Co charakteryzuje substancje psychoaktywne:

Transkrypt

1 Jolanta Terlikowska

2 Co charakteryzuje substancje psychoaktywne: wpływają na centralny układ nerwowy przyjmowane są w celu doznania przyjemności, zmiany świadomości, uzyskania określonego nastoju, przeżycia ekstremalnych doznań wpływają na organizm człowieka powodując w różnym stopniu zmiany psychiczne (np. euforię, zmieniony odbiór rzeczywistości, iluzje, omamy, zaburzenia pamięci) oraz fizyczne (np. wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie tętna, pobudzenie) przewlekle przyjmowane mogą prowadzić do uzależnienia, które często nazywane też jest narkomanią czy toksykomanią mają pochodzenie naturalne lub syntetyczne często, szczególnie w publikacjach popularnych są dzielone na tzw. narkotyki miękkie (jako bezpieczne, mało szkodliwe) oraz twarde (niebezpieczne, groźne). Za narkotyk miękki" uznawana jest np. marihuana. Określenia te są mylące, nieprawdziwe, dają złudne poczucie bezpieczeństwa np. przy stosowaniu marihuany.

3 W Polsce obowiązuje podział substancji psychoaktywnych na trzy główne grupy: działające głównie rozluźniająco, uspokajająco, nasennie: alkohol, opiaty, leki uspokajające i nasenne działające głównie euforycznie, powodujące omamy, urojenia: kanabinole i inne substancje halucynogenne, lotne rozpuszczalniki działające pobudzająco, podwyższające nastrój: kokaina i inne substancje stymulujące (np.: kofeina), nikotyna

4 W Polsce od 1992 r. obowiązuje Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD 10) Klasyfikacja ICD 10 wyróżnia zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane przyjmowaniem następujących substancji psychoaktywnych: Alkoholu Opiatów Kanabinoli Leków uspakajających i nasennych Kokainy Innych niż kokaina substancji stymulujących, w tym kofeiny Substancji halucynogennych Tytoniu Lotnych rozpuszczalników używaniu kilku substancji psychoaktywnych lub innych niż wyżej wymienione

5 Używanie substancji psychoaktywnych przez kobiety w ciąży Większość krajów Unii Europejskiej nie posiada danych na temat na temat rozpowszechnienia używania narkotyków przez kobiety w ciąży. Dostępne dane pochodzą z pojedynczych badań o różnej metodologii. - Dublin, szpital położniczy, 1992: u 4% kobiet w okresie prenatalnym i 6% w okresie postnatalnym wykryto metabolity narkotyków - Ibiza, 2012: badanie włosów położnic wykazało, że 16% matek które urodziły dzieci w szpitalu objętym badaniem, zażywało nielegalne substancje psychoaktywne w 3 trymestrze ciąży, mimo że tylko 2% z nich przyznawało się do używania narkotyków w ciąży

6 W badaniu zrealizowanym w 2010 roku wśród dorosłych mieszkańców Polski, tj. w wieku lata, 14,1% kobiet potwierdziło używanie kiedykolwiek w życiu jakiekolwiek substancji psychoaktywnej (dla porównania odsetek dla mężczyzn wyniósł 24,5%) -13% kobiet miło kiedykolwiek związek z marihuana lub haszyszem - 1,8% kobiet zażywało amfetaminę -0,8 % kobiet zażywało LSD (Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii KBPN, General Population Survey, 2010). W świetle ostatnich dostępnych danych dotyczących zgłaszalności do lecznictwa stacjonarnego z powodu problemu z narkotykami wynika, że wśród wszystkich osób przyjętych do placówek leczenia w 2010 roku, 3563 stanowiły kobiety. Wśród kobiet przeważały problemy związane z używaniem wielu różnych substancji psychoaktywnych, leków uspokajających i nasennych oraz opiatów (Instytut Psychiatrii i Neurologii, Dane dotyczące lecznictwa stacjonarnego z powodu narkotyków w Polsce). Badania realizowane wśród klientów programów wymiany igieł i strzykawek w Polsce objęły w 2010 roku 398 osób (w tym 115 tj. 29% kobiet), a w osób (w tym 86 tj. 25% kobiet). Wśród badanych kobiet w 2012 roku 40 posiadało dzieci (46%), a w 2010 roku odsetek ten wyniósł 47% (54 kobiety potwierdziły posiadanie dzieci) (Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii KBPN. Badanie klientów oraz programów niskoprogowych w 2010 i 2012 roku. Projekt francusko-polski).

