jak: lampy fluoroscencyjne, baterie i akumulatory. Odsetek mieszkañców korzystaj¹cych z zorganizowanej zbiórki i wywozu zmieszanych odpadów komunalnych szacowany jest w skali województwa na oko- ³o 85% (bez uwzglêdnienia czterech najwiêkszych miast, gdzie wynosi on od 90 do 100%). Tak wysoki wskaÿnik mieszkañców korzystaj¹cych z us³ug podmiotów wywozowych kszta³towany jest przez du e gminy miejskie, w których blisko 100% mieszkañców zawar³o umowy na wywóz odpadów. W gminach wiejskich wskaÿnik ten czêsto nie przekracza 50%, a w skrajnych przypadkach wynosi zaledwie 20-30%. Unieszkodliwianie odpadów komunalnych, poza niebezpiecznymi, dotyczy g³ównie wysegregowanych pozosta³oœci organicznych. W 2004 r. ok. 2,1 tys. Mg, tj. 0,2% odpadów komunalnych w województwie unieszkodliwiono w kompostowniach, natomiast w 2005 r. unieszkodliwiono ok. 5,2 tys. Mg, tj. 0,6%. Obecnie na terenie województwa dzia³aj¹ linie sortowania zmieszanych odpadów komunalnych: w L¹dku Zdroju, Lubaniu, Zgorzelcu, Œciêgnach-Kostrzycy, Gaci i Trzebieniu. Odpady komunalne kompostuje siê w Lubaniu i Wroc³awiu (na ma³¹ skalê odpady zielone i biofrakcjê). Fermentacja metanowa biofrakcji odpadów komunalnych (³¹cznie z osadami œciekowymi) prowadzona jest jedynie w Zgorzelcu. Równie niektóre zak³ady unieszkodliwiaj¹ odpady organiczne: p³yta do kompostowania jest elementem zak³adu w Sulêcinie (gm. Œw. Katarzyna), biostabilizacji poddaje siê zmieszane odpady komunalne w zak³adzie w L¹dku Zdroju. Poza sk³adowiskami w L¹dku Zdroju i Zgorzelcu, na wszystkie pozosta³e sk³adowiska wywo one s¹ odpady w stanie nieprzetworzonym. Wed³ug danych WIOŒ (baza Karta Sk³adowiska), w województwie dolnoœl¹skim na koniec 2005 r. funkcjonowa³y 193 sk³adowiska, w tym: 14 sk³adowisk odpadów niebezpiecznych, 9 sk³adowisk odpadów obojêtnych, 170 sk³adowisk odpadów innych ni niebezpieczne i obojêtne. Wœród 193 sk³adowisk wyró niono sk³adowiska odpadów typowo komunalnych (135) i odpadów przemys³owych (45). Zewidencjonowane sk³adowiska charakteryzuj¹ siê du ym zró nicowaniem pod wzglêdem m.in. spe³niania wymagañ formalno-prawnych, stopnia wyeksploatowania, wyposa enia technicznego, czy te iloœci przyjmowanych odpadów. Posiadane uregulowania formalno-prawne sk³adowisk komunalnych: pozwolenie na budowê 70% sk³adowisk, pozwolenie na u ytkowanie 48%, decyzja zatwierdzaj¹ca instrukcjê eksploatacji sk³adowiska 73%, przegl¹d ekologiczny 75%. Techniczne wyposa enie sk³adowisk komunalnych (wg danych WIOŒ): uszczelnienie 37% sk³adowisk, instalacje do zbierania odcieków 53%, instalacje do ujmowania gazu sk³adowiskowego 12%, waga 30%, kompaktor 17%, brodzik dezynfekcyjny 40%. Sk³adowiska odpadów komunalnych, na których prowadzony by³ monitoring: wód podziemnych 58% sk³adowisk, wód odciekowych 42%, wód powierzchniowych 28%, gazu sk³adowiskowego 16%. Wed³ug danych z 2005 r. dotycz¹cych sk³adowisk komunalnych wynika³o, e: 26% nale a³o zmodernizowaæ, 42% kwalifikowa³o siê do zamkniêcia, 31% spe³nia³o wymagania prawne Unii Europejskiej.

