Zakład. Po zakończeniu I wojny światowej tylko nieliczni lekarze w Polsce zajmowali się. Ortodoncji. Barbara Siemińska-Piekarczyk Małgorzata Zadurska

Transkrypt

1 Barbara Siemińska-Piekarczyk Małgorzata Zadurska Zakład Ortodoncji Dr Barbara Siemińska-Piekarczyk p.o. Kierownika Zakładu nazwa w 2007 r. pierwsza nazwa Klinika Ortodontyczna Państwowego Instytutu Dentystycznego Po zakończeniu I wojny światowej tylko nieliczni lekarze w Polsce zajmowali się ortodoncją, na co z pewnością wpłynęły znaczne koszty związane z leczeniem, gdyż aparaty regulacyjne sporządzano z kosztownych stopów złotoplatynowych, a zatem z tego względu leczenie nie było zbyt rozpowszechnione. Nowa era w ortodoncji rozpoczyna się z chwilą utworzenia w Państwowym Instytucie Dentystycznym w Warszawie w 1925 r. Kliniki Ortodontycznej, której Kierownikiem został prof. dr hab. n. med. Marian Zeńczak (ryc. 1). Nastąpiło wyodrębnienie ortodoncji jako nowej dyscypliny wśród przedmiotów stomatologicznych. Opracowano program dydaktyczny tego przedmiotu na studiach lekarsko-dentystycznych. Data ta zapoczątkowała rozwój warszawskiej szkoły ortodontycznej, jedynej wówczas w Polsce. Profesor Zeńczak zgromadził wokół siebie asystentów, którzy następnie kontynuowali Jego pracę w tej dziedzinie. Początkowo leczenie pacjentów prowadzono aparatami stałymi (aparaty mechaniczne), lecz pod koniec lat 30. zaczęto przestawiać się na leczenie aparatami czynnościowymi. Poza Warszawą tylko w niewielu ośrodkach w kraju prowadzono leczenie ortodontyczne. We wrześniu 1939 r. wskutek działań wojennych zniszczona została Warszawa, w tym również jedyna do roku 1939 uczelnia stomatologiczna w Polsce. Po Powstaniu Warszawskim całkowicie przestała istnieć w swej resztkowej postaci lecznicy skupiającej w ciągu całej okupacji pracowników Akademii Stomatologicznej. Od czerwca 1945 r. grono byłych pracowników podjęło trud odtworzenia Uczelni. Rektorem Akademii Stomatologicznej został prof. Marian Zeńczak. Podstawy prawne do otwarcia Uczelni uzyskano 27 grudnia 1945 r. W niewielkim lokalu odstąpionym przez GUS (ul. Narbutta 33) 6 lutego 1946 r. rozpoczęły pracę cztery kliniki, którym do dyspozycji oddano po jednym pomieszczeniu do prowadzenia dydaktyki i leczenia pacjentów oraz sekretariat uczelni. Rektor Uczelni prof. Marian Zeń- 701

