102 Kulon 13 (2008) Tab. 1. Rozkład obserwacji gęsi krótodziobych na Nizinie Północnopodlaskiej w latach

Transkrypt

1 102 Kulon 13 (2008) obserwuje się zdecydowaną większość gęsi z rodzaju Anser i Branta w cyklu całego roku (dane niepublikowane autora). Gęsi krótkodziobe każdorazowo obserwowano w stadach innych gatunków gęsi liczących od 4 do ptaków. Dziesięciokrotnie były to grupy mniejsze niż 1000 ptaków (w tym tylko trzy razy mniejsze niż 100 osobników). Notowano je w stadach innych gęsi liczących średnio ponad 3300 osobników każde. Najczęściej widziane były w towarzystwie gęsi białoczelnych, Anser albifrons, nieznacznie rzadziej zbożowych, Anser fabalis a zupełnie wyjątkowo innych gatunków z rodzaju Anser i Branta. Pierwsze gęsi krótkodziobe widziano już pod koniec lutego (najwcześniejsza data-28 II 2008 roku koło Osowca nad Biebrzą, MP), aż 22 obserwacje przypadały na marzec, 4 dalsze na pierwszą połowę kwietnia i tylko jedyna na maj-1 os. widziano 2 V 2004 pod Wizną w dolinie Narwi (ZK, RG). W przypadku 20 obserwacji odnotowano pojedyncze osobniki, 6-krotnie dwa ptaki a tylko 1 raz widziano 3 gęsi krótkodziobe ( roku koło Maliszewa nad Narwią, MP, MB). Przeciętnie notowano 1,37 ptaka/ spotkanie. Większą ilość obserwacji gęsi krótkodziobych na Nizinie Północnopodlaskiej można tłumaczyć dwojako. Mógł być to faktyczny wzrost liczebności tego gatunku na rzeczonym obszarze, co byłoby zbieżne ze wzrostem liczebności tego gatunku na lęgowisku w rejonie Svalbard i zimowiskach tej populacji (Madsen et al. 1999, Madsen 2001). Równie prawdopodobny jednak wydaje się być wzrost jej wykrywalności zbieżny ze zwiększeniem intensywności przeglądania stad żerujących gęsi i polepszeniem jakości sprzętu używanego do tych obserwacji. Niewykluczone także, że oba te czynniki odegrały tu znaczącą rolę. Jednocześnie, należy się spodziewać dalszego wzrostu obserwacji tych północnych gęsi w latach kolejnych. Tab. 1. Rozkład obserwacji gęsi krótodziobych na Nizinie Północnopodlaskiej w latach Table 1. Distribution of records of Pink-footed Geese in North-Podlasian Lowland in (1) - Year, (2) - Total Rok (1) Suma (2) Liczba stwierdzeń/ Number of records Liczba osobników/ Number of Geese Wszystkie obserwacje gęsi krótkodziobych omawiane w niniejszym artykule, przypadające na okres ich weryfikacji przez Komisję Faunistyczną SO PT Zool. uzyskały stosowną akceptację.

2 Kulon 13 (2008) 103 Podziękowania T. Kułakowskiemu dziękuję także za cenne uwagi do pierwotnej wersji tego artykułu. Poza obserwacjami autora (w tekście MP), w niniejszym opracowaniu wykorzystano także dane następujących osób: J. Bartnik, G. Bela, M. Broniszewska (MB), M. Cieszyński, R. Głębicka (RG), A. Gorczewski, G. Grygoruk, M. Juniewicz, Z. Kajzer (ZK), J. Kosior, A. Kośmicki, A. Krasnodębska (AK), T. Kułakowski, Ł. Mazurek, W. Piechowski, A. Płowucha, M. Rostkowski, K. Sidoruk i T. Tumiel. Za udostępnienie swoich obserwacji składam im serdeczne podziękowania. Literatura Komisja Faunistycza Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku Not. Ornit. 2003, 44: Komisja Faunistycza Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku Not. Ornit. 2006, 47: Komisja Faunistycza 2007a. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku Not. Ornit. 48, 2: Komisja Faunistyczna 2007b. Komunikat nr 14 Komisji Faunistycznej. Not. Ornit. 48, 4: Madsen J Spring migration strategies in Pink-footed Geese, Anser brachyrhynchus and consequences for spring fattening and fecundity. Ardea 89 (special issue): Madsen J., E. Kuijken, T. Haitjema, F. Cottaar, P.I., Nicolaisen, T. Bones, F. Mehlum Svalbard Pink-footed Goose, Anser brachyrhynchus. In: Madsen J., G. Cracknell & A.D. Fox (eds) Goose populations of the western Palearctic: Wetlands International Pub. No. 48, National Environmental Research Institute, Denmark. Madsen, J., Kuijken, E., Kuijken-Verscheure, C., Hansen, F. & Cottaar, F. 2001: Incidents of neckband icing and consequences for body condition and survival of Pink-footed Geese Anser brachyrhynchus. Wildl. Biol. 7: Mitchell CR, Hearn RD Pink-footed Goose, Anser brachyrhynchus (Greenland/Iceland population) in Britain 1960/ /2000. Waterbird Review Series, The Wildfowl & Wetlands Trust/Joint Nature Conservation Committee, Slimbridge. Tomiałojć L Ptaki Polski. Wykaz gatunków i rozmieszczenie. PWN, Warszawa. Tomiałojć L Ptaki Polski. Rozmieszczenie i liczebność. PWN, Warszawa. Tomiałojć L., Stawarczyk T Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Tom I. PTPP Pro Natura, Wrocław. Adres autora: PO-LARUS, ul. Zachodnia 30A/ 8, Białystok, po-larus@wp.pl

3 104 Kulon 13 (2008) INCREASE IN NUMBERS OF PINK-FOOTED GEESE, ANSER BRACHYRHYNCHUS IN NORTH-PODLASIAN LOWLAND (NE POLAND) IN Summary During many years Pink-footed Geese, Anser brachyrhynchus, were very rare vagrants in Poland. For the first time they were recorded in North Podlasian Lowland in After this date, a few single individuals were observed there, however most of Regional records were done in (photo 1). It was the effect of an increase in numbers of breeding birds in Svalbard and in the population wintering in Western Europe, or in detectability of Pink-footed Geese, also in north-eastern Poland. Marcin Łukaszewicz, Rafał Kuropieska PIERWSZE STWIERDZENIE GĘSIÓWKI EGIPSKIEJ ALOPOCHEN AEGYPTIACA NA NIZINIE MAZOWIECKIEJ PRACA NR 12 Z CYKLU PRZYRODA KOZIENICKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO W dniach 4-9 II 2008 na Zalewie z Siczkach (gm. Jedlnia-Letnisko, pow. radomski, woj. mazowieckie), położonym w otulinie Kozienickiego Parku Krajobrazowego, obserwowano dorosłego osobnika gęsiówki egipskiej Alopochen aegyptiaca (Akceptacja KF PTZool.). Ptak był większy od obecnych w pobliżu krzyżówek Anas platyrhynchos, porównywalny wielkością do gęsi białoczelnej Anser albifrons, ogólny ton ubarwienia rdzawokasztanowaty z wieloma szarościami, głowa jasna z ciemno brązową otoczką wokół oka (fot. 2). Uwagę zwracał również biały pas na boku ciała i ciemniejsza od reszty szyi brązowa obrączka. Nogi oraz dziób intensywnie różowe. W locie charakterystyczne - kontrastujące z cimnymi lotkani - białe pokrywy skrzydłowe. Osobnik przebywał w stadzie z kilkunastoma krzyżówkami, przemieszczając się wraz z nimi po zbiorniku. Często żerował na nadbrzeżnej roślinności, wychodząc również na brzeg. Lot miał nie za szybki podobny do innych kaczkowatych. Odezwał się tylko jeden raz, przy okazji spłoszenia. Głos wydał się chrapliwym, dość szybko powtarzającym się gęganiem. Gęsiówka egipska jest gatunkiem afrykańskim, areał występowania rozciąga się od doliny Nilu na północ przez Egipt, do Syrii włącznie. Zasiedla zarastające zbiorniki wodne, niekiedy rzeki z zakolami i starorzeczami. (Dobrowolski 1982). Zaaklimatyzowana w wielu krajach Europy (m.in. Holandii, Wielkiej Brytanii), osiedlana jako ptak parkowy od XVII wieku. Osobniki spotykane na wolności to przede wszystkim uciekinierzy z ogrodów zoologicznych. Brak obrączek u obserwowanego ptaka, świadczyć może, że był to jeden z wtórnie zdziczałych osobników. Na terenie

