ZABEZPIECZENIE LOGISTYCZNE WOJSK LĄDOWYCH W DZIAŁANIACH OPÓŹNIAJĄCYCH

Transkrypt

1 Systemy Logistyczne Wojsk nr 39/2013 ZABEZPIECZENIE LOGISTYCZNE WOJSK LĄDOWYCH W DZIAŁANIACH OPÓŹNIAJĄCYCH Rober SZCZUR 2 kompania, Batalion Szkolny Instytut Logistyki, Wydział Mechaniczny Wojskowa Akademia Techniczna Sebastian SIEKIERSKI Instytut Logistyki, Wydział Mechaniczny Wojskowa Akademia Techniczna Streszczenie. Przedstawione w artykule informacje dotyczące zabezpieczenia logistycznego działań opóźniających, oparte na studium literaturowym, stanowią wstęp dla dalszych rozważań i podjęcia tematu. Jednocześnie celem pracy jest wskazanie na dotychczasowe marginalne potraktowanie kwestii zabezpieczenia logistycznego działań opóźniających, zwykle porównywanych z obroną, bez uwzględnienia znaczących różnic pomiędzy wspomnianymi podstawowymi rodzajami walki, mającymi znaczenie dla kwestii organizacji i realizacji zasilania wojsk dostawami zaopatrzenia oraz świadczenia usług specjalistycznych niezbędnych do walki. Słowa kluczowe: logistyka, działania opóźniające. Współczesny teatr działań wojennych stawia ogromne wymagania i wyzwania przed szeroko rozumianą logistyką, jeśli chodzi o zabezpieczenie działań bojowych. Uświadamia również, jaka jest rola i jak duże jest znaczenie logistyki w odniesieniu

2 Rober SZCZUR, Sebastian SIEKIERSKI do zabezpieczenia operacji wojskowych 1 oraz operacji innych niż wojna 2. Jednocześnie skłania do traktowania systemu logistyki wojskowej (w szczególności organów kierowania procesem zabezpieczenia logistycznego wojsk) jako organizacji uczącej się, zdolnej do uczenia się oraz adaptującej się do zmiennych warunków funkcjonowania. Ważna staje się zatem refleksja nad kwestią zabezpieczenia logistycznego wojsk w działaniach bojowych jako gwaranta ich powodzenia. Artykuł stanowi próbę wskazania, w oparciu o studium literaturowe nad kwestią zabezpieczenia logistycznego Wojsk Lądowych w działaniach opóźniających, na marginalne potraktowanie roli logistyki w zabezpieczeniu działań bojowych, istotnie odbiegającej od wizji logistyki przyszłości, a stanowiącej jedynie kombinację dotychczasowych rozwiązań i doświadczeń. Działania opóźniające są jednym z podstawowych rodzajów walki, stanowiącym często fazę przed przejściem do innych działań, prowadzonym w sposób wymuszony lub zamierzony. Działania opóźniające występują w ramach działań głębokich, bezpośrednich oraz w strefie tylnej. Mają na celu zmuszenie przeciwnika prowadzącego natarcie do rozwinięcia się przed kolejnymi zaplanowanymi rubieżami opóźniania 3 przy jednoczesnym unikaniu rozstrzygających walk i zadawaniu przeciwnikowi maksymalnych strat. Realizacja wspomnianego celu możliwa jest dzięki przeprowadzeniu wielu walk i bitew oraz szeroko stosowanego manewru. Pododdziały wyznaczone do prowadzenia działań opóźniających mogą prowadzić działania samodzielnie, w ramach innych działań, w różnych środowiskach walki i sytuacjach taktyczno-operacyjnych 4. Najważniejszym celem opóźniania jest zyskanie czasu dla uzyskania inicjatywy operacyjnej, czy taktycznej. Warto zauważyć, że wojska prowadzące działania opóźniające, pomimo oddania terenu przeciwnikowi, zachowują elastyczność i swobodę działania. Opóźnianie realizowane jest w określonych sytuacjach taktyczno-operacyjnych: koncepcja działań wymaga wmanewrowania sił przeciwnika w rejon zaplanowanego kontrataku bądź gdy wojska własne nie posiadają wystarczających sił do prowadzenia natarcia, czy obrony 5. Opóźnianie realizuje się 1 Dobrym przykładem na podkreślenie roli i znaczenia logistyki w zabezpieczeniu działań bojowych jest operacja Pustynna Burza, która ze względu na złożoność i skalę operacji stanowiła nie lada wyzwanie dla logistyki Armii Stanów Zjednoczonych. Jednocześnie pokazała zdolność amerykańskiego systemu logistycznego do przygotowania znacznych sił i środków do działania w odległym teatrze działań wojennych. 