Pierwsza wojna światowa. Cztery lata, które zmieniły świat.

Transkrypt

1 Pierwsza wojna światowa. Cztery lata, które zmieniły świat.

2 I wojna światowa Wielka Wojna Konflikt zbrojny, w którym wzięły udział 33 państwa na przełomie lat różniący się znacznie od tych mających miejsce w przeszłości. Walki toczyły się praktycznie na terenie całej Europy, a także w Azji i Afryce. O wiele okropniejsza od wcześniejszych wojen. I wojna światowa miała daleko idące reperkusje dla rozwoju techniki wojskowej. Pojawiły się nowe rodzaje broni przez diametralnie zwiększyła się liczba ofiar. Na polach bitew wprowadzono począwszy od samolotów bojowych, poprzez czołgi i artylerię przeciwpancerną, po miotacze ognia oraz karabiny maszynowe. Po raz pierwszy użyto gazów trujących, co było pogwałceniem konwencji haskiej. Gazy o właściwościach drażniących i paraliżujących powodowały niewyobrażalne cierpienia żołnierzy. Po raz pierwszy działania rozgrywały się równocześnie w powietrzu, na lądzie, na wodzie oraz pod jej powierzchnią. Przyniosła zupełnie nowe spojrzenie na prowadzenie wojny. Odtąd kojarzyła się ona z bezsensowną walką pozycyjną. Każdego dnia ginęły tysiące żołnierzy, stłoczeni w okopach lub bezsensownie atakujący na dobrze ufortyfikowanego wroga. Rok 1914 uznawany jest za koniec XIX wieku. Wybuch I wojny światowej zakończył epokę względnego spokoju oraz rozwoju społecznego, ekonomicznego kulturalnego. Cały świat wkroczył w wiek kryzysów ekonomicznych, krwawych wojen i totalitaryzmów. Nie żyją już weterani tej wojny-ostatnim z nich, czynnie uczestniczącym w działaniach zbrojnych, okazał się być Claude Stanley Choules, służący w brytyjskiej marynarce wojennej. Zmarł on w Australii na przełomie roku Miał 110 lat.

3

4 Przebieg wojny

5 Przyczyny Wzrost napięcia na arenie międzynarodowej Dążenie do rozbudowy floty wojennej i pogorszenie stosunków brytyjsko niemieckich Powstanie dwóch przeciwstawnych sojuszów : ententy i państw centralnych Chęć odzyskania Alzacji i Lotaryngii ( Francja ) Pragnienie poszerzenia wpływów na świecie ( Niemcy ) Rywalizacja o wpływ w Maroku ( Francja i Niemcy ). Próba odzyskania przez Serbię wspieraną przez Rosję wpływów na półwyspie i utworzenie państwa południowych Słowian, która była sprzeczna z interesami Austro Węgier Odrzucenie ultimatum przedstawionego przez Austro Węgry rządowi serbskiemu po zabójstwie austriackiego następcy tronu Franciszka Ferdynanda i jego żony na terenach Sarajewa Konflikt mocarstw na obszarach pozaeuropejskich Polepszenie potęgi ekonomicznej poprzez nowy podział terenów kolonialnych ( Niemcy ) Opór Wielkiej Brytanii względem polityki niemieckiej Zbrojenia morskie ( Niemcy ) Kwestia Bałkanów czyli najbardziej zapalnego obszaru Europy

6 Blogi polityczne Trójprzymierze Niemcy Austro Węgry Włochy Wsparcie w przypadku wojny z Rosją lub Francją oraz zmiany podziału terytoriów znajdujących się poza Europą. Trójporozumienie ( serdeczne porozumienie ententę cordiale ) Wielka Brytania Francja Rosja Zaniepokojenie zbrojeniami morskimi, obawa przed przymierzem niemiecko - astriackim

7 Dzień, w którym wszystko się zaczęło czyli zamach w Sarajewie 26 maja 1914 roku na tajnym spotkaniu kilku nastolatków, członków tajnej organizacji Czarna Ręka otrzymało od jej szefa Dragutina Dimitrijevicia pieniądze, broń, granaty oraz instrukcję dotyczącą zamachu na austriackiego następcę tronu arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. 28 czerwca tego samego roku przed południem samochód księcia i jego żony wjechał na ulice Sarajewa. Trasa przejazdu była źle zabezpieczona, więc pilnujący policjanci nie mieli szans na zapobiegnięcie tragedii. Gdy pojazd skierował się w stronę ratusza tłum mieszkańców wyszedł by przywitać przybyłych gości. Znajdowali się tam również zamachowcy. Jeden z nich stał za blisko, aby móc odważyć się na oddanie strzału. Drugiemu nie udało się przedrzeć przez tłum. Dopiero trzeci zdołał rzucić bombę w kierunku księcia, jednak akcja zakończyła się fiaskiem, gdyż zrobił to za późno. Odłamki zraniły tylko członka eskorty. W związku z zaistniałym zamieszaniem uznali, że akcja przebiegła pomyślnie. Udali się, więc do jednej z pobliskich kawiarenek. W tym samym czasie arcyksiążę chcąc odwiedzić rannego oficera nakazał kierowcy jechać do szpitala. Zły traf chciał, ze ten pomylił drogi i wjechał na ulicę przy której stała feralna kawiarenka. Princip widząc kabriolet arcyksięcia, wybiegł, podbiegł do auta i dwukrotnie strzelił. Jeden z pocisków ranił śmiertelnie arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, drugi - jego małżonkę Zofię. W kilka minut później oboje nie żyli. Kiedy policjanci schwytali Principa, ten połknął ampułkę z cyjankiem, ale trucizna okazała się zbyt słaba i skończyło się jedynie na torsjach. Wszyscy trzej zostali aresztowani. Dnia 29 października przed austriackim sądem stanęli zabójcy arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. Wszyscy zostali skazani na ponad 20 lat więzienia. Gdyby nie byli wówczas niepełnoletni, dostaliby najprawdopodobniej karę śmierci.

