ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SK ODOWSKA LUBLIN POLONIA VOL. LXIII, 12 SECTIO B 2008

Transkrypt

1 DOI: /v y ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SK ODOWSKA LUBLIN POLONIA VOL. LXIII, 12 SECTIO B 2008 Instytut Nauk o Ziemi, Uniwersytet Marii Curie-Sk³odowskiej Zdzis³aw MICHALCZYK, Stanis³aw CHMIEL, S³awomir G OWACKI Zmiany przep³ywu Bystrzycy na terenie Lublina w 2007 roku* Changes of the Bystrzyca river discharge in the urban Lublin area in 2007 PRZYRODNICZE I GOSPODARCZE WARUNKI ODP YWU RZECZNEGO W LUBLINIE Lublin, miasto licz¹ce mieszkañców, jest po³o ony w pó³nocnej czêœci Wy yny Lubelskiej, na terenie o bardzo zró nicowanych warunkach fizjograficznych. Pó³nocno-zachodnia czêœæ miasta, le ¹ca na lewym brzegu Bystrzycy, obejmuje obszar lessowy z licznymi w¹wozami i suchymi dolinami (ryc. 1). W po³udniowo-wschodniej czêœci miasta wyodrêbniaj¹ siê p³askie obszary wierzchowinowe z gêst¹ sieci¹ suchych dolin. Rozwój miasta od wieków by³ zwi¹zany z rzekami, które wykorzystywano na potrzeby jego mieszkañców. W warunkach naturalnych wody podziemne s¹ silnie powi¹zane z wodami powierzchniowymi, co skutkuje równomiernym zasilaniem koryt rzecznych wodami podziemnymi. Rzeki Lublina odznaczaj¹ siê wzglêdnie ma³ymi zasobami wodnymi, gdy ich œrednie przep³ywy w warunkach quasi-naturalnego œrodowiska wynosi³y: Bystrzyca 3,1 m 3 s -1, Czerniejówka 0,7 m 3 s -1 i Czechówka 0,2 m 3 s -1 (Michalczyk i in. 1983). W obszarze zurbanizowanym stosunki wodne s¹ bardzo nara one na oddzia³ywania antropogeniczne, na co wskazuje równie struktura u ytkowania gruntów. Z ogólnej powierzchni miasta 147,5 km 2, u ytki rolne zajmuj¹ 40,5%, lasy 11,4%, a zieleñ miejska i niezabudowane tereny osiedlowe 10,3% obszaru miasta (Ochrona Œrodowiska 2007). Na 29,3% jego terenu warunki infiltracji wód opadowych zosta³y ograniczone przez zabudowê mieszkaniow¹ i drogow¹, co sprzyja zwiêkszeniu sp³ywu powierzchniowego. W ca³ym okresie rozwoju miasta widoczne by³o bardzo silne i ró norodne oddzia³ywanie cz³owieka na rzeki i ich doliny. Wody rzeczne wykorzystywano * Praca wykonana w ramach grantu PBZ-KBN-086/PO4/2003.