2 Na przykład: usuwanie skutków klęsk żywiołowych, wspieranie działań antyterrorystycznych i antynarkotykowych, pomoc w utrzymaniu bezpieczeństwa. 3 Rubież opóźniania to termin używany dla określenia miejsca w terenie, w którym pluton prowadzi opóźnianie w składzie kompanii. Należy też dodać, że batalion (kompania) w ramach pasa bądź kierunku opóźniania może mieć przydzielone rejony opóźniania, wchodzące w skład pozycji opóźniania brygady. W rejonie zaś wyznacza się linie opóźniania (przednią, pośrednie i końcową). 4 Regulamin Działań Wojsk Lądowych, Dowództwo Wojsk Lądowych, Warszawa 2008, s Ibidem. 352

3 Zabezpieczenie logistyczne Wojsk Lądowych w działaniach opóźniających poprzez zaskakiwanie przeciwnika i ciągłe wprowadzanie go w błąd co do zaangażowanych sił i środków walki oraz sposobu prowadzenia walki. Działania opóźniające cechuje: aktywność, pomysłowość, elastyczność oraz posiadanie inicjatywy 6. Innymi słowy, działania opóźniające to jeden z podstawowych rodzajów walki obejmujący szereg kolejnych starć o charakterze obronnym i zaczepnym, przy szeroko stosowanym manewrze siłami, środkami i ogniem prowadzonym w celu obniżenia potencjału bojowego przeciwnika, zyskania na czasie oraz stworzenia sprzyjających warunków do ostatecznego zatrzymania przeciwnika 7. Istotą działań opóźniających jest opuszczenie przez wojska terenu w sposób zorganizowany, stawiając jednocześnie opór na kolejnych przygotowanych rubieżach bądź pozycjach opóźniania, bez wdawania się w przewlekłe walki 8. Zasadniczymi siłami przewidzianymi do prowadzenia działań opóźniających są wojska pancerne i zmechanizowane, przede wszystkim ze względu na możliwości ich użycia w większości typów terenu oraz siłę ognia pozwalającą na związanie przeciwnika ogniem w dłuższym okresie czasu i stworzenie warunków do wykonania zwrotów zaczepnych 9. Zasadniczym problemem w prowadzeniu działań opóźniających jest kwestia zabezpieczenia logistycznego wojsk, przede wszystkim przy uwzględnieniu metod i sposobów prowadzenia działań opóźniających 10 oraz miejsca, roli i zadań pododdziałów w składzie oddziału w działaniach opóźniających. Zasadnicze znaczenie mają również możliwości pododdziałów logistycznych realizujących proces zabezpieczenia logistycznego na rzecz pododdziałów w działaniach opóźniających oraz kwestia racjonalnego wykorzystania posiadanych zasobów. Warto w tym momencie wspomnieć, że kwestia zabezpieczenia logistycznego działań opóźniających nie została podjęta w Regulaminie Działań Wojsk Lądowych z 2008 r., natomiast w Regulaminie 6 Ibidem. 7 Regulamin Działań Taktycznych Pododdziałów Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych (pluton kompania batalion), Dowództwo Wojsk Lądowych, Szefostwo Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych, Warszawa 2009, s Regulamin Działań Wojsk Lądowych, s Ibidem, s Wyróżniamy 3 metody prowadzenia działań opóźniających: opóźnianie ciągłe, opóźnianie przemienne (przekraczania), opóźnianie mieszane (kombinowane). Opóźnianie ciągłe polega na prowadzeniu ciągłej walki metodą obsadzania kolejnych pozycji opóźniania