WIEDZA PLUS 2 Kompleksowy monitoring potencjału i barier regionalnego rynku pracy

Transkrypt

1 Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz ze środków budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Unia Europejska Analiza wyników badania opinii uczniów woj. dolnośląskiego opracowanie powstał o w ramach projektu WIEDZA PLUS 2 Kompleksowy monitoring potencjału i barier regionalnego rynku pracy Projekt jest realizowany w ramach Priorytetu II Działanie 2.1 Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy. Projekt jest realizowany na terenie woj. dolnośląskiego. Projekt realizuje: ASM Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o Kutno ul. Grunwaldzka 5 tel. (024) fax. (024) Informacji na temat Projektu Wiedza Plus 2 oraz niniejszego opracowania udziela Kierownik Projektu Jakub Ryszard Stempień tel. (024) j.stempien@asm-poland.com.pl

2 Spis treści I. Wstęp Informacje o Projekcie WIEDZA PLUS Nota metodologiczna...4 II. Wyniki badania opinii uczniów Społeczno-demograficzna charakterystyka badanych uczniów Typy szkół oraz przyczyny ich wyboru Praktyki zawodowe ich powszechność oraz opinie na ich temat Kursy i szkolenia jako sposoby podnoszenia kwalifikacji zawodowych Samoształcenie jako sposób podnoszenia kwalifikacji zawodowych Plany edukacyjne uczniów Plany zawodowe uczniów...39 III. Podsumowanie

3 I. Wstęp 1.1.Informacje o Projekcie WIEDZA PLUS 2 Projekt badawczy "WIEDZA PLUS 2" jest realizowany na terenie woj. dolnośląskiego w ramach Priorytetu 2 (wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego ), działanie 2.1 (rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie). Projekt jest finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz ze środków budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Czas realizacji projektu: 01 października 2005r stycznia 2007r. Realizacja projektu jest nadzorowana przez Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy w Wałbrzychu. Projekt jest realizowany przez ASM Centrum Badań i Analiz Rynku, Akademię Ekonomiczną oraz Związek Pracodawców Polska Miedź. Celami projektu pozostają: o określenie pełnego i rzeczywistego obrazu regionalnego rynku pracy, o ocena adekwatności potencjału ludzkiego i systemu szkoleniowego w stosunku do obecnych i przyszłych wymagań regionalnego rynku pracy, o opracowanie wytycznych do systemu dokształcania w zakresie szkoleń, praktyk zawodowych i usług doradczych. Planowanym rezultatem Projektu "WIEDZA PLUS 2" będzie poszerzenie wiedzy na temat problemów regionalnego rynku pracy wśród pracowników instytucji tego rynku oraz stymulacja ich do nowych form aktywności (w tym komunikowania się beneficjentów ostatecznych z otoczeniem instytucjonalno-społecznym). Dzięki udziałowi w projekcie, beneficjenci ostateczni powinni rozwinąć też swoje zdolności organizacyjne w zakresie rozwiązywania problemów regionalnego rynku pracy. Projekt jest adresowany do następujących podmiotów (beneficjentów ostatecznych): o powiatowe urzędy pracy, o firmy zajmujące się pośrednictwem pracy, o komendy ochotniczych hufców pracy, o akademickie biura karier, o organizacje pozarządowe, związki pracodawców i związki zawodowe, o inne podmioty zainteresowane monitoringiem i rozwojem regionalnego rynku pracy. 3

4 Prezentowany raport jest jednym z rezultatów projektu. Oprócz niniejszego opracowania wyników ankietowego badania uczniów pod kątem kierunków dokształcania i zdobywania praktyki zawodowej oraz planów zawodowych na przyszłość, projekt przewiduje następujące badania i analizy: o Analiza potencjału i sytuacji na regionalnym rynku pracy, o Raport z badania pracujących w zakresie planów i kierunków dalszego kształcenia i dokształcania, o Raport z badania potrzeb i oczekiwań pracodawców względem przyszłych i obecnych pracowników, o Raport z badania studentów szkół wyższych pod kątem kierunków dokształcania i zdobywania praktyki zawodowej oraz planów zawodowych na przyszłość, o Analiza zbieżności prowadzonych w regionie przedsięwzięć w zakresie podwyższania umiejętności i kwalifikacji zawodowych, o Prognoza zapotrzebowania na określone zawody i lista zawodów, o Analiza ofert edukacyjnych i szkoleniowych, o Opracowanie zawierające wytyczne do systemu szkoleń, praktyk zawodowych i usług doradczych. Rezultaty projektu "WIEDZA PLUS 2" zostaną rozpowszechnione wśród wszystkich instytucji regionalnego rynku pracy za pośrednictwem strony internetowej, publikacji z wynikami a także w trakcie warsztatów, seminariów i konferencji Nota metodologiczna Prezentowane opracowanie jest jednym z rezultatów projektu i stanowi omówienie wyników badania ankietowego przeprowadzonego wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych na Dolnym Śląsku. Najważniejszymi celami badawczymi było: poznanie planów zawodowych uczniów (w tym: określenie rozmiarów deklarowanej mobilności przestrzennej i zawodowej, poznanie gotowości uczniów do podjęcia pracy poza granicami kraju oraz ich opinii na temat jakości przygotowania przez szkołę do pracy zawodowej), zidentyfikowanie najważniejszych oczekiwań uczniów w odniesieniu do przyszłej pracy, poznanie opinii uczniów na temat praktyk zawodowych, poznanie opinii uczniów na temat dostępnych kursów i szkoleń zawodowych (wraz z identyfikacją najbardziej popularnych szkoleń i kursów). 4

5 Badanie zostało przeprowadzone wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych z Dolnego Śląska uczęszczających do dwóch ostatnich klas. Próba badawcza objęła ogółem 580 respondentów dobieranych w sposób proporcjonalny ze względu na lokalizację (powiat) i typ szkoły. Badanie przeprowadzono z wykorzystaniem techniki bezpośredniego wywiadu kwestionariuszowego w styczniu 2006r. Po zakończeniu realizacji wywiadów dokonana została szczegółowa kontrola jakości zebranego materiału. Kontrola merytoryczna (polegająca na analizie wypełnionych kwestionariuszy) objęła 100% wywiadów; dodatkowo przeprowadzono również telefoniczną kontrolę faktu przeprowadzenia wywiadu oraz jego treści (zasięg kontroli 10% próby badawczej). Przedstawione analizy były prowadzone z uwzględnieniem specyfiki szkół poszczególnych typów (szkoły zasadnicze, średnie szkoły zawodowe, licea ogólnokształcące). W niektórych przypadkach wartościowe z poznawczego punktu widzenia wydawało się również przedstawienie zróżnicowania uzyskanych odpowiedzi ze względu na dodatkowe zmienne. 5

6 II. Wyniki badania opinii uczniów 2.1. Społeczno-demograficzna charakterystyka badanych uczniów Niemal połowa ankietowanych (49,7%) liczyła w chwili badania 18 lat; mniej było natomiast w próbie respondentów młodszych (16,7%) lub w wieku lat 19 (22,4%). Do rzadkości należały tu osoby starsze. Wykres nr 1. Respondenci wg wieku (w %; N=580) 17 lat lub mniej 16,7 18 lat 49,7 19 lat 22,4 20 lat 8,6 21 lat i więcej 2, W próbie w podobnych proporcjach co pokazuje zamieszczony poniżej Wykres 2 znalazły się kobiety (48,8%) i mężczyźni (51,2%). 6

7 Wykres nr 2. Respondenci wg plci (w %; N=580) kobiety 48,8% mężczyźni 51,2% Wykres nr 3. Miejsce stalego zameldowania respondentów (w %; N=580) małe miasteczko (do 20 tys.) 20,0% miasto średniej wielkości ( tys.) 29,3% obszar wiejski 18,3% duże miasto (100- aglomeracja 500 tys.) (pow. 500 tys.) 10,2% 22,2% 7