2 214 Zdzis³aw Michalczyk, Stanis³aw Chmiel, S³awomir G³owacki w gospodarce stawowej i zwi¹zanej z ni¹ hodowl¹ ryb, do wytwarzania energii i napêdzania urz¹dzeñ w tym równie s³u ¹cych dostarczaniu wody Ÿródlanej do miasta ( oœ 1986). W po³owie XVIII wieku rozpoczêto pierwsze planowe odwodnienia dolin, umacniano groble i podejmowano regulacjê koryt, a w XIX wieku zlikwidowano w dolinie Bystrzycy stawy. Ryc. 1. Po³o enie Lublina w dorzeczu Bystrzycy; 1. dzia³ wodny, 2. wodowskazy IMiGW (1. Lublin, 2. Sobianowice), 3. wodowskazy Zak³adu Hydrografii (3. Zapora, 4. Mêtów, 5. Skansen, 6. Hajdów, 7. Pliszczyn), 4. rzut œcieków z oczyszczalni komunalnej, 5. posterunek opadowy, 6. obszar zwartej zabudowy miejskiej Fig. 1. Location of Lublin in the Bystrzyca River basin. 1. watershed, 2. water gauges of Institute of Meteorology and Water Management (1. Lublin, 2. Sobianowice), 3. water gauges of the Department of Hydrography (3. water dam, 4. Mêtów, 5. skansen, 6. Hajdów, 7. Pliszczyn), 4. sewage drop from sewage treatment plant, 5. precipitation station, 6. urbanized area Pod koniec tego wieku w dolinie Bystrzycy wybudowano pierwsze studnie g³êbinowe nale ¹ce do obecnego ujêcia Centralna. Wraz z wybudowaniem tego i nastêpnych ujêæ miasto opar³o gospodarkê wodn¹ na wykorzystywaniu zasobów podziemnych, g³ównie z uwagi na bardzo dobr¹ jakoœæ wód podziemnych i ³atw¹ ich dostêpnoœæ oraz korzystne warunki do budowy studzien. W 1929 roku uruchomiono ujêcie Wrotków, wybudowane równie w dolinie Bystrzycy. Rozwój demograficzny i przestrzenny Lublina w drugiej po³owie XX wieku zwiêkszy³ antropopresjê, szczególnie poprzez pobór wód podziemnych i zabudowê terenu, w tym równie dolin rzecznych (Michalczyk, oœ 1997). Koryta rzek uregulowano

3 Zmiany przep³ywu Bystrzycy na terenie Lublina w 2007 roku 215 i obwa³owano wa³ami przeciwpowodziowymi, a w dnach dolin wybudowano g³ówne szlaki komunikacyjne. W drugiej po³owie XX wieku oddano do eksploatacji nowe ujêcia wody podziemnej: w 1957 roku Dziesi¹ta w dolinie Czerniejówki, w 1961 roku S³awinek w dolinie Czechówki, w latach 70. ubieg³ego wieku ujêcie Prawiedniki, a w latach 90. Wilczopole. Konsekwencj¹ du ego poboru wody by³o obni enie g³ównego zwierciad³a wody podziemnej, lokalny zanik wód podziemnych w utworach czwartorzêdowych i wysychanie studzien kopanych oraz osuszenie pierwotnie podmok³ych den dolinnych. Wieloletnia i systematycznie narastaj¹ca eksploatacja wód doprowadzi³a do wytworzenia siê leja depresyjnego, którego zasiêg i g³êbokoœæ zmienia³a siê wraz z wielkoœci¹ poboru wód podziemnych oraz zasilania atmosferycznego. Najwiêkszy jego zasiêg 201 km 2 stwierdzono w 1992 roku, przy eksploatacji 50,0 mln m 3 /rok. Od roku 1994 obserwuje siê powolne wype³nianie leja depresyjnego i zmniejszanie siê jego zasiêgu (Michalczyk 1997). W latach , przy poborze wody na poziomie mln/m 3, lubelski lej depresyjny obejmowa³ powierzchniê km 2 (Michalczyk 2005). Zmieni³y