z przeciwnikiem nacierającym na lądzie przy równoległym odpieraniu jego powietrzno-lądowych ataków jednocześnie na całej szerokości przydzielonego obszaru. Opóźnianie przemienne polega na powstrzymywaniu natarcia przeciwnika przez jedno ze zgrupowań w czasie, kiedy inne pododdziały przygotowują obronę na kolejnej pozycji opóźniania. Opóźnianie mieszane jest połączeniem poprzednich metod. Działania opóźniające prowadzone mogą być w sposób zamierzony lub wymuszony, w zależności od możliwości wcześniejszego zaplanowania działań, sytuacji własnych pododdziałów, celu działań opóźniających oraz położenia wojsk własnych względem wojsk przeciwnika (w styczności lub bez styczności z przeciwnikiem). 353

4 Rober SZCZUR, Sebastian SIEKIERSKI Działań Wojsk Lądowych (DD/3.2) z 2006 r. oraz Regulaminie Działań Taktycznych Pododdziałów Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych (pluton kompania batalion) z 2009 r. kwestia ta potraktowana została marginalnie. Według Regulaminu Działań Wojsk Lądowych (DD/3.2) zabezpieczenie logistyczne działań opóźniających podobne jest do zabezpieczenia logistycznego obrony. Elementy zabezpieczenia logistycznego w działaniach opóźniających rozmieszcza się w strefie tyłowej. W zakresie zabezpieczenia materiałowego należy zwrócić uwagę, by środki zaopatrzenia przeznaczone dla walczących wojsk utrzymywane były (w miarę możliwości) na środkach mobilnych, a zapasy rozmieszczone były we wcześniej przygotowanych punktach zaopatrywania określonych we wcześniej opracowanym planie działania. Jeśli zachodzi konieczność, zapasy oraz sprzęt ewakuuje się z wysuniętych punktów medycznych, zwracając uwagę na zapewnienie natychmiastowej ewakuacji chorych i rannych do obiektów medycznych w głębi wojsk własnych. Natomiast sprzęt medyczny i środki medyczne pozostawiane w rejonie opanowanym przez przeciwnika powinny być oznakowane. W zakresie zabezpieczenia technicznego w pierwszej kolejności przeprowadza się remont oraz obsługę uzbrojenia i sprzętu wojskowego (UiSW) mającego zasadnicze znaczenie dla prowadzenia działań opóźniających. Uszkodzony sprzęt techniczny stanowiący nadwyżkowy fundusz remontowy powinien być ewakuowany do urządzeń technicznych w głębi wojsk własnych. Ważne jest również, by ciągniki ewakuacyjne były rozmieszczone w miejscach priorytetowych ze względu na utrzymanie przejezdności dróg. W zakresie zabezpieczenia transportowego walczących wojsk określa się tzw. priorytety transportowe obejmujące: stanowiska dowodzenia, kolumny transportowe z zaopatrzeniem, manewrujące jednostki bojowe, kolumny przewożące siły i środki przeznaczone do zatrzymania przeciwnika, środki transportowe przeznaczone dla dostarczenia do remontu uszkodzonego UiSW, a także ewakuację rannych i chorych. W realizacji zabezpieczenia logistycznego działań opóźniających główną uwagę skupić należy na koordynacji procesów zabezpieczenia logistycznego oraz określeniu właściwej kolejności transportów zapewniających ciągłość owych procesów. Odtwarzanie zdolności bojowej wojsk w działaniach opóźniających (w tym zdolności systemu logistycznego do realizacji kolejnych zadań) nastąpi po przekroczeniu przez nie linii przejęcia odpowiedzialności. Regulamin Działań Wojsk Lądowych (DD/3.2) podnosi istotną kwestię, a mianowicie zwraca uwagę na współdziałanie wojsk prowadzących działania opóźniające z jednostkami obrony terytorialnej (OT), m.in. w kwestiach: ochrony urządzeń logistycznych i kolumn transportów logistycznych, organizacji i wykonywania przeładunków, czy rozkonserwowania środków bojowych. W Regulaminie Działań Taktycznych Pododdziałów Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych (pluton kompania batalion) także podkreślone jest, że zabezpieczenie logistyczne działań opóźniających jest takie samo jak w obronie. Jednocześnie zawarto w nim dodatkowe informacje w tym zakresie rozszerzające te, 354

