Sprawozdanie podsumowujące. Szczyt Społeczny na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego, Göteborg, Szwecja, 17 listopada 2017 r.

Transkrypt

1 Sprawozdanie podsumowujące Szczyt Społeczny na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego, Göteborg, Szwecja, 17 listopada 2017 r.

2 Wdniu 17 listopada 2017 r. w Göteborgu europejscy szefowie państw lub rządów odbyli spotkanie z przedstawicielami instytucji Unii Europejskiej, partnerów społecznych i społeczeństwa obywatelskiego oraz studentami i wybitnymi ekspertami na Szczycie Społecznym na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego, zorganizowanym przez rząd Szwecji i Komisję Europejską. Szczyt, który odbył się osiem miesięcy po uroczystości 60. rocznicy traktatów rzymskich, był wyjątkową okazją dla przywódców państw i zainteresowanych stron do dyskusji na tematy, które dotykają codziennego życia obywateli. Przyczynił się też do debaty w sprawie przyszłości UE, którą zainicjowano na szczycie w Bratysławie i której kształt nadały biała księga Komisji i pięć dokumentów otwierających debatę, opublikowanych w tym roku, w szczególności dokument poświęcony wymiarowi socjalnemu Europy. Najważniejszym tematem Szczytu Społecznego na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego było pytanie, w jaki sposób pobudzać wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu, tworzyć miejsca pracy i wspierać równe szanse dla wszystkich kobiet i mężczyzn, a jednocześnie uwzględniać wspólne wyzwania i bogactwo doświadczeń w całej Europie. Dyskusje miały wyjątkowy, otwarty i interaktywny charakter, dzięki czemu wyrażono różne punkty widzenia i przedyskutowano różne rozwiązania, zawsze biorąc pod uwagę wspólne wyzwania oraz specyfikę sytuacji i priorytetów poszczególnych państw. Transmisja strumieniowa na żywo umożliwiła wszystkim Europejczykom śledzenie dyskusji w czasie rzeczywistym. Szczyt był okazją do potwierdzenia wspólnej odpowiedzialności za podjęcie wyzwań stojących przed naszymi rynkami pracy na wszystkich szczeblach. Uczestnicy szczytu zwrócili też uwagę, że zatrudnienie i postęp społeczny są przede wszystkim tworzone w terenie. Bogactwo doświadczeń, jakie wymieniono podczas szczytu, będzie służyć za inspirację dla rządów i zainteresowanych stron w opracowywaniu i wdrażaniu polityk w przyszłości. Działania na rzecz konwergencji naszych gospodarek i społeczeństw powinny być podejmowane na wszystkich szczeblach, w tym również przez partnerów społecznych. Należy podjąć dalsze kroki, aby poprawić dostęp do zatrudnienia, zapewnić uczciwe warunki pracy i ułatwiać zmiany w karierze zawodowej, przy jednoczesnym uwzględnieniu zróżnicowania tradycji społecznych w całej Europie. 1. Podczas szczytu Komisja Europejska, Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej proklamowały europejski filar praw socjalnych. Jest on wyrazem wspólnej odpowiedzialności oraz potrzeby wspólnych działań wszystkich szczebli władz rządowych, partnerów społecznych i społeczeństwa obywatelskiego na rzecz silnej Europy socjalnej. Filar zawiera zasady i prawa, które mają zasadnicze znaczenie dla sprawiedliwych i dobrze funk-