7 Spożycie alkoholu wyniki badań Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży zrealizowanych na zlecenie GIS, 2013r. 3 m-ce przed ciążą w ciąży N % N % nie piła ,70% ,90% <=1x/mc ,01% 241 8,51% 4-2x/mc ,26% 36 1,27% 2-3x/tydz 82 2,89% 6 0,21% >=4x/tydz 32 1,13% 3 0,11% Razem ,00% ,00% Spośród 856 respondentek, zapytanych o rodzaj ostatnio spożywanego alkoholu, największa część z nich wskazała czerwone wino (44,9%) oraz piwo (30,3%). 29,8% respondentek zadeklarowało, że spożywało niskoalkoholowe piwo, natomiast 2,2% deklarowało picie coolerów w czasie ciąży. Białe wino wskazało 11,6% ankietowanych kobiet. Znaczna liczba ciężarnych kobiet przyznała się do picia mocnego alkoholu (5%), lub wina wzmocnionego (0,7%).

8 Palenie tytoniu GIS, 2013 N % w stosunku do udzielonych odpowiedzi [4] Nigdy nie paliłam ,15% [3] Paliłam/przestałam przed ciążą ,70% [2] Paliłam/przestałam w ciąży ,15% [1] Paliłam/palę 193 6,99% Razem ,00% Obserwowano spadek liczby wypalanych papierosów wraz ze stopniem zaawansowania ciąży. Występowało jednak wysokie odchylenie standardowe. Tak wysoka rozbieżność udzielanych odpowiedzi wynika z występowania w każdej z grup osób (niezależnie od stopnia zaawansowania ciąży), które wypalają dużą liczbę papierosów, nawet do 60 sztuk dziennie

9 ZAŻYWANE INNE NIŻ ALKOHOL ŚRODKI PSYCHOAKTYWNE GIS, 2013 N = 2833 % Opioidy (heroina, morfina, kodeina, tramal, metadon) 7 0,25% Halucynogeny jak LSD, MDA, meskalina 7 0,25% Inne halucynogenne np. grzyby, atropina, skopolamina, 7 0,25% pochodne szałwii Wziewne kleje, rozpuszczalniki, 7 0,25% Iniekcyjne 7 0,25% Inne, nie pamiętam typu 7 0,25% Psychopobudzające (amfetamina, metamfetamina, efedryna, 9 0,32% ecstasy) Kokaina i podobne 9 0,32% Dopalacze 14 0,52% Haszysz, marihuana i podobne np. THC 21 0,74% Ogółem (możliwy był wielokrotny wybór) 95 3,35%

10 STOSOWANIE LEKÓW NASENNYCH I USPOKAJAJĄCYCH PRZEZ MATKI GIS, 2013 N = 2833 % środki uspokajające dostępne na receptę bez wiedzy lekarzy środki uspokajające dostępne na receptę za wiedzą lekarza 5 0,18% 28 0,99% środki uspokajające dostępne bez recepty 41 1,45% Ogółem (możliwy był wielokrotny wybór) 63 2,22%

11 Zagrożenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych podczas ciąży. ALKOHOL TYTOŃ PRZETWORY KONOPI POCHODNE AMFETAMINY KOKAINA OPIOIDY Niska waga urodzeniowa Poronienie Śmiertelność okołoporodowa Komplikacje rozwojowe w dzieciństwie Choroby płodu Poród przedterminowy Opóźniony rozwój płodu + Hipotrofia wewnątrzmaciczna + + Noworodkowy zespół abstynencyjny Przedwczesne pęknięcie błon płodowych, przedwczesne oddzielenie łożyska Przedwczesny poród + Depresja oddechowa +

12 Wszystkie substancje psychoaktywne mogą negatywnie oddziaływać na ciążę, płód i noworodka. Działanie tych substancji może się jednak różnić. Wynika to zarówno ze specyfiki samej substancji, ale także z ogólnego słabego stanu zdrowia oraz stanu odżywiania ciężarnych kobiet.