8

9 Dzień rozpoczęcia wojny 25 lipca, w związku z niespełnieniem przez Serbię wszystkich punktów ultimatum, Belgrad opuścił austriacki ambasador baron Giesl. Po trzech dniach, oba państwa zerwały stosunki dyplomatyczne i znalazły się w stanie wojny. Jeszcze tego dnia pierwsze bomby spadły na serbską stolicę. W ciągu następnych tygodni do walki przyłączały się kolejne narody, należące do dwóch wrogich bloków politycznych. Najważniejszy teatr działań europejski, podzielony był na dwa fronty-zachodni, wschodni.

10 Plan Schlieffena Niemiecki plan wojenny ( od nazwiska feldmarszałka Alfreda von Schlieffena ) miał zapobiec prowadzeniu działań zbrojnych na dwóch frontach. W tym celu dowództwo przewidywało uderzenie zdecydowaną większością sił na Francję, opanowanie w jak najkrótszym czasie stolicy, a następnie przerzucenie wojsk na Wschód do walki z Rosjanami, których do zakończenie walk Francji, miały wiązać walką wojska austro węgierskie. Liczona na szybkie pokonanie Francuzów. Na pociągach transportujących żołnierzy na front widniały napisy m.in. Na śniadanie do Paryża.

11 Przyjęcie Wielkiej Wojny społeczeństwo niemieckie Fakt przystąpienia Niemiec do wojny ich społeczeństwo przyjęło z entuzjazmem. Udzielił się on między innymi młodemu Adolfowi Hitlerowi świętującemu wybuch w wiwatującym tłumie 1 sierpnia w Monachium. Przyszły dyktator szybko zaciągnął się do wojska i został wysłany na front. Nie wszyscy jednak byli zadowoleni z nowej rywalizacji zbrojnej. Albert Einstein, ówczesny dyrektor berlińskiego Instytutu Fizyki, napisał w liście do swojego przyjaciela takie słowa: Europa w swym szaleństwie przeżywa coś niewiarygodnego. W takich czasach zdajemy sobie sprawę, do jak godnego politowania gatunku zwierzęcego należymy

12 Czołg Gąsienicowy wóz bojowy, przeznaczony do walki z siłami przeciwnika na krótkich i średnich dystansach za pomocą prowadzenia ognia na wprost. Ciężki pancerz i duża mobilność zapewniają czołgom przetrwanie na polu bitwy, a napęd gąsienicowy pozwala na przemieszczanie się z dużą prędkością w trudnym terenie. Czołg jest zasadniczym środkiem prowadzenia walki lądowej, zwłaszcza natarcia..w czasie I wojny światowej brytyjski pułkownik Ernest Swinton doszedł do wniosku, że skuteczną osłoną atakującej piechoty mógłby być opancerzony traktor na gąsienicach. Dzięki poparciu Winstona Churchila powstał pojazd nazwany "Mały Willy i był w stanie przejechać przez okopy i rowy strzeleckie. Z racji podobieństwa "Willy'ego" do zbiornika na benzynę i w celu zmylenia wywiadu niemieckiego, pułkownik Swinton nadał maszynie kryptonim "tank" (zbiornik). Nazwa ta, do dzisiaj w wielu językach oznacza czołg. W przeszłości używane było też w innych państwach, w tym w Polsce w latach 20. XX wieku.polska nazwa "czołg" pochodzi od sposobu poruszania pierwszych maszyn, które zdawały się powoli czołgać po ziemi na swoich gąsienicach.

13 Karabin maszynowy Samoczynna, zespołowa broń palna strzelająca amunicją karabinową o kalibrze do 20 mm. Karabiny maszynowe bardzo często są zasilane taśmą nabojową, gdzie umieszczona jest amunicja. W 1862 roku powstał pierwszy nadający się do użytku w praktyce, który skonstruował Richard Gatling; Hiram Stevens Maxim w 1883 roku zbudował pierwszy karabin maszynowy w pełni automatyczny. Początkowo była to broń defensywna, dopiero wprowadzone ręczne karabiny maszynowe nadawały się do działań zaczepnych, mógł je bowiem obsługiwać jeden żołnierz. Zasada działania polega na krótkim odrzucie lufy lub zdecydowanie częściej długim odrzucie lufy albo odprowadzaniu części gazów prochowych przez specjalny otwór w lufie i przewód gazowy.chłodzenie zapewniała ciecz (starsze konstrukcje), obecnie stosuje się chłodzenie powietrzem i łatwo wymienne lufy. Pierwotnie przeznaczeniem karabinów maszynowych było niszczenie siły żywej, później zaczęto je stosować także do celów przeciwlotniczych, a nawet rażenia lekkich pojazdów opancerzonych.

14 Gazy bojowe Po raz pierwszy zastosowano na większą skalę w trakcie I wojny światowej. Pierwsze użycie przez Niemców miało miejsce już 17 października 1914 na froncie zachodnim, gdzie w okolicach Neuve Chapelle ostrzelali pozycje aliantów granatami z gazem łzawiącym. Atak był zupełnie nieudany, zajmujący ten odcinek frontu Anglicy nie zauważyli nawet obecności tego gazu. Nikłe skutki użytych wcześniej gazów łzawiących spowodowały, ze Niemcy zwrócili uwagę na koncepcję użycia chloru, twierdzono, że chlor to nowa broń, która potrafi przełamać najlepiej umocnione pozycje obronne i przyniesie zwycięstwo w wojnie pozycyjnej. Powinien szybko się rozwiewać, umożliwiając natarcie piechoty bezpośrednio po ataku chemicznym. Chlor ma jeszcze tę "zaletę", że będąc cięższym od powietrza wnikał w zagłębienia terenu i wolniej się z nich ulatniał, skutecznie eliminując żołnierzy przebywających w okopach i ukrywających się. Wydobywający się gaz niesiony wiatrem miał nie tylko porazić, ale i uśmiercić żołnierzy przeciwnika. Liczono także na olbrzymie znaczenie psychologiczne, panikę i rozprężenie w szeregach wroga. 22 kwietnia 1915 na północ od Ypres armia niemiecka użyła chloru po raz pierwszy. Straty aliantów w wyniku operacji wyniosły ok. 12 tys. żołnierzy, z czego od gazu zmarło 350 ludzi. Ze względu na skuteczność użytej broni dzień 22 kwietnia 1915 uznano na całym świecie jako moment rozpoczęcia wojny gazowej.