8 Najwięcej respondentów było zameldowanych na stałe na terenie miast średniej wielkości ( tys. mieszkańców) wskazania na poziomie 29,3%. Blisko co piąty ankietowany zameldowany był w małym miasteczku lub w wielkiej aglomeracji miejskiej; zaś miejscem zameldowania co szóstego respondenta (18,3%) pozostaje wieś. W badanej próbie najmniej znalazło się mieszkańców miast dużych o liczebności od 100 do 500 tysięcy. Tabela nr 1. Miejsce stałego zameldowania respondentów powiaty (w %; N=580) Powiat Odsetek Powiat Odsetek bolesławiecki 3,3 ząbkowicki 2,2 dzierżoniowski 3,3 zgorzelecki 2,9 jaworski 1,9 złotoryjski 1,4 jeleniogórski 0,5 Jelenia Góra 4,7 kamiennogórski 1,4 głogowski 4,1 kłodzki 5,7 górowski 1,2 lubański 2,1 legnicki 0,7 lwówecki 1,7 lubiński 4,3 strzeliński 1,4 polkowicki 1,2 świdnicki 5,7 wołowski 1,6 wałbrzyski 10,7 Legnica 5,2 oleśnicki 3,8 milicki 1,6 oławski 2,2 średzki 1,0 trzebnicki 1,9 wrocławski 0,5 Wrocław 21,9 Szczegółowe dane na temat powiatów, na terenie których zameldowani byli respondenci przedstawia Tabela 1. Jak widać, najwięcej uczniów zameldowanych było w powiecie Wrocław (21,9% - co piąty), najmniej zaś na terenie powiatu jeleniogórskiego, 8

9 wrocławskiego i legnickiego. Szkoły, w jakich uczą się respondenci były w większości zlokalizowane w miastach średniej wielkości (43,4%), znacznie rzadziej zaś w małych miasteczkach i aglomeracjach miejskich (w każdym przypadku blisko 22%). Wydaje się, że zaobserwowane dysproporcje pomiędzy miejscem stałego zameldowania a lokalizacją szkoły respondentów stanowią swego rodzaju wskaźnik mobilności przestrzennej uczniów z woj. dolnośląskiego. Wykres nr 4. Lokalizacja szkól, w których ucza sie respondenci (w %; N=580) miasto średniej wielkości ( tys.) 43,4% małe miasteczko (do 20 tys.) 21,4% obszar wiejski 0,3% aglomeracja (pow. 500 tys.) 21,9% duże miasto ( tys.) 10,2% Jak pokazuje poniższa tabela, blisko co piąta szkoła (21,9%), do jakiej uczęszczali respondenci znajdowała się na terenie powiatu Wrocław, a co dziesiąta (10,7%) na terenie powiatu wałbrzyskiego. Najmniej szkół znajdowało się na terenie powiatów jeleniogórskiego i wrocławskiego (wskazania na poziomie 0,5%) oraz legnickiego (0,7%). Można zatem stwierdzić, że choć rodzaj miejscowości, w jakich są zameldowani i w jakich uczą się uczniowie z woj. dolnośląskiego (opozycja: wieś-miasto) nie jest tożsamy, to analogiczna analiza z uwzględnieniem powiatów przynosi informację, iż 9

10 uczniowie na ogół uczęszczają do szkół zlokalizowanych na terenie powiatu ich zameldowania. Oznacza to, że mobilność przestrzenna uczniów zamyka się w obrębie powiatów i jest podyktowana brakiem odpowiedniej szkoły w miejscowości zamieszkania (dotyczy to zapewne przede wszystkim osób mieszkających na wsi). Unia Europejska Tabela nr 2. Lokalizacja szkół, w których uczą się respondenci powiaty (w %; N=580) Powiat Odsetek Powiat Odsetek bolesławiecki 3,3 ząbkowicki 2,2 dzierżoniowski 3,3 zgorzelecki 2,9 jaworski 1,9 złotoryjski 1,4 jeleniogórski 0,5 Jelenia Góra 4,7 kamiennogórski 1,4 głogowski 4,1 kłodzki 5,7 górowski 1,2 lubański 2,1 legnicki 0,7 lwówecki 1,7 lubiński 4,3 strzeliński 1,4 polkowicki 1,2 świdnicki 5,7 wołowski 1,6 wałbrzyski 10,7 Legnica 5,2 oleśnicki 3,8 milicki 1,6 oławski 2,2 średzki 1,0 trzebnicki 1,9 wrocławski 0,5 Wrocław 21,9 10

11 2.2. Typy szkół oraz przyczyny ich wyboru Niemal połowa spośród ankietowanych uczniów (47,4%) uczęszcza do liceum ogólnokształcącego, a blisko dwóch na pięciu respondentów (38,8%) - do średniej szkoły zawodowej (liceum profilowane lub technikum). Najmniej znalazło się w badanej próbie uczniów szkół zasadniczych (13,8%). Wykres nr 5. Rodzaje szkól w jakich ucza sie respondenci (w %; N=580) liceum ogólnokształcące 47,4 szkoła średnia zawodowa 38,8 zasadnicza szkoła zawodowa 13, Analizy pogłębione wykazały istnienie zależności pomiędzy miejscem stałego zameldowania respondentów i typem szkoły, w jakiej się oni uczą. Okazało się bowiem, że osoby zameldowane na wsi znacznie częściej (blisko dwukrotnie) od swoich rówieśników pochodzących z dużych miast i aglomeracji uczęszczają do szkół zasadniczych. W średnich szkołach zawodowych (technikach i liceach profilowanych) uczą się z kolei przede wszystkim osoby zameldowane na stałe w miasteczkach małych (do 20tys. mieszkańców). Nauka w liceach ogólnokształcących jest najbardziej powszechna wśród młodzieży mieszkającej w miastach (ponad połowa w przypadku miast dużych i aglomeracji). Informacje 11

12 szczegółowe przedstawia Tabela 3. Tabela nr 3. (w %; N=580) Lokalizacja szkół i miejsce stałego zameldowania respondentów miejsce stałego zameldowania Obszar wiejski Małe miasteczko (do 20 tys.) Średniej wielkości miasto ( tys.) Duże miasto ( tys.) Aglomeracja (pow. 500 tys.) Szkoły średnie zasadnicze Szkoły średnie zawodowe Licea ogólnokształcące 23,5 8,6 15,3 10,2 10,1 43,3 50,0 35,3 37,3 30,2 33,2 41,4 49,4 52,5 59,7 Razem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Wykres nr 6. Przyczyny wyboru rodzaju szkoly (w %; N=580) moje zainteresowania 43,3 prestiż tej szkoły 34,8 znajomi też wybrali tę szkołę chcę mieć dobre przygotowanie do studiów 28,3 27,4 daje szansę na znalezienie pracy chcę mieć konkretny zawód po ukończeniu szkoły ktoś inny pomógł mi podjąc decyzję 22,1 20,9 20,2 liczba punktów w teście na koniec gimanzjum 15,5 ograniczony wybór szkół w tejej miejscowości tradycje rodzinne 8,8 10,9 lokalizacja inne 3,1 1, Wykres prezentuje odpowiedzi, które uzyskaly pow. 1% wskazan