siê równie warunki zasilania rzek i zasobów podziemnych oraz kontakty hydrauliczne miêdzy wodami powierzchniowymi i podziemnymi ( oœ, Michalczyk 1984, 1989; Michalczyk 1997). PRZEP YWY RZEK NA TERENIE LUBLINA W 2007 ROKU Dotychczas podstawowe dane hydrometryczne dla Bystrzycy by³y uzyskiwane z dwu wodowskazów IMGW zainstalowanych w profilach Lublin i Sobianowice (ryc. 1). Od 2006 roku, w celu dokumentowania wp³ywu aglomeracji lubelskiej na przep³ywy Bystrzycy, uzupe³niono sieæ pomiarow¹ IMGW o 5 dodatkowych automatycznych wodowskazów (ryc. 1). Umo liwiaj¹ one obserwacje stanów i obliczenie przep³ywów oraz ocenê roli obszaru miasta w tworzeniu siê sp³ywu powierzchniowego, jego wielkoœci oraz czasu trwania. Zainstalowano tak e limnigrafy w obszarach niezurbanizowanych (ryc. 1). Sieæ pomiarow¹ Zak³adu Hydrografii na rzekach w rejonie Lublina tworz¹ wodowskazy zainstalowane w nastêpuj¹cych przekrojach: Bystrzycy w profilu Zapora (poni ej Zalewu Zemborzyckiego, a powy ej obszaru zurbanizowanego), Bystrzycy w profilu Hajdów (poni ej obszaru miasta i ujœcia œcieków z oczyszczalni), Czerniejówki (dop³yw Bystrzycy) w profilu Mêtów (zlewnia rolnicza z zabudow¹ wiejsk¹), Czechówki (dop³yw Bystrzycy) w profilu Skansen (zlewnia rolnicza z podmiejsk¹ zabudow¹ jednorodzinn¹), Ciemiêgi (dop³yw Bystrzycy) w profilu Pliszczyn (poza obszarem miejskim). Lubelskie wodowskazy rejestruj¹ dop³yw wody do granic miasta oraz jej iloœæ poni ej miasta (ryc. 1). Wydzielona zlewnia zurbanizowana (ró nicowa) obejmuje

4 216 Zdzis³aw Michalczyk, Stanis³aw Chmiel, S³awomir G³owacki tereny przyleg³e do Bystrzycy miêdzy wodowskazami Zapora i Hajdów oraz dolne czêœci zlewni Czerniejówki poni ej Mêtowa i Czechówki poni ej Skansenu, o powierzchni 164 km 2 (ryc. 1). Iloœæ odp³ywaj¹cej wody z tego obszaru zosta³a obliczona w roku 2007 z ró nicy miêdzy przep³ywem w Hajdowie a iloœci¹ dop³ywaj¹cej wody do miasta (suma przep³ywów w profilach: Zapora, Skansen i Mêtów) i zwiêkszona o wielkoœæ zrzutu œcieków z Oczyszczalni komunalnej w Hajdowie. Zasilanie atmosferyczne w roku hydrologicznym 2007 by³o wy sze od œredniej z wielolecia o prawie 100 mm, gdy suma opadów w Lublinie wynosi³a oko³o 680 mm. W pó³roczu zimowym (XI IV) zarejestrowano opad 230 mm, a w letnim 450 mm. W obu pó³roczach zasilanie by³o wy sze od œrednich z okresu Szczególnie niskie opady wyst¹pi³y w grudniu ok. 22 mm, w kwietniu 18 mm i w paÿdzierniku 17 mm. Zasoby wody zosta³y nieco uzupe³nione w styczniu 77 mm, lipcu 110 mm oraz we wrzeœniu 160 mm. Wielkoœæ parowania terenowego w roku hydrologicznym 2007 wynosi³a oko³o 500 mm, czyli by³a zdecydowanie ni sza od rocznej sumy opadów atmosferycznych. Reakcje badanych zlewni na opad i sp³yw wód roztopowych by³y zró nicowane. Praktycznie po ka dym opadzie zwiêksza³y siê stany wody i przep³ywy Bystrzycy poni ej miasta profil Hajdów (ryc. 2 i 3). W pozosta³ych przekrojach wodowskazowych, nawet po opad [mm] stan [cm] opad Lublin Radawiec Bystrzyca Hajdów Bystrzyca Zapora Czerniejówka Mêtów Ciemiêga Pliszczyn Czechówka Skansen Ryc. 2. Codzienne opady (Lublin Radawiec) i stany wody w rzekach aglomeracji lubelskiej Daily precipitation (Lublin Radawiec) and water stages of rivers in Lublin agglomeration