15 Lotnictwo Podstawowym zadaniem lotnictwa na początku I wojny światowej było rozpoznanie i korygowanie ognia artyleryjskiego. To właśnie rekonesans lotniczy był jedną z przyczyn impasu na froncie zachodnim, bo uniemożliwiał wyprowadzenie zaskakującego natarcia. Nad polami bitew, obok powszechnie znanych sterowców, pojawiły się wkrótce pierwsze samoloty. Myśliwce miały za zadanie chronić samoloty obserwacyjne, niszczyć maszyny nieprzyjaciela i nie pozwalać im na swobodne operowanie. Samoloty rozpoznawcze obserwowały miejsca w których lądują pociski po ich wystrzeleniu przez własną artylerię, ponadto ich załoga nanosiła na mapę rozmieszczenie okopów wroga. Samoloty te również alarmowały o wszelkich działaniach armii przeciwnika, lokalizowały położenie dział wroga. Z biegiem czasu oprócz lotnictwa zwiadowczego i myśliwskiego rozwinęło się także lotnictwo bombowe.bombowce wzięły swój początek od samolotów myśliwskich, których piloci zaczęli obrzucać wojska przeciwnika granatami, a nawet cegłami. Później pojawiały się maszyny pozwalające na udźwignięcie większego ładunku, co ułatwiało niszczenie celów naziemnych. Pojawienie się lotnictwa wymusiło z kolei wynalezienie środków do jego zwalczania, a więc przede wszystkim artylerii przeciwlotniczej strzelającej pociskami rozpryskowymi.

16 Morze Przewidywali oni wojnę krótką i krwawą. Rozwój techniki wojskowej od tego czasu jednak zmienił oblicze wojny, a siły morskie, które poprzednio pełniły jedynie marginalną rolę, podczas pierwszej wojny światowej dawały nadzieję na szybkie rozwiązanie w wojnie lądowej. Brytyjczycy zastosowali strategię blokady morskiej, którą skutecznie wykorzystywali dotąd przez stulecia, w swoich wojnach z wrogami kontynentalnymi. Niemcy, mimo że dysponowały w tym czasie drugą najpotężniejszą flotą świata, znacznie ustępowały siłą brytyjskiej marynarce wojennej Grand Fleet. Na początku wojny przewidywano, że wrogie marynarki szybko nawiążą ze sobą walkę i od razu zapadną decydujące rozstrzygnięcia. Jednak sytuacja w rzeczywistości wyglądała zupełnie inaczej, bo floty przeciwników obawiały się starcia i wyczekiwały pierwszego ruchu z drugiej strony. Niemcy, jako że mieli słabszą marynarkę, unikali starcia, które mogłoby ich drogo kosztować. Brytyjczycy nie chcieli z kolei ryzykować klęski, która oznaczałaby militarną katastrofę z tego względu, że większość zaopatrzenia kraju była dostarczana drogą morską. Tak więc przez dłuższy czas okręty brytyjskie i niemieckie wyczekiwały w swoich portach po przeciwnych stronach Morza Północnego.

17 sierpnia - atak na Belgię i Luksemburg Bitwa pod Marną wojna pozycyjna 1915 Front zachodni 22 kwietnia - bitwa pod Ypres. Porażka wojsk niemieckich, nie zdobycie Flandrii i nie zrealizowanie planu odcięcia Francji od pomocy angielskiej. Walki w Szampanii Zatopienie Lusitanii lutego - bitwa pod Verdun ( najkrwawsza bitwa wojny ). Śmierć około 500 tysięcy żołnierzy. Rozsławienie francuskiego marszałka Philippe Petaina. 31 maja 1 czerwca - bitwa jutlandzka ( największa bitwa morska ) między flotą niemiecką, a angielską w Cieśninie Skagerrak. Nie została rozstrzygnięta. 24 czerwca rozpoczęcie wzmożonego przygotowanie artyleryjskiego przez wojska francuskie i angielskie nad rzeką Sommą. Wywarcie silnego wrażenia na Niemcach.

18 stycznia - ogłoszenie nieograniczonej wojny podwodnej przez Niemcy, która bezpośrednią była przyczyną przystąpienia USA do wojny po stronie ententy 6 kwietnia - Stany Zjednoczone wypowiadają wojnę wojskom niemieckim 9 19 kwietnia - silny atak wojsko angielskich oraz francuskich w rejonie Arras Bitwa pod Caporetto i Piavą Papieski plan pokoju lipca - druga bitwa nad Marną i Sommą 8 sierpnia - czarny dzień armii niemieckiej bitwa pod Sommą. Połączone siły ententy pod dowództwem Ferdynanda Focha zadały im straszliwą klęskę 11 listopada podpisanie aktu kapitulacji w Compiegne pod Paryżem przez Niemcy.

19

20 1914 Front wschodni sierpnia bitwa pod Tannenbergiem, zwycięstwo Niemiec nad armią rosyjską maj bitwa pod Tarnowem 14 maj krwawa bitwa pod Gorlicami wojska niemieckie (gen. Paul von Hindenburg) przerwały front. Nowa linia przebiegała od zatoki Ryskiej przez Pińsk po Tarnopol. Zajęcie Warszawy i całego Królestwa Polskiego 1916 maj-wrzesień zajęcie Galicji przez Rosję kontrofensywa Aleksieja Brusiłowa Rewolucja lutowa i październikowa Utrata znacznej części ziem przez Rosję marca traktat pokojowy między Rosją Radziecką, a państwami centralnymi- pokój brzeski. 11 listopada kapitulacja Austro - Węgier

21

22 Front bałkański (południowy) 1914 Zaatakowanie Serbii przez Austro-Węgry 1915 Zajęcie wyżej wymienionego państwa wraz z Czarnogórą 23 maja Austro-Węgry wypowiadają wojnę Włochom 24 lipca przystąpienie Włoch do wojny i opowiedzenie się po stronie państw sprzymierzonych Przystąpienie Bułgarii do konfliktu po stronie państw centralnych sierpnia traktat przymierza i konwencja wojskowa pomiędzy Rumunią, a państwami koalicji 27 sierpnia wypowiedzenie Austro-Węgrom przez Rumunię, uderzenie na Siedmiogród 6 grudnia zajęcie Bukaresztu przez Niemców