5 Zabezpieczenie logistyczne Wojsk Lądowych w działaniach opóźniających zawarte w DD/3.2, wskazując na: rozmieszczenie grupy ewakuacyjno-remontowej (GER), patrolu rozpoznania i pomocy technicznej (PRiPT) oraz grupy ewakuacji technicznej (GER) jak najbliżej I rzutu ugrupowania bojowego; priorytet w ruchu na drogach na rzecz zaopatrzenia dla walczących wojsk oraz potrzeb ewakuacji rannych i chorych; konieczność odtworzenia zdolności bojowej po zakończeniu prowadzenia opóźniania. W celu szerszego przedstawienia kwestii zabezpieczenia logistycznego działań opóźniających należy przedstawić kwestię zabezpieczenia logistycznego obrony. W obronie urządzenia i elementy logistyczne: batalionowy punkt zaopatrzenia (bpz), batalionowy punkt opatrunkowy (bpo), batalionowy punkt tankowania (bpt), batalionowy punkt amunicyjny (bpa), GER, PRiPT powinny być rozmieszczone z wyprzedzeniem dla zapewnienia zabezpieczenia walczących wojsk z posiadanych zapasów 11. Urządzenia i elementy logistyczne należy rozmieścić dalej od przedniego skraju obrony, niż podczas natarcia, co zapewni m.in. zachowanie swobody manewru dla pododdziałów bojowych. Batalionowy punkt zaopatrzenia (bpz) powinien być rozmieszczony blisko dróg dowozu i ewakuacji, przy zachowaniu między bpt i bpa odpowiednio zwiększonej odległości. W zabezpieczeniu logistycznym obrony zwraca się uwagę na opracowanie szczegółowego planu dowozu amunicji priorytetowej (szczególnie ma to znaczenie dla zwiększonego zużycia amunicji artyleryjskiej dla własnych i przydzielonych pododdziałów artylerii) oraz szczegółowego systemu informacji odnośnie do zużycia amunicji. Elementy logistyczne szczebla kompanii i plutonu organizowane są doraźnie i podlegają zasadom wyszczególnionym powyżej. W zakresie zabezpieczenia medycznego punkty opatrunkowe powinny być rozmieszczone z dala od głównego kierunku natarcia przeciwnika przy zachowaniu dostępu do dróg ewakuacji. Należy utrzymywać odpowiednią liczbę samochodów sanitarnych dla zapewnienia sprawnej ewakuacji rannych i chorych z punktów opatrunkowych, szczególnie w sytuacji wystąpienia ryzyka zajęcia przez przeciwnika dotychczasowego rejonu rozwinięcia punktów. Ewakuację rannych i chorych do nowego rejonu należy rozpocząć w momencie otrzymania informacji o zbliżaniu się wojsk przeciwnika. Jeśli istnieje ryzyko zajęcia punktu opatrunkowego przez przeciwnika, należy ewakuować rannych i chorych, których ewakuacja (przy uwzględnieniu ich stanu zdrowia) jest możliwa i udzielić im pomocy medycznej w nowo utworzonym punkcie opatrunkowym. Należy przy tym pamiętać o wydzieleniu niezbędnego personelu medycznego dla zapewnienia opieki medycznej pozostałym rannym i chorym, których ewakuacja nie była możliwa 12. W planowaniu zabezpieczenia logistycznego obrony należy zwrócić uwagę na następujące zagadnienia: duże zużycie amunicji (szczególnie artyleryjskiej), 11 Regulamin Działań Taktycznych Pododdziałów Wojsk Pancernych, s Ibidem, s