13 Respondentów zapytano o motywy, jakimi kierowali się przy wyborze szkoły, w jakiej się obecnie uczą. Jak widać z powyższego wykresu, najczęściej wskazywano tu na własne zainteresowania (43,3%). Co trzeci ankietowany (34,8%) wybierając szkołę ponadgimnazjalną miał też na uwadze prestiż szkoły; dość często przyznawano się też, że o wyborze zadecydował fakt oraz że na naukę w danej szkole zdecydowali się również znajomi respondenta (28,3%). Stosunkowo rzadko ankietowani deklarowali natomiast, iż o wyborze szkoły zadecydowały tradycje rodzinne (8,8%) lub jej lokalizacja (3,1%). Wykres nr 7. Przyczyny wyboru rodzaju szkoly przez uczniów z zasadniczych szkól zawodowych (w %; N=80) moje zainteresowania daje szansę na znalezienie pracy chcę mieć konkretny zawód po ukończeniu szkoły znajomi też wybrali tę szkołę ktoś inny pomógł mi podjąc decyzję liczba punktów w teście na koniec gimanzjum prestiż tej szkoły ograniczony wybór szkół w tejej miejscowości inne tradycje rodzinne nie dostałem/am się do innej szkoły lokalizacja chcę mieć dobre przygotowanie do studiów 11,3 7,5 5,0 3,8 2,5 1,3 1,3 17,5 18,8 42,5 41,3 37,5 32, Na podstawie analiz pogłębionych możliwe było prześledzenie, w jaki sposób kształtowały się odpowiedzi udzielane na omawiane pytanie przez respondentów ze szkół poszczególnych typów. Okazało się, że uczniowie ze szkół zasadniczych deklarowali z częstotliwością analogiczną do stwierdzonej w przypadku całej próby, iż o ich wyborze zadecydowały zainteresowania (42,5%). Jednak niemal tyle samo wskazań uzyskała tu odpowiedź mówiąca o zwiększeniu szans na znalezienie pracy (41,3%). Często (37,5%) 13

14 ankietowani argumentowano również, że wybierając szkołę chcieli uzyskać konkretny zawód. Relatywnie rzadko mieli natomiast na względzie prestiż szkoły (11,3%) i tradycje rodzinne (3,8%). Wykres nr 8. Przyczyny wyboru rodzaju szkoly przez uczniów ze szkól srednich zawodowych (w %; N=225) moje zainteresowania chcę mieć konkretny zawód po ukończeniu szkoły znajomi też wybrali tę szkołę daje szansę na znalezienie pracy ktoś inny pomógł mi podjąc decyzję prestiż tej szkoły ograniczony wybór szkół w tejej miejscowości 20,4 18,2 13,3 32,4 31,6 35,1 44,9 liczba punktów w teście na koniec gimanzjum chcę mieć dobre przygotowanie do studiów tradycje rodzinne lokalizacja inne brak odp. 6,7 5,8 4,4 1,3 1,3 11, Wykres prezentuje odpowiedzi, które uzyskaly pow. 1% wskazan. 60 Jak widać z powyższego wykresu, w sposób nieznacznie odmienny kształtowały się odpowiedzi uczniów z zawodowych szkół średnich. Także w tym wypadku na pierwszym miejscu pod względem częstotliwości wskazań znalazły się własne zainteresowania ankietowanych (44,9%). Respondenci często wskazywali też na to, że nauka w ich szkole daje konkretny zawód (35,1%) oraz zwiększa szanse na znalezienie pracy (31,6%). Nieco częściej od swoich kolegów ze szkół zasadniczych uczniowie średnich szkół zawodowych przyznawali też, że o wyborze zadecydował prestiż szkoły, chęć uzyskania dobrego przygotowania do studiów oraz kontynuowanie rodzinnych tradycji. 14

15 Wykres nr 9. Przyczyny wyboru rodzaju szkoly przez uczniów z liceów ogólnoksztalcacych (w %; N=275) prestiż tej szkoły chcę mieć dobre przygotowanie do studiów moje zainteresowania 42,2 52,0 55,3 znajomi też wybrali tę szkołę ktoś inny pomógł mi podjąc decyzję liczba punktów w teście na koniec gimanzjum tradycje rodzinne ograniczony wybór szkół w tejej miejscowości daje szansę na znalezienie pracy chcę mieć konkretny zawód po ukończeniu szkoły lokalizacja inne 12,7 9,8 8,7 4,4 2,5 1,5 20,4 18,2 23, Zupełnie inaczej kształtowały się natomiast odpowiedzi licealistów, pytanych o przyczyny wyboru danej szkoły. Najwięcej wskazań uzyskały tu nie własne zainteresowania (jak miało to miejsce w przypadku respondentów z poprzednich dwóch podgrup) lecz prestiż szkoły (55,3%) oraz możliwość uzyskania dobrego przygotowania do studiów wyższych (52,0%) na te czynniki wskazała ponad połowa ankietowanych uczniów liceów ogólnokształcących. Wyraźnie częściej wymieniano tu również kontynuowanie tradycji rodzinnych (12,7%). Tylko 8,7% uczniów liceów ogólnokształcących stwierdziło, że nauka w szkole tego typu zwiększa szanse na znalezienie pracy, a 4,4% - że wybierając daną szkołę chciało uzyskać konkretny zawód. Warto zauważyć, że respondenci ze wszystkich trzech podgrup w zasadzie w analogicznym odsetku przyznawali, że przy wyborze przez nich danej szkoły ponadgimnazjalnej podążali za radami innych osób zadeklarował to blisko co piąty ankietowany w każdej z podgrup. Zebrane informacje wydają się w dość jasny i przekonywujący sposób identyfikować edukacyjne i zawodowe orientacje uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Respondenci ze 15

16 szkół zasadniczych i średnich zawodowych w większej mierze chcą aby szkoła przygotowała ich do pracy zawodowej i tym kierowali się przy jej wyborze. Uczniowie liceów ogólnokształcących mieli natomiast przede wszystkim na względzie uzyskanie dobrego przygotowania do studiów wyższych Praktyki zawodowe ich powszechność oraz opinie na ich temat Jednym z istotnych zamierzeń badawczych było poznanie aktywności uczniów szkół ponadgimnazjalnych woj. dolnośląskiego wiążącej się z odbywaniem praktyk zawodowych. Wydaje się bowiem, że nabycie doświadczenia zawodowego w tej postaci może stanowić pewien argument przetargowy w trakcie poszukiwania pracy. Na rolę wiedzy praktycznej i doświadczenia w pracy zwracali uwagę ankietowani w badaniach prowadzonych w ramach Projektu WIEDZA PLUS 2 pracodawcy z Dolnego Śląska. Biorących udział w badaniu zapytano zatem, czy podczas nauki w szkole odbywali praktyki zawodowe. Jako odpowiedzi twierdzące uwzględniano wyłącznie uczestniczenie w praktykach w firmach zewnętrznych, nie uwzględniano natomiast warsztatów szkolnych etc. Wykres nr 10. Odbywanie praktyk zawodowych przez uczniów szkól ponadgimnazjalnych woj. dolnoslaskiego (w %; N=580) Czy odbywal/a Pan/i praktyki zawodowe podczas nauki w szkole? tak 33,8% nie 66,2% 16

17 Jak widać z zamieszczonego powyżej wykresu, pozytywnej odpowiedzi na omawiane pytanie udzielił co trzeci ankietowany (33,8%). Może wydawać się, że odsetek ten jest niski, pamiętać jednak należy, że duży liczebnie udział w próbie badawczej mieli uczniowie liceów ogólnokształcących, zdecydowanie mniej zainteresowani praktykami zawodowymi. Potwierdzają to wyniki pogłębionych analiz okazało się bowiem, że blisko trzy czwarte uczniów szkół zasadniczych (72,5%) i ponad połowa uczniów średnich szkół zawodowych (58,7%) brała udział w praktykach zawodowych. Analogicznej odpowiedzi udzieliło jedynie 2,2% respondentów z liceów ogólnokształcących. Wykres nr 11. Uczniowie odbywajacy praktyki zawodowe w trakcie nauki w szkole wg rodzaju szkól (w %; N=580) zasadnicza szkoła zawodowa 72,5 58,7 szkoły średnie zawodowe liceum ogólnokształcące 2, Tych spośród ankietowanych, którzy przyznali, iż uczestniczyli w praktykach zawodowych zapytano o dobre i złe strony tego typu aktywności. 17

