PRZYDATNOŚĆ WIEDZY STAROŻYTNYCH MĘDRCÓW DLA CZŁOWIEKA WSPÓŁCZESNEGO

Transkrypt

1 VII Międzynarodowa Konferencja Edukacyjna Ustroń/Gliwice 2013 Jan ŚLUSAREK, Wydział Budownictwa, Politechnika Śląska, Gliwice PRZYDATNOŚĆ WIEDZY STAROŻYTNYCH MĘDRCÓW DLA CZŁOWIEKA WSPÓŁCZESNEGO Streszczenie. W prezentowanym referacie starałem się przedstawić rozważania starożytnych mędrców, którzy wypowiadali się na różne tematy dotyczące problemów życiowych, które ich dotykały. Z racji ograniczeń objętościowych referatu zwróciłem uwagę tylko na niektóre problemy. Przedstawiłem myśli starożytnych, które dotyczą: budownictwa, medycyny i zdrowia, nauki i pracy. To tylko niektóre ich doświadczenia, które uznałem, że mogą być zaprezentowane w naszej konferencji. Zasygnalizowałem również, że mądrość mędrców starożytnych może być bardzo przydatna także dla człowieka współczesnego. Dałem temu wyraz w przykładach aplikacji ich sentencji, które wykorzystałem przy różnych ważnych okazjach, przy których miałem zaszczyt publicznie się wypowiadać. 1. WPROWADZENIE W ostatnich latach obserwujemy bardzo dynamiczny rozwój współczesnego świata. Efekty tego rozwoju widoczne są zwłaszcza w technice, technologii, inżynierii materiałowej, budownictwie, medycynie oraz w wielu innych dziedzinach. Ogromny postęp oraz integracja i globalizacja spowodowały konieczność sprawnego porozumiewania się ludzi zamieszkujących różne miejsca w Europie i na świecie. Ludzie ci, na co dzień posługujący się swoimi językami ojczystymi, z konieczności muszą się dostosować do wymogów współczesnego świata. Uwarunkowania zewnętrzne powodują, że w ostatnich latach znacznie wzrosło zainteresowanie nauką języków obcych. Dotyczy to głównie języków takich jak: angielski, niemiecki, włoski, hiszpański, portugalski. Ale zaobserwować można również duże zainteresowanie językiem rosyjskim a nawet chińskim. Źródła takich tendencji można szukać głównie w potrzebach sprawnej komunikacji językowej w obszarach związanych nie tylko z biznesem ale również z pozyskiwaniem stałego zatrudnienia zwłaszcza poza granicami kraju ojczystego. Ma to związek z postępującą szybko globalizacją oraz przemianami społeczno-ekonomicznymi. 2. ZAINTERESOWANIE JĘZYKIEM ŁACIŃSKIM Opisane wyżej problemy związane są z językami nowożytnymi. Można jednak także zaobserwować duże zainteresowanie językiem łacińskim, wydawać by się mogło martwym. Tak jednak nie jest. Świadczyć o tym mogą na przykład liczne publikacje, które ukazały się w latach osiemdziesiątych [1] [3] i dziewięćdziesiątych [4] [7] ubiegłego wieku ale również i po roku dwutysięcznym [8]. Publikacje te są wartościowe nie tylko dlatego, że są obecne na współczesnym rynku wydawniczym. Najważniejsze jest to, jak się wydaje, że wiele z nich zawiera sentencje łacińskie starożytnych mędrców, których ogromna, jak na tamte czasy,

2 2 J. Ślusarek wiedza może, a nawet powinna, być wykorzystana współcześnie. W referacie tym starałem się wykazać, że wiedza mędrców starożytnych może być przydatna człowiekowi współczesnemu. 