6 Rober SZCZUR, Sebastian SIEKIERSKI która powinna być dostarczana bezpośrednio na stanowiska ogniowe lub punkty spotkania; remonty powinny być przeprowadzane w miejscu uszkodzenia (jeśli jest taka możliwość); elementy zabezpieczenia medycznego nie powinny być rozmieszczone blisko obiektów narażonych na oddziaływanie przeciwnika (w szczególności w dużej odległości od punktów logistycznych); określenie priorytetów w zakresie zaopatrywania wojsk umożliwiające właściwe wykorzystanie posiadanych środków transportowych; rozmieszczenie punktów zaopatrywania przy uwzględnieniu warunków terenowych, dostępu do dróg dowozu i ewakuacji, zdolności przetrwania, możliwości urządzenia punktów wydobywania i oczyszczania wody oraz zapewnienia warunków do przeprowadzenia likwidacji skutków uderzeń broni masowego rażenia (BMR) 13. Zabezpieczenie logistyczne działań opóźniających jest zbiorem procesów mających na celu dostarczenie do wojsk realizujących opóźnianie środków bojowych i materiałowych 14 przy wykorzystaniu mobilnego potencjału logistycznego w celu zapewnienia swobody działania, pozwalającej wojskom na zdobycie przewagi nad silniejszym przeciwnikiem. Właśnie swoboda działania i mobilność są pojęciami ściśle ze sobą powiązanymi, skłaniającymi do przemodelowania sposobu organizacji zabezpieczenia działań opóźniających pod względem logistycznym. Na organizację i realizację zabezpieczenia logistycznego opóźniania ma wpływ specyfika prowadzenia działań opóźniających, a w szczególności: wysokie tempo działań, stopniowe odstępowanie terenu (przy ciągłym zachowaniu zdolności bojowej na kolejnych rubieżach opóźniania i pomiędzy nimi), a także przewaga manewru nad działaniem i tym samym zwiększona dynamika prowadzenia działań. Do determinantów wspomnianych powyżej należy również zaliczyć następujące cechy opóźniania mające wpływ na organizację i realizację zabezpieczenia logistycznego omawianych działań: szybkie przechodzenie (zależnie od sytuacji) części sił z obrony do działań zaczepnych; ciągłe dążenie do wykorzystania właściwości terenów z taktycznego punktu widzenia; znacznie szersze pasy działania wojsk, niż w obronie; trudność w ustaleniu głównego punktu ciężkości obrony na kolejnych pozycjach opóźniania i tym samym trudności w określeniu priorytetów i głównego wysiłku zabezpieczenia logistycznego w walce oraz znacznie ograniczona możliwość przewidywania rozwoju 13 Regulamin Działań Wojsk Lądowych (DD/3.2), Dowództwo Wojsk Lądowych, Warszawa 2006, s Według normy STANAG 2961 środki zaopatrzenia w SZ RP są podzielone na 5 klas: I środki zaopatrzenia przeznaczone do konsumpcji zarówno przez personel, jak i zwierzęta, występujące w jednolitych racjach niezależnie od lokalnych warunków bojowych lub terenowych; II środki zaopatrzenia, na które zostały ustalone tabele należności lub wyposażenia; III paliwa, oleje i smary do wszelkich zastosowań z wyłączeniem lotnictwa oraz środki bojowe specjalne wytwarzane na bazie produktów naftowych; III a paliwa lotnicze i smary stosowane w lotnictwie; IV środki zaopatrzenia, w tym materiały konstrukcyjne i fortyfikacyjne, dla których nie zostały ustalone tabele należności i wyposażenia; V środki bojowe. 356