18 Wykres nr 12. Dobre strony odbywania praktyk zawodowych wg uczniów (w %; N=196) ,0 52,0 49, ,6 23,0 19,4 12,2 12,2 0 5,1 4,1 1,0 szansa na pracę w firmie, gdzie się praktykuje poznanie środowiska pracy cenne uzupełnienie wiedzy teoretycznej poznanie procedur i przepisów poznanie nowych ludzi można "wpisać" praktyki do CV poznanie kultury organizacyjnej firmy rozrywka, odpoczynek od obowiązków nie ma dobrych stron dodatkowe źródło dochodów trudno powiedziec Jak pokazuje Wykres 12, ponad połowa respondentów za zaletę uczestnictwa w praktykach zawodowych uznała możliwość poznania środowiska pracy oraz to, że możliwe jest uzyskanie pracy w firmie, w której praktykuje. Tylko nieznacznie rzadziej (49,0%) odpowiadano, że praktyki to cenne uzupełnienie wiedzy teoretycznej. Dla 28,6% ankietowanych praktyki stanowią okazję do poznania funkcjonujących w praktyce procedur i przepisów. Co piąty respondent (19,4%) cechował się instrumentalnym podejściem do praktyk, za ich zaletę uznając to, że można je «wpisać» do CV. Podkreślić trzeba, że jedynie 5,1% ankietowanych było zdania, że praktyki zawodowe nie mają dobrych stron. Jako złe strony odbywania praktyk zawodowych respondenci wskazywali przede wszystkim to, że w ich trakcie otrzymuje się tylko proste błahe zadania (37,2%) oraz to, że praktyki są zbyt krótkie (35,7%). Ten ostatni mankament znalazł swój wyraz również w odpowiedziach pracodawców udzielanych na pytania o odbywane w ich firmach praktyki zawodowe. 18

19 Okazało się bowiem, że przeciętny czas trwania praktyk nie przekracza jednego miesiąca. Dla co czwartego ankietowanego ucznia wadą praktyk jest niechętne nastawienie pracowników firm przyjmujących praktykantów (26,0%) oraz to, że po ukończeniu praktyk nie otrzymuje się żadnych zaświadczeń (24,0%). Warto zauważyć, że co piąty respondent (19,9%) stwierdził, iż praktyki zawodowe nie mają wad. Wykres nr 13. Zle strony odbywania praktyk zawodowych wg uczniów (w %; N=196) 40 37,2 35, ,0 24,0 19,9 18,9 18,4 13,8 9,7 8,2 0 3,1 otrzymuje się tylko proste zadania trwają za krótko niechętnie nastawienie pracowników brak zaświadczeń o odbyciu praktyk nie ma złych stron brak określonego programu praktyk nuda praktykanci to niechciana koniecznoś dla firm niczego nie można się nauczyc nie można dostac pracy w danej firmie trudno powiedziec Podsumowując, można powiedzieć, że uczniowie szkół ponadgimnazjalnych mają generalnie dobre zdanie o praktykach zawodowych i wydaje się, że chcą w nich brać udział. Stanowią one ich zdaniem okazję do poznania środowiska pracy i uzupełnienia wiedzy teoretycznej; można też dzięki nim znaleźć pracę w firmie, w której się je odbywa. Jak wady wskazywano przede wszystkim te czynniki, które obniżają jakość praktyk, przez co nie można w ich trakcie nauczyć się tak wiele, jak byłoby to potencjalnie możliwe (bo praktyki trwają zbyt krótko i otrzymuje się w ich trakcie tylko proste zadania). 19

20 2.4. Kursy i szkolenia jako sposoby podnoszenia kwalifikacji zawodowych Jednym z ważnych zamiarów badawczych było poznanie aktywności uczniów szkół ponadgimnazjalnych z woj. dolnośląskiego w zakresie uczestnictwa w kursach i szkoleniach. Wydaje się to o tyle istotne, że pozwala na uzyskanie dodatkowych informacji na temat uznawania przez uczniów konieczności dodatkowego podnoszenia swoich kwalifikacji. Można zatem dzięki temu wnioskować, w jakim stopniu przyszła praca zawodowa pozostaje dla uczniów realną przyszłą rzeczywistością, z której wymaganiami oni się liczą, a w jakim stopniu jest to sfera dość odległa, którą uczniowie troskają się w niewielkim stopniu. Wydaje się również, że obecne uczestnictwo w kursach i szkoleniach powinno prowadzić do nabycia swego rodzaju nawyku stałego podnoszenia swoich kwalifikacji. Wykres nr 14. Ocena wartosci szkolen i kursów (N=580) 5 4,59 4,58 Bardzo duza korzysc 4, ,85 3,70 3,64 3,52 3,52 3,49 3,34 3,34 3,08 3,04 2 Bardzo mala korzysc 1 prawo jazdy (wszystkie kategorie) kurs językowy rozwój osobisty marketing zarządzanie zasobami ludzkimi zarządzanie jakością sprzedaż, obsługa klienta finanse, ksiegowość obsługa urządzeń biurowych specjalistyczne kursy zawodowe ubezpieczenia obsługa maszyn i urządzeń uprawnienia do obsł. wózków widł. Uczniom biorącym udział w badaniu zadano następujące pytanie: Zaprezentuję Panu/i kilka dziedzin szkoleń, kursów dokształcających, z jakich można korzystać. Proszę ocenić z własnego punktu widzenia wartość każdego rodzaju szkolenia/kursu, posługując się skalą, 20

21 gdzie: 1 oznacza bardzo mała korzyść, 3 ani mała, ani duża,, a 5 bardzo duża korzyść. Z uzyskanych wartości zliczone zostały następnie dla szkolenia każdego typu średnie arytmetyczne. Dane w postaci końcowej przedstawiono na Wykresie 14, zamieszczonym powyżej. Okazało się, że tylko trzy rodzaje szkoleń i kursów uzyskały średnie noty powyżej 4,0; były to: kursy na prawo jazdy (4,59), kursy językowe (4,58) oraz warsztaty z zakresu rozwoju osobistego (4,17). Uczestnictwo w kursach i szkoleniach pozostałych typów wiąże się zdaniem respondentów z wynoszeniem co najwyżej przeciętnych korzyści. Podkreślić jednak trzeba, że żadne szkolenie nie uzyskało ocen wyraźnie negatywnych. Wykres nr 15. Ocena wartosci szkolen i kursów przez respondentów ze szkól poszczególnych rodzajów (N=580) 5 4,64 4,75 4,58 4,56 Bardzo duza korzysc 4,58 4, ,39 4,35 4,27 4,28 4,13 3,91 3,96 3,83 3,76 3,87 3,76 3,68 3,04 3,13 3,42 3,82 3,45 3,13 3,57 3,68 3,51 3,44 3,17 3,37 3,66 3,58 2,94 3,47 3,37 2,88 3,66 3,22 2,81 3,83 3,19 2,69 2 Bardzo mala korzysc 1 kurs językowy prawo jazdy (wszystkie kategorie) obługa komputera, informatyka rozwój osobisty zarządzanie zasobami ludzkimi zarządzanie jakością marketing specjalistyczne kursy zawodowe obsługa urządzeń biurowych sprzedaż, obsługa klienta finanse, ksiegowość ubezpieczenia obsługa maszyn i urządzeń uprawnienia do obsł. wózków widł. zasadnicza szkoła zawodowa (N=80) szkoły średnie zawodowe (N=225) liceum ogólnokształcące (N=275) Na podstawie analiz pogłębionych możliwe było prześledzenie, czy uczniowie ze szkół poszczególnych rodzajów różnili się w ocenie przydatności poszczególnych szkoleń i kursów. Generalnie rzecz biorąc uczniowie szkół zasadniczych wystawiali przedstawionym 21