3 cjonujących rynków pracy i systemów opieki społecznej w Europie w XXI w. Przed szczytem partnerzy społeczni na poziomie UE uzgodnili wspólne oświadczenie, w którym nakreślili, w jaki sposób mogą się przyczynić do sprawiedliwego zatrudnienia i wzrostu gospodarczego w przyszłości. Dyskusje, które odbywały się w kontekście zbliżającego się posiedzenia Rady Europejskiej w grudniu oraz ogólnej debaty na temat przyszłości Europy, pokazały, że istnieje płaszczyzna porozumienia co do potrzeby nadania Europie silnego i konkretnego wymiaru socjalnego. W przyszłości zasadnicze znaczenie będzie miał zarówno rozwój gospodarczy, jak i społeczny. Szczyt przypomniał, że najważniejszym celem wspólnych wysiłków na wszystkich szczeblach powinno być dobro ludzi i że należy dalej rozwijać wymiar socjalny Unii w oparciu o wspólne zobowiązanie i podział kompetencji. W pierwszym rzędzie należy podjąć następujące działania: - wdrożyć zasady i prawa określone w europejskim filarze praw socjalnych, w szczególności za pomocą europejskiego semestru na rzecz koordynacji polityki gospodarczej oraz w krajowych programach reform państw członkowskich na 2018 r.; - wspierać sprawnie funkcjonujący dialog społeczny na wszystkich szczeblach, w tym nowy początek dialogu społecznego na poziomie UE; - przyspieszyć prace nad oczekującymi na przyjęcie wnioskami ustawodawczymi w dziedzinie polityki społecznej na poziomie UE, w tym dotyczącymi delegowania pracowników, koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, równowagi między życiem zawodowym a prywatnym oraz europejskiego aktu prawnego w sprawie dostępności; a także przygotować się do szybkiego rozpatrzenia przyszłych inicjatyw zapowiedzianych przez Komisję w programie prac na 2018 r.; - podjąć dalsze działania w związku z priorytetami planu działania UE na lata , aby przeciwdziałać zróżnicowaniu wynagrodzenia ze względu na płeć, oraz - kontynuować realizację nowego europejskiego programu na rzecz umiejętności, w 2018 r. skupiając się w szczególności na wykonaniu zalecenia Rady w sprawie ścieżek poprawy umiejętności, przeznaczonych dla osób o największych potrzebach w tym zakresie. 2.

4 Wspólna odpowiedzialność za stawianie potrzeb ludzi na pierwszym miejscu Skutki kryzysu gospodarczego pozostawiły bolesne ślady w życiu jednostek i całych społeczeństw. Wciąż występują znaczne różnice pod względem sytuacji na rynku pracy i sytuacji społecznej między poszczególnymi państwami, a także w obrębie samych państw. Utrzymują się nierówności dochodowe, w tym różnice w poziomie zatrudnienia mężczyzn i kobiet, a także trudności, z jakimi borykają się pracownicy w starszym wieku, migranci i osoby niepełnosprawne. We wszystkich państwach członkowskich zachodzą gwałtowne i głębokie zmiany spowodowane rozwojem sytuacji demograficznej i społecznej. Globalizacja, technologia i cyfryzacja zmieniają też nasz sposób życia i pracy, stwarzając nowe możliwości, jak i stawiając przed nami nowe wyzwania. Dyskusje pokazały, że jednoczy nas potrzeba zapewnienia, by osoby indywidualne i przedsiębiorstwa były przygotowane na przyszłość, a także dostosowania naszych modeli społecznych do obecnych i przyszłych wyzwań. Uczestnicy szczytu przyznali, że istnieje wspólna potrzeba działania i że powinniśmy wykorzystać obecne ożywienie europejskiej gospodarki i spadek stopy bezrobocia, aby budować bardziej sprzyjającą włączeniu społecznemu, lepiej prosperującą i bardziej socjalną Europę dla naszych obywateli, stawiając na pierwszym miejscu sprawiedliwe zatrudnienie i wzrost. Uznano też znaczenie wspierania sprawnie funkcjonującego dialogu społecznego i jego roli w dążeniu do sprawiedliwego zatrudnienia i wzrostu. Podkreślono, jak ważne jest rozmawianie z zainteresowanymi stronami, a nie tylko o nich. Wielu uczestników dyskusji wspomniało też o potrzebie uwzględnienia perspektywy młodzieży. Doceniono także ważną rolę Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów, a także istotny wkład organizacji międzynarodowych, takich jak Międzynarodowa Organizacja Pracy oraz Rada Europy. Musimy zapewnić łatwiejszy dostęp do zatrudnienia, aby więcej kobiet i mężczyzn miało pracę 3. Poprawa dostępu do europejskich rynków pracy wymaga zajęcia się najważniejszymi wyzwaniami, takimi jak lepsze godzenie pracy zawodowej z życiem osobistym, wspieranie grup w niekorzystnej sytuacji oraz usuwanie barier w tworzeniu miejsc pracy. W miarę upowszechniania się globalizacji, postępu technologicznego i zmian demograficznych