23 1917 Zwycięstwo Anglików nad Turcją 27 kwietnia Grecja przystępuje do walki popierając ententę Zdobycie Bagdadu i Jerozolimy 24 października silne uderzenie sprzymierzonej armii austro-węgierskiej i niemieckiej na Włochy z trzech ich stron. Błyskawiczne zwycięstwo atakujących i przełamanie frontu włoskiego 10 grudnia rozejm Rumunii oraz państw centralnych października ofensywa Włochów w kierunku Triestu. Opuszczenie frontu przez Polaków, Czechów, Chorwatów, Węgrów i ich powrót do ojczyzny. Ofensywa wojsk ententy na Półwyspie Bałkańskim 30 listopada zawieszenie broni Villa Giusti 29 września kapitulacja Bułgarii

24

25 Fronty poza Europejskie w Afryce i Azji Ekspedycja dardanelska na bliskim wschodzie, podjęta wspólnymi siłami angielsko-francuskimi mająca na celu opanowanie Cieśnin Stambułu Atak Turcji na Rosję marca zajęcie Bagdadu 1918 Zajęcie przez Brytyjczyków większości kolonii niemieckich. Chińskie posiadłości kolonialne Niemców 19 września zajęcie Syrii i Libanu 29 i 30 września kapitulacja Bułgarii i Turcji Kapitulacja sił niemieckich w Afryce

26

27 Rewolucja w Rosji Konflikt zbrojny spowodował znaczne pogorszenie się gospodarki Rosji. Narastały antywojenne i antyrządowe nastroje, wybuchały liczne strajki, bunty żołnierzy. Pod presją stale pogorszającej się sytuacji car Mikołaj II abdykował na rzecz swojego młodszego brata Michaiła, który korony nie przyjął. W ten oto sposób upadła jedna z najpotężniejszych monarchii Europy. Nie uspokoiło to jednak nastrojów rewolucyjnych. W październiku 1917 władzę przejęli bolszewicy pod wodzą Włodzimierza Lenina. Wydarzenia te przeszły do historii pod nazwą Wielkiej Rewolucji Październikowej.

28 Dzień, kiedy wszystko się skończyło i na nowo zaczęło Pierwszym z państw centralnych, które się poddało, była Bułgaria, która podpisała zawieszenie broni 29 września 1918 roku. Niemcy poprosiły o wstrzymanie ognia 3 października Kiedy cesarz Wilhelm II rozkazał flocie Rzeszy wypłynąć na samobójczy rejs przeciwko marynarce brytyjskiej, marynarze niemieccy 29 października 1918 zbuntowali się w porcie w Wilhelmshaven. 30 października skapitulowała Turcja. 3 listopada Austro-Węgry poprosiły Włochy o pośrednictwo w zawarciu rozejmu i przysłanie warunków zawarcia pokoju. 4 listopada Austria zawarła rozejm, po którym cała monarchia się rozpadła. Po wybuchu rewolucji w Niemczech proklamowano powstanie republiki 9 listopada, zaznaczając tym samym koniec cesarstwa, ale nie imperium, jako że republika ciągle nosiła nazwę Deutsches Reich. Cesarz uciekł następnego dnia do Holandii, która zgodziła się mu udzielić azylu. 11 listopada 1918 został podpisany rozejm Niemiec z państwami ententy w wagonie kolejowym w Compiègne. O godzinie 11 zaczęło obowiązywać zawieszenie broni i wojska obydwu stron zaczęły się wycofywać ze swoich pozycji. Formalny stan wojny pomiędzy obydwoma stronami trwał jeszcze 7 miesięcy i została oficjalnie zakończony wraz z podpisaniem traktatów pokojowych z Austrią, Węgrami, Bułgarią oraz Turcją w Saint-Germain-en-Laye, Trianon, Neuilly i Sèvres. Traktat pokojowy z Turcją został jednak zerwany przez jej wojnę z Grecją i ostateczny traktat pokojowy został z nią zawarty w Lozannie 24 lipca 1923.

29

30 Śmierć drogą do wolności Wojna, mimo, iż pochłonęła miliomy istnień i zniszczyła wszystko co budowały pokolenia stała się wybawieniem dla polskiej niepodległości. Szczególne dla naszej ojczyzny ważne były ostatnie tygodnie konfliktu. Na przełomie października 1918 Rada Regencyjna w stolicy wydała manifest zapowiadający odbudowę państwa polskiego i powołała nowy rząd. W Krakowie powstała Polska Komisja Likwidacyjna z Wincentym Witosem na czele, która przejmowała władzę od urzędników austriackich. Członkowie stworzonej przez Józefa Piłsudskiego Polskiej Organizacji Wojskowej przejmowali od Austriaków tamtejsze garnizony. Na Śląsku Cieszyńskim powstała Polska Rada Narodowa, a w Poznaniu Naczelna Rada Ludowa. Na początku listopada socjaliści i lewicowi ludowcy powołali w Lublinie Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej pod wodzą Ignacego Daszyńskiego. W Paryżu już od 1917 roku działał Komitet Narodowy Polski (KNP) kierowany przez Romana Dmowskiego, który alianci uznali za oficjalne przedstawicielstwo polskie. Dzięki jego zabiegom powstała tam polska armia ochotnicza dowodzona przez gen. Józefa Hallera, a ideę niepodległej Polski oficjalnie poparły Stany Zjednoczone. Momentem przełomowym dla sprawy naszej ojczyzny stał się 11 listopada, dzień wejścia w życie zawieszenia broni. Niemcy przegrały wojnę, Austro-Węgry rozpadły się, a Rosja pogrążona była w chaosie rewolucji. Żołnierze nie stawiali oporu, gdy rozbrajali ich polscy ochotnicy. Na ulicach polskich miast wiwatowano na cześć wolności i niepodległości. Dzień wcześniej przybył do Warszawy Piłsudski, zwolniony z internowania przez Niemców. Po tych wydarzeniach objął stery w państwie. Oficjalnie zawiadomił rządy europejskie o istnieniu wolnej Polski. Powstała nowa II Rzeczpospolita.