22 szkoleniom najniższe noty. Wyjątek stanowią tu kursy na prawo jazdy, specjalistyczne kursy zawodowe, szkolenia z zakresu obsługi maszyn i urządzeń oraz kursy uprawniające do obsługi wózków widłowych, koparek, dźwigów etc. Szkolenia te uczniowie szkół zasadniczych ocenili lepiej od uczniów ze szkół innych typów. Wydaje się to dość naturalne i zbieżne z profilem-poziomem wykształcenia. Respondenci ze średnich szkół zawodowych lepiej od innych ocenili: kursy obsługi komputera, szkolenia z zakresu sprzedaży i obsługi klienta, kursy księgowo-finansowe oraz z zakresu ubezpieczeń. Takie szkolenia jak kursy językowe, rozwój osobisty, zarządzanie zasobami ludzkimi, zarządzanie jakością, marketing i obsługa urządzeń biurowych były natomiast najlepiej oceniane przez uczniów liceów ogólnokształcących. Ankietowanych zapytano następnie o kryteria, jakimi posługiwali się oceniając wartość poszczególnych szkoleń i kursów (respondenci mogli wybrać więcej niż jedną z zaproponowanych opcji). Rozkład odpowiedzi uzyskanych na to pytanie został przedstawiony na poniższym wykresie. Wykres nr 16. Kryteria oceny wartosci szkolen i kursów stosowane przez respondentów (w %; N=580) większe szanse na pracę 63,8 rozwój osobisty 52,4 każda umiejetnośc się kiedyś przyda pogłębianie zainteresowań 41,0 39,3 posiadanie "papierka" podnoszenie kwalifikacji "na wszelki wypadek" podnoszenie kwalifikacji dla własnej satysfakcji 16,7 28,1 31,7 brak odp. 2, Dwie trzecie ankietowanych (63,8%) odpowiedziało, że oceniało kursy i szkolenia ze względu na możliwość zwiększenia dzięki nim szans na uzyskanie pracy. Dla ponad połowy 22

23 (52,4%) istotne było natomiast to, czy dany kurs daje możliwość rozwoju osobistego. Co trzeci respondent (31,7%) kierował się tym, czy ukończenie danego kursu będzie zwieńczone otrzymaniem dyplomu lub zaświadczenia, które mogłoby być np. w przyszłości honorowane przez pracodawcę. Czy ankietowani ze szkół różnego typu stosowali odmienne kryteria oceniając poszczególne kursy i szkolenia? Na podstawie analiz pogłębionych możliwe było udzielenie odpowiedzi na to pytanie. Wykres nr 17. Kryteria oceny wartosci szkolen i kursów stosowane przez respondentów z zasadniczych szkól zawodowych (w %; N=80) większe szanse na pracę 75,0 rozwój osobisty posiadanie "papierka" 46,3 46,3 każda umiejetnośc się kiedyś przyda 35,0 pogłębianie zainteresowań 28,8 podnoszenie kwalifikacji "na wszelki wypadek" 23,8 podnoszenie kwalifikacji dla własnej satysfakcji 10,0 brak odp. 5, Jak widać, aż trzy czwarte ankietowanych uczniów szkół zasadniczych (75,0%) oceniając wymienione kursy i szkolenia brało pod uwagę ich przydatność w znalezieniu pracy. Wydaje się, że motywację tę można było też zidentyfikować, obserwując wysokie noty przyznane przez respondentów z tej podgrupy szkoleniom z zakresu obsługi maszyn i urządzeń, szkoleniom uprawniającym do prowadzenia wózków widłowych, koparek i dźwigów oraz specjalistycznym kursom zawodowym. Prawie połowa uczniów szkół zasadniczych stwierdziła, że przedstawione kursy i szkolenia oceniała ze względu na możliwość rozwoju osobistego lub ze względu na możliwość uzyskania odpowiedniego zaświadczenia 23

24 o ukończeniu. Pogłębianie zainteresowań znalazło się na piątym miejscu pod względem ilości uzyskanych wskazań. Nieco inaczej przedstawiały się odpowiedzi udzielne przez respondentów uczących się w średnich szkołach zawodowych. Także oni dokonywali oceny kursów i szkoleń przede wszystkim ze względu na podnoszenie szans na znalezienie pracy, czynnik ten wskazywali jednak rzadziej niż ich koledzy ze szkół zasadniczych (o 7,9 pkt. %). Mniej ważne było także uzyskanie papierka potwierdzającego posiadane kwalifikacje. Wykres nr 18. Kryteria oceny wartosci szkolen i kursów stosowane przez respondentów ze szkól srednich zawodowych (w %; N=225) większe szanse na pracę 67,1 każda umiejetnośc się kiedyś przyda rozwój osobisty pogłębianie zainteresowań 36,4 42,7 41,3 posiadanie "papierka" podnoszenie kwalifikacji "na wszelki wypadek" 35,1 34,2 podnoszenie kwalifikacji dla własnej satysfakcji 15,1 brak odp. 2, Warto zwrócić uwagę na zasadniczo odmienny od omówionych wyżej rozkład odpowiedzi udzielanych przez uczniów liceów ogólnokształcących, którzy w pierwszym rzędzie (63,3%) brali pod uwagę to, czy dane szkolenie oferuje im możliwość rozwoju osobistego. Podnoszenie szans na znalezienie pracy znalazło się na drugim miejscu pod względem ilości uzyskanych wskazań (57,8%). Warto zauważyć, że tylko co czwarty ankietowany z tej podgrupy (24,7%) oceniał wartość poszczególnych szkoleń i kursów ze względu na możliwość otrzymania certyfikatu, który mógłby być w przyszłości przydatny. 24

25 Wykres nr 19. Kryteria oceny wartosci szkolen i kursów stosowane przez respondentów z liceów ogólnoksztalcacych (w %; N=275) rozwój osobisty większe szanse na pracę 57,8 63,3 pogłębianie zainteresowań każda umiejetnośc się kiedyś przyda 41,5 44,7 posiadanie "papierka" podnoszenie kwalifikacji "na wszelki wypadek" podnoszenie kwalifikacji dla własnej satysfakcji 20,0 24,7 24,4 brak odp. 1, Wykres nr 20. Uczestnictwo w kursach i szkoleniach (w %; N=580) Czy w ciagu ostatnich 24 miesiecy odbywal/a Pan/i którys z wymienionych kursów/szkolen? tak 39,5% nie 60,5% 25

26 W ciągu 24 miesięcy poprzedzających badanie w jakimkolwiek z wymienionych kursów i szkoleń udział brało dwie piąte (39,5%) ankietowanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Dane te wymagają jednak pewnego komentarza i uwzględnienia rodzaju szkoły, do jakiej uczęszczają ankietowani. Okazuje się bowiem, że w żadnym z wymienionych kursów i szkoleń nie partycypowało 87,5% uczniów szkół zasadniczych, 68,4% uczniów średnich szkół zawodowych i 46,2% uczniów liceów ogólnokształcących. Wykres nr 21. Odbyte kursy i szkolenia w ciagu ostatnich 24 miesiecy przez uczniów zasadniczych szkól zawodowych (w%; N=80) 90 87, nie odbywałem/am kursów i szkoleń 3,8 kurs językowy 2,5 prawo jazdy (wszystkie kategorie) 2,5 specjalistyczne kursy zawodowe 1,3 zarządzanie jakością 1,3 obługa komputera, informatyka 1,3 obsługa maszyn i urządzeń 1,3 obsługa urządzeń biurowych 1,3 uprawnienia do obsł. wózków widł. 1,3 inne Jak widać z Wykresu 21, ci spośród uczniów szkół zasadniczych, którzy brali udział w kursach i szkoleniach, przyznawali się przede wszystkim do partycypowania w kursach językowych, kursach prawa jazdy oraz specjalistycznych kursach zawodowych. Wśród uczniów średnich szkół zawodowych do najpopularniejszych należały kursy prawa jazdy oraz kursy językowe. Kursy językowe oraz kursy prawa jazdy były najpopularniejsze co pokazuje Wykres 23 także wśród uczniów liceów ogólnokształcących. 26