4 Kulon 13 (2008) 105 Polski do roku 2006 stwierdzona 34 razy, głównie w zachodniej części kraju (Tomiałojć i Stawarczyk 2003, Komisja Faunistyczna 2004, 2005, 2006). Pierwsza obserwacja miała miejce 4 I 1877 pod Brzegiem (Tomiałojć i Stawarczyk 2003). Nie ma reguły co do okresu pojawów tego gatunku, spotykana wiosną, wczesnym latem i jesienią. We Wrocławiu w sezonie 1976/1977 zimował ptak pochodzący z miejscowego zoo. W centralnej Polsce widziana na zbioniku Jeziorsko, gdzie od 7 VII do 26 VIII 1990 przebywał niepłochliwy ptak z obrączką (Janiszewski et al. 1998). Literatura Dobrowolski K. A Ptaki Europy. Przewodnik terenowy. PWN, Warszawa. Janiszewski T., Włodarczyk R., Bargiel R., Grzybek J., Kaliński A., Lesner B., Mielczarek S Awifauna zbiornika Jeziorsko w latach Not. Orn. 39: Komisja Faunistyczna Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku Not. Orn. 45: Komisja Faunistyczna Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku Not. Orn. 46: Komisja Faunistyczna Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku Not. Orn. 47: Tomiałojć L., Stawarczyk T Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Tom II: 788. PTPP pro Natura Wrocław. Adresy autorów: Marcin Łukaszewicz, Rafał Kuropieska, Studenckie Koło Naukowe Ornitologów, Instytut Biologii, Akademia Podlaska, ul.prusa 12, Siedlce, e.mail: skno-ap.siedlce@wp.pl FIRST RECORD OF EGYPTIAN GOOSE ALOPOCHEN AEGYPTIACA ON MAZOWIECKA LOWLAND Summary On 4-9 February 2008, an adult Egyptian Goose Alopochen aegyptiaca was observed on the Reservoir at Siczki, Central Poland (Accepted by the Avifaunistic Comission of the Polish Zoological Society). The bird was in the flock of mallards Anas platyrhynchos, foraging and moving with them. In Poland, this species was recorded 34 times until 2006, mainly in western part of the country.

5 106 Kulon 13 (2008) Dariusz Kowalczyk DRUGIE STWIERDZENIE LĘGU ŁABĘDZIA KRZYKLIWEGO CYGNUS CYGNUS NA NIZINIE MAZOWIECKIEJ W dniach 3 i 10 VI 2008 roku obserwowałem na przylegających do Narwi stawach Stawinoga (gm. Zatory, pow. pułtuski, woj. mazowieckie) parę łabędzi krzykliwych Cygnus cygnus z dwójką młodych. Stwierdzenie gniazdowania uzyskało akceptację Komisji Faunistycznej SO PTZool. Ptaki żerowały w północnej, najbardziej niedostępnej części największego zbiornika w odległości około 400 metrów od grobli, rzadko uczęszczanej przez ludzi. Rodzina łabędzi sprawiała wrażenie bardzo płochliwej. Na stawie nie było innych łabędzi. Dwa łabędzie krzykliwe przebywały na tym samym zbiorniku przez kilka tygodni wiosną poprzedniego roku, jednak do lęgu wtedy prawdopodobnie nie doszło. Wcześniej lęg łabędzia krzykliwego na Nizinie Mazowieckiej odnotowano tylko raz (Kasprzykowski i Rzępała 1997), a pierwszy przypadek gniazdowania w Polsce stwierdzono w roku 1973 w Dolinie Biebrzy (Kawenczyński et al. 1976). Od tego czasu daje się zaobserwować ekspansję łabędzia krzykliwego, co jest odzwierciedleniem ogólnego trendu widocznego niemal w całej Europie (Sikora i Wieloch 2007). W Polsce, w roku 2007 stwierdzono gniazdowanie 50 par łabędzia krzykliwego, pary mieszanej z łabędziem niemym oraz 2 osobniki stowarzyszone w trio z parami łabędzia niemego (Sikora i Wieloch in litt.). Główne obszary lęgowe tego gatunku znajdują się na Podlasiu, na środkowym Pomorzu oraz na Dolnym Śląsku (Tomiałojć i Stawarczyk 2003, Sikora i Wieloch in litt.). Kolonizacja nowych oraz rekolonizacja starych obszarów lęgowych w Europie jest spowodowana prawdopodobnie zaprzestaniem prześladowań ze strony człowieka oraz zwiększoną przeżywalnością na zimowiskach, dzięki ocieplaniu się klimatu i korzystaniem z łatwo dostępnego pożywienia na polach uprawnych (Sikora i Wieloch 2007). Literatura Kasprzykowski Z., Rzępała M Lęgowy łabędź krzykliwy (Cygnus cygnus) pod Ostrołęką. Kulon. 2: Kawenczyński K., Koźniewski P., Luniak M Lęg łabędzia krzykliwego Cygnus olor (L.) na Bagnie Ławki. Prz. Zool. 20: Sikora A., Wieloch M Łabędź krzykliwy Cygnus cygnus. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski Bogucki Wyd. Nauk., Poznań. Tomiałojć L., Stawarczyk T Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP pro Natura. Wrocław. Adres autora: Dariusz Kowalczyk, ul. Ostrobramska 84 m 110, Warszawa

6 Kulon 13 (2008) 107 THE SECOND RECORD OF BREEDING WHOOPER SWANS CYGNUS CYGNUS IN THE MAZOVIAN LOWLAND Summary On 3 and 10 June 2008, I observed a pair of Whooper Swans Cygnus cygnus with two young on ponds Stawinoga, eastern Poland, bordering on the Narew river. Piotr Dębowski TRZECIE STWIERDZENIE LĘGU GĄGOŁA BUCEPHALA CLANGULA W KRAINIE GÓR ŚWIĘTOKRZYSKICH W dniu 8 V 2004 na stawach rybnych w Cieklińsku (gm: Ruda Maleniecka, pow. konecki, woj. świętokrzyskie) spłoszyłem silnie zaniepokojoną samicę gągoła Bucephala clangula. Po krótkiej obserwacji zauważyłem, że samica odwodziła (udając zranienie) od trzech piskląt. Wiek piskląt (ok. 3 dniowe) wskazywał na niedawne opuszczenie dziupli. Zarówno samica, jak i młode były w dobrej kondycji fizycznej. Samica z młodymi przebywała na stawie o powierzchni 10 ha, graniczącym ze starym drzewostanem sosnowo-olchowym. Ponowne kontrole w dniach 15 V i 13 VI 2004 r. nie wykazały obecności tego gatunku. W maju 2006 roku na tym samym stawie obserwowałem zaniepokojoną samicę gągoła jednak bez jednoznacznych oznak lęgowości. W poprzednich sezonach (1998, 1999, ) obserwowałem w trakcie migracji tokujące ptaki tego gatunku na stawach rybnych Cieklińsko. Jest to pierwszy udokumentowany lęg gągoła w dolinie Czarnej Koneckiej i trzeci w Krainie Gór Świętokrzyskich (Chmielewski et al. 2005). Opisane stanowisko sąsiaduje z lęgowiskami wykrytymi w dolinie Pilicy (Ciach 1997, Markowski i Wojciechowski 1998) oraz na pobliskich stawach Papiernia k. Reczkowa (M. Wężyk i inni: kart. M-ŚTO). Literatura Chmielewski S., Fijewski Z., Nawrocki P., Polak M., Sułek J., Tabor J., Wilniewczyc P Ptaki Krainy Gór Świętokrzyskich. Monografia faunistyczna. Bogucki Wyd. Nauk. Kielce-Poznań. Ciach M Lęgi gągoła (Bucephala clangula) koło Tomaszowa Mazowieckiego. Kulon 2: Markowski J., Wojciechowski Z Kręgowce. W: Kurowski K. J. (red.). Sulejowski Park Krajobrazowy. Zespół Nadpilicznych Parków Krajobrazowych