31

32 Józef Piłsudski Józef Klemens Piłsudski (ur. 5 grudnia 1867 w miejscowości Zułowo na Litwie, zm. 12 maja 1935 na terenie Warszawy). Posiadał liczne rodzeństwo: braci Bronisława, Jana, Adama, Kazimierza, Kacpra oraz siostry - Helenę,Marię,Zofię, Ludwikę. Urodziły się także bliźnięta Piotr i Teodora, ale niestety zmarli w wieku 1,5 roku. Był dwukrotnie żonaty z Marią z Koplewskich Juszkiewiczową (działaczką PPS, nazywaną przez członków partii Piękną Panią) oraz Aleksandrą. Z tych związków na świat przyszły dwie córki: Jadwiga i Wanda. Polski działacz społeczny i niepodległościowy, żołnierz, polityk, mąż stanu; od 1892 członek Polskiej Partii Socjalistycznej i jej przywódca w kraju, twórca Organizacji Bojowej PPS (1904), Legionów Polskich (1914) i Polskiej Organizacji Wojskowej (1914), od 11 listopada 1918 naczelny wódz Armii Polskiej, w latach naczelnik państwa, piepolityki wewnętrznej i zagranicznej II RP. I wojna światowa: W okresie poprzedzającym wybuch I wojny światowej wymarzonej wielkiej wojny między zaborcami Piłsudski zaangażował się w organizowanie rozmaitych grup paramilitarnych w Galicji. Na zjeździe zwolenników walki czynnej 25 sierpnia 1912 w Zakopanem był inicjatorem utworzenia Polskiego Skarbu Wojskowego. 1 grudnia 1912 w obliczu wybuchu I wojny bałkańskiej Komisja Tymczasowa Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych mianowała Piłsudskiego naczelnym komendantem sił wojskowych. W 1913 zorganizował w Stróży, koło Limanowej, kurs szkoły oficerskiej Związku Strzeleckiego. Był tam jednym z wykładowców, publikując także później (pod pseudonimem Z. Mieczysławski) Geografię militarną Królestwa Polskiego, w której analizował rozlokowanie wojsk rosyjskich na ziemiach polskich w perspektywie ewentualnych działań wojennych. Na początku 1914 Piłsudski przebywał w Szwajcarii, Francji i Belgii, gdzie wizytował organizowane na obczyźnie oddziały strzeleckie. Wygłosił tam również szereg odczytów na temat powstania styczniowego i problemów w tworzeniu polskich sił zbrojnych. Miał również wówczas przewidzieć przebieg nadchodzącej wojny.

33

34 Ignacy Jan Paderewski Ignacy Jan Paderewski (ur. 18 listopada 1860 w Kuryłówce, zm. 29 czerwca 1941 w Nowym Jorku) Przyszedł na świat w Kuryłówce na Podolu. Matka, Poliksena, zmarła kilka miesięcy po jego narodzinach. Jedynym opiekunem Ignacego i jego starszej siostry Antoniny był ojciec - uczestnik powstania styczniowego, który za udział w nim odbył karę roku więzienia w Kijowie, a następnie zarabiał na życie jako administrator jednego z majątków na Podolu. W latach zdobył wykształcenie w warszawskim Instytucie Muzycznym, noszącym od 1919 r. nazwę Konserwatorium Warszawskie. Po ukończeniu szkoły Paderewski utrzymywał się, grając na przyjęciach, komponując i wykonując własne utwory, a także udzielając lekcji gry na fortepianie. W 1880 poślubił Antoninę Korsakównę. W 1881 r., po śmierci żony (która pozostawiła go z kalekim kilkumiesięcznym synem Alfredem), wyjechał doskonalić swój warsztat do Berlina. Polski pianista, kompozytor, działacz niepodległościowy i polityk. W 1919 sprawował funkcje premiera i ministra spraw zagranicznych RP. Profesor konserwatorium w Warszawie. Kawaler Orderu Orła Białego, francuskiej Legii Honorowej i Orderu Imperium Brytyjskiego. Po wybuchu I wojny światowej zaczął prowadzić szeroko zakrojoną działalność dyplomatyczną na rzecz Polski i Polaków, wykorzystując swą popularność na Zachodzie. M.in. zbierał fundusze na pomoc ofiarom wojny i był jednym ze współzałożycieli komitetów pomocy Polakom w Paryżu i Londynie. W 1915 założył wraz z Henrykiem Sienkiewiczem w Vevey Szwajcarski Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Tego samego roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie kontynuował swą działalność. Przed każdym ze swoich występów przemawiał na temat postulowanej przez niego niepodległości Polski. W krótkim czasie udało mu się zbliżyć do doradcy prezydenta Wilsona, Edwarda House a. Później spotkał się z samym prezydentem, któremu w styczniu 1917 r. przekazał memoriał na temat Polski. Być może z tego powodu sprawa polskiej niepodległości znalazła się w słynnych 14 punktach Wilsona. W sierpniu 1917 r. został przedstawicielem Komitetu Narodowego Polski z Romanem Dmowskim na czele.po powrocie do kraju Józefa Piłsudskiego i powierzeniu przez niego misji formowania rządu Jędrzejowi Moraczewskiemu, również i Paderewski powrócił do Polski. 25 grudnia 1918 pojawił się w Gdańsku, skąd następnie udał się do Poznania. Jego przybycie do stolicy Wielkopolski i entuzjastyczne przywitanie stało się impulsem do wybuchu zakończonego sukcesem powstania. Po przyjeździe do Warszawy, Paderewski spotkał się z Piłsudskim i podjął się roli mediatora pomiędzy nim a obozem Dmowskiego. 16 stycznia 1919 został premierem, pełniąc również funkcję ministra spraw zagranicznych. Wraz z Romanem Dmowskim jako delegat pełnomocny reprezentował Polskę na konferencji pokojowej w Paryżu, zakończonej podpisaniem traktatu wersalskiego, kończącego I wojnę światową. W tym czasie wsparł gen. Tadeusza Rozwadowskiego w jego planach tworzenia Legionu Amerykańskiego, który miał walczyć w Polsce z bolszewikami. W wyniku tych działań powstała polsko-amerykańska Eskadra Lotnicza im. Tadeusza Kościuszki. Paderewskiemu nie udało się zrealizować wszystkich założeń strony polskiej, jednak dał się poznać jako sprawny negocjator i dyplomata. Pomimo to jego bezpartyjny rząd był krytykowany w kraju zarówno przez lewicę, jak i prawicę. Paderewski wiedział, iż jego gabinet ma charakter tylko i wyłącznie przejściowy, dlatego w grudniu 1919 podał się do dymisji. Następnie wyjechał do Szwajcarii, aby odpocząć od polityki. Powrócił jednak do kraju w kulminacji wojny polsko-bolszewickiej w Został wysłannikiem rządu polskiego do Ligi Narodów. Wkrótce jednak zrezygnował z tej funkcji w 1921.W 1922 r. wyjechał ponownie do USA, gdzie powrócił do koncertowania. Później zajął się także działalnością charytatywną za,którą otrzymał wiele tytułów i odznaczeń, m.in. tytuł lordowski od brytyjskiego monarchy Jerzego V. Paderewski zmarł na zapalenie płuc 29 czerwca 1941 r. o jedenastej rano, w pokoju hotelowym Hotelu Buckingham na Manhattanie