3 Rysunek I.6.1. Instalacje do unieszkodliwiania odpadów na terenie poszczególnych powiatów województwa dolnoœl¹skiego (wg bazy Karta Sk³adowiska) g³ogowski polkowicki górowski boles³awiecki lubiñski wo³owski trzebnicki milicki zgorzelecki lubañski lwówecki legnicki Legnica z³otoryjski jaworski œredzki wroc³awski Wroc³aw oleœnicki Jelenia Góra jeleniogórski œwidnicki o³awski kamiennogórski wa³brzyski dzier oniowski strzeliñski Iloœæ obiektów: sk³adowiska odpadów komunalnych z¹bkowicki sk³adowiska odpadów niebezpiecznych sk³adowiska odpadów przemys³owych sk³adowiska odpadów obojêtnych spalarnie odpadów k³odzki mogilniki 6.3. GOSPODARKA ODPADAMI PRZEMYS OWYMI Bilans odpadów pochodzenia przemys³owego w województwie dolnoœl¹skim wg GUS W Polsce w latach wytworzono oko³o 124 mln Mg odpadów pochodzenia przemys³owego. Zagospodarowano z tego oko³o 120 mln Mg, w tym ok. 80% poddano odzyskowi, a ok. 18% unieszkodliwiono (³¹cznie ze sk³adowaniem). Unieszkodliwienie odpadów w 76% polega³o na zdeponowaniu ich na sk³adowiskach. Odpady pochodz¹ce z województwa dolnoœl¹skiego stanowi³y ok. 28% (tj. 34,7 mln Mg) odpadów wytworzonych w kraju. Daje to drugie miejsce po województwie œl¹skim pod wzglêdem iloœci odpadów wytworzonych. Województwo dolnoœl¹skie zajmuje te drugie miejsce pod wzglêdem iloœci odpadów poddanych odzyskowi. Odpady unieszkodliwione (7,46 mln Mg w 2004 r. i 7,61 mln Mg w 2005 r.) na Dolnym Œl¹sku stanowi- ³y ok. 30% wszystkich unieszkodliwionych odpadów w Polsce. Z ³¹cznej iloœci odpadów unieszkodliwionych zarówno w 2004, jak i 2005 r. 99% odpadów zdeponowano na sk³adowiskach. Niewielka iloœæ wytworzonych odpadów przemys³owych w województwie dolnoœl¹skim jest unieszkodliwiana w inny sposób ni sk³adowanie (6,3 tys. Mg w 2004 r. i 3,4 tys. Mg w 2005 r.). Unieszkodliwianie obejmuje ok. 0,4% odpadów wytworzonych w województwie (w Polsce równie ok. 0,4%). Do koñca 2005 r. na sk³adowiskach w województwie dolnoœl¹skim nagromadzono ok. 558,73 mln Mg odpadów, tj. ok. 31% wszystkich nagromadzonych odpadów przemys³owych w Polsce (tj. 1752,57 mln Mg). Zarówno pod wzglêdem iloœci odpadów unieszkodliwionych i deponowanych na sk³adowiskach województwo klasyfikuje siê na pierwszym miejscu w kraju.

4 Rysunek I.6.2. Udzia³ procentowy odpadów z poszczególnych województw w masie odpadów pochodzenia przemys³owego wytworzonych w Polsce w 2005 r. Tabela I.6.2. Bilans odpadów pochodzenia przemys³owego w województwie dolnoœl¹skim na tle Polski w latach (wg GUS) Wykres I.6.1. Bilans odpadów pochodzenia przemys³owego w województwie dolnoœl¹skim w latach (wg GUS) Rok ,6% Rok ,1% odpady odzyskane unieszkodliwione (bez sk³adowania) magazynowane sk³adowane 21,2% 2,9% 0,3% 21,6% 2,1% 0,2% Wykres I.6.2. Odpady nagromadzone wed³ug rodzajów odpadów w latach (w tys. Mg)