7 108 Kulon 13 (2008) Adres autora: ul. Piotrkowska 86, Modliszewice, Końskie, THE THIRD RECORD OF BREEDING GOLDENEYE BUCEPHALA CLANGULA IN THE ŚWIĘTOKRZYSKIE MOUNTAINS Summary On 8 May 2004, a female Goldeneye with three young was observed on fish ponds at Cieklińsk ( N, E). Michał Polakowski WÓJCIK PHYLLOSCOPUS TROCHILOIDES NOWYM GATUNKIEM LĘGOWYM W DOLINIE BIEBRZY W czerwcu i na początku lipca 2007 roku kilkakrotnie odnotowano śpiewającego samca wójcika Phylloscopus trochiloides w Goniądzu nad Biebrzą (M. Polakowski, Ł. Mazurek). Ptak spotykany był każdorazowo w tym samym miejscu - zakrzaczonych, peryferyjnych rejonach miasta. Na początku lipca intensywność śpiewu zmalała. Wobec obserwacji ptaka w pełni sezonu lęgowego i w odpowiednim biotopie do gniazdowania, 13 VII 2007 roku podjęto udaną próbę udowodnienia jego gniazdowania (M. Broniszewska, G. Grygoruk, M. Polakowski). Obserwowano wtedy parę dorosłych ptaków karmiących 3 podloty, (fot. 3) (Akceptacja KF PTZool.). Gniazduje w środkowej i północnej Azji oraz wschodniej i środkowej Europie (Irwin 2000), a zimuje w południowych Indiach (Irwin i Irwin 2005, Katti i Price 1996). Spośród pięciu podgatunków forma viridanus zasięgiem lęgowym obejmuje północno - wschodnią Polskę, gdzie nieregularnie gniazduje (Alström 2006, Irwin 2000, 2001, Tomiałojć i Stawarczyk 2003). W pozostałej części kraju notowane są tylko przelotne samce. Na Nizinie Północnopodlaskiej lęgi notowano w Puszczy Białowieskiej (Tomiałojć i Stawarczyk 2003), a niemal corocznie rejestrowane są śpiewające ptaki należące do tego gatunku (por. np. z Komisja Faunistyczna 1988, 1998, 2000, 2005). Niniejsze stwierdzenie jest jednym z nielicznych pewnych lęgów w Polsce oraz pierwszym w Dolinie Biebrzy (Marczakiewicz 2005, Tomiałojć i Stawarczyk 2003). Pragnę podziękować Koledze Piotrowi Marczakiewiczowi za cenne uwagi do niniejszego tekstu.

8 Kulon 13 (2008) 109 Literatura Alström P Species concepts and their application: insights from the genera Seicercus and Phylloscopus. Acta Zool. Sinica 52 (Supplement): Irwin D. E Song variation in an avian ring species. Evolution 54: Irwin D. E., Bensch S., Price T. D Speciation in a ring. Nature 409: Irwin D. E., Irwin J. H Siberian migratory divides: the role of seasonal migration in speciation. W: Greenberg, Marra P. P., Hoppkins. (eds.) Birds of The Warld. The Ecology and Evolution of Migration. The Ecology and Evolution of Migration,University Press Katti M., Price T Effects of climate on palearctic warblers over wintering in India. Journal of the Bombay Nat. Hist. Soc. 93: Komisja Faunistyczna Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku Not. Orn. 29: Komisja Faunistyczna Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku Not. Orn. 39: Komisja Faunistyczna Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku Not. Orn. 41: Komisja Faunistyczna Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku Not. Orn. 46: Marczakiewicz P Lista gatunków ptaków stwierdzonych w Kotlinie Biebrzańskiej. W: Dyrcz A., Werpachowski C. (red.). Przyroda Biebrzańskiego Parku Narodowego. Monografia. Biebrzański Park Narodowy, Osowiec - Twierdza: Tomiałojć L., Stawarczyk T Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP Pro Natura, Wrocław. Adres autora: PO - LARUS, ul. Zachodnia 30A/8, Białystok, po-larus@wp.pl, GREENISH WARBLER PHYLLOSCOPUS TROCHILOIDES - A NEW SPECIES BREEDING IN THE BIEBRZA VALLEY (NE POLAND) Summary A singular singing male of Greenish Warbler, Phylloscopus trochiloides was recorded a few times in June and July 2007 in Goniądz (The Biebrza Valley, NE Poland). Breeding was confirmed at 13 th of July there was a pair documented on photographies during feeding three nestlings (photo 3). This was a first confirmed breeding record in The Biebrza Valley.

9 110 Kulon 13 (2008) Michał Radziszewski GNIAZDOWANIE MODRASZKI CYANISTES CAERULEUS W GNIEŹDZIE OKNÓWKI DELICHON URBICUM W dniu 15 V 2005 odnotowałem lęg modraszki Cyanistes caeruleus w gnieździe oknówki Delichon urbicum. Gniazdo znajdowało się na balkonie, na drugim piętrze pięciopiętrowego bloku mieszkalnego przy ul. Fasolowej w Warszawie- Włochach, ok. 12 m nad ziemią (fot. 4). Było ono zlokalizowane w narożniku dwóch ścian i sufitu i miało półkulisty kształt z otworem wlotowym od strony jednej ze ścian. Dowodem lęgu modraszek była obecność ptaków dorosłych tego gatunku, przylatujących z pokarmem do gniazda (zielone gąsienice), oraz skorupka jednego jaja i jedno jajo zbite z niewylęgniętym pisklęciem, znalezione na podłodze balkonu. Skorupki miały barwę białawą z drobnym, ciemnym nakrapianiem. Ptaki dorosłe przynosiły pokarm do gniazda nawet, gdy na balkonie przebywali ludzie, choć wówczas zbliżały się do niego z dużą ostrożnością. Stojąc pod gniazdem nie można było jednak dostrzec piskląt, ani ich usłyszeć - najprawdopodobniej były one na tyle małe, iż nie były jeszcze w stanie wydawać głosu. Dorosłe modraszki przynoszące pokarm do gniazda obserwowałem w tym samym miejscu również następnego dnia. W ciągu tych dwóch dni, w trakcie wyrywkowych obserwacji nie stwierdziłem jednak, aby przy gnieździe pojawiały się oknówki. Kilka dni później, kontaktując się telefonicznie z lokatorami mieszkania, na balkonie, którego znajdowało się gniazdo, otrzymałem wiadomość, iż dorosłe modraszki porzuciły gniazdo po tym, jak zaczęły przylatywać do niego oknówki (K. Wachowski - inf. ustna) i ostatecznie lęg modraszek zakończył się niepowodzeniem. Informacje na temat zajmowania gniazd oknówki przez inne gatunki ptaków z rzędu wróblowych Passeriformes (z pominięciem wróbla Passer domesticus) pojawiają się w literaturze bardzo rzadko, co może świadczyć o niskiej wykrywalności takich przypadków lub ich wyjątkowości. Znany jest, co najmniej jeden przypadek lęgu muchołówki szarej Muscicapa striata w gnieździe oknówki (Rębiś 2007). Sikory stanowią rodzinę ptaków, które wykorzystują do gniazdowania bardzo szerokie spektrum miejsc. Są to dziuple i szczeliny w drzewach, zagłębienia pomiędzy korzeniami drzew lub pod kamieniami, nory w skarpach i ziemi, a także budki lęgowe i różnego rodzaju konstrukcje stworzone przez człowieka. Zdarza się, że zajmują stare gniazda innych ptaków oraz wiewiórek. Potrafią również same drążyć dziuple w spróchniałych pniach i konarach drzew, a w skrajnych przypadkach mogą budować otwarte gniazda w rozwidleniu gałęzi. Modraszka zakłada gniazda w dziuplach drzew, a tam gdzie brak naturalnych miejsc do gniazdowania - w różnego rodzaju sztucznych otworach. Chętnie zajmuje budki lęgowe. Przypadek lęgu w gnieździe oknówki należy do wyjątkowych.