3. WIEDZA MĘDRCÓW STAROŻYTNYCH Wiedza mędrców starożytnych była jak na tamte czasy imponująca. Śledząc różne materiały dostępne w licznych źródłach, nie tylko klasycznych [1], [4], [5], [8], ale i współczesnych-internetowych [20] [22] można się przekonać, że ich wiedza była wszechstronna a doświadczenie życiowe ogromne. Zawarte na przykład w pracach [1], [4], [5], [8], sentencje łacińskie, dotyczące różnych sfer życia, dostarczają współczesnemu czytelnikowi wielu cennych wskazówek, porad oraz sugestii właściwego zachowania się w określonych sytuacjach życiowych. Niektóre aspekty wiedzy starożytnych mędrców oraz wybrane sentencje przytoczę w dalszej części artykułu Budownictwo Na wstępie pozwolę sobie przytoczyć przykład z obszaru budownictwa, a ściślej moje rozważania poruszane w publikacjach [9], [10]. Publikacje te dotyczą rozwiązań strukturalnomateriałowych balkonów, tarasów i dachów zielonych. W obiektach takich niezwykle ważne jest spełnienie nie tylko wymagań konstrukcyjnych czy estetycznych ale przede wszystkim wymagań dotyczących trwałości. Pracują one bowiem w złożonych warunkach różnorodnych oddziaływań niszczących. Powszechnie uważa się już, że wymaganie należytej trwałości konstrukcji jest spełnione, jeżeli konstrukcja, przez cały zamierzony okres użytkowania spełnia swoje zadania w zakresie użytkowalności, nośności i stateczności, bez istotnego obniżenia swojej przydatności oraz bez nadmiernych, nieprzewidzianych kosztów utrzymania. Właściwości użytkowe nie odnoszą się bezpośrednio do materiałów. Materiały jednak powinny spełniać określone funkcje w ramach obiektu budowlanego [9], [10]. Wymienione wcześniej wymagania ogólne mają obecnie znaczenie kluczowe, proekologiczne. Wydawać by się mogło, że są to doświadczenia z ostatnich lat. Tak jednak nie jest. Do takich wniosków doszedł już Witruwiusz 1) w I w. p.n.e. Jego poglądy w tym zakresie dobrze ilustruje schemat przedstawiający istotę projektowania w aspekcie współcześnie rozumianych funkcji inżyniera, architekta oraz wykonawcy, dających gwarancję uzyskania pożądanych efektów (firmitas, venustas, utilitas rys. 1) [9], [10]. Bardzo trafnie przytoczył doświadczenia Witruwiusza T. Keller w publikacji [11], w której pokazał, że te problemy ciągle są aktualne choć minęło już ponad tysiąc lat. 1) Witruwiusz, I w.p.n.e. rzymski architekt i inżynier wojskowy. W służbie Oktawiana Augusta; autor O architekturze jedynego zachowanego traktatu starożytnego, który wywarł ogromny wpływ na sztukę renesansu i rozwój nowożytnej teorii architektury (Encyklopedia Popularna PWN 1991).

3 Przydatność wiedzy starożytnych mędrców dla człowieka współczesnego PRZYDATNOŚĆ UŻYTKOWA (UTILITAS) INŻYNIER WYKONAWCA ARCHITEKT TRWAŁOŚĆ (FIRMITAS) ESTETYKA (VENUSTAS) Rys. 1. Istota projektowania według Witruwiusz a (rysunek opracowany na podstawie [11] a zaczerpnięty z prac [9], [10]) 3.2. Medycyna i zdrowie Zdrowie i medycyna zawsze postrzegane są łącznie. Nad dobrym zdrowiem czuwać powinna medycyna. Ale o zdrowie należy dbać, bowiem niektóre leki są gorsze od choroby - graviora quaedam sunt remedia periculis) [8]. Aegroto dum anima est, spes est - dopóki chory oddycha, jest nadzieja [8]. Ważkie i bardzo ważne jest to stwierdzenie. Uczy nas, współczesnych, że nie należy przedwcześnie się poddawać, tylko trwać w nadziei. Nie zawsze jednak tak proste i oczywiste stwierdzenia udaje się wdrożyć do codziennego postępowania. Zdrowie jest dla wszystkich najważniejsze. Tak było, jest i będzie. Zauważył to mędrzec i stwierdził: dobry stan zdrowia jest lepszy niż największe bogactwo bona valetudo melior est quam maximae divitiae [8]. Dlatego dbaj o zdrowie cura, ut valeas!! Weź też pod uwagę radę następującą: Optimum medicamentum quies est najlepszym lekarstwem jest spokój [8]. Jeśli jednak spokój nie wystarczy do właściwego funkcjonowania, wówczas konieczna jest bardziej złożona kuracja, która powinna być jednak w zgodzie z generalną zasadą: primum non nocere przede wszystkim nie