5 Zmiany przep³ywu Bystrzycy na terenie Lublina w 2007 roku s przep³yw w dm Bystrzyca-Zapora Czechówka-Skansen Czerniejówka-Mêtów Bystrzyca-Hajdów Ciemiêga-Pliszczyn Ryc. 3. Dobowe przep³ywy rzek w 2007 roku Daily discharges of rivers in 2007 wysokim opadzie, stany wody tylko nieznacznie siê zmienia³y (Mêtów), a ich wzrost nastêpowa³ tylko po wyj¹tkowo du ym zasilaniu. Nale y podkreœliæ, e ró nej wielkoœci wezbrania, niekiedy niewspó³mierne do opadu, mog¹ byæ efektem rejestrowania deszczu w stacji Lublin Radawiec, po³o onej poza obszarem miasta. Zasoby wodne rzek lubelskich utrzymywa³y siê na wyrównanym, nieco ni szym od œredniego poziomie. Œredni przep³yw w 2007 roku w profilu Zapora wynosi³ 1,96 m 3 s-1, podczas gdy w Hajdowie osi¹gn¹³ 3,42 m 3 s-1, co odpowiada wartoœciom odp³ywu jednostkowego 2,73 i 3,30 dm 3 s-1 km-2. Przyrost przep³ywu i odp³ywu jednostkowego Bystrzycy w okresach suchych nie wynika z zasilania wodami Czechówki i Czerniejówki (tab. 1), lecz jest konsekwencj¹ odprowadzania wody podziemnej pobranej w ujêciach komunalnych i przemys³owych miasta. O wzroœcie tym decydowa³ równie sp³yw powierzchniowy z obszaru zurbanizowanego. W zlewni miejskiej Lublina (ró nicowej), po zsumowaniu œcieków i dop³ywu wody do rzek, œredni przyrost przep³ywu w 2007 roku wynosi³ 529 dm 3 s-1,co -2 odpowiada 3,22 dm3 s-1 km (tab. 1). Jest to wartoœæ wy sza od zasilania w zlewniach o charakterze rolniczym: górnej Bystrzycy i Czerniejówki, a tak e Ciemiêgi. Jednak e nale y podkreœliæ, e w pierwszych miesi¹cach 2007 roku stwierdzano tylko niewielki dop³yw wód podziemnych do rzek Lublina, a nawet rejestrowano okresowe ucieczki wody powierzchniowej do podziemia. W okresie wiosennym nie wyst¹pi³y typowe dla regionu du e wezbrania roztopowe. Natomiast w okresie letnim poni ej miasta rejestrowano po opadach krótkotrwa³e sp³ywy powierzchniowe. W okresie ca³ego roku przep³ywy w profilu

6 218 Zdzis³aw Michalczyk, Stanis³aw Chmiel, S³awomir G³owacki Tab. 1. Œredni przep³yw w profilach wodowskazowych i odp³yw ze zlewni miejskiej w Lublinie w 2007 roku Average discharge at water gauges and runoff from the urban catchment in Lublin in 2007 Zlewnia Bystrzycy do Zapory A = 720 km ,73 Czerniejówki do Mêtowa A = 95 km ,05 Czechówki do Skansenu A = 56 km ,28 Œcieki z oczyszczalni komunalnej Hajdów 655 BystrzycydoHajdowaA=1035km ,30 Zlewnia miejska (ró nicowa) 164 km ,22 A powierzchnia, Q przep³yw œredni w dm 3 s -1-2, q odp³yw jednostkowy w dm 3 s -1 km Rok Q q -1 Zapora utrzymywa³y siê na poziomie 1,8 2,0 m3 s (ryc. 3). Wezbrania by³y nieliczne, a iloœæ p³yn¹cej wody najwy ej podwaja³a siê. Poni ej miasta przep³ywy