10 Kulon 13 (2008) 111 Literatura Rębiś M Gniazdowanie muchołówki szarej Muscicapa striata w gnieździe oknówki Delichon urbicum. Kulon 12: Adres autora: ul. Wysocka 7a/2, Przygodzice, m.radziszewski@gmail.com BREEDING OF BLUE TIT CYANISTES CAERULEUS IN A NEST OF HOUSE MARTIN DELICHON URBICUM Summary On 15 May 2005, I observed a brood of Blue Tit Cyanistes caeruleus in a nest of House Martin Delichon urbicum. The nest was located on the balcony on the second floor of a block of flats in Warsaw- Włochy, ca. 12 m above the ground level. The evidence of the Blue Tit brood was the presence of adult birds carrying food to the nest, also a shell of one egg, and one broken egg with unhatched nestling, found on the floor of the balcony. The adults carrying food to the nest were observed also on the next day. Several days later, Blue Tits abandoned the nest when House Martins started to visit it.

11 112 Kulon 13 (2008)

12 Kulon 13 (2008) 113 Kulon 13 (2008), PL ISSN Owady Henryk Kot PIERWSZE STWIERDZENIE KAŁUŻNIKA ŻÓŁTONOGIEGO HYDROCHARA FLAVIPES (STEVEN, 1808) (COLEOPTERA: HYDROPHILIDAE) NA NIZINIE PODLASKIEJ W dniu 2007 r. odłowiono dwa okazy kałużnika żółtonogiego Hydrochara flavipes w małej sadzawce o rozmiarach 6x20 m położonej w obniżeniu terenu w otoczeniu pól i łąk koło wsi Pruszyn (gm. Siedlce, pow. siedlecki, UTM..). Zbiornik ten nie wysychał w okresie letnim, a jego brzegi były porośnięte roślinnością wodną. Odłowiono tu także kilka osobników kałużnika biegaczowatego H. caraboides oraz znaczną liczbę chrząszczy wodnych z rodziny pływakowatych Dytiscidae. Jest to pierwsze stwierdzenie tego gatunku na Nizinie Podlaskiej (wg podziału Polski na krainy - Burakowski et al. 1976) (ryc.). Wszystkie znane stanowiska tego gatunku położone są w południowo-wschodniej części kraju. Stanowisko z okolic Siedlec przesuwa o 180 km w kierunku północnym współczesną granicę zasięgu kałużnika żółtonogiego w Polsce. Ostatnie stwierdzenia kałużnika żółtonogiego, zarówno te z południowej części kraju jak też położone bardziej na północ, (okolice Hrubieszowa i Siedlec), być może wskazują na ekspansję gatunku w kierunku północnym. Wyraźne zmiany klimatyczne w Europie (ocieplenie klimatu), mogą sprzyjać rozprzestrzenianiu tego południowego chrząszcza, a dotychczasowe obserwacje wskazują, że jest to możliwe. Kałużnik żółtonogi, jest średniej wielkości chrząszczem wodnym (długość ciała 11-16,5 mm) należącym do rodziny kałużnicowatych Hydrophilidae, podrodziny Hydrophilinae. W Polsce występuje 106 gatunków z tej rodziny należących do 21 rodzajów, w tym 27 gatunków spotykanych bardzo rzadko, a 14 rzadko (Przewoźny 2004). Dziewięć gatunków uważanych jest za zagrożonych (Pawłowski et al. 2002). Polskę zasiedlają dwa gatunki z rodzaju Hydrochara: wspomniany już kałużnik żółtonogi oraz nieco większy (13-18,5 mm) kałużnik biegaczowaty. Ten ostatni odławiany jest dosyć często, szczególnie w małych zbiornikach wód stojących, silnie zarośniętych roślinnością wodną i szuwarową. Oba gatunki są podobnie ubarwione, a można je odróżnić po budowie wyrostka przedpiersia, który u kałużnika biegaczowatego posiada kolec skierowany do tyłu, natomiast na wyrostku drugiego gatunku kolec nie występuje. Cechą dodatkową jest ubarwienie ud, które u kałużnika

13 114 Kulon 13 (2008) żółtonogiego są koloru żółto-białego, natomiast u kałużnika biegaczowatego są ciemne, co najwyżej (u niektórych osobników) lekko rozjaśnione. Ryc. Rozmieszczenie stanowisk kałużnika żółtonogiego Hydrochora flavipes w Polsce. stanowiska współczesne, o stanowiska historyczne, ---- orientacyjna granica zasięgu Fig. Distribution of the sites of the beetle Hydrochora flavipes in Poland. - present sites, o historical sites, ---- approximate range boundary Kałużnik żółtonogi jest gatunkiem zasiedlającym zachodnią Azję, południową Europę i północną Afrykę (Egipt i Maroko). Wg Katalogu chrząszczy palearktycznych (Lobl, Smetana 2003), zasiedla większość państw Europy południowej. Z państw sąsiadujących z Polską wykazany z Czech, Niemiec, Ukrainy i Słowacji. Najbardziej na północ wysunięte stanowisko tego gatunku znajdowało się na Łotwie, ale dane te

14 Kulon 13 (2008) 115 pochodzą sprzed 100 lat (Telnov 2007). Brak jest informacji o współczesnym występowaniu w tej części Europy. W Polsce spotykany bardzo rzadko. Pierwsze pewne stwierdzenia pochodzą z roku 1865 z okolic Warszawy (Hildt 1914), z miejscowości Jastrząb pow. Myszków (Lgocki 1908) oraz Drogomyśli pow. Cieszyn (Reitter 1870, Burakowski et al. 1976). W ostatnich latach wykazany z Tatr (Mielewczyk 1990), Beskidu Zachodniego (Trzeciak 2000), Bieszczad (Przewoźny i Lubecki 2004) oraz doliny środkowego Bugu (Gródek koło Hrubieszowa - Przewoźny et al. 2005). W.w. stanowiska znajdują się w 6 krainach wyznaczonych w Katalogu Fauny Polski (Burakowski et al. 1976). Są to: Nizina Mazowiecka (Hildt 1914), Wyżyna Krakowsko-Wieluńska (Lgocki 1908), Beskid Zachodni (Reitter 1870, Trzeciak 2000), Tatry (Mielewczyk 1990), Bieszczady (Przewoźny i Lubecki 2004) oraz Wyżyna Lubelska (Przewoźny et al. 2005). Warto zwrócić uwagę na ten gatunek w trakcie terenowych badań hydrobiologicznych. Jest on na tyle duży i charakterystyczny, że trudno go przeoczyć w trakcie odłowów, a zebrane informacje mogą być bardzo przydatne do opisu ekspansji gatunku, o ile taka nastąpi w najbliższych latach. Odłowione okazy znajdują się w zbiorach autora. Dziękuję Koledze Markowi Przewoźnemu za uwagi do tekstu. Literatura Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J Chrząszcze Coleoptera - Adephaga prócz Carabidae, Myxophaga, Polyphaga: Hydrophiloidea. Kat. Fauny Pol., Warszawa, XXIII, 4: Hildt L Krajowe owady wodne. Hydrocanthares. Pam. Fizyogr., Warszawa, 22 (III): Lgocki H Chrząszcze (Coleoptera) zebrane w okolicy Częstochowy w Królestwie Polskiem w latach Spraw. Kom. Fizyogr., Kraków, 41, II: Lobl I., Smetana A. (Eds.) Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Vol. 1: Archostemata Myxophaga Adephaga. Apollo Books, Stenstrup, Denmark. Mielewczyk S Kałużnik żółtonogi, Hydrophilus flavipes Steven, 1808 (Coleoptera, Hydrophilidae) w Tatrach Polskich. Przeg. Zool., 34 (2-3): Pawłowski J., Kubisz D., Mazur M Coleoptera Chrząszcze. W: Głowaciński Z. (red.) Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce. IOP PAN, Kraków: Przewoźny M Kałużnicowate (Hydrophilidae). W: Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I., Skibniewska R. (red). Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Muz. i Inst. Zool. PAN, Warszawa, 1, , Przewoźny M., Lubecki K Nowe stanowiska rzadziej spotykanych przedstawicieli wodnych chrząszczy (Coleoptera: Dytiscidae, Sperchidae, Hydrophilidae) w Polsce. Wiad. Entomol. 23, 4:

15 116 Kulon 13 (2008) Przewoźny M., Buczyński P., Mielewczyk S Chrząszcze wodne (Coleoptera: Adephaga, Hydrophiloidea, Byrrhoidea) doliny Bugu w województwie lubelskim (południowo-wschodnia Polska). Nowy Pam. Fizjogr. Warszawa 4, 1-2: Reitter E Uebersicht der Käfer-Fauna von Mähren und Schlesien. Verh. Naturf. Ver. Brunn, 8, 2: III-VIII, Telnov D Species recorded for Latvia after the publication of the Check-list of Latvia beetles (Insecta: Coleoptera). Informacje internetowe. Trzeciak A Nowe stanowisko Hydrochara flavipes (Steven) (Coleoptera, Hydrophilidae) w Beskidzie Zachodnim. Wiad. Entomol., 19 (1): 53. Adres autora: Henryk Kot, Zakład Planowania Przestrzennego i Badań Ekologicznych EKOS, Siedlce, ul. R. Traugutta 8, ekos@siedlce.cc THE FIRST RECORD OF THE BEETLE HYDROCHORA FLAVIPES (STEVEN, 1808) (COLEOPTERA: HYDROPHILIDAE) IN THE PODLASIAN LOWLAND Summary On. 2007, two individuals of the beetle Hydrochora flavipes were captured in a small pond near Siedlce, central-eastern Poland. So far, this species was recorded from 7 sites and 6 faunal regions in southeastern Poland, of which 3 sites are historical, dating back to the turn of the 19th century, and 4 exist at present. The observation from Siedlce surroundings is the 8th record of this species from Poland and the 1st from the Podlasian Lowland. At the same time, this is the northernmost site of this species at present. Marek Miłkowski, Mieczysław Kurowski, Marek Bidas PACHNICA DĘBOWA OSMODERMA EREMITA (SCOPOLI, 1763) (COLEOPTERA: SCARABAEIDAE) W PUSZCZY KOZIENICKIEJ PRACA NR 13 Z CYKLU PRZYRODA KOZIENICKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO W ostatnich latach na kilku stanowiskach w Puszczy Kozienickiej stwierdzono obecność pachnicy dębowej Osmoderma eremita: Nowa Wieś (UTM: EC32), 1 ex., latem, pod koniec lat 1990., leg. M. Kurowski; Przejazd (EC20), szczątki imagines w próchnie dębowym, kilka larw, 9 IX 2004, leg. M. Miłkowski (MM), S. Wąsik. W ściętym przez leśników dziuplastym dębie znajdowało się gniazdo ssaka - popielicy Myoxus glis (L.) z młodymi osobnikami. W dziupli pod wyściółką gniazda,

16 Kulon 13 (2008) 117 utworzoną z wyschniętych mchów, liści i cienkich gałązek, w warstwie próchna, znaleziono szczątki imagines pachnicy i larwy tego gatunku w różnym okresie rozwoju. W próchnie jako gatunek towarzyszący znaleziono imago Margarinotus marginatus (Er.) (Coleoptera: Histeridae) (det. R. Ruta, coll. MM), a także larwę rzadkiego i lokalnego w Polsce motyla Idia calvaria (Den. et Schaff.) (Lepidoptera: Noctuidae), z której wyhodowano imago tego gatunku (det. W. Piątek, coll. M. Hołowiński); Augustów (EC30), 2 VII 2006, 1, na piaszczystej drodze leśnej przecinającej niewielki fragment starodrzewu dębowego, leg. M. Bidas, MM; rez. Krępiec (EC40), larwy, VIII 2006, w wypróchniałym dębie szypułkowym Quercus robur, leg. W. Strużyński; 4 VIII 2007, 1 ex., przy wypróchniałym pniu starego dębu, leg. MM; Molendy (EC40), 4 VIII 2007, opuszczone kokolity w pniu powalonego dębu, leg. MM; Bąkowiec (EC40), 4 VIII 2007, szczątki imago w dziupli przydrożnej lipy Tilia cordata, leg. MM; Jaśce (EC20), 15 VIII 2007, szczątki imago u podstawy starego, martwego dębu, leg. MM. Pachnica w Polsce jest gatunkiem prawnie chronionym. Znajduje się na czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych (Pawłowski et al. 2002) w kategorii VU - o statusie gatunku wysokiego ryzyka, narażonego na wyginięcie. Ponadto jest chroniona prawem Unii Europejskiej została umieszczona w załączniku II do Konwencji Berneńskiej oraz w załączniku II do Dyrektywy Siedliskowej jako gatunek priorytetowy. Najbliżej Puszczy Kozienickiej znaleziono ten gatunek w miejscowości Trzebień (Chmielewski et al. 1996). W Puszczy Kozienickiej - obok ostatnio stwierdzonej pachnicy - występuje kilka cennych przyrodniczo gatunków próchnojadów z rodziny Lucanidae: Aesalus scarabaeoides (Panz.), Dorcus parallelipipedus (L.), Sinodendron cylindricum (L.) oraz Protaetia aeruginosa (Drury) z grupy Scarabaeidae pleurostici (Bidas i Miłkowski 2005). Zagrożeniem dla tych i wielu innych gatunków bezkręgowców saproksylicznych zasiedlających dziuple i stare wypróchniałe drzewa, jest gospodarka leśna w niewielkim stopniu uwzględniająca ten ważny element środowiska. Owady saproksyliczne w istotny sposób wpływają na procesy zachodzące w ekosystemie, uczestnicząc m.in. w rozkładzie i mineralizacji substancji organicznej, a także przygotowując, w sposób bezpośredni lub pośredni, miejsca gniazdowania dla wielu gatunków ptaków oraz środowisko życia dla innych zwierząt, w tym ssaków (Gutowski i Buchholz 2000). Konieczne są zabiegi zmierzające do wyznaczania nowych terenów chronionych, w tym przypadku rezerwatów. Trzeba tu jednak dodać, że tylko rezerwaty ścisłe chronią w sposób wystarczający gatunki owadów związane z martwym drewnem. Środowiska rozwoju niektórych gatunków saproksylicznych mogą kształtować się nawet przez okres 200 lat (Gutowski i Buchholz 2000).