5 zdolność do zatrudnienia zależeć będzie od liczby i poziomu posiadanych umiejętności. Dlatego istotne jest zwrócenie uwagi na osoby o niskich umiejętnościach, które zmagają się z największymi trudnościami. Podjęcie większych starań, aby wyposażyć młodzież w przydatne umiejętności, jest ważne dla wspierania wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu i równych szans. Podczas szczytu wymieniono się przekonującymi praktykami, w szczególności: jak zwiększyć aktywność zawodową kobiet, w jaki sposób ułatwić młodym ludziom, nowo przybyłym migrantom i słabszym grupom społecznym wejście na rynek pracy oraz jak najlepiej wykorzystać doświadczenie osób w starszym wieku. Przedmiotem debaty były reformy strukturalne i społeczne mające na celu zapewnienie równości szans, zwiększonej mobilności, uczenia się przez całe życie, szkolenia zawodowego i programów przygotowania zawodowego oraz dostępu do bezpłatnej opieki nad dziećmi, a także inicjatywy dotyczące przyspieszonej integracji imigrantów. Podkreślono wkład małych i średnich przedsiębiorstw oraz osób samozatrudnionych w europejski wzrost gospodarczy. Przyznano, że zdobywanie umiejętności w zakresie przedsiębiorczości i umiejętności miękkich często odbywa się poza formalnymi strukturami edukacji. Oprócz gwarancji dla młodzieży wspomniano również kilka unijnych inicjatyw w ramach nowego europejskiego programu na rzecz umiejętności. Zalicza się do nich zalecenie Rady w sprawie ścieżek poprawy umiejętności oraz plan modernizacji kształcenia i szkolenia zawodowego. Potrzebujemy sprawiedliwego zatrudnienia i dobrych warunków pracy 4. Musimy zapewnić godziwe zatrudnienie i uczciwe warunki pracy wszystkim pracownikom, bez względu na stosunek pracy. Nowe formy pracy oraz potrzeba zapewnienia pracownikom i przedsiębiorstwom zarówno elastyczności, jak i bezpieczeństwa, stawiają nowe wyzwania. Musimy też przyjrzeć się efektowi domina pod względem wydajności i płac, warunków pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy, a także dostępu do opieki społecznej i ochrony socjalnej. Szczególną uwagę należy zwrócić na utrzymujące się zróżnicowanie sytuacji kobiet i mężczyzn, jeśli chodzi o zatrudnienie, warunki pracy, możliwości rozwoju kariery, wynagrodzenie i emeryturę. Tematem dyskusji były również skutki starzenia się społeczeństwa oraz automatyzacji i cyfryzacji. Dzielono się doświadczeniami ze stosowania różnych praktyk, od wspólnego urlopu rodzicielskiego po adekwatną ochronę socjalną w