szkodzić!!. Habenda est ratio valetudinis należy baczyć na stan zdrowia [1], [8] Nauka Trudno wyobrazić sobie życie bez nauki. Już jako małe dzieci uczyliśmy się mówić, chodzić, poznawać i nazywać różne przedmioty. W starszym wieku zdobywaliśmy różne doświadczenia, na początku dzięki naszym bliskim-rodzicom, dziadkom. W dalszej kolejności poznawaliśmy tajniki wiedzy, głównie w szkole, ale nie tylko. Wiele, z reguły, czytamy i wciąż się uczymy. Ale czytać też należy umieć. Znane jest powiedzenie: aiunt multum legendum esse, non multa twierdzą, że należy czytać nie wiele, lecz gruntownie. Wysiłek jest na początku rzeczą przykrą, lecz przynosi chlubne zwycięstwo aspera res prima est, sed Fert industria laudem [1], [8]. Dla nas, nauczycieli, ważne jest powiedzenie Seneki: ucząc (innych), uczymy się sami docendo discimus (discitur) [8], [20]. Dobrze jest uczyć się na przykładach. Nauka dostarcza i radości i pociechy. Nauka daje

4 4 J. Ślusarek zadowolenie. Dwa ostatnie zdania po łacinie brzmią następująco: exemplis discimus. Et gaudium, et solacium in litteris est. Laudium in litteris est [8] Praca Trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie bez pracy. Praca karmi umysły, a rzemiosło czyni rzemieślnika animos labor nutrit, fabricando fit faber [8]. Szlachetne umysły karmi praca generosos animos labor nutrit [8]. Te krótkie sentencje dowodzą, że starożytni mędrcy doceniali i wychwalali etos pracy. Zwracali również uwagę na to jak należy pracować. Dobrze opisuje to następująca sentencja: kropla drąży kamień nie siłą, lecz często padając. Tak też człowiek staje się wykształcony nie siłą lecz często się ucząc. W języku łacińskim brzmi to następująco: gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo. Sic homo fit doctus non vi, sed saepe studendo [8]. Dlatego też, póki siły i lata pozwalają, znoście trudy, a osiągniecie radość po obowiązkach. W języku łacińskim sentencje te brzmią następująco: dum vires annique sinunt, tolerate labores!! Gauda post officia [1], [8] W podrozdziałach podałem tylko niektóre sentencje starożytnych mędrców. Wybrałem takie, które wydają się mieć kluczowe znaczenie, zwłaszcza dla człowieka współczesnego. Bez budownictwa, a ściślej mieszkania, trudno wyobrazić sobie normalne funkcjonowanie we współczesnym świecie. Ważne jest również zdrowie, które bez skutecznej medycyny trudno byłoby zachować na dłużej. To, że trzeba się uczyć i pracować nie budzi, jak się wydaje, wątpliwości. W dalszej części artykułu przedstawiłem wybrane przykłady aplikacji sentencji mędrców starożytnych do różnych przemówień z różnych okazji. 4. PRZYKŁADY APLIKACJI WIEDZY MĘDRCÓW STAROŻYTNYCH 4.1. Jubileusz 100-lecia urodzin. Laudacja dokonań HANC PERSONAM INDUISTI, AGENDA EST. Moją wypowiedź rozpocząłem słowami Seneki, które oznaczają: Podjąłeś się tej roli, więc musisz ją odegrać do końca. Tak, moim zdaniem, można skomentować najnowsze dzieło Jubilata: O obrotach podpór i przęseł mostu. Jest to dzieło niedokończone, zawiera tylko rozdział 5 większej całości. Zapowiada jakby chęć podsumowania dorobku Jubilata. Jest to ambitne zamierzenie, którego Jubilat - jak ufam - wkrótce dokona!!! Powiedział bowiem kiedyś Propercjusz: W wielkich sprawach wystarczy tylko chcieć. Jestem głęboko przekonany, że LAUREAT tego bardzo pragnie!!! Panie Profesorze - powiedział Horacy: Kto zaczął, już wykonał połowę dzieła, a ja pozwolę sobie dopowiedzieć, że Pan już jest dalej!!! AD MAJOREM DEI GLORIAM, OMNIA MEA MECUM PORTO - co oznacza: dla większej