17 118 Kulon 13 (2008) Osobom wymienionym w tekście serdecznie dziękujemy za udostępnienie danych oraz za oznaczenie gatunków owadów towarzyszących O. eremita. Panu prof. dr. hab. Jerzemu M. Gutowskiemu dziękujemy za cenne uwagi wykorzystane w tekście. Literatura Bidas M., Miłkowski M Chrząszcze nadrodziny Scarabaeoidea okolic Radomia. Kulon, 10: Chmielewski S., Iwańczuk C., Woźniak K Nowe stanowiska pachnicy dębowej (Osmoderma eremita - Coleoptera: Scarabaeidae) na Nizinie Mazowieckiej. Kulon 1-2: 59. Gutowski J. M., Buchholz L Owady leśne - zagrożenia i propozycje ochrony. Wiad. Entomol. 18 Supl. 2: Pawłowski J., Kubisz D., Mazur M Coleoptera chrząszcze. [W:] Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Z. Głowaciński (red.) Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków, pp. Adresy autorów: Marek Miłkowski, ul. Królowej Jadwigi 19/21, Radom, milkowski@poczta.neostrada.pl Mieczysław Kurowski, Kozienicki Park Krajobrazowy, Pl. Konstytucji 3 Maja 3, Pionki, kozienickipark@interia.pl Marek Bidas, ul. Mazurska 64 m. 91, Kielce, zuk55@o2.pl THE BEETLE OSMODERMA EREMITA (SCOPOLI, 1763) (COLEOPTERA: SCARABAEIDAE) IN THE KOZIENICKA FOREST Summary In recent years, Osmoderma eremita (Scopoli, 1763) (Coleoptera: Scarabaeidae) was recorded from several sites in the Kozienicka Forest: Nowa Wieś (UTM: EC32), Przejazd (EC20), Augustów (EC30), reserve Krępiec (EC40), Molendy (EC40), Bąkowiec (EC40), and Jaśce (EC20). New protected areas should be established, preferably strict nature reserves, to protect valuable saproxylous species. Tomasz Pikiewicz, Sławomir Chmielewski KOLEJNE STWIERDZENIE ZMIERZCHNICY TRUPIEJ GŁÓWKI ACHERONTIA ATROPOS (LINNAEUS, 1758) (LEPIDOPTERA: SPHINGIDAE) NA NIZINIE MAZOWIECKIEJ W pierwszej dekadzie września 2007 na terenie gospodarstwa sadowniczego w miejscowości Dalboszek (gm. Mogielnica, woj. mazowieckie, UTM DC 83)

18 Kulon 13 (2008) 119 znaleziono pod lampą sodową martwego samca zmierzchnicy trupiej główki Acherontia atropos. Gatunek migrujący, w Polsce pojawia się w maju i czerwcu oraz od 2 dekady sierpnia do 2 dekady października (Buszko 1997). W zależności od pogody notowany jest na terenie całego kraju, w korzystnych warunkach dolatuje nawet do Islandii. W poszczególne lata następują bardzo duże wahania liczebności. Większość osobników migruje na zachód Europy, stąd częściej jest spotykany na Wyspach Brytyjskich niż w Polsce. Lecąc na północ samice składają jaja, z których może rozwinąć się nowe pokolenie. W roku 2001 znaleziono jedną poczwarkę w okolicach Skierniewic (Sielezniew 2003). W roku 1999 odnotowano ten gatunek w Radomiu (Stryjski 1999). Literatura Buszko J Atlas motyli Polski. Cz. II. Prządki, zawisaki, niedźwiedziówki (Lasiocampidae, Endromydidae, Lemoniidae, Saturniidae, Sphingidae, Notodontidae, Thaumetopoeidae, Lymantriidae, Arctiidae). Iamge, Warszawa. Sielezniew M Migrujący motyl, trupia główka. Przyr. Polska Stryjski I Zmierzchnica trupia główka Acherontia atrops w Radomiu. Kulon 4: 89. Adres do korespondencji: Sławomir Chmielewski, ul. Rynek 12, Mogielnica, sch6@wp.pl SUCCESSIVE RECORD OF DEATH S-HEAD MOTH ACHERONTIA ATROPOS (LINNAEUS, 1758) (LEPIDOPTERA: SPHINGIDAE) FROM THE MAZOVIAN LOWLAND Summary In the first ten day-period of September 2007, a dead male of Death s-head Moth Acherontia atropos was found under a sodium-vapour lamp in an orchard at the village of Dalboszek (central Poland, UTM DC 83)

19 120 Kulon 13 (2008)

20 Kulon 13 (2008) 121 Kulon 13 (2008), PL ISSN Sprawozdania JAKI BYŁ ORNITOLOGICZNY ROK 2007 NA NIZINIE MAZOWIECKIEJ? Rok 2007 przywitał nas wyjatkową aurą - aż do 23 stycznia panowały dodatnie temperatury z najwyższymi w okresie 8-17 styczeń (do C w dniu 10 stycznia). Również pokrywa śniegu zalegała znacznie krócej niż w roku porzednim (24 styczeń - 6 luty i ponownie 8-12 luty oraz luty). Z dniem 28 lutym zapanowała wiosna a już 7 marca temperatura dochodziła do +14 0C. Wyjątkowo wczesny powrót wiosny wpłynął na wiele bardzo wczesnych obserwacji przylotów. Ponadto wyjatkowo obficie przelatywały czajki, siewki złote i gęsi. Podobnie jak poprzedni, był to z pewnością kolejny dobry rok dla lęgowej populacji dudka, lerki, ortolana, świergotka polnego, gąsiorka, cierniówki i przepiórki. Nadal jednak trwał regres turkawki. W okresie jesiennym odnotowano kilka spotkań świergotka rdzawogardlistego. Również obfity i wyjątkowo rozciągnięty w czasie był przelot czajki, siewki złotej i żurawia. Wysokimi temperaturami grudnia tłumaczyć należy pozostanie na okres zimowy wyjątkowo dużych stad czajki, szpaka i bardzo późne spotkania stad żurawia, łabędzia czarnodziobego i siewki złotej. Ponadto rok 2007 obfitował w obserwacje rzadkich gtaunków: po raz pierwszy na Nizinie Mazowieckiej gniazdował szablodziób, a po raz drugi pliszka cytynowa. Odnotowano także czaplę modronosą, ibisa grzywiastego, kurhannika, drozda obrożnego, czeczotkę tundrową i zaroślówkę. W okresie sporządzania niniejszego raportu nie wszystkie obserwacje podlegające weryfikacji uzyskały orzeczenia KF PTZool. Poniższe obserwacje mogą być wykorzystane wyłącznie z podaniem nazwisk obserwatorów. W przypadku miast nie podano nazw gmin i województw, a nazwę województwa - tylko w przypadku innego, niż mazowieckie. Również w przypadku miejscowości będących siedzibami gmin nie podano dodatkowo nazwy gminy. Obserwacje fenologiczne Perkoz rdzawoszyi - Podiceps grisegena , zb. Zegrzyński (Sidelnik M., Górny T., Mirski P.) Kormoran czarny - Phalacrocorax carbo , zb. Zegrzyński (Kraska R.)

21 122 Kulon 13 (2008) Czapla biała - Egretta alba , Mężenin, gm. Platerów (Łukaszewicz M.) , , Raszyn (Zawadzki J.) Czapla modronosa - Ardeola ralloides , Warszawa - Jeziorko Czerniakowskie (Snellink L.) Bąk - Botaurus stellaris , Warszawa (Węgrzynowicz A., Jejno J., Tarłowski A.) Bocian biały - Ciconia ciconia , Domaniewice, gm. Nowe Miasto n. Pilicą (Małysa R., info.) Łabędź czarnodzioby - Cygnus columbianus ad., Radzanów (Szczypiński P., Marciniak A.) Gęś zbożowa - Anser fabalis , Jedlnia-Letnisko, gm. Jedlnia-Letnisko (Łukaszewicz M.) , Walewice, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) , Psary, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) , Budy Michałowskie, gm. Warka (Łukaszewicz M.) , Radom (Małysa R.) Gęś białoczelna - Anser albifrons do , Jedlnia-Letnisko, gm. Jedlnia-Letnisko (Łukaszewicz M.) , Walewice, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) juv., Wieliszew (Kraska R.) i , Warszawa - Kępa Potocka (Goworek K., Mikołajewski A.) Gęgawa - Anser anser , Raszyn gm. Raszyn (Zawadzki J.) , Modlin, gm. Pomiechówek (Kraska R.) , Niedanowo, gm. Kozłowo (Szczypiński P.) , Walewice, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) , Okręt, gm. Domaniewice, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) głosy, Górki, gm. Leoncin (Olszewski A.) , Modlin, gm. Pomiechówek (Kraska R.) , Pomiechówek, gm. Nowy Dwór (Olszewski A. i inni) , Walewice, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Zduniak M.) Świstun - Anas penelope , Rydwan, gm. Domaniewice, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) , Lubiel Nowy, gm. Rząśnik (Dombrowski A.)