7 Zabezpieczenie logistyczne Wojsk Lądowych w działaniach opóźniających sytuacji bojowej i duża decentralizacja dowodzenia (skutkująca dużą samodzielnością dowódców na poszczególnych szczeblach dowodzenia). Biorąc pod uwagę metody prowadzenia działań opóźniających, zasadniczą trudność dla pododdziałów logistycznych stwarza prowadzenie wspomnianych działań metodą ciągłą przez wojska walczące, co wynika z dużej szerokości rejonu opóźniania, z braku czasu na przygotowanie kolejnych pozycji opóźniania, wykorzystania stosunkowo dużych sił w pierwszym rzucie oraz mniejszego prawdopodobieństwa oderwania się od przeciwnika przy użyciu własnych środków. Stwarza to bezpośrednio trudności w organizacji zabezpieczenia logistycznego działań opóźniających, polegającej na: właściwym ugrupowaniu i rozmieszczeniu pododdziałów oraz urządzeń logistycznych, określeniu i utrzymaniu dróg dowozu i ewakuacji oraz zapewnieniu obrony i ochrony dla pododdziałów i urządzeń logistycznych (realizowanej zazwyczaj przy wykorzystaniu własnych sił i środków). Problematyka i zakres zabezpieczenia logistycznego opóźniania są analogiczne do zabezpieczenia logistycznego obrony (według literatury przedmiotowej). Jednak pomimo wielu podobieństw, różnice między wspomnianymi rodzajami walki przysparzają wielu trudności w planowaniu, organizowaniu, kierowaniu i realizacji zabezpieczenia logistycznego. Wiele z nich wymaga rozwiązania na etapie planowania działań. Ale podjęcie tej i podobnych kwestii stanowi podstawę do kolejnych opracowań. Podsumowanie Podsumowując dotychczasowe rozważania, można stwierdzić, że dostępna i ograniczona literatura przedmiotowa marginalnie traktuje kwestię zabezpieczenia logistycznego działań opóźniających. W dotychczasowych opracowaniach uwagę skupiają ogólniki, brakuje natomiast szerokiego i pogłębionego ujęcia przedmiotowej kwestii, a w szczególności rozwiązań w zakresie zabezpieczenia materiałowego, technicznego, medycznego, transportowego i ruchu wojsk oraz świadczenia usług gospodarczo-bytowych i specjalistycznych. Pominięto również sprawę zabezpieczenia logistycznego działań opóźniających poza granicami kraju, gdzie determinanty warunkujące i wpływające na sprawność systemu logistycznego różnić się będą od przyjętych dotychczas, rodzimych rozwiązań. Wypada również stwierdzić, że należałoby postawić znak nierówności pomiędzy działaniami opóźniającymi a obroną, jeśli chodzi o kwestię zabezpieczenia logistycznego. Uwagę zaś powinno się skupić na zmianach systemowych i konsekwencji w ich wprowadzaniu w celu sprostania wyzwaniom stojącym przed logistyką, w szczególności zapewnieniu mobilności armii, uwzględnieniu zjawiska łączenia różnych rodzajów sił zbrojnych (jointness) oraz potrzeby fuzji informacji w dziedzinie logistyki. 357

8 Rober SZCZUR, Sebastian SIEKIERSKI Literatura [1] Regulamin Działań Wojsk Lądowych, Dowództwo Wojsk Lądowych, Warszawa [2] Regulamin Działań Taktycznych Pododdziałów Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych (pluton kompania batalion), Dowództwo Wojsk Lądowych, Szefostwo Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych, Warszawa [3] Regulamin Działań Wojsk Lądowych (DD/3.2), Dowództwo Wojsk Lądowych, Warszawa [4] STANAG 2961, Classes of Supply of NATO Land Forces. LOGISTIC PROTECTION IN THE ARMY IN DELAYING ACTION Abstract. The article presents information of logistic protection delaying action, based on literature study constituting the admission for further deliberations and raising a subject. Simultaneously the goal of the article is logistics protection delaying actions, usually comparable with the defence, for current marginal treating the issue is a purpose of the article, without taking meaning differences into account between recalled basic kinds of the fight, being significant for a matter of the organization and a completion of powering armies with supplies of the supply and the service essential to the fight. Keywords: logistics, delaying action. 358