chwały Bożej (Św. Ignacy Loyola), cały swój majątek niosę ze sobą, gdyż całym moim majątkiem jest mądrość (te słowa Cyceron przypisuje greckiemu mędrcowi, Briasowi z Priemy) [12], [16] Jubileusz 103, 104 i 105 urodzin. Laudacja dokonań Mędrzec starożytny powiedział kiedyś: BONA VALETUDO MELIOR EST QUAM MAXIMAE DIVITIAE - dobry stan zdrowia jest lepszy niż największe bogactwo. Życzę Panu Profesorowi z całego serca, aby zdrowie Go nie opuszczało [17]. Jestem przekonany, że nadal Pan Profesor realizuje swoje pasje angażując do tego swój wybitny umysł i siły witalne. LABOR IPSE VOLUPTAS - Sama praca jest przyjemnością, Wergiliusz zaś powiedział: LABOR OMNIA VINCIT - Praca wszystko zwycięża [18]. Panie Profesorze, drogi Jubilacie, HOMO DOCTUS IN SE SEMPER DIVITIAS HABET - Człowiek wykształcony ma zawsze w sobie bogactwo. Dlatego też życzę Panu Profesorowi

5 Przydatność wiedzy starożytnych mędrców dla człowieka współczesnego z całego serca, aby zdrowie Go nie opuszczało i mógł jeszcze długo cieszyć się tym bogactwem [18]. Powiedzieli kiedyś starożytni mędrcy: NON VIVERE, SED VALERE VITA. MENS SANA IN CORPORE SANO. (Nie życie, lecz zdrowie jest życiem. W zdrowym ciele zdrowy duch) [19] Laudacja dokonań wybitnych profesorów Wielkie zaangażowanie Pan Profesora w rozwój nauk technicznych zaowocowało tym, że wpisał się Pan także znacząco w historię i rozwój Politechniki Łódzkiej. Zaowocowało to uznaniem Pańskiego dorobku i przyznaniem przez Senat Politechniki Łódzkiej tytułu Doktora Honoris Causa Politechniki Łódzkiej. Te ostatnie dokonania dobrze opisuje sentencja: Laboriosum fructuosum. Aspera res prima est, sed fert industria laudem. W tłumaczeniu brzmi to następująco: Co mozolne, to owocne. Wysiłek jest na początku rzeczą przykrą, lecz przynosi chlubne zwycięstwo [13]. Praca naukowa pochłania wiele czasu Panu Profesorowi, ale jestem przekonany, że robi Pan to z radością i satysfakcją. I dobrze opisuje ten fakt sentencja Demokryta: Trud podejmowany dobrowolnie lżejszymi czyni trudy konieczne. Choć w tym miejscu mogę powiedzieć, na podstawie obserwacji własnych, parafrazując Demokryta, że Pan Profesor trudy konieczne również podejmuje dobrowolnie [14]. Z inspiracji Pana Profesora powstała szkoła naukowa. Panie Profesorze Gradu diverso, via una Krokiem różnym, ale jedną drogą zdążał Pan w kierunku Szkoły Geotechniki na Wydziale Budownictwa naszej Uczelni [14]. Analiza dorobku Pana Profesora wykazuje ponad wszelką wątpliwość, że jest Pan osobą bardzo pracowitą. W tym miejscu pragnę przytoczyć sentencje łacińskie: Gaudium in litteris est. Labor ipse voluptas, które jak się wydaje, dobrze opisują Laureata. W tłumaczeniu polskim ich brzmienie może być następujące: Nauka daje zadowolenie. Sama praca jest przyjemnością [15]. 5. PODSUMOWANIE W artykule starłem się wykazać, że wiedza starożytnych mędrców jest ciągle aktualna. Z ich wiedzy i ogromnego doświadczenia można nadal czerpać inspiracje do różnych działań. Zainteresowanie zaś językiem łacińskim jest ciągle ogromne. Świadczyć o tym może lista bibliograficzna. Starałem się również udowodnić, że w czasie szczególnych uroczystości wykorzystanie sentencji łacińskich znakomicie ułatwia wystąpienie. Miałem okazję i zaszczyt przekonać się, że takie wystąpienia mogą sprawiać wiele radości adresatom laudacji. Świadczyć o tym może na przykład radość naszego Profesora Nestora jak również innych uhonorowanych wybitnych uczonych, którym miałem okazję wygłosić laudacje z okazji uzyskania tytułów honorowych.