22 Kulon 13 (2008) , zb. Zegrzyński (Kraska R.) , Wieliszew (Kraska R.) , zb. Zegrzyński (Budka M.) , Łomianki, gm. Łomianki (Woźniak B., Białomyzy P.) , zb. Domaniów, gm. Przytyk (Chmielewski S.) , zb. Zegrzyński gm. NIeporęt (Sidelnik M.) Rożeniec - Anas acuta , Łomianki, gm. Łomianki (Woźniak B., Białomyzy P.) , Warszawa - Kepa Potocka (Goworek K., Rejmer M.) , zb. Zegrzyński gm. NIeporęt (Sidelnik M.) Bielaczek - Mergus albellus , Siedlce (M. Łukaszewicz) Trzmielojad - Pernis apivorus , Klimczyce, gm. Sarnaki (Dombrowski A.) , Cisowe, gm. Leoncin (Olszewski A.) Błotniak stawowy - Circus aeruginosus , Modlin, gm. Pomiechówek (Kraska R.) Żuraw - Grus grus , Kownaty Borowe, gm. Ciechanów (Murawski M.) , Zamość, gm. Leoncin (Olszewski A.) , , , Górki, gm. Leoncin (Olszewski A.) os., Pulwy, gm. Rząśnik (Goworek K., Grzelak G., Rycak M.) , Borów, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Przybyliński T., Pluta S., Myśliwiec K.) , Kondrajec Szlachecki, gm. Glinojeck (Antczak K.) , Zygmuntow, gm. Glinojeck (Szczypiński P., Antczak K., Nowiński J.) , Dziektarzewo, gm. Glinojeck (Szczypiński P., Nowiński J.) , Młock, gm. Ojrzeń (Murawski M.) Derkacz - Crex crex , Jaktorów (Gawrońska D.) Zielonka - Porzana parva , Warszawa-Raszyn (Zawadzki J.) Kropiatka - Porzana porzana , zb. Zegrzyński (Dombrowski A., Chylarecki P.)

23 124 Kulon 13 (2008) Kokoszka - Gallinula chloropus , Stok Lacki, gm. Siedlce (Dombrowski A.) , Dalanówek, gm. Płońsk (Pagórski P., Antczak K.) Czajka - Vanellus vanellus , , , Przychód, gm. Szreńsk (Szczypiński P.) , Mozolice, gm. Sieciechów (Krekora P.) , Borów, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Przybyliński T., Pluta S., Myśliwiec K.) , Grzebsk, gm. Wieczfnia Kościelna (Szczypiński P.) , Klimonty, gm. Mordy (Dombrowski A.) , Okręt, gm. Domaniewice, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) , Psary, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) , Sarnowo, gm. Kozłowo (Szczypiński P., Antczak K., Dębski A.) , Walewice, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Zduniak M.) , Proszkowo, gm. Szreńsk (Szczypiński P.) i 22, Proszkowo, gm.szreńsk (Pagórski P.) Siewka złota - Pluvialis apricaria , Brzeziny, gm. Wiśniewo (Pagórski P.) , Wiśniewo (Pagórski P.) ok. 140, Brzeziny, gm. Wiśniewo (Pagórski P.) Siewnica - Pluvialis squatarola , Siedlce (Goławski A.) Sieweczka rzeczna - Charadrius dubius , Wilga (Dombrowski A.) Sieweczka obrożna - Charadrius hiaticula , Modlin, gm. Pomiechówek (Kraska R., Błędowski W.) Słonka - Scolopax rusticola , Sieraków, gm. Izabelin (Woźniak B.) Kszyk - Gallinago gallinago , Krokowo, gm. Kozłowo (Szczypiński P.) , Przychód, gm. Szreńsk (Szczypiński P.) Rycyk - Limosa limosa , Klimonty, gm. Mordy (Łukaszewicz M.) , Popowo Kościelne, gm. Somianka (Kraska R.)

24 Kulon 13 (2008) 125 Kulik wielki - Numenius arquata , Psary, gm. Bielawy woj. łódzkie (Przybyliński T., Pluta S., Myśliwiec K.) , Psary, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Kleszcz A., Krajewski Ł.) , Niedanowo, gm. Kozłowo (Szczypiński P., Antczak K., Dębski A.) Krwawodziób - Tringa totanus , Klimony, gm. Mordy (Łukaszewicz M.) , Jaktorów, gm. Jakotrów (Marczakowski A., Szarlik A.) Kwokacz - Tringa nebularia , Doziny, gm. Wiśniewo (Szczypiński P.) Batalion - Philomachus pugnax , Klimonty, gm. Mordy (M. Łukaszewicz) , Stary Dybów, gm. Radzymin (A. Dmoch, R. Mikusek) , Popowo Kościelne, gm. Somianka (Kraska R.) , Podbłocie, gm. Dęblin (M. Łukaszewicz) Mewa żółtonoga - Larus fuscus juv., zb. Zegrzyński (Kraska R.) Rybitwa wielkodzioba - Hydroprogne caspia , Modlin, gm. Pomiechówek (Kraska R.) Siniak - Columba oenas , Warszwa-Ursus (Kraska R.) , Przychód, gm. Szreńsk (Szczypiński P.) Turkawka - Streptopelia turtur , Wilanów, gm. Warszawa (Marczewski A.) Kukułka - Cuculus canorus , Aleksandrów, gm. Czosnów (Olszewski A. i inni) Jerzyk - Apus apus , Warszawa-Wola (Sieczak K.) , Musuły, gm. Żabia Wola (Boguszewski P.) Dudek - Upupa epops , Skierniewice (Kubów R.) , Stok Lacki, gm. Siedlce (Dombrowski A.)

25 126 Kulon 13 (2008) Krętogłów - Jynx torquilla , Nowe Polesie, gm. Leoncin (Olszewski A.) Lerka - Lullula arborea , Górki, gm. Leoncin (Olszewski A.) Skowronek - Alauda arvensis , Żuków, gm. Grodzisk Maz. (Gawrońscy D. i J.) , Laszki, gm. Raszyn (Rycak M.) Brzegówka - Riparia riparia , Jaktorów, gm. Jaktorów (Gawrońscy D. i J.) Dymówka - Hirundo rustica , Ulan Majorat (Pierośkiewicz S.) , Jaktorów, gm. Jaktorów (Gawrońscy D. i J.) Pliszka siwa - Motacilla alba , Modlin, gm. Pomiechówek (Kraska R.) , Siedlce (Łukaszewicz M.) , zb. Domaniów, gm. Przytyk (Chmielewski S.) Świergotek polny - Anthus campestris , zb. Zegrzyński (Krogulec J., Lachmann L.) Świergotek drzewny - Anthus trivialis , Sobienie-Jeziory (Dombrowski A.) Jemiołuszka - Bombycilla garrulus , Ciechanów (Murawski M.) Pokrzywnica - Prunella modularis , Ciechanów (Murawski M.) Podróżniczek - Luscinia svecica , Przychód, gm. Szreńsk (Szczypiński P.) Kopciuszek - Phoenicurus ochruros , Pamiętna, gm. Skierniewice, woj. łódzkie (Kubów R.) , Świerże Górne, gm,. Kozienice (Rębiś M.) Pokląskwa - Saxicola rubetra , Bąkowiec, gm. Garbatka-Letnisko (Łukaszewicz M.)