5 Wykres I.6.3. Odpady wytworzone wed³ug rodzajów odpadów w latach (w tys. Mg) Pochodzenie, produkcja i zagospodarowanie odpadów przemys³owych wed³ug wojewódzkiej bazy SIGOP-W Na terenie województwa dolnoœl¹skiego g³ównym Ÿród³em odpadów przemys³owych s¹ zak³ady zlokalizowane w powiatach: polkowickim, zgorzeleckim, g³ogowskim, lubiñskim, w Legnicy oraz we Wroc³awiu. Do najwiêkszych wytwórców odpadów przemys³owych w latach mo na zaliczyæ: KGHM Polska MiedŸ S.A. Oddzia³ Zak³ady Wzbogacania Rud w Polkowicach 81% ogólnej iloœci wytworzonych odpadów, Elektrownia Turów S.A. w Bogatyni, KGHM Polska MiedŸ S.A. Oddzia³ Huta Miedzi G³ogów w G³ogowie, Grochów Zak³ad Magnetyzowy w Z¹bkowicach Œl¹skich, Przedsiêbiorstwo Przerobu Z³omu Metali Centroz³om Wroc³aw, KGHM Polska MiedŸ S.A. Oddzia³ Huta Miedzi Legnica w Legnicy, KGHM Polska MiedŸ S.A. Oddzia³ Zak³ad Hydrotechniczny w Rudnej, Kopalnie Melafiru w Czarnym Borze, KGHM Polska MiedŸ S.A. Oddzia³ Zak³ad Gospodarki Wod¹, Kopalnia Surowców Mineralnych Surminkaolin S.A. w NowogrodŸcu, Zespó³ Elektrociep³owni Wroc³awskich Kogeneracja S.A., Miejskie Przedsiêbiorstwo Wodoci¹gów i Kanalizacji we Wroc³awiu, Zak³ady Chemiczne Wizów S.A. w Boles³awcu, Cukrownia Œwidnica S.A. w Pszennie, PCC Rokita S.A. w Brzegu Dolnym. Iloœæ odpadów przemys³owych wytworzonych w latach w wymienionych zak³adach wynosi³a ok. 96,5% ogó³u wytworzonych odpadów przemys³owych na terenie województwa. Odpady przemys³owe na terenie województwa dolnoœl¹skiego sk³adowane s¹ na 45 sk³adowiskach odpadów przemys³owych (wg danych z programu Karta Sk³adowiska), w tym na 14 sk³adowiskach odpadów niebezpiecznych. Najwiêksze iloœci odpadów w województwie dolnoœl¹skim w latach wytworzono w nastêpuj¹cych grupach: odpady powstaj¹ce przy poszukiwaniu, wydobyciu i wzbogacaniu rud oraz innych surowców mineralnych (01) ok. 80% ogólnej iloœci wytworzonych odpadów, odpady z procesów termicznych (10), odpady z instalacji i urz¹dzeñ s³u ¹cych zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni œcieków oraz z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemys³owych (19), odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybo³ówstwa, leœnictwa, ³owiectwa oraz przetwórstwa ywnoœci (02), odpady z budowy, remontów i demonta u obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (w³¹czaj¹c glebê i ziemiê z terenów zanieczyszczonych) (17), odpady z kszta³towania oraz fizycznej i mechanicznej obróbki powierzchni metali i tworzyw sztucznych (12), odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemys³u chemii nieorganicznej (06).

6 Tabela I.6.3. Gospodarka odpadami przemys³owymi w powiatach województwa dolnoœl¹skiego w latach (baza SIGOP-W)

7 Tabela I.6.4. Bilans odpadów przemys³owych w powiatach województwa dolnoœl¹skiego wed³ug grup odpadów w latach (baza SIGOP-W)

8 6.4. ODPADY NIEBEZPIECZNE Odpady niebezpieczne, zgodnie z definicj¹ zawart¹ w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, stanowi¹ potencjalne zagro enie dla zdrowia ludzi i œrodowiska, dlatego gospodarka nimi wymaga szczególnej kontroli (Dz.U z póÿn. zm.). Rodzaje odpadów niebezpiecznych zawiera za³¹cznik do Rozporz¹dzenia Ministra Œrodowiska z dnia 27 wrzeœnia 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U ). W wojewódzkiej bazie odpadów przemys³owych SIGOP-W w latach zarejestrowano ok. 800 podmiotów, które w wyniku prowadzonej dzia³alnoœci gospodarczej wytworzy³y odpady niebezpieczne w iloœci ok. 1,1% ogólnej masy wszystkich odpadów przemys³owych powsta³ych w województwie dolnoœl¹skim. Wykres I.6.4. Gospodarka odpadami niebezpiecznymi w województwie dolnoœl¹skim w latach Rok 2004 Rok % 12% odzyskane 24% 42% magazynowane 42% 61% 3% sk³adowane 3% unieszkodliwione ród³o: WIOŒ Wroc³aw, baza SIGOP-W Tabela I.6.5. Bilans odpadów niebezpiecznych w województwie dolnoœl¹skim w latach Rysunek I.6.3. Odpady ogó³em i niebezpieczne wytworzone na terenie woj. dolnoœl¹skiego w 2005 r.