Bystrzycy najczêœciej oscylowa³y oko³o 3 m 3 s-1, z okresami krótkotrwa³ych wezbrañ o ró nej wysokoœci. Dynamika przep³ywu powy ej i poni ej miasta by³a zupe³nie inna, co jest efektem sp³ywu powierzchniowego z obszaru zabudowanego (ryc. 2, 3). Zmiany stanów i przep³ywów Czechówki, Czerniejówki i Ciemiêgi by³y niewielkie, co wskazuje na zatrzymywanie wody opadowej w pod³o u skalnym oraz w niewielkich stawach. Wp³yw obszaru miejskiego na iloœæ p³yn¹cej wody w Bystrzycy w okresie krótkotrwa³ych wezbrañ w maju, czerwcu i wrzeœniu dokumentuj¹ wysokie odp³ywy jednostkowe ze zlewni miejskiej (tab. 2). Uzyskane wartoœci wskazuj¹, e -2 Tab. 2. Odp³ywy jednostkowe ze zlewni Bystrzycy w dm 3 s -1 km Specific runoff from the Bystrzyca river catchment [dm 3 s -1 km -2 ] Zlewnia V VI VII VIII IX X V-X Bystrzycy do Zapory A = 720 km 2 2,81 2,53 2,71 2,32 2,90 2,50 2,62 Zlewnia miejska (ró nicowa) 164 km 2 5,42 5,18 4,61 2,93 7,20 1,98 4,55 BystrzycydoHajdowaA=1035km 2 3,56 3,34 3,39 2,85 3,97 2,83 3,32 oprócz du ego oddzia³ywania ujêæ wód podziemnych Lublina na warunki podziemnego zasilania rzek w obszarze miejskim o iloœci wody p³yn¹cej w korytach rzecznych decyduje mo liwoœæ wyst¹pienia wysokiego sp³ywu powierzchniowego w obszarze zurbanizowanym. Wykonane badania wskazuj¹ na szybki sp³yw wód opadowych i roztopowych do rzek z obszaru miejskiego Lublina. Wielkoœæ reakcji rzek jest zwi¹zana z wyso-

7 Zmiany przep³ywu Bystrzycy na terenie Lublina w 2007 roku 219 koœci¹ zasilania i stanem fizycznym gruntu. W okresie sp³ywu wód roztopowych zauwa a siê szybki przyrost stanów w rzekach spowodowany dop³ywem wody pochodz¹cej ze sp³ywu powierzchniowego (ryc. 3). Sp³yw ten w zlewni miejskiej pojawia siê szybciej i osi¹ga wiêksze rozmiary ni w zlewni rolniczej. W okresie lata, w czasie pojawiania siê krótkotrwa³ych opadów, zlewnia miejska równie bardzo szybko odprowadza wody powierzchniowe. Z obserwacji wynika, e ju kilkumilimetrowy intensywny opad powoduje wzrost stanów i przep³ywów poni ej miasta. SP YW WODY Z TERENU ZURBANIZOWANEGO W CZASIE GWA TOWNEGO OPADU 23 MAJA 2007 ROKU 23 maja 2007 roku w godzinach po³udniowych, w zachodniej czêœci miasta, wyst¹pi³a gwa³towna burza. Intensywny opad atmosferyczny pojawi³ siê o i trwa³ prawie 160 minut. W centrum nawalnych opadów znalaz³a siê dzielnica mieszkaniowa LSM, zajmuj¹ca tereny lessowe o ywej rzeÿbie. Zarejestrowany opad przy budynku BiNoZ przy ul. G³êbokiej mia³ wartoœæ 75 mm. W stacjach Zak³adu Meteorologii i Klimatologii UMCS opad by³ zdecydowanie ni szy: Ogród Botaniczny 31 mm, plac Litewski 19 mm i Hajdów 6 mm. W innych stacjach Bystrzyca-Zapora Bystrzyca-Hajdów Czerniejówka-Mêtów Czechówka-Skansen Ciemiêga-Pliszczyn 100 stan [cm] :10 12:00 23:50 11:40 23:30 11:20 23: Ryc. 4. Zmiany stanów wody w rzekach Lublina w dniach maja 2008 roku zapis 10-minutowy Changes of water stages of the rivers in the Lublin area on the 23 rd 25 th May, minutes interval record