2 Dzieje I Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie czak został jednocześnie Kierownikiem Kliniki Ortodoncji. Personel pomocniczo-naukowy rekrutował się z dawnych pracowników, którzy powoli wracali do stolicy Polski. Wyposażenie klinik i pracowni było niewystarczające, w jego skład wchodziły zakupione używane urządzenia, niewielkie jak na potrzeby Uczelni, dary UNRRA. Klinika Ortodoncji na powierzchni 72 m 2 posiadała pięć foteli dentystycznych, laboratorium techniczne, pracownię RTG i pracownie pomocnicze. Ryc. 1. Po śmierci prof. Mariana Zeńczaka w roku 1948 kierownictwo Katedry i Kliniki Ortodoncji objęła adiunkt Prof. Marian Zeńczak Kierownik Zakładu dr n. med. Antonina Orlik-Grzybowska (ryc. 2). w latach Warunki lokalowe poprawiły się, gdyż od listopada 1949 r. w lokalu przy ul. Narbutta 33 pozostały dwie Kliniki; Zakład Ortodoncji i Protetyki Stomatologicznej. Następnie, w 1952 r., obie Kliniki zostały przeniesione do większego zaadaptowanego lokalu przy ul. Filtrowej 30, co pozwoliło na stworzenie szerszej bazy klinicznej oraz zaplecza naukowego, administracyjnego, technicznego (ryc. 3 i 4). Doktor Antonina Orlik-Grzybowska po przeprowadzeniu przewodu habilitacyjnego uzyskała w 1952 r. stopień docenta, a w 1962 r. tytuł profesora. Pod jej kierownictwem Klinika rozwijała się zarówno pod względem liczby etatów, jak i w zakresie usług leczniczych. W 1950 r. została zorganizowana Przykliniczna Ryc. 2. Prof. Antonina Orlik-Grzybowska Przychodnia Ortodontyczna z wyodrębnionymi zadaniami rozwijania profilaktyki ortodontycznej. Zespół Kierownik Zakładu w latach kliniczny stale podnosił swoje kwalifikacje zawodowe i naukowe, czego wyrazem było uzyskanie przez 16 osób stopnia doktora nauk medycznych i cztery habilitacje. Z Katedry Ortodoncji w tym okresie pochodzi ponad 100 prac drukowanych w czasopismach krajowych i zagranicznych, tłumaczenia dwóch podręczników ortodoncji. Profesor Orlik-Grzybowska jest autorką pierwszego w kraju podręcznika do ortodoncji. Z jej inicjatywy rozpoczął pracę pierwszy zespół dla leczenia dzieci z rozszczepami warg i podniebienia. Po przejściu na emeryturę prof. Orlik-Grzybowskiej w 1970 r. kierownictwo Zakładu Ortodoncji objęła dr hab. n. med. Irena Szczepańska (ryc. 5), która w 1983 r. otrzymała tytuł profesora. Pod jej kierownictwem zostały przeprowadzone cztery przewody doktorskie. Na organizowanych kursach podyplomowych z zakresu różnorodnej tematyki ortodontycznej podnoszono kwalifikacje zawodowe lekarzy warszawskiej i terenowej służby zdrowia. Lekarze pracujący w przychodniach ortodontycznych, na terenie Warszawy, województwa warszawskiego, a także innych rejonów Polski, uzyskiwali specjalizację II stopnia w zakresie ortodoncji czy I stopnia w zakresie stomatologii ogólnej, odbywając staże specjalizacyjne w Zakładzie Ortodoncji w Warszawie. 702

3 Zakład Ortodoncji Po przejściu na emeryturę prof. Ireny Szczepańskiej w 1984 r. Kierownikiem Zakładu Ortodoncji została doc. dr hab., mgr antropologii Krystyna Szlachetko (ryc. 6). W okresie jej kierowania Zakładem w latach przeprowadzono dwa doktoraty. Kontakty naukowe z ośrodkami zagranicznymi zaowocowały zorganizowaniem Konferencji Ortodontycznej z udziałem wykładowców z zagranicy, m.in. światowej sławy prof. Filipa Adamsa. Z inicjatywy doc. Szlachetko i pod jej kierownictwem przeszkolono cały zespół lekarzy w zakresie analizy zdjęć telerentgenograficznych, tak bardzo przydatnej metody badań pomocniczych dla celów diagnostycznych, prognostycznych i planowania leczenia ortodontycznego. Pra cownicy naukowi Zakładu Ortodoncji pod kie rownictwem i redakcją doc. K. Szlachetko opra cowali skrypt pt. Materiały do ćwiczeń z ortodoncji. Od 1989 r. obowiązki Kierownika Zakładu Ryc. 3. Zakład Ortodoncji w latach mieścił się w budynku przy ulicy Filtrowej 30. Ortodoncji IS AM pełni dr n. med. Barbara Siemińska-Piekarczyk (ryc. 7). Zmiany, które nastąpiły w kraju w czasie ostatniej dekady, łatwiejsze kontakty z krajami zachodnimi umożliwiły wymianę doświadczeń z ortodontami z różnych kra- Ryc. 4. Sala kliniczna Zakładu Ortodoncji. Lata 70. XX w. ul. Filtrowa