26 Kulon 13 (2008) 127 Kląskawka - Saxicola rubicola , Jaktorów, gm. Jaktorów (Gawrońscy D. i J.) , Zaborówek, gm. Leszno (Gawrońscy D. i J.) Śpiewak - Turdus philomelos , Jedlnia-Letnisko, gm. Jedlnia-Letnisko (Łukaszewicz M.) , Żuków, gm. Grodzisk Maz. (Gawrońscy D. i J.) Brzęczka - Locustella luscinioides , Walewice, gm. Bielawy, woj. Łódzkie (Kleszcz A. i inni) , Gutocha, gm. Baranowo (Pagórski P., Antczak K., Dębski A.) , Modlin, gm. Pomiechówek (Kraska R.) Rokitniczka - Acrocephalus schoenobaenus , Pasy, Bielawy, woj. łódzkie (Musiał T. i K.) , Łomia, gm. Lipowiec Kościelny (Szczypiński P.) Trzcinniczek - Acrocephalus scirpaceus , Jaktorów, gm. Jaktorów, (Gawrońscy D. i J.) Piecuszek - Phylloscopus trochilus , Pruszków (Matysiak M.) , Orłów-Parcele, gm. Bedlno, woj. łódzkie (Chmielewski S.) Pierwiosnek - Phylloscopus collybita , Gołąbki, gm Łuków (Dombrowski A.) Świstunka leśna- Phylloscopus sibilatrix , Warszawa (Stolarz P.) , Grochale, gm. Czosnów (Kraska R.) Kapturka - Sylvia atricapilla , Warszawa - Ochota (Chmielewski S.) , Garnowo-Parcele, gm. Sońsk (Murawski M.) Gajówka - Sylvia borin , Skierniewice, woj. łódzkie (Kubów R.) Cierniówka - Sylvia communis , Sarnaki (Dombrowski A.) Piegża - Sylvia curruca , Siedlce (Dombrowski A.)

27 128 Kulon 13 (2008) Ortolan - Emberiza hortulana , Joachimów, gm. Siedlce (Dombrowski A.) Śnieguła - Plectrophenax nivalis , Klimonty, gm. Mordy (Goławski A., Kasprzykowski Z.) Kulczyk - Serinus serinus , Siedlce (Dombrowski A.) Obserwacje dużych stad i koncentracji Czapla siwa - Ardea cinerea , Psary, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Zduniak M.) ok. 60, Rumoka, gm.lipowiec Kościelny (Pagórski P., Antczak K., Zapart M.) , Bąkowiec, gm. Garbatka-Letnisko (Łukaszewicz M.) Czapla biała - Egretta alba 15.08, , Psary, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Kubów R., Zarzycki J.) , , Wilga (Jobda M.) , Walewice, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Bartos J.) , Siedlce (Kasprzykowski Z.) Bocian biały - Ciconia ciconia (koncentracja), Bagno Pulwy (Wiewiórko T.) Łabędź czarnodzioby - Cygnus columbianus , Rumoka, gm. Lipowiec Kościelny (Pagórski P., Szczypiński P., Zapart M.) , Psary, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Kleszcz A.) , Rydwan, gm. Domaniewice, woj. łódzkie (Chmielewski S., Tabor J.) Gęś zbożowa - Anser fabalis , , Klimonty, gm. Mordy (Dombrowski A.) , Jaktorów (Stankiewicz N., Barański T.) Gęś białoczelna - Anser albifrons , , Klimonty, gm. Mordy (Dombrowski A.) , Złaków Kościelny, gm. Zduny, woj. łódzkie (Nowicki M., Łukasiewicz P., Kubów R.) Gęgawa - Anser anser , Okręt, gm. Domaniewice, woj. łódzkie ( )

28 Kulon 13 (2008) 129 Świstun - Anas penelope , Modlin, gm. Nowy Dwór (Sidelnik M.) Cyraneczka - Anas crecca , Przychód, gm. Szreńsk (Szczypiński P., Antczak K.) , zb. Domaniów, gm. Przytyk (Chmielewski S.) , Okręt, gm. Domaniewice, woj. łódzkie (Chmielewski S., Tabor J.) Rożeniec - Anas auta , Przychód, gm. Szreńsk (Szczypiński P., Antczak K.) , Brzóza, gm. Łochów (Wiewiórko T.) Ogorzałka - Aythya marila , zb. Zegrzyński, gm. Nieporęt (Sidelnik M., Górny T., Mirski P.) , zb. Zegrzyński, gm. Nieporęt (Błędowski W., Budka M.) Uhla - Melanitta fusca , zb. Zegrzyński, gm. Nieporęt (Rejmer M.) Nurogęś - Mergus merganser , Psary, gm. Bielawy, woj. łódzkie (Musiał T.) Bielik - Haliaeetus albicilla , Modlin, gm. Pomiechówek (Kraska R.) , Dęblin, gm. Dęblin, woj. lubelskie (Łukaszewicz M.) , Nowe Grochale, gm. Leoncin (Sidelnik M., Górny T., Radziszewski M.) Czajka - Vanellus vanellus (ok ), Bogurzyn, gm. Wiśniewo (Szczypiński P.) , Jaktorów, gm. Jaktorów (Gębski P.) (5000, 1700), (5300, 700), Klimonty, gm. Mordy (Dombrowski A.) , Klimonty, gm. Mordy (Łukaszewicz M.) Siewka złota - Pluvialis apricaria , 1800, Bogurzyn, gm. Wiśniewo (Szczypiński P.) , Bagno Pulwy (Zawadzki J., Smoleński T., Miciałkiewicz R.) , Jaktorów, gm. Jaktorów (Gawrońscy D. i J.) Przychód gm.szreńsk (Szczypiński P) , Przychód, gm. Szreńsk (Szczypiński P., Antczak K.) , Przychód, gm. Szreńsk (Pagórski P.)

29 130 Kulon 13 (2008) Sieweczka obrożna - Charadrius hiaticula , Grochale, gm. Leoncin (Sidelnik M., Górny T.) Biegus malutki - Calidris minuta , Zygmuntowo, gm. Glinojeck (Pagórski P.,Antczak K.,Murawski M.) Biegus krzywodzioby - Calidris ferruginea ok. 20, Kobylnica, gm. Maciejowice (Różycki A. Ł., Buczyński A., Urbanek A.) Mewa pospolita - Larus canus zb. Zegrzyński, gm. Nieporęt (Sidelnik M.) Mewa mała - Larus minutus , Okręt, gm. Domaniewice, woj. łódzkie (Janiszewski T. i inni) Siniak - Columba oenas , Zielona, gm. Kuczbork (Szczypiński P.) Grzywacz - Columba palumbus , Grądy, gm. Leszno (Olszewski A.) , Nasierowo Górne, gm. Ciechanów (Murawski M.) Sierpówka - Streptopelia decaocto , Jaktorów (Dmoch A.) Oknówka - Delichon urbicum , Jadwisin, gm. Serock (Machnacki K.) Pliszka siwa - Motacilla alba , Borowiec, gm. Nowe Miasto n. Pilicą (Chmielewski S.) Świergotek łąkowy - Anthus pratensis ok. 100, Rumoka, gm.lipowiec Kościelny (Pagórski P.) Kwiczoł - Turdus pilaris , Budy Stare, gm. Brańszczyk (Zawadzki J.) Droździk - Turdus iliacus , Rzeczniów, gm. Rzeczniów (Chmielewski S.) Wąsatka - Panurus biarmicus , Żelazna, gm. Rządowa (Dombrowski A., Wiewiórko T.)