8 220 Zdzis³aw Michalczyk, Stanis³aw Chmiel, S³awomir G³owacki Akademii Rolniczej na Felinie i IMGW w Radawcu zanotowano tylko 12,4 i 10 mm. Intensywnoœæ opadu zanotowana na stacji meteorologicznej w Ogrodzie Botanicznym na S³awinku wynosi³a 17,5 mm/30 min, natomiast na stacjach: na placu Litewskim oraz w Hajdowie intensywnoœæ opadu by³a znacznie mniejsza. Woda opadowa bardzo szybko dotar³a do rzeki poprzez kana³y burzowe i sieæ kanalizacyjn¹, a tak e poprzez sp³yw po powierzchni. W krótkim czasie po rozpoczêciu opadów ulica G³êboka, mimo kanalizacji deszczowej o przepustowoœci ok. 5 m 3 s -1, zamieni³a siê w wielki potok, którym p³ynê³o po powierzchni do 4m 3 s -1. By³ to efekt sp³ywu z licznych zabudowanych suchych dolin stanowi¹cych najczêœciej ci¹gi komunikacyjne. ¹cznie ze zlewni ulicy G³êbokiej o powierzchni 2,6 km 2 odp³ywa³o maksymalnie prawie 10 m 3 s -1, co odpowiada sp³ywowi jednostkowemu 3,8 m 3 s -1 km -2. Intensywne sp³ywy z terenów zabudowanych i ulic doprowadzi³y do podtopienia lub zalania wielu piwnic i budynków, w tym nowego Centrum Handlowego PLAZA. Opady, mimo e objê³y tylko czêœæ miasta, spowodowa³y du y sp³yw wody sieci¹ kana³ów deszczowych i po powierzchni ulic, czego efektem by³o podniesienie stanów wody w Bystrzycy poni ej miasta o 120 cm. Koncentracja sp³ywu kana³ami burzowymi i po powierzchni terenu oraz systemem kanalizacji sanitarnej by³a szybka (ryc. 4), a maksymalny przep³yw Bystrzycy poni ej miasta wyniós³ prawie 21 m 3 s -1. Wezbranie w profilu Hajdów rozpoczê³o siê o i trwa³o do 1.40 nastêpnego dnia, czyli sp³yw wody z obszaru miasta trwa³ niemal 14,5 godziny. W tym czasie objêtoœæ sp³ywu powierzchniowego wynosi³a prawie m 3,co odpowiada³o œredniemu sp³ywowi tego wezbrania 10,7 m 3 s -1. Wodowskazy Zak³adu Hydrografii UMCS zainstalowane na Bystrzycy powy ej miasta (Zapora) i na Czerniejówce (Mêtów) nie wykaza³y przyrostu stanów wody. Natomiast w zlewni Ciemiêgi rejestrowano wzrost odp³ywu w ci¹gu nastêpnej doby. Trudno dok³adnie wyznaczyæ pole opadu i wielkoœæ oraz obszar sp³ywu wody. Przy przyjêciu zlewni opadowej 15 km 2, warstwa odp³ywu wynosi oko³o 36 mm, œredni odp³yw jednostkowy prawie 700 dm 3 s -1 km -2, a maksymalny przekracza³ 1400 dm 3 s -1 km -2.S¹to wartoœci wysokie i prawdopodobieñstwo ich wyst¹pienia trudno jest oceniæ. PODSUMOWANIE Ocenê warunków i wielkoœci sp³ywu wody z obszaru Lublina w 2007 roku wykonano na podstawie danych z piêciu automatycznych stacji wodowskazowych i okresowych pomiarów przep³ywu. O iloœci wody p³yn¹cej w rzekach na odcinku miejskim Lublina decyduje zasilanie w górnych czêœciach zlewni. Rzeki przez miasto prowadz¹ wody tranzytem. Ich zasilanie na obszarze miasta odbywa siê poprzez dop³ywy z sieci kana³ów burzowych i jest szczególnie wysokie w okresie intensywnych opadów. Uzyskane wyniki wskazuj¹, e na przep³ywy Bystrzycy poni ej miasta mia³y istotny wp³yw zrzuty œcieków oraz sp³ywy powierzchniowe.