27 Wykres nr 22. Odbyte kursy i szkolenia w ciagu ostatnich 24 miesiecy przez uczniów srednich szkól zawodowych (w%; N=225) 80 68, ,0 10,2 4,9 2,7 1,8 1,3 0 nie odbywałem/am kursów i szkoleń prawo jazdy (wszystkie kategorie) kurs językowy zarządzanie jakością specjalistyczne kursy zawodowe sport i zainteresowania obsługa maszyn i urządzeń Wykres prezentuje odpowiedzi, które uzyskaly pow. 1% wskazan. Wykres nr 23. Odbyte kursy i szkolenia w ciagu ostatnich 24 miesiecy przez uczniów liceów ogólnoksztalcacych (w%; N=275) 50 46, , , nie odbywałem/am kursów i szkoleń kurs językowy prawo jazdy (wszystkie kategorie) 4,4 zarządzanie jakością 2,5 specjalistyczne kursy zawodowe 2,2 2,2 obługa komputera, informatyka przygotowawczy do matury lub na studia 1,5 sport i zainteresowania 1,1 rozwój osobisty Wykres prezentuje odpowiedzi, które uzyskaly pow. 1% wskazan. 27

28 Na pytanie o planowane uczestnictwo w kursach i szkoleniach w ciągu następnych 24 miesięcy trzy czwarte ankietowanych (75,5%) udzieliło odpowiedzi twierdzącej. Wykres nr 24. Planowane uczestnictwo w kursach i szkoleniach (w %; N=580) Czy w ciagu nastepnych 24 miesiecy planuje Pan/i odbyc którys z wymienionych kursów/szkolen? tak 75,5% nie 24,5% Prawie połowa ankietowanych uczniów szkół zasadniczych (46,3%) planuje zapisać się na kurs prawa jazdy. Ten rodzaj podnoszenia swoich kwalifikacji był tu zdecydowanie najbardziej popularny i znacznie przewyższał pod względem ilości wskazań inne kursy: językowe (16,3%), zarządzania jakością (15,0%), obsługi maszyn i urządzeń, czy kursów uprawniających do obsługi prowadzenia wózków widłowych, koparek i dźwigów (wskazania na poziomie 7,5%). Co czwarty respondent uczący się w szkole zasadniczej (26,3%) nie planuje w ciągu najbliższych dwóch lat brać udziału w kursach i szkoleniach. Więcej informacji przedstawiono na Wykresie

29 Wykres nr 25. Planowane przez uczniów zasadniczych szkól zawodowych kursy i szkolenia (w%; N=80) 50 46, , ,3 15, prawo jazdy (wszystkie kategorie) nie planuję kursów i szkoleń kurs językowy zarządzanie jakością 7,5 obsługa maszyn i urządzeń 7,5 uprawnienia do obsł. wózków widł. 5,0 specjalistyczne kursy zawodowe 5,0 obługa komputera, informatyka 1,3 obsługa urządzeń biurowych 1,3 sprzedaż, obsługa klienta 1,3 sport i zainteresowania 1,3 inne Wykres nr 26. Planowane przez uczniów srednich szkól zawodowych kursy i szkolenia (w%; N=225) ,7 34, , prawo jazdy (wszystkie kategorie) kurs językowy nie planuję kursów i szkoleń 7,6 obsługa komputera, informatyka 6,2 zarządzanie jakością 4,4 uprawnienia do obsł. wózków widł. 2,7 2,2 specjalistyczne kursy zawodowe marketing 1,8 1,3 1,3 finanse i księgowośc zarządzanie zasobami ludzkimi rozwój osobisty Wykres prezentuje odpowiedzi, które uzyskaly pow. 1% wskazan. 29

30 Również wśród uczniów średnich szkół zawodowych najbardziej powszechne jest planowanie uczestnictwa w kursach prawa jazdy (38,7%) i kursach językowych (34,7%). Znacznie rzadziej przyznawano się natomiast do zamiarów partycypacji w szkoleniach z zakresu obsługi komputera (7,6%), zarządzania jakością (6,2%) oraz w kursach uprawniających do prowadzenia wózków widłowych, koparek i dźwigów (4,4%). Co czwarty ankietowany uczeń średniej szkoły zawodowej (26,2%) nie planuje uczestnictwa w kursach i szkoleniach. Wykres nr 27. Planowane przez uczniów liceów ogólnoksztalcacych kursy i szkolenia (w%; N=275) 50 47,3 45, , prawo jazdy (wszystkie kategorie) kurs językowy nie planuję kursów i szkoleń 5,8 zarządzanie jakością 4,4 obługa komputera, informatyka 4,0 specjalistyczne kursy zawodowe 3,3 rozwój osobisty 2,2 sport i zainteresowania 1,5 1,3 przygotowawczy do matury lub na studia zarządzanie zasobami ludzkimi Wykres prezentuje odpowiedzi, które uzyskaly pow. 1% wskazan. Znacznie większą aktywność w zakresie uczestnictwa w kursach i szkoleniach planują uczniowie liceów ogólnokształcących, tylko 22,5% spośród nich nie ma odnośnych zamiarów. Respondenci z tej podgrupy jako jedyni zadeklarowali, że planują uczestnictwo w kursach przygotowujących do matury lub na studia (1,5%), najczęściej też planują warsztaty z zakresu rozwoju osobistego (3,3%). 30

31 2.5. Samoształcenie jako sposób podnoszenia kwalifikacji zawodowych Unia Europejska Chęć dodatkowego podnoszenia swoich kwalifikacji zazwyczaj ceniona przez pracodawców nie musi polegać wyłącznie na uczestniczeniu w kursach i szkoleniach. Dla niektórych osób z różnych przyczyn bardziej atrakcyjne może być samodzielne rozwijanie wiedzy i umiejętności. Przede wszystkim jest to forma mniej kosztowna i bardziej właściwa dla osób dysponujących małą ilością czasu. Z drugiej strony wymaga samodyscypliny. Uczniów szkół ponadgimnazjalnych z woj. dolnośląskiego zapytano zatem, czy rozwijają obecnie jakieś umiejętności w ramach samokształcenia korzystając z literatury fachowej, programów komputerowych etc. Twierdzącej odpowiedzi udzielił co trzeci respondent (33,4%), a ponad połowa (56,6%) przyznała, że ta forma podnoszenia własnych kwalifikacji jest im obecnie obca. Wykres nr 28. Samoksztalcenie uczniów szkól ponadgimnazjalnych (w %; N=580) Czy rozwija Pan/i jakies dodatkowe umiejetnosci w ramach samoksztalcenia korzystajac np. z programów komputerowych, literatury itp.? trudno powiedziec 10,0% tak 33,4% nie 56,6% Samokształcenie jest najmniej popularne wśród uczniów szkół zasadniczych (13,8%); najbardziej zaś wśród uczniów liceów ogólnokształcących (40,4%). Respondenci uczęszczający do średnich szkół zawodowych udzielali odpowiedzi twierdzącej na omawiane pytanie z pośrednią częstotliwością (32,0%). 31