13 Alkohol jest najsilniej działającym teratogenem

14 STOSUNEK LEKARZY DO SPOŻYWANIA ALKOHOLU W CIĄŻY GIS, 2013 N % Dopuszczał picie niewielkich ilości alkoholu w celu podtrzymania ciąży 15 0,59% Zalecał picie niewielkich ilości alkoholu z innego powodu 21 0,83% Zalecał powstrzymanie się od picia jakichkolwiek ilości alkoholu w ciąży ,10% W ogóle nie omawiał kwestii picia alkoholu w ciąży ,48% Razem ,00%

15 Palenie tytoniu Jest szkodliwe zarówno dla matki, jak i dla płodu [1]. Zarówno palenie tytoniu czynne jak i bierne przez matkę podnosi poziom tlenku węgla i nikotyny we krwi obydwu organizmów. Tlenek węgla powoduje niedotlenienie płodu. Ma dużo większe powinowactwo do hemoglobiny niż tlen. Nikotyna ma powoduje skurcz mięśni gładkich w ścianach naczyń krwionośnych co prowadzi do podwyższenia ciśnienia krwi. Powoduje to ograniczenie przepływu krwi w krążeniu matczyno-łożyskowym [2], a zatem prowadzi do hipotrofii płodu (IUGR), przedwczesnego oddzielenia łożyska. u palących częściej występuje łożysko przodujące [3], poronienia [4], przedwczesne pęknięcie błon płodowych. Wskaźnik zachorowalności i śmiertelności u dzieci jest wyższy, a szczególnie ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia. Występuje związek między ilością wypalanych papierosów, a zmniejszoną masą ciała noworodka Substancje pochodzące z dymu tytoniowego zawarte we krwi już od pierwszych tygodni życia płodu wpływają na niego negatywnie, powodując tachykardię, tachyarytmię i hipokinezję.

16 Palenie tytoniu cd. Dym tytoniowy zmniejsza odporność płodu, zwiększając przez to prawdopodobieństwo infekcji wewnątrzmacicznej. Najpoważniejszą konsekwencją jest śmierć wewnątrzmaciczna dziecka [5] oraz zwiększone ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej po porodzie (SIDS Sudden Infant Death Syndrome). Dzieci palących matek są obarczone 2 razy większym ryzykiem śmierci. SIDS zdiagnozowano u 0,8 na 1000 żywych porodów. W dalszym życiu dziecka wykazano związek z nieprawidłowym rozwojem psychicznym, słabymi wynikami w nauce, zachowaniami przestępczymi, zwiększonym ryzykiem wystąpienia nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) [6] oraz występowaniem przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POCHP). Ponadto wykazano związek pomiędzy występowaniem astmy i chorób alergicznych u dziecka a paleniem tytoniu. [7] [1]

17 Z badań nad skutkami używania kokainy wynika, że powoduje ono zwiększenie ryzyka: poronienia, odklejenia łożyska, przedwczesne porody, niedotlenienie płodu, uszkodzenia przewodu moczowo-płciowego jest jedną z przyczyn zespołu nagłej śmierci niemowląt Efektem narażenia płodu na morfinę mogą być: zaburzenia w krążeniu łożyskowym, kłopoty noworodka z oddychaniem zwiększona nerwowość. często obserwuje sie też u noworodków efekt odstawienia narkotyków (tzw. głód narkotykowy )

18 Bibliografia: 1. Wojtyła C, Głuszek Ł, Biliński P, Paprzycki P, Warzocha K. Smoking during pregnancy hematological observations in pregnant women and their newborns after delivery. Ann Agric Environ Med. 2012; 19(4): Habek D. Effects of smoking and fetal hypokinesia in early pregnancy. Arch Med Res. 2007; 38(8): Jaddoe VW, Troe EJ, Hofman A et al. Active and passive maternal smoking during pregnancy and the risks of low birthweight and preterm birth: the Generation R Study. Paediatr Perinat Epidemiol. 2008; 22: George L, Granath F, Johansson AL, Annerén G, Cnattingius S. Environmental tobacco smoke and risk of spontaneous abortion. Epidemiology. 2006; 17(5): Wisborg K, Kesmodel U, Henriksen TB et al. Exposure to tobacco smoke in utero and the risk of stillbirth and death in the first year of life. Am J Epidemiol. 2001; 154: Flick LH, Cook CA, Homan SM, McSweeney M, Campbell C, Parnell L. Persistent tobacco use during pregnancy and the likelihood of psychiatric disorders. Am J Public Health. 2006; 96(10): Miyake Y, Miyamoto S, Ohya Y et al. Association of active and passive smoking with allergic disorders in pregnant Japanese women. Ann Allergy Asthma Immunol. 2005; 94: Raport EMCDDA, Pregnancy, Childcare and the family: key issues for Europes response to drugs; 9. Raport Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży zrealizowany na zlecenie GIS przez Instytut Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki w ramach Profilaktycznego programu w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom od alkpoholu, tytoniu i innych substancji psychoaktywnych, Lublin 2013

19 Dziękuję za uwagę.