9 Zmiany przep³ywu Bystrzycy na terenie Lublina w 2007 roku 221 W 2007 roku zrzut œcieków wynosi³ 0,655 m 3 s -1, czyli prawie 25% wielkoœci przep³ywu Bystrzycy. Zabudowa miejska bardzo przyspieszy³a i zwiêkszy³a sp³yw wód powierzchniowych, a jednoczeœnie ograniczy³a odnawianie siê zasobów podziemnych. Poni- ej miasta w czasie opadów i roztopów tworz¹ siê ró nej wielkoœci wezbrania, co jest efektem zmniejszenia mo liwoœci zatrzymywania wody w gruncie, podczas gdy w terenach rolniczych zmiany przep³ywu rzek nastêpuj¹ znacznie wolniej. Pobór wód na potrzeby miasta doprowadzi³ do powstania leja depresyjnego, w którym rzeki nie s¹ zasilane z zasobów podziemnych. Pobrane wody s¹ odprowadzane do Bystrzycy dopiero po ich gospodarczym wykorzystaniu i oczyszczeniu. LITERATURA o œ M. J., 1986: Wykorzystanie zasobów wodnych Bystrzycy w XVI i XVII w. [w:] Mat. konf. nt. Wodoci¹g staropolski miasta Lublina. Wyd. PZIiTS O. Lubelski, Lublin Warszawa, o œ M. J., M i c h a l c z y k Z., 1984: Wp³yw gospodarki wodnej Lublina na przep³yw Bystrzycy. Gosp. Wodna z. 1. o œ M. J., Michalczyk Z., 1989: Antropogeniczne zmiany przep³ywu Bystrzycy w rejonie Lublina, Gosp. Wod. nr 7 8, M i c h a l c z y k Z. [red.], 1997: Strategia wykorzystania i ochrony wód w dorzeczu Bystrzycy, UMCS Lublin, M i c h a l c z y k Z., 2005: Hydrogeologiczne konsekwencje antropopresji w rejonie Lublina. [w:] Hydrogeologia obszarów zurbanizowanych i uprzemys³owionych. t. 2. Prace Wydzia³u Nauk o Ziemi Uniw. Œl¹skiego nr 37. Wyd. Uniw. Œl¹ski, Sosnowiec, M i c h a l c z y k Z., o œ M. J., 1997: Anthropogenic changes in water conditions in the Lublin area. Geogr. Polonica, 68, Warszawa, M i c h a l c z y k Z., o œ M. J., S a w i c k a - N e r Z., 1983: Zasiêg oddzia³ywania ujêæ wód podziemnych miasta Lublina. Prace Hydrogeol. IG. s. spec. z. 16. Wyd. Geol. Warszawa. Ochrona œrodowiska w województwie lubelskim w 2004 r. Informacje i opracowania statystyczne Urz¹d Statystyczny Lublin, 2005, SUMMARY Changes of the water conditions in the Lublin agglomeration have been taking place due to the city development. Rivers in their urban course are not fed by groundwater resources. Water in rivers comes from the upper part of the catchment, and rivers collect water outflowing from the network of storm sewers, at the high amount especially during torrential rainfalls. On the basis of detail hydrometric data, the rate of runoff from the Lublin area was calculated. In the urban area surface water runoff was decisively higher than in the agriculture and simultaneously renewing of water resources was limited.