6 przypadku wszystkich rodzajów umów o pracę, od działań zapewniających bezpieczeństwo i higienę pracy po prawa pracowników do elastycznej organizacji pracy. Wielu uczestników szczytu podkreślało ważną rolę partnerów społecznych w podejmowaniu wyzwań związanych ze sprawiedliwym zatrudnieniem i dobrymi warunkami pracy. Sprawnie funkcjonujący dialog z partnerami społecznymi może na przykład służyć jako skuteczne narzędzie w szukaniu rozwiązań dotyczących kwestii elastyczności i bezpieczeństwa dla pracowników i przedsiębiorstw. Realizowane obecnie odnośne unijne inicjatywy obejmują: unowocześnienie ram legislacyjnych w dziedzinie zdrowia i bezpieczeństwa, nowelizację dyrektywy w sprawie pisemnego oświadczenia oraz inicjatywę na rzecz poprawy dostępu do ochrony socjalnej. Musimy inwestować w ludzi, aby ułatwić im zmianę pracy Działania na rzecz ułatwienia zmiany pracy muszą być kontynuowane. Do działań tych należą: przekwalifikowanie i doskonalenie zawodowe, zachowanie uprawnień do ochrony socjalnej przez całe życie, a także działalność publicznych służb zatrudnienia i wsparcie w zakresie aktywizacji zawodowej, pomagające dostosować się do szybkich zmian ekonomicznych oraz dłuższej i bardziej zróżnicowanej kariery zawodowej. Ważnym i trudnym etapem w karierze jest przejście od kształcenia do zatrudnienia oraz powrót z urlopu rodzicielskiego do pracy. Podczas szczytu wymieniono się pewnymi znaczącymi praktykami dotyczącymi sytuacji, w których cyfryzacja i automatyzacja stworzyły nowe warunki i postawiły nowe wyzwania z punktu widzenia konkurencyjności UE na świecie. Podkreślono, jak istotne jest kształcenie i szkolenie zawodowe oraz dostęp do programów uczenia się przez całe życie ukierunkowanych na nowe umiejętności, które nadążają za rozwojem technologicznym i ułatwiają zmianę pracy. Uznano, że szczególnie istotna pod tym względem jest rola partnerów społecznych. Potrzebne są inwestycje, zarówno ze środków krajowych, jak i unijnych. Za ważną uznano też ścisłą współpracę z uniwersytetami i partnerami społecznymi. Wyrażono wspólne przekonanie, że należy chronić i utrzymać unijny model społeczny i że UE powinna unikać równania w dół, zarówno wewnątrz Unii, jak i na globalnym rynku. Za najważniejsze uznano ochronę pracowników a nie pracy. 5. Sprawiedliwa mobilność jest przedmiotem kilku inicjatyw na poziomie UE, takich jak nowelizacja przepisów dotyczących delegowania pracowników oraz koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, a także wniosek w sprawie utworzenia Europejskiego Urzędu ds. Pracy.

7 Dalsze działania Na posiedzeniu w grudniu Rada Europejska nawiąże do tematyki szczytu w Göteborgu i włączy kwestie wymiaru socjalnego do dyskusji w sprawie przyszłości UE. Komisja Europejska jako współgospodarz Szczytu Społecznego na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego kontynuować będzie swoją rolę w działaniach następczych wynikających z dyskusji na szczycie. Europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej stanowić będzie główne ramy dla dalszych działań nawiązujących do dyskusji w sprawie wymiaru socjalnego. Komisja Europejska ogłosi swoje priorytety w ramach europejskiego semestru, który rozpoczyna się publikacją rocznej analizy wzrostu gospodarczego na 2018 r. Podczas szczytu Parlament Europejski, Rada i Komisja Europejska wspólnie proklamowały europejski filar praw socjalnych. W ten sposób dały stanowczy sygnał jedności i politycznego zaangażowania. Europejski filar praw socjalnych określa 20 zasad bliskich codziennemu życiu Europejczyków oraz potwierdza przywiązanie do wspólnych wartości. Teraz trzeba się skupić na wdrożeniu tych zasad i praw i zapewnić, by stały się rzeczywistością dla wszystkich kobiet i mężczyzn. To wspólne zadanie wymaga współpracy instytucji Unii Europejskiej, państw członkowskich, partnerów społecznych i społeczeństwa obywatelskiego. Szczyt był pierwszym ważnym etapem w debacie w sprawie przyszłości Europy na drodze do spotkania przywódców UE w Sybinie w dniu 9 maja 2019 r. Współgospodarze szczytu oczekują teraz, że prezydencje estońska, bułgarska i austriacka kontynuować będą prace w dziedzinie wymiaru socjalnego Europy w ramach 18-miesięcznego programu Rady Unii Europejskiej (lipiec 2017 r. grudzień 2018 r.), a Parlament Europejski realizować będzie dalsze działania w tym zakresie w związku ze zbliżającymi się wyborami europejskimi, które odbędą się wiosną 2019 r. 6.

8 Let s talk about it #SocialSummit17