4 Dzieje I Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie Ryc. 5. Prof. Irena Szczepańska Kierownik Zakładu w latach Ryc. 6. Doc. Krystyna Szlachetko Kierownik Zakładu w latach jów. Również zmiana pokoleniowa lekarzy ortodontów w Zakładzie wymagała specjalizowania się w ortodoncji z uwzględnieniem trendów dotyczących tej dziedziny w Europie i na świecie. Na zaproszenie Zakładu Ortodoncji kilkakrotnie przyjeżdżali lekarze ze Szwecji i Wielkiej Brytanii, przekazując swoje doświadczenia związane z leczeniem dzieci z wadami wrodzonymi, a szczególnie rozszczepami warg i podniebienia. Lekarze Zakładu Ortodoncji przeszkoleni zostali przez lekarzy z ośrodków zagranicznych w czasie kilkakrotnych kursów organizowanych w Zakładzie Ortodoncji w zakresie leczenia nowoczesnymi aparatami ortodontycznymi stałymi. Przed II wojną światową i tuż po wojnie także w Polsce leczono pacjentów aparatami stałymi, jednak ze względu na koszty związane ze stosowaniem tych aparatów wykonywanych ze złota, zaniechano ich używania po wojnie, wdrażając leczenie pacjentów aparatami ruchomymi, aparatami czynnościowymi, zgodnie z trendami leczniczymi w ortodoncji w Europie. Od 1991 r. poszerzono asortyment leczniczy o stosowanie aparatów stałych. We współpracy z Kliniką Chirurgii Szczękowej wprowadzono w leczeniu dzieci z rozszczepem warg i podniebienia zabieg przeszczepu kostnego z talerza kości biodrowej do wyrostka zębodołowego. Zabieg ten pozwala poprawić jakość prowadzenia rehabilitacji dzieci z rozszczepami warg i podniebienia. W Zakładzie kontynuowane są badania związane z leczeniem pacjentów z wadami morfologicznymi, w tym chorych z rozszczepami warg i podniebienia. Od roku 1989 dziewięciu asystentów uzyskało specjalizację II stopnia z ortodoncji. Zespół podnosi swe kwalifikacje, biorąc udział w zjazdach naukowych, krajowych i zagranicznych, oraz publikując prace naukowe. Pięć prac doktorskich jest w toku. W ostatnich latach Kierownik Zakładu i Zespół pracowników byli zaangażowani w planowanie i nadzorowanie remontu nowej siedziby. Od 1 lipca 2000 r. Zakład Ortodoncji IS AM znajduje się na terenie Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus Centrum Leczenia Obrażeń, przy ul. Nowogrodzkiej 59 (ryc. 8 i 9). Ryc. 7. Dr Barbara Siemińska-Piekarczyk p.o. Kierownika Zakładu od 1989 r. nadal 704

5 Zakład Ortodoncji Ryc. 8. Siedziba Zakładu Ortodoncji od 2000 r. Ryc. 9. Siedziba Zakładu Ortodoncji od 2000 r. Osiągnięcia dotyczące Zakładu Ortodoncji IS AM w Warszawie w drugiej połowie XX wieku Rozwój kadry ortodontów Wyszkolono około 150 specjalistów II stopnia z ortodoncji. Stopnie doktora nauk medycznych uzyskało 26 lekarzy. Przeprowadzono siedem rozpraw habilitacyjnych. Prace na stopień naukowy doktora nauk medycznych i doktora habilitowanego pogrupowane tematycznie 1. Profilaktyka i wczesne leczenie ortodontyczne. 2. Ocena rozwoju, w tym: twarzoczaszki, kształtu wałów dziąsłowych u noworodków, warunków anatomicznych w rozszczepach całkowitych podniebienia pierwotnego i wtórnego. 3. Diagnostyka (analiza zdjęć telerentgenowskich, zdjęć pantomograficznych, zdjęć tomograficznych, stawów skroniowo-żuchwowych, diagnostyka radiologiczna, dotycząca symetrii podstawy czaszki, badania elektromiograficzne układu mięśniowego twarzoczaszki, ocena kliniczna układu mięśniowego narządu żucia, ocena sposobu oddychania u pacjentów ortodontycznych oraz wpływu sposobu oddychania na narząd żucia, badania tensometryczne u dzieci z rozszczepami całkowitymi warg i podniebienia). 4. Ocena metod leczniczych oraz aparatów ortodontycznych (ocena ćwiczeń mięśniowych narządu żucia, ocena stosowania protez ortodontycznych, aparatu Macary ego, aparatu Klammta, aparatu Baltersa, aparatu Stockfischa). 5. Prace dotyczące współpracy ortodonty-protetyka i parodontologa. 6. Przeprowadzono badania nad grzybicą jamy ustnej u pacjentów leczonych ortodontycznie. 705