32 Wykres nr 29. Samoksztalcenie uczniów zasadniczych szkól zawodowych (w %; N=80) Czy rozwija Pan/i jakies dodatkowe umiejetnosci w ramach samoksztalcenia korzystajac np. z programów komputerowych, literatury itp.? tak 13,8% trudno powiedziec 11,3% nie 74,9% Wykres nr 30. Samoksztalcenie uczniów szkól srednich zawodowych (w %; N=225) Czy rozwija Pan/i jakies dodatkowe umiejetnosci w ramach samoksztalcenia korzystajac np. z programów komputerowych, literatury itp.? tak 32,0% trudno powiedziec 8,0% nie 60,0% 32

33 Wykres nr 31. Samoksztalcenie uczniów liceów ogólnoksztalcacych (w %; N=275) Czy rozwija Pan/i jakies dodatkowe umiejetnosci w ramach samoksztalcenia korzystajac np. z programów komputerowych, literatury itp.? tak 40,4% trudno powiedziec 11,3% nie 48,4% Stwierdzone zróżnicowanie odpowiedzi respondentów ze szkół poszczególnych typów, na pytanie o podejmowanie samokształcenia wydaje się być zbieżne z zaobserwowanymi różnicami w aktywności w obszarze kursów i szkoleń. Zarówno w przypadku doskonalenia różnych umiejętności na własną rękę, jak i w przypadku zorganizowanych form dokształcania, istotnie największą aktywnością wykazywali się uczniowie liceów ogólnokształcących; najmniejszą zaś uczniowie szkół zawodowych. Jakie są podstawowe formy samokształcenia? Co konkretnie robią uczniowie szkół ponadgimnazjalnych podejmując samodzielne próby poszerzania wiedzy i doskonalenia umiejętności? Okazuje się, że w największej mierze jest to rozwijanie zainteresowań, uprawianie sportów i rozwój osobisty takiej odpowiedzi udzieliły dwie piąte ankietowanych (41,8%). Dość powszechna jest tu również samodzielna nauka języków obcych (25,3%) oraz samodzielne doskonalenie umiejętności obsługi komputera (15,5%). Wyraźnie rzadziej wskazywano natomiast na rozwijanie wiedzy z zakresu przedmiotów szkolnych (7,2%), zarządzania, ekonomii i PR (2,1%) oraz na doskonalenie umiejętności szybkiego czytania (1,5%). Dalsze analizy nie wykazały istnienia w zasadzie żadnych różnic w odpowiedziach udzielanych na omawiane pytanie przez respondentów ze szkół poszczególnych typów. 33

34 Wykres nr 32. Kierunki samoksztalcenia uczniów (w%; N=194) ,8 25, ,5 0 sport, rozwijanie zainteresowań, rozwój osobisty nauka jezyków obcych informatyka, obsługa komputera 7,2 przedmioty szkolne 4,1 inne 2,1 zarządzanie, ekonomia, PR 1,5 nauka szybkiego czytania 2,6 brak odp. Wykres prezentuje odpowiedzi, które uzyskaly pow. 1% wskazan. Wykres nr 33. Kierunki samoksztalcenia uczniów zasadniczych szkól zawodowych (w liczbach bezwzgl.; N=11) sport, rozwijanie zainteresowań, rozwój osobisty nauka jezyków obcych informatyka, obsługa komputera przedmioty szkolne inne brak odp. 34

35 Wykres nr 34. Kierunki samoksztalcenia uczniów szkól srednich zawodowych (w%; N=72) 40 33, , ,4 10 9,7 4,2 4,2 5,6 0 sport, rozwijanie zainteresowań, rozwój osobisty nauka jezyków obcych informatyka, obsługa komputera przedmioty szkolne inne zarządzanie, ekonomia, PR brak odp. Wykres nr 35. Kierunki samoksztalcenia uczniów liceów ogólnoksztalcacych (w%; N=111) 60 46, , ,5 0 sport, rozwijanie zainteresowań, rozwój osobisty nauka jezyków obcych informatyka, obsługa komputera 5,4 przedmioty szkolne 2,7 nauka szybkiego czytania 1,8 inne Wykres prezentuje odpowiedzi, które uzyskaly pow. 1% wskazan. 35

36 2.6. Plany edukacyjne uczniów Ankietowanym uczniom szkół ponadgimnazjalnych zadano również kilka pytań dotyczących ich planów związanych z dalszą edukacją. Okazało się, że tylko nieliczni respondenci bez względu na rodzaj szkoły, do jakiej obecnie uczęszczają zamierzają zakończyć naukę i rozpocząć pracę zawodową. Osób o takich zamiarach niewiele było co ciekawe nawet wśród uczniów szkół zasadniczych (17,5%). Charakterystyczne jest również, że blisko dwie trzecie spośród nich oraz spośród uczniów średnich szkół zawodowych planuje godzić kontynuację nauki z rozpoczęciem pracy. Analogiczne plany ma połowa (49,8%) respondentów z liceów ogólnokształcących; pozostali spośród nich zamierzają w głównej mierze uczyć się i nie pracować (46,9%). Dokładne informacje na temat odpowiedzi udzielonych na omawiane pytanie przez respondentów ze szkół poszczególnych typów przedstawiają Wykresy Wykres nr 36. Plany edukacyjne i zawodowe uczniów zasadniczych szkól zawodowych (w %; N=80) Co zamierza Pan/i robic po ukonczeniu szkoly, w której obecnie sie Pan/i uczy? dalej uczyc się i pracowac 63,7% dalej uczyc się i nie pracowac 13,8% jeszcze nie wiem, trudno powiedziec 5,0% zakończyc edukcję i zacząc pracowac 17,5% 36

37 Wykres nr 37. Plany edukacyjne i zawodowe uczniów srednich szkól zawodowych (w %; N=225) Co zamierza Pan/i robic po ukonczeniu szkoly, w której obecnie sie Pan/i uczy? dalej uczyc się i nie pracowac 17,8% dalej uczyc się i pracowac 64,0% jeszcze nie wiem, trudno powiedziec 4,4% zakończyc edukcję i zacząc pracowac 13,8% Wykres nr 38. Plany edukacyjne i zawodowe uczniów liceów ogólnoksztalcacych (w %; N=275) Co zamierza Pan/i robic po ukonczeniu szkoly, w której obecnie sie Pan/i uczy? dalej uczyc się i pracowac 49,8% dalej uczyc się i nie pracowac 46,9% jeszcze nie wiem, trudno powiedziec 0,7% zakończyc edukcję i zacząc pracowac 2,5% 37