35 Dziękujemy za uwagę. Autorzy: Diana Kociołek i Izabela Irzyńska

36

37 Konferencja paryska 1919 r. Konferencja pokojowa w Paryżu konferencja pokojowa, zorganizowana w Paryżu po zakończeniu I wojny światowej, trwająca od 18 stycznia 1919 roku do 21 stycznia 1920 roku. Brało w niej udział 27 zwycięskich państw. Państwa pokonane w I wojnie światowej (Niemcy, Austro- Węgry, Turcja, Bułgaria) nie zostały dopuszczone do konferencji. Przedstawiono im tylko traktaty do podpisania. Rosja Radziecka nie została zaproszona, gdyż mocarstwa Ententy nie uznawały rządu bolszewickiego, który podpisał separatystyczny pokój z Niemcami w marcu 1918 (Traktat brzeski). Oficjalnym reprezentantem rządu RP był Komitet Narodowy Polski na czele z Ignacym Paderewskim i Romanem Dmowskim, poszerzony o reprezentantów wyznaczonych przez Naczelnika Państwa (Kazimierz Dłuski i inni). W czasie konferencji został podpisany Traktat wersalski główny układ pokojowy kończący I wojnę światową, podpisany przez Niemcy i państwa Ententy 28 czerwca Został ratyfikowany 10 stycznia 1920 roku i z tą datą wszedł w życie[potrzebne źródło]. Traktat ustalił wiele granic międzypaństwowych w Europie oraz wprowadził nowy ład polityczny. Inne traktaty zawarte w czasie konferencji: Rozejm w Trewirze Mały traktat wersalski Traktat pokojowy z Austrią 1919 Traktat pokojowy z Bułgarią 1919 Traktat w Trianon (z Węgrami) Traktat pokojowy w Sèvres 1920 (z Turcją)

38 Postanowienia traktatu wersalskiego Rzeszę i jej sojuszników uznano za sprawców wojny, ponoszących odpowiedzialność za wszystkie szkody Ustalenie nowych granic Niemiec Przyznanie Alzacji i Lotaryngii Francji. Polska odzyskała utracone tereny Pomorza Gdańskiego i Wielkopolski Gdańsk staje się wolnym miastem pod patronatem Ligii Narodów Przeprowadzenie w wielu regionach plebiscytów decydujących o przynależności narodowej społeczeństwa do konkretnego kraju. Ograniczenia względem państwa niemieckiego Reparacje w wysokości 132 mld marek w złocie na rzecz Europy i krajów zaangażowanych Armia nie może przekraczać 100 tysięcy żołnierzy. Służyć ma głównie do utrzymania porządku wewnętrznego oraz pilnowania granic Wzbroniony został przewóz broni, amunicji, sprzętu wojennego do kraju Siły zbrojne zredukowane i zdemobilizowane Zniesiona obowiązkowa służba wojskowa Uznanie niezawisłości Austrii Zakaz utrzymywania, gromadzenia sił zbrojnych, prowadzenia ćwiczeń wojskowych na stałe lub czasowo Zabronienie utrzymywania lub budowy fortyfikacji w odległości 50 km od brzegów rzeki Ren W skład sił zbrojnych nie powinno wchodzić lotnictwo wojskowe, morskie, ani żaden podwodny statek Utrata większości terenów kolonialnych

39

40 Skutki Gospodarka Zwiększenie lub zmniejszenie produktu krajowego brutto (PKB) Zniszczenie wielu miast i wsi Zakłady pracy przerobiono na fabryki broni Ogromne zadłużenie państw (bezpośrednie wydatki wyniosły 186 mld USD, a pośrednie 152 mld USD Produkcja masowej ilości amunicjii Zniszczenie zakładów przemysłowych, dróg, mostów, połączeń kolejowych, a pola uprawne pozostawione odłogiem, gdyż wymagały niebotycznej pracy w celu przywrócenia im świetności Społeczeństwo W wyniku działań wojennych zginęło 10 mln żołnierzy,a 20 mln zostało rannych, z czego 3,5 mln stało się kalekami. Ból wynikający ze straty bliskich osób, a cierpienia milionów kobiet i sierot nie sposób zmierzyć. Pojawienie się grypy hiszpanki, która zabiła dwa razy większą ilość ludzi niż działania zbrojne. Dotykała głównie dzieci i kobiety. Olbrzymie zniszczenie moralne oraz duchowe (utrata wiary w Boga czy też dobro). Zapanowało przekonanie, że zło, gwałty, kradzieże, zabójstwa stają się bezkarne, a wartości moralne są nic nie warte. Państwo jako organizacja nie jest w stanie zapewnić bezpieczeństwa obywatelom Problemy psychiczne (masowo zaczęły powstawać ośrodki i zakłady opiekuńcze dla osób z problemami Sytuacja zmusiła kobiety do wykonywania pracy przeznaczonej do tej pory tylko dla mężczyzn. Emancypacja kobiet