9 Tabela I.6.6. Bilans odpadów niebezpiecznych w poszczególnych powiatach województwa dolnoœl¹skiego w latach (w Mg) (wg SIGOP-W)

10 Tabela I.6.7. Bilans odpadów niebezpiecznych wed³ug grup odpadów w poszczególnych powiatach województwa dolnoœl¹skiego w latach (w Mg) Odpady niebezpieczne sk³adowane s¹ g³ównie na sk³adowiskach zak³adów przemys³owych wytwarzaj¹cych te odpady. Do najwiêkszych sk³adowisk odpadów przemys³owych, na których w 2004 r. sk³adowano odpady niebezpieczne na terenie województwa dolnoœl¹skiego wg danych WIOŒ (baza Karta Sk³adowiska) nale ¹: sk³adowiska odpadów przemys³owych osadniki oczyszczalni œcieków Nr 2, 3, 4 i 5c, Energetyka Sp. z o.o. w Lubinie, stawy osadowe Nr III i IV, KGHM Polska MiedŸ S.A. Oddzia³ Huta Miedzi G³ogów w G³ogowie, osadnik na szlamy o³owionoœne, KGHM Polska MiedŸ S.A. Oddzia³ Huta Miedzi Legnica, sk³adowisko przemys³owe na py³y z pieca elektrycznego oraz py³y konwektorowe, KGHM Polska MiedŸ S.A. Oddzia³ Huta Miedzi G³ogów w G³ogowie, sk³adowisko koncentratu o³owionoœnego TSKO, KGHM Polska MiedŸ S.A. Oddzia³ Huta Miedzi Legnica w Legnicy, sk³adowisko trzykomorowe Polowice, KGHM Polska MiedŸ S.A. Oddzia³ Huta Miedzi Legnica w Legnicy, sk³adowisko odpadów sta³ych Polowice kwatera B3, KGHM Polska MiedŸ S.A. Oddzia³ Huta Miedzi Legnica w Legnicy, sk³adowisko odpadów PCC Rokita S.A. kwatera odpadów wapiennych W-III, sk³adowisko odpadów PCC Rokita S.A. kwatera osadów wstêpnych T, sk³adowisko odpadów przemys³owych Zak³adu Tworzyw i Farb w Z³otym Stoku.

11 6.5. PODSUMOWANIE W województwie dolnoœl¹skim, wed³ug danych wieloletnich z monitoringu odpadów, powstaje rocznie ok mln Mg odpadów, z czego ok. 97% stanowi¹ odpady pochodz¹ce z prowadzonej dzia³alnoœci gospodarczej. G³ównymi Ÿród³ami odpadów s¹: przemys³ wydobywczy, energetyka, hutnictwo, przemys³ chemiczny i sektor komunalny. Coraz wiêkszy udzia³ w strumieniu wytwarzanych odpadów ma sektor us³ug zwi¹zanych z odzyskiem lub unieszkodliwianiem odpadów. Gospodarkê odpadami powstaj¹cymi w wyniku dzia³alnoœci gospodarczej w województwie cechuje wysoki odsetek odpadów poddawanych procesom odzysku i unieszkodliwiania poza sk³adowaniem, wynosz¹cy dla odpadów ogó³em 76%, a dla odpadów niebezpiecznych 60%. Oceniaj¹c stan gospodarki odpadami na podstawie informacji zawartych w wojewódzkim oraz powiatowych i gminnych planach gospodarki odpadami, do podstawowych problemów w województwie dolnoœl¹skim zaliczono: nielegalne wysypywanie œmieci w rejonie osiedli wiejskich i miejskich (tzw. dzikie wysypiska ), negatywne oddzia³ywanie na œrodowisko sk³adowisk przemys³owych (zak³adów chemicznych, przemys³u wydobywczego i przemys³u miedziowego), niew³aœciwe wykorzystanie odpadów przemys³owych (np. u li hutniczych, py³ów energetycznych) do budowy dróg, co powoduje wtórne zanieczyszczenie œrodowiska, negatywny wp³yw na czystoœæ wód podziemnych tzw. mogilników, s³u ¹cych do gromadzenia odpadów toksycznych: przeterminowanych œrodków ochrony roœlin i innych odpadów chemicznych w miejscach przypadkowych, negatywny wp³yw p³ynnych odpadów komunalnych oraz rolniczych na czystoœæ wód powierzchniowych i podziemnych (wylewiska), brak zak³adów przeróbczych odpadów komunalnych oraz powszechnego systemu wykorzystywania surowców wtórnych z odpadów (recykling), unieszkodliwianie odpadów szpitalnych w instalacjach (piecach) nie odpowiadaj¹cych standardom europejskim i normom krajowym, brak segregacji odpadów u Ÿród³a, tj. w zak³adach i gospodarstwach domowych.