6 Dzieje I Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie Podręczniki, publikacje naukowe Profesor Antonina Orlik-Grzybowska była autorem pierwszego podręcznika ortodoncji w Polsce (wydanego trzykrotnie), a doc. dr hab. Olga Grosfeldowa pierwszego w Polsce podręcznika dotyczącego fizjologii narządu żucia. Pracownicy Zakładu Ortodoncji byli współautorami pięciu podręczników dla stomatologów oraz autorami czterech skryptów wydanych dla celów dydaktyki studenckiej. W ciągu ponad 50 lat opublikowano ponad 450 prac naukowych w czasopismach naukowych krajowych i zagranicznych, których tematyka stanowiła m.in. wskazania do realizacji leczenia w społecznym lecznictwie ortodontycznym (cykl prac z zakresu profilaktyki i wczesnego leczenia ortodontycznego). Prace z zakresu diagnostyki ortodontycznej zaowocowały powstaniem opracowanej i wprowadzonej przez prof. Orlik-Grzybowską nowej systematyki diagnostycznej, uwzględniającej jednolite podstawy rozpoznawania wad twarzowo-szczękowo-zgryzowych. Wynikiem publikacji było wprowadzenie do codziennej praktyki ortodontycznej zdjęć telerentgenograficznych, tomograficznych, pantomograficznych szczęk i stawów skroniowo-żuchwowych. Poszerzono metody diagnozowania o badania elektromiograficzne, rezonans magnetyczny i tomografię komputerową oraz badania USG. Publikowano prace omawiające metody leczenia aparatami ruchomymi i stałymi, co poszerzyło asortyment leczniczy. Cykl prac obejmował tematykę dotyczącą leczenia wad rozwojowych oraz leczenia schorzeń stawów skroniowo-żuchwowych. Udział w kongresach, konferencjach i zjazdach naukowych W okresie 50 lat pracownicy Zakładu wzięli udział w ponad 300 zjazdach krajowych i zagranicznych. Podejmowano na nich tematykę dotyczącą diagnozowania pacjentów, profilaktyki i leczenia chorych z wadami nabytymi i morfologicznymi, w tym pacjentów z rozszczepami podniebienia pierwotnego i wtórnego, pacjentów z zesztywnieniem stawów skroniowo-żuchwowych, chorych po nowotworach układu stomatognatycznego, leczenia zespołowego (ortodontyczno-chirurgicznego, ortodontyczno-protetycznego, ortodontyczno-pedodontycznego). Pracownicy brali udział w kongresach ortodontycznych, a także w kongresach interdyscyplinarnych, np.: Chirurgii Szczękowo-Twarzowej i Stomatologicznej, Radiologicznych, Stomatologii Wieku Rozwojowego, Stomatologii Zachowawczej, dotyczących leczenia dzieci z rozszczepami warg i podniebienia oraz Parodontologicznych. Warto podkreślić fakt, że od kilkunastu lat przy Zakładzie Ortodoncji działa bardzo prężnie Studenckie Koło, czego efektem jest m.in. zaprezentowanie prac studenckich na Kongresach oraz uzyskanie kilkunastu nagród i wyróżnień. Lekarze ortodonci mają do dyspozycji wiele metod diagnostycznych, które zostały opracowane i wdrożone na przestrzeni lat, m.in. możliwość wykonywania zdjęć telerentgenowskich, zdjęć pantomograficznych, rezonansu magnetycznego, tomografii komputerowej, zdjęć tomograficznych stawów skroniowo-żuchwowych, tomografii spiralnej, badań USG. 706