38 Tych spośród respondentów, którzy zadeklarowali chęć dalszej nauki, zapytano, na jakim poziomie planują kontynuować edukację. Okazało się co pokazuje zamieszczona poniżej Tabela 4 że uczniowie szkół zasadniczych zamierzają w głównej mierze uczęszczać do szkoły średniej na podbudowie szkoły zasadniczej właśnie. Odpowiedzi takiej udzieliło 80,6% ankietowanych z tej podgrupy, zaś 13,0% planuje rozpocząć studia wyższe. Odmiennie odpowiadali uczniowie ze średnich szkół zawodowych i z liceów ogólnokształcących; wśród nich studia wyższe cieszyły się bowiem zdecydowanie największą popularnością. Tabela nr 4. W jakiej szkole/na jakich studiach respondenci planują kontynuować naukę i rodzaj szkoły w jakiej się aktualnie uczą (w %; N=512) rodzaj szkoły Szkoła średnia na podbudowie szkoły zasadniczej Szkoła policealna/pomaturalna Zasadnicza szkoła zawodowa (N=62) Średnie szkoły zawodowe (N=184) Liceum ogólnokształcące (N=266) Ogółem (N=512) 80,6 0,0 0,0 9,8 6,4 10,3 2,3 5,7 Studia wyższe 13,0 85,4 95,4 81,8 Jeszcze nie wiem, trudno powiedzieć 0,0 4,3 2,3 2,7 Razem 100,0 100,0 100,0 100,0 Ankietowanych zapytano także, w jakim miejscu zamierzają kontynuować naukę. Blisko co czwarty (27,7%) odpowiedział: w obecnym miejscu zameldowania stałego. Warto zaznaczyć, że w oparciu o odpowiedzi uzyskane na omawiane pytanie, możliwe jest również sformułowanie pewnych tez dotyczących rozmiarów mobilności przestrzennej uczniów szkół ponadgimnazjalnych na Dolnym Śląsku. Okazało się bowiem, że dwie piąte ankietowanych (39,3%) odpowiedziało, ze zamierza kontynuować naukę w dowolnej miejscowości na terenie województwa, w którym jest zameldowany/a na stałe. Dodatkowo co piąty (20,1%) respondent zamierza uczyć się dalej w dowolnej miejscowości w Polsce; za granicą chce uczyć się 3,7% ankietowanych. Warto zwrócić uwagę, że najbardziej przywiązani do miejsca zamieszkania-zameldowania pozostają uczniowie szkół zasadniczych, najmniej zaś uczniowie liceów. Ci ostatni z ponad dwukrotnie większą częstotliwością od swoich kolegów ze szkół zasadniczych odpowiadali, że zamierzają kontynuować naukę w dowolnej miejscowości w kraju. Czterokrotnie częściej od uczniów szkół zasadniczych i sześciokrotnie częściej od uczniów średnich szkół zawodowych, przyznawali się też do planowania nauki poza granicami Polski. Więcej 38

39 informacji przedstawia Tabela 5. Tabela nr 5. Miejsce, w którym respondenci zamierzają kontynuować naukę i rodzaj szkoły w jakiej się aktualnie uczą (w %; N=512) rodzaj szkoły Zasadnicza szkoła zawodowa (N=62) Średnie szkoły zawodowe (N=184) Liceum ogólnokształcące (N=266) Ogółem (N=512) W obecnym miejscu 54,9 25,5 22,9 zameldowania stałego 27,7 W miejscowości, w której się uczę 12,9 4,3 1,1 3,7 W dowolnej miejscowości na terenie woj., w którym 17,7 40,8 43,3 39,3 jestem zameldowany/a na stałe W dowolnej miejscowości na terenie woj., w którym 0,0 2,2 1,1 1,4 się uczę* W dowolnej miejscowości w Polsce 9,7 20,1 22,6 20,1 Za granicą 1,6 1,1 6,0 3,7 Jeszcze nie wiem, trudno powiedzieć 3,2 6,0 3,0 4,1 Razem 100,0 100,0 100,0 100,0 * o ile jest inna od miejscowości stałego zameldowania 2.7. Plany zawodowe uczniów Osobny blok pytań został poświęcony planom uczniów związanym z ich przyszłą pracą zawodową. Chodziło tu o stwierdzenie, czy skłonni są oni do podejmowania w przyszłości pracy poza zawodem lub miejscem zamieszkania, w przedsiębiorstwach jakiego typu chcieliby znaleźć zatrudnienie, jak zamierzają szukać pracy i czy rozpatrują możliwość zarobkowania poza granicami kraju. Uczniów szkół zasadniczych oraz średnich szkół zawodowych zapytano, jak oceniają poziom, na którym ich szkoła przygotowuje absolwentów do pracy zawodowej. Na podstawie zebranego materiału można powiedzieć, że nieco lepsze oceny wystawili tu swoim szkołom uczniowie szkół zasadniczych. Co czwarty z nich (26,3%) uznał, że jego szkoła przygotowuje swoich absolwentów bardzo dobrze do pracy zawodowej. Analogicznego zdania było tylko 15,6% uczniów średnich szkół zawodowych różnica w częstotliwości wskazań wyniosła zatem w tym wypadku 10,7 pkt. procentowego. Uczniowie techników i liceów profilowanych częściej natomiast udzielali odpowiedzi ambiwalentnych ( nie przygotowuje ani dobrze, ani źle ), nieznacznie częściej byli też zdania, że absolwenci ich szkół są raczej źle przygotowani 39

40 do pracy zawodowej. Wykres nr 39. Ocena poziomu, na jakim szkola przygotowuje absolwentów do pracy zawodowej (w%; N=305) 60 56,3 56, , ,6 19,1 11,3 0 przygotowuje bardzo dobrze przygotowuje raczej dobrze ani dobrze ani źle 5,0 6,7 przygotowuje raczej źle 1,3 przygotowuje bardzo źle 0,9 0,9 trudno powiedziec zasadnicza szkoła zawodowa (N=80) średnie szkoły zawodowe (N=225) Ponad połowa ankietowanych (54,8%) zamierza podjąć pracę zgodną z kierunkiem kształcenia. Jednocześnie tylko 15,7% respondentów (blisko co szósty) planuje porzucić wyuczony zawód i znaleźć pracę z nim niezwiązaną. Znamienny wydaje się być fakt, że niemal co trzeci uczeń biorący udział w badaniu (29,5%) nie potrafił udzielić jednoznacznej odpowiedzi na omawiane pytanie. 40

41 Wykres nr 40. Plany zawodowe respondentów (w%; N=580) W jakim zawodzie zamierza Pan/i podjac prace? 60 54, , ,7 0 zgodnie z wyuczonym zawodem niezgodnie z wyuczonym zawodem trudno powiedziec Analizy pogłębione wykazały, że odpowiedzi na omawiane pytanie były w znacznej mierze zróżnicowane przez typ szkoły, do jakiej uczęszczali respondenci. Okazało się bowiem, że najczęściej zamiarami podjęcia pracy zgodnej z kierunkiem wykształcenia cechowali się uczniowie szkół zasadniczych (73,8%), rzadziej uczniowie liceów ogólnokształcących (56,4%), zaś najrzadziej uczniowie średnich szkół zawodowych (46,2%). Czym należy tłumaczyć to swoiste przywiązanie uczniów szkół zasadniczych do wyuczonego zawodu? Wydaje się, że czynnikiem objaśniającym może być w tym wypadku fakt, iż uzyskane przez nich w toku nauki kwalifikacje są relatywnie niskie i wąskie jednocześnie, co powodować może realne kłopoty z przekwalifikowaniem i podjęciem pracy niezwiązanej z wykształceniem. W odmiennej sytuacji pozostają natomiast uczniowie techników i liceów, najczęściej deklarujący plany podjęcia pracy poza wyuczonym zawodem. Ich wykształcenie w mniejszym stopniu jak się zdaje przywiązuje ich do konkretnego zawodu. 41

42 Wykres nr 41. Plany zawodowe respondentów (w%; N=580) W jakim zawodzie zamierza Pan/i podjac prace? 80 73, ,4 46, ,3 30, ,4 13,5 16,3 10,0 0 zgodnie z wyuczonym zawodem niezgodnie z wyuczonym zawodem trudno powiedziec zasadnicza szkoła zawodowa (N=80) liceum ogólnokształcące (N=275) szkoła średnia zawodowa (N=225) Najwięcej respondentów planuje podjąć pracę w obecnym miejscu stałego zameldowania (26,6%), jednak zaskakująco dużo uczniów zadeklarowało też zamiar poszukiwania pracy poza granicami kraju (18,6%). Blisko co szósty respondent stwierdził, że jest gotów podjąć pracę w dowolnej miejscowości na terenie województwa lub na terenie całej Polski. Więcej informacji przedstawiono na poniższym wykresie. 42