6 6 J. Ślusarek LITERATURA 1. Jędraszko Cz.: Łacina na co dzień. Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa Bednarski M.: Łacina potoczna. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk Ossolineum, Wrocław Kumaniecki K.: Słownik Łacińsko-Polski. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa Kalinkowski S.: AUREA DICTA. ZŁOTE SŁOWA. Wydawnictwo VEDA, Warszawa Kalinkowski S.: AUREA DICTA II. ZŁOTE SŁOWA. Wydawnictwo VEDA, Warszawa Wilczyński S., Zarych T.: RUDIMENTA LATINITATIS. Część 1. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław Wilczyński S., Zarych T.: RUDIMENTA LATINITATIS. Część 2. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław Dubiński M.(opracowanie): SENTENCJE ŁACIŃSKIE. Świat Książki. Wydawnictwo Klubowe. Wydawnictwo ASTRUM, Warszawa Ślusarek J.: Rozwiązania strukturalno-materiałowe balkonów, tarasów i dachów zielonych. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice, 2006, stron Ślusarek J.: Rozwiązania strukturalno-materiałowe balkonów, tarasów i dachów zielonych. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice, 2010, stron 91. Wydanie drugie 11. Keller T.: Towers for Cable Stayed Bridges: An Introduction SEI V.8, No4, November 1998 p Ślusarek J.: Laudacja dokonań Prof. A. Rosikonia z okazji nadania Mu Tytułu Honorowego wraz z medalem OSOBOWOŚĆ BUDOWNICTWA ŚLĄSKIEGO. Forum Budownictwa Śląskiego nr 4 (30) 2009, s Ślusarek J.: Laudacja dokonań Prof. A. Ajdukiewicza z okazji nadania Mu Tytułu Honorowego wraz z medalem OSOBOWOŚĆ BUDOWNICTWA ŚLĄSKIEGO. Forum Budownictwa Śląskiego nr 4 (34) 2010, s Ślusarek J.: Laudacja dokonań Prof. M. Gryczmańskiego z okazji nadania Mu Tytułu Honorowego wraz z medalem OSOBOWOŚĆ BUDOWNICTWA ŚLĄSKIEGO. Forum Budownictwa Śląskiego nr 4 (38) 2011, s Ślusarek J.: Laudacja dokonań Prof. W. Starosolskiego z okazji nadania Mu Tytułu Honorowego wraz z medalem OSOBOWOŚĆ BUDOWNICTWA ŚLĄSKIEGO Panu Prof. drowi hab. inż. Włodzimierzowi STAROSOLSKIEMU. Forum Budownictwa Śląskiego nr 3 (41) 2012, s. 55 MATERIAŁY NIEPUBLIKOWANE 16. Ślusarek J.: Profesorowi Antoniemu Rosikoniowi w 100 rocznicę urodzin, Gliwice Ślusarek J.: Profesorowi Antoniemu Rosikoniowi w 103 rocznicę urodzin. Materiał niepublikowany, Gliwice Ślusarek J.: Profesorowi Antoniemu Rosikoniowi w 104 rocznicę urodzin. Materiał niepublikowany, Gliwice Ślusarek J.: Profesorowi Antoniemu Rosikoniowi w 105 rocznicę urodzin. Materiał niepublikowany, Katowice 2012

7 Przydatność wiedzy starożytnych mędrców dla człowieka współczesnego STRONY INTERNETOWE , godz , godz , godz THE APPICATION OF ANCIENT MASTERS KNOWLEDGE FOR A CONTEMPORARY MAN Summary The paper presents some of the deliberations of Ancient Sages who expressed their thoughts on different problems they encountered. The author has presents Ancient thinkers ideas dealing with civil engineering, medicine and health, education and work. These are only some of the experiences that might be presented at the conference. The author indicates that the wisdom of Ancient Sages can be useful for a contemporary man. The author had the honor of presenting their quotations while addressing the audience on numerous occasions.