7 Zakład Ortodoncji Asortyment metod leczniczych stale poszerzany był o doświadczenia dotyczące leczenia różnymi typami aparatów, w tym: aparatami ruchomymi, aparatami Stockfischa, aparatami Frankla, aparatami Klammta, aparatami Baltersa, aparatami Macary ego, leczenie protezami ortodontycznymi. Mimo że aparaty stałe zaczęto stosować w Klinice 50 lat temu, po długiej przerwie, dopiero w ostatnich kilkunastu latach, rozszerzono asortyment le czniczy o leczenie aparatami or todon tycznymi stałymi gruboi cienkołukowymi. Opracowano wskazania i wdrożono we współpracy z chirurgami szczękowymi u pacjentów po rozszcze pach warg i podniebienia zabieg przeszczepu tkanki kostnej do ubytku rezydualnego wyrostka zębodołowego. Wprowadzono le czenie ortodontyczne, przygotowujące łu ki zębowe pacjenta do wykonywanych uzupełnień typu implant, a u chorych z asymetrią żuchwy leczenie polegające na stosowaniu dystraktorów. Zakład Ortodoncji (ryc ) jest jednostką, w której od ponad trzydziestu kilku lat odbywają się szkolenia specjalistyczne lekarzy stomatologów, od lat 70., po wprowadzeniu specjalizacji I i II stopnia z ortodoncji, jest on bazą dla tych szkoleń. Pracownicy Zakładu realizowali programy kursów tzw. podstawowych i doskonalących, organizowanych przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, jak również organizowano kursy w ramach zadań Akademii Medycznej (np. jeden z pierwszych kursów w Pol- Ryc. 10. Pracownia techniczna. Ryc. 11. Pracownia techniczna. Ryc. 12. Pracownia techniczna. 707

8 Dzieje I Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie Ryc. 13. Sala kliniczna. Ryc. 14. Sala kliniczna. Ryc. 15. Sala kliniczna. sce w 1991 r., dotyczący stosowania aparatów stałych). Zakład Ortodoncji współpracuje z innymi specjalnościami sto matologicznymi (chirurgia szczękowa, radiologia, protetyka, pedodoncja), czego wyrazem są wspólne opracowania, donie sienia zjazdowe i publikacje. Prowadzone jest też interdyscyplinarne leczenie dzieci z rozszczepami podniebienia pier wotnego i wtórnego (chirurdzy plastycy, chirurdzy szczękowi, logopedzi). Współpracowano z Pracownią Kryminalistyki Komendy Głównej MO, brano udział w pracach zespołu badającego materiał odontologiczny z obozów jenieckich (Ostaszków, Starobielsk, Miednoje). Pro wadzono prace odontologiczne we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim i Muzeum Archeologicznym. Podjęto również współpracę z Wojskową Akademią Techniczną, czego efektem jest opracowanie komputerowej oceny zdjęć telerentgenowskich. Instytut Socjologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nawiązał współpracę z Zakładem odnośnie do przeprowadzenia pracy dotyczącej samooceny pacjentów z rozszczepem podniebienia pierwotnego i wtórnego, leczonych ortodontycznie. Nawiązano kontakty z ośrodkami ortodontycznymi w Danii, Szwecji, Anglii, Irlandii, Słowenii, Czechach, Niemczech. Brano czynny udział w programie realizowanym przez Unię Europejską, dotyczącym jakości leczenia ortodontycznego EURO-QUAL; w pracach komisji oceniającej 708

9 Zakład Ortodoncji Ryc. 16. Sala kliniczna. i opracowującej założenia szkolenia przed- i podyplomowego, a także szkolenia ciągłego w ortodoncji. Skład osobowy Zakładu Ortodoncji P.o. Kierownika Zakładu Ortodoncji IS AM dr n. med. Barbara Siemińska-Piekarczyk. Adiunkci dr n. med. Elżbieta Młynarska-Zduniak, dr n. med. Barbara Pietrzak-Bilińska, dr n. med. Małgorzata Zadurska, dr n. med. Anna Żyszko. Asystenci lek. stom. Dorota Maciejak, lek. stom. Konrad Perkowski, lek. stom., lek. Joanna Piegat, lek. stom. Dorota Świątek. Wykładowcy lek. stom., lek. Maria Tarnawska, lek. stom. Agnieszka Radomska, lek. stom. Ewa Anna Widmańska-Grzywaczewska. Na rycinie 17 przedstawiono Zespół Zakładu Ortodoncji w 2007 r. 709

10 Ryc. 17. Zespół Zakładu Ortodoncji. I rząd od lewej: Agnieszka Kucewicz-Szulborska, Małgorzata Laskowska, Julita Wojtaszek, Dorota Maciejak, Barbara Siemińska-Piekarczyk (p.o. Kierownika Zakładu), Elżbieta Młynarska-Zduniak, Anna Żyszko, Agnieszka Osmólska-Bogucka, Justyna Cieślak-Duchińska; II rząd od lewej: Agnieszka Radomska, Ewa Sobieska, Hanna Zwierzchowska, Małgorzata Zadurska, Barbara Pietrzak-Bilińska, Konrad Perkowski, Magdalena Marczyńska- -Stolarek.