41 Polityka Wszystkie zmiany terytorialne uznane na konferencji paryskiej oraz idące za tym ograniczenia względem Niemiec i krajów uznanych za winnych. Upadek wielkich dynastii Hohenzollernów, Habsburgów, Romanowów. Odrodzenie lub powstanie nowych państw w Europie: Polski, Czechosłowacji, Jugosławi, Litwy, Łotwy, Estonii i Finlandii. Powstanie republiki w Niemczech. Koniec istnienia monarchii Austro-Węgierskiej. Powołanie Ligii Narodów. Rozszerzenie zakresu władzy wykonawczej w wielu państwach (prezydenta i rządu). Uchwalano nowe podatki lub podwyższano już istniejące, pojawiały się nowe ustawy; wszystkie te działania były podejmowane po to, aby zwiększyć wysiłek wojenny. Powstanie lub odrodzenie państw: Czechosłowacji, Austrii, Węgier, Finlandii, Polski, Litwy, Łotwy i Estonii.

42 Wspomnienia

43 Na wojnę zanosiło się już dobrze w r na wiosnę, a jeszcze bardziej w 1912/13 z powodu spraw bałkańskich, ale wtedy mocarstwa pogodziły się między sobą, a do wojny większej nie przyszło. Z powodu ciągłych wieści i zapowiedzi wojennych ludność oswoiła się z niemi i przestała się niemi trwożyć, więc nawet po zamordowaniu następcy tronu austrjackiego i jego żony, w czerwcu 1914 r. przyjmowali głosy o wojnie dość obojętnie i spodziewali się, że i tym razem do wojny światowej nie przyjdzie. Tymczasem wybuch wojny szybko się zbliżał. W latach toczyły się dwie różne wojny. Pierwsza to walka zbrojna żołnierzy, marynarzy, lotników, i ludności cywilnej w krajach okupowanych; czas masowych cierpień, zwłaszcza w okopach. Drugą toczyły gabinety wojenne, władcy, propagandziści i ideolodzy pełni politycznych i terytorialnych ambicji; wyznaczali oni przyszłość imperiów, państw i narodów w nie mniejszym stopniu niż ludzie walczący na frontach Martin Gilbert Pierwsza wojna światowa Straszliwe było to rozryte pole walki. Wśród żywych obrońców leżeli martwi ( ). Jar i obszar i obszar z tyłu pokryty był Niemcami, teren z przodu Anglikami. Z nasypów starczały ręce, nogi i głowy; przed naszymi dziurami leżały pourywane członki i trupy Ernst Juenger-walka po Sommą Na wojnę, o której mówili starzy ludzie, gdy jeszcze dziećmi byliśmy, że musi przyjść, że będzie ona czymś wielkim, czymś koniecznym dla uszlachetnienia ludzkości i wymierzenia sprawiedliwości wszystkim narodom Ziemi. Mówiono o tej wojnie niemal z życzeniem, by raz przyszła, by po niej było ludziom lepiej. Szczególnie my, Polacy, marzyliśmy o powstaniu państwa polskiego z gruzów wojny światowej. Mówili nam starzy ludzie o jakimś śpiącym wojsku świętej Jadwigi, które przy uderzeniu dzwonu ma powstać ze snu i zawojować, już zmęczone walkami, bliżej nieokreślone wojska nieprzyjacielskie Nazajutrz, a była to niedziela 9 maja, usłyszeliśmy pierwsze odgłosy wojny. Na froncie huczało i grzmiało. Starzy rozmawiali między sobą: - Co to tam dziś za kanonada? Nas, nowicjuszy, to zbytnio nie raziło, bo sądziliśmy, że skoro nastał dzień, to już tak być musi. Po odebraniu należnej nam kawy chodzimy tu i tam. Oglądamy osobliwe ogródki francuskie, przedstawiające się bardzo romantycznie, pełne krzewów winnych, pnących się po ścianach domostw i po figurkach, znajdujących się w tych ogrodach, otoczonych żywopłotami wysokimi na dwa metry. Zwiedzamy też miejscowy kościół, który zajęty jest przez kwaterujących tam żołnierzy. Jest godzina dziesiąta. W mieście jakiś niezwykły ruch wojskowych i nielicznych cywilów. Na froncie kanonada. Nagle, o wpół do jedenastej, alarm. Kompania staje w komplecie. Prędko rozdają nam, nowicjuszom, broń i amunicję (z garnizonu bowiem wyjechaliśmy bez broni). Jest nas czterdziestu pięciu; nie starczyło broni dla pięciu, których też pozostawiono jako odwach w mieście. Bez jakichkolwiek garnizonowych formalności padła komenda: - Rechts um! Ohne Tritt Marsch! ( W prawo zwrot! Dowolnym krokiem marsz!). Zbliżamy się do frontu. Odgłos walki coraz wyraźniejszy. Z ciekawością patrzę na słup dymu, kurzawy i ziemi jak deszcz opadającej. Wchodzimy do rowu górą maskowanego. Idziemy nim około stu metrów. Wychodzimy po małej drabinie i już jesteśmy w rzęsistym ogniu karabinów i karabinów maszynowych. Biegniemy jeden za drugim jak zające ku wgłębieniu opodal drogi. Na czworakach rozciągamy się w tyralierę. Jedna obsługa z karabinem maszynowym zagnieździła się na stogu słomy wysuniętym nieco naprzód. Po chwili z obsługi tej padają wszyscy. Francuzi ostrzeliwują nas tak gęsto, że niepodobna się ruszyć. Możemy doskonale liczyć i rozróżniać wystrzały francuskich karabinów maszynowych, które po wystrzeleniu dwudziestu pięciu nabojów czynią małą przerwę. Przerwę tę wykorzystujemy posuwając się naprzód na czworakach. Na małą chwilę ogień ustaje. Pada rozkaz: - Naprzód! Zrywamy się i biegniemy... Padamy obrzuceni lawiną ołowiu. Moment przerwy i znowu zrywamy się. Rzucam ukradkiem wzrokiem ku prawemu skrzydłu i obejmuję obraz pola zasianego ludźmi. Kładę się obok trzech kolegów, mówię im, że należy posunąć się dalej naprzód - nie reagują. Krzyczę i targam jednego, wreszcie widzę kałużę krwi

44 Ersatz - słowo oznaczające w języku niemieckim i polskim produkt zastępczy zrobiło karierę na ziemiach polskich w czasie głodu podczas I wojny światowej. Ersatze stały się niejako symbolem dolegliwości życia codziennego i zarazem symbolem zaradności polskich kobiet w trudnych wojennych warunkach. System przydziałów kartkowych nie zapewniał należytego zaopatrzenia w żywność, głód zaglądał do wielu polskich domów i taka sytuacja wymagała aktywności kobiet. Nie tylko jednak problemy aprowizacyjne były udziałem mieszkanek ziem polskich. Mobilizacja mężczyzn, przymusowy wyjazd części z nich w głąb Rosji spowodował, że kobiety musiały ich zastąpić nie tylko w zakładach pracy, ale także w domu, pełnić funkcje głowy rodziny. Szereg pań z wyższych i średnich warstw społecznych w czasach wojennych niedostatków podjęło działalność w organizacjach charytatywnych niosących pomoc potrzebującym. Organizowały również pomoc medyczną dla rannych żołnierzy. Konieczność aktywności kobiet podczas Wielkiej Wojny w znaczący sposób wpłynęła na procesy emancypacyjne i przyczyniła się do uznania równouprawnienia kobiet, co znalazło swój symboliczny wyraz w przyznaniu im praw wyborczych w odrodzonej Rzeczypospolitej Na obszarze Królestwa Polskiego zarządzanym w czasie I wojny światowej przez Niemców, pod koniec 1915 r. powstała Rada Główna Opiekuńcza w Warszawie, która miała sieć placówek na obszarze okupacji niemieckiej. Do głównych form jej aktywności należało tworzenie różnego rodzaju instytucji pomocowych, a wśród nich: sierocińców, ochronek, przytułków dla starców, jadłodajni. Poza tymi formami pomocy, potrzebującym rozdawano żywność, ubrania i obuwie, w miarę możliwości udzielano także wsparcia finansowego. W prace Rad dość licznie zaangażowały się kobiety. W początkach niepodległości RGO poszerzyła teren swojej działalności o byłą okupację austriacką. Placówki terenowe zaczęto zawiązywać także na obszarze Galicji, Wołynia i Wileńszczyzny. Formy aktywności nowej RGO pozostały bez zmian, jednak znacznie większy akcent położono na przekazywanie pomocy potrzebującym dzieciom (także matkom wychowującym małe dzieci). Wspomnieć tu trzeba, że oprócz szerokiej akcji pomocowej skierowanej do wszystkich potrzebujących wsparcia, znaczna część akcji organizowanych przez RGO adresowana była wyłącznie do kobiet i dzieci. Struktury opiekuńcze w Polsce funkcjonowały do wiosny 1921 r. W Rosji 400 kobiet jest pod bronią. Większość z nich to część pułku syberyjskiego. Do tej pory 50 zginęło lub zostało rannych. Liczba tych walczących kobiet jest warta odnotowania, szczególnie jeśli się weźmie pod uwagę liczne trudności związane z tym rzemiosłem, dla którego te kobiety zostały wcielone do służby. Szósty pułk kozaków uralskich miał kobietę-kapitana o nazwisku Kokowcewa. Kobieta ta dwukrotnie ranna otrzymała krzyż sw. Jerzego oraz gwarancję dożywotniej emerytury. Okazało się, że przez wiele lat jej mąż służył w pewnym kozackim pułku a kiedy wybuchła wojna, załatwiła sprawy tak, że trafiła do tego samego regimentu. Kozacy dońscy również mieli kobietę-oficera w osobie Aleksandry Jefimowny Łagariewoj. Inna kobieta Olga Jehlweiser może się poszczycić bardzo interesującym życiorysem wojennym. Służyła podczas wojny w Mandżurii pod rozkazami gen. Rennenkampfa i brała udział w wielu ważnych bitwach. Ostatnio była bardzo aktywna w bojach wokół Grodna. Inna Rosjanka, która brała udział w 3 bitwach była znana jako Żółta Marta ze względu na kolor blond loków. Mamy do czynienia z przygodami wojennymi młodych dziewczyn, które brały udział w rosyjskiej defensywie w Galicji i Karpatach. Bez powiadamiania kogokolwiek o swoich planach. Dwanaścioro z tych dziewcząt porzuciło szkołę w Moskwie, dostało się do Lwowa gdzie przebrały się za żołnierzy i udało im się wstąpić do armii bez zdemaskowania swojej płci. Jedna z nich, Zoja Smirnow, opisała los tych pieszych amazonek. Po raz pierwszy kiedy pociski rozerwały się nad ich oddziałem dwie najmłodsze, Szura i Lidia, każda w wieku 14 lat, zaczęły płakać; wkrótce wszystkie pozostałe zaczęły szlochać. Pierwsza ofiara spośród nich padła w bitwie w Karpatach, rozerwana na strzępy. Przyjaciółki pochowały ją i postawiły na grobie krzyż z drobnym napisem. W następnej kolejności Nadia i Żana zostały ranne. Na końcu narratorka została również ranna a kiedy w konsekwencji drugiej rany została odesłana do szpitala, jej płeć została ostatecznie ujawniona. Do szpitala wojskowego w Charkowie przywieziono kobietę-żołnierza, która okazała się być znaną księżniczką Wołońską, która brała udział w ofensywie na Wołyniu jako zwykły żołnierz. Miała 22 lata, była wysoka i dobrze zbudowana. Jej mąż zginął na początku wojny, nieco później także ojciec oraz brat. Żeby pomścić śmierć bliskich, księżniczka wstąpiła do służby w regimencie piechoty na froncie południowo-zachodnim. Kiedy odkryto jej płeć, została odstawiona do Kijowa, ale zdołała uciec i wstąpiła do innego pułku, z którym, nierozpoznana, uczestniczyła we wszystkich jego bitwach na froncie wołyńskim. Księżna wyraziła pragnienie i zamiar powrotu ze szpitala na front.

45

46

47

48 Irzyńska